| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ද්‌වෙමාතිකාපාළි • Dvemātikāpāḷi |
2. රත්‌තන්‌ධකාරවග්‌ගො
2. Rattandhakāravaggo
1. රත්‌තන්‌ධකාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Rattandhakārasikkhāpadavaṇṇanā
අන්‌ධකාරවග්‌ගස්‌ස පඨමෙ රත්‌තන්‌ධකාරෙති රත්‌තිඅන්‌ධකාරෙ. අප්‌පදීපෙති පජ්‌ජොතචන්‌දසූරියඅග්‌ගීසු එකෙකෙනාපි අනොභාසිතෙ. පුරිසෙනාති සන්‌තිට්‌ඨිතුං සල්‌ලපිතුඤ්‌ච විඤ්‌ඤුනා මනුස්‌සපුරිසෙන සද්‌ධිං. සන්‌තිට්‌ඨෙය්‍ය වාති හත්‌ථපාසෙ ඨිතමත්‌තාය පාචිත්‌තියං. සල්‌ලපෙය්‍යාති තත්‌ථ ඨත්‌වා ගෙහසිතකථං කථෙන්‌තියාපි පාචිත්‌තියමෙව.
Andhakāravaggassa paṭhame rattandhakāreti rattiandhakāre. Appadīpeti pajjotacandasūriyaaggīsu ekekenāpi anobhāsite. Purisenāti santiṭṭhituṃ sallapituñca viññunā manussapurisena saddhiṃ. Santiṭṭheyya vāti hatthapāse ṭhitamattāya pācittiyaṃ. Sallapeyyāti tattha ṭhatvā gehasitakathaṃ kathentiyāpi pācittiyameva.
සාවත්‌ථියං අඤ්‌ඤතරං භික්‌ඛුනිං ආරබ්‌භ එවං සන්‌තිට්‌ඨනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසං විජහිත්‌වා, යක්‌ඛාදීනං හත්‌ථපාසං අවිජහිත්‌වාපි සන්‌තිට්‌ඨන්‌තියා, සල්‌ලපෙන්‌තියා වා දුක්‌කටං, යංකිඤ්‌චි විඤ්‌ඤුං දුතියං ගහෙත්‌වා එවං කරොන්‌තියා, අරහොපෙක්‌ඛාය, අඤ්‌ඤවිහිතාය, උම්‌මත්‌තිකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. රත්‌තන්‌ධකාරතා, පුරිසස්‌ස හත්‌ථපාසෙ ඨානං වා සල්‌ලපනං වා, සහායාභාවො, රහොපෙක්‌ඛතාති ඉමානෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි. ථෙය්‍යසත්‌ථසමුට්‌ඨානං, කිරියං, සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං, සචිත්‌තකං, ලොකවජ්‌ජං, කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, අකුසලචිත්‌තං, තිවෙදනන්‌ති.
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuniṃ ārabbha evaṃ santiṭṭhanavatthusmiṃ paññattaṃ, purisassa hatthapāsaṃ vijahitvā, yakkhādīnaṃ hatthapāsaṃ avijahitvāpi santiṭṭhantiyā, sallapentiyā vā dukkaṭaṃ, yaṃkiñci viññuṃ dutiyaṃ gahetvā evaṃ karontiyā, arahopekkhāya, aññavihitāya, ummattikādīnañca anāpatti. Rattandhakāratā, purisassa hatthapāse ṭhānaṃ vā sallapanaṃ vā, sahāyābhāvo, rahopekkhatāti imānettha cattāri aṅgāni. Theyyasatthasamuṭṭhānaṃ, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, tivedananti.
රත්‌තන්‌ධකාරසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Rattandhakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
2. පටිච්‌ඡන්‌නොකාසසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
2. Paṭicchannokāsasikkhāpadavaṇṇanā
දුතියෙ පටිච්‌ඡන්‌නෙ ඔකාසෙති කුට්‌ටාදීසු යෙන කෙනචි පටිච්‌ඡන්‌නෙ, ඉදමෙවෙත්‌ථ නානත්‌තං.
Dutiye paṭicchanne okāseti kuṭṭādīsu yena kenaci paṭicchanne, idamevettha nānattaṃ.
පටිච්‌ඡන්‌නොකාසසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭicchannokāsasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
3. අජ්‌ඣොකාසසල්‌ලපනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
3. Ajjhokāsasallapanasikkhāpadavaṇṇanā
තතියෙ අජ්‌ඣොකාසෙති නානං, සෙසං උභයත්‌ථාපි පඨමසදිසමෙවාති.
Tatiye ajjhokāseti nānaṃ, sesaṃ ubhayatthāpi paṭhamasadisamevāti.
අජ්‌ඣොකාසසල්‌ලපනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ajjhokāsasallapanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
4. දුතියිකඋය්‍යොජනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
4. Dutiyikauyyojanasikkhāpadavaṇṇanā
චතුත්‌ථෙ රථිකායාති රච්‌ඡායං. බ්‍යූහෙති අනිවිද්‌ධරච්‌ඡායං . සිඞ්‌ඝාටකෙති චච්‌චරෙ. නිකණ්‌ණිකං වා ජප්‌පෙය්‍යාති කණ්‌ණමූලෙ කිඤ්‌චි ජප්‌පෙය්‍ය. උය්‍යොජෙය්‍යාති අනාචාරං චරිතුකාමතාය ‘‘ගච්‌ඡ ත්‌ව’’න්‌ති දුතියිකං උය්‍යොජෙය්‍ය. පාචිත්‌තියන්‌ති පුරිමනයෙනෙව තාව සන්‌තිට්‌ඨනාදීසු තීණි පාචිත්‌තියානි, උය්‍යොජෙන්‌තියා පන උය්‍යොජනෙ ච හත්‌ථපාසවිජහනෙ ච දුක්‌කටං, විජහිතෙ පාචිත්‌තියං.
Catutthe rathikāyāti racchāyaṃ. Byūheti anividdharacchāyaṃ . Siṅghāṭaketi caccare. Nikaṇṇikaṃ vā jappeyyāti kaṇṇamūle kiñci jappeyya. Uyyojeyyāti anācāraṃ caritukāmatāya ‘‘gaccha tva’’nti dutiyikaṃ uyyojeyya. Pācittiyanti purimanayeneva tāva santiṭṭhanādīsu tīṇi pācittiyāni, uyyojentiyā pana uyyojane ca hatthapāsavijahane ca dukkaṭaṃ, vijahite pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං ථුල්‌ලනන්‌දං ආරබ්‌භ එවං සන්‌තිට්‌ඨනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සෙසං පුරිමත්‌තයසදිසමෙව. අනාපත්‌තියං පන ‘‘න අනාචාරං ආචරිතුකාමා, සති කරණීයෙ දුතියිකං භික්‌ඛුනිං උය්‍යොජෙතී’’ති (පාචි. 852) එත්‌තකං අධිකන්‌ති.
Sāvatthiyaṃ thullanandaṃ ārabbha evaṃ santiṭṭhanavatthusmiṃ paññattaṃ, sesaṃ purimattayasadisameva. Anāpattiyaṃ pana ‘‘na anācāraṃ ācaritukāmā, sati karaṇīye dutiyikaṃ bhikkhuniṃ uyyojetī’’ti (pāci. 852) ettakaṃ adhikanti.
දුතියිකඋය්‍යොජනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dutiyikauyyojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
5. අනාපුච්‌ඡාපක්‌කමනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Anāpucchāpakkamanasikkhāpadavaṇṇanā
පඤ්‌චමෙ පුරෙභත්‌තන්‌ති අරුණුග්‌ගමනං උපාදාය යාව මජ්‌ඣන්‌හිකං. ආසනෙති පල්‌ලඞ්‌කස්‌සොකාසභූතෙ. සාමිකෙ අනාපුච්‌ඡාති තස්‌මිං කුලෙ යංකිඤ්‌චි විඤ්‌ඤුං මනුස්‌සං අනාපුච්‌ඡා. පක්‌කමෙය්‍යාති එත්‌ථ ඡන්‌නස්‌ස අන්‌තො නිසීදිත්‌වා අනොවස්‌සකං අජ්‌ඣොකාසෙ උපචාරං අතික්‌කාමෙන්‌තියා පඨමපාදෙ දුක්‌කටං, දුතියෙ පාචිත්‌තියං.
Pañcame purebhattanti aruṇuggamanaṃ upādāya yāva majjhanhikaṃ. Āsaneti pallaṅkassokāsabhūte. Sāmike anāpucchāti tasmiṃ kule yaṃkiñci viññuṃ manussaṃ anāpucchā. Pakkameyyāti ettha channassa anto nisīditvā anovassakaṃ ajjhokāse upacāraṃ atikkāmentiyā paṭhamapāde dukkaṭaṃ, dutiye pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං අඤ්‌ඤතරං භික්‌ඛුනිං ආරබ්‌භ අනාපුච්‌ඡා පක්‌කමනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, තිකපාචිත්‌තියං, පල්‌ලඞ්‌කස්‌ස අනොකාසෙ දුක්‌කටං, තථා ආපුච්‌ඡිතෙ අනාපුච්‌ඡිතසඤ්‌ඤාය චෙව වෙමතිකාය ච. ආපුච්‌ඡිතසඤ්‌ඤාය පන, අසංහාරිමෙ, ගිලානාය, ආපදාසු, උම්‌මත්‌තිකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. පුරෙභත්‌තතා, අන්‌තරඝරෙ නිසජ්‌ජා, ආසනස්‌ස පල්‌ලඞ්‌කොකාසතා, අඤ්‌ඤත්‍ර අනුඤ්‌ඤාතකාරණා අනාපුච්‌ඡනං, වුත්‌තපරිච්‌ඡෙදාතික්‌කමොති ඉමානෙත්‌ථ පඤ්‌ච අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි කථිනසදිසානි, ඉදං පන කිරියාකිරියන්‌ති.
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuniṃ ārabbha anāpucchā pakkamanavatthusmiṃ paññattaṃ, tikapācittiyaṃ, pallaṅkassa anokāse dukkaṭaṃ, tathā āpucchite anāpucchitasaññāya ceva vematikāya ca. Āpucchitasaññāya pana, asaṃhārime, gilānāya, āpadāsu, ummattikādīnañca anāpatti. Purebhattatā, antaraghare nisajjā, āsanassa pallaṅkokāsatā, aññatra anuññātakāraṇā anāpucchanaṃ, vuttaparicchedātikkamoti imānettha pañca aṅgāni. Samuṭṭhānādīni kathinasadisāni, idaṃ pana kiriyākiriyanti.
අනාපුච්‌ඡාපක්‌කමනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Anāpucchāpakkamanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
6. අනාපුච්‌ඡාඅභිනිසීදනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
6. Anāpucchāabhinisīdanasikkhāpadavaṇṇanā
ඡට්‌ඨෙ පච්‌ඡාභත්‌තන්‌ති මජ්‌ඣන්‌හිකෙ වීතිවත්‌තෙ යාව සූරියස්‌ස අත්‌ථඞ්‌ගමා. අභිනිසීදෙය්‍ය වාති ආදිම්‌හි නිසීදිත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තියා එකා ආපත්‌ති, අනිසීදිත්‌වා නිපජ්‌ජිත්‌වාව ගච්‌ඡන්‌තියාපි එකා, නිසීදිත්‌වා නිපජ්‌ජන්‌තියා ද්‌වෙ.
Chaṭṭhe pacchābhattanti majjhanhike vītivatte yāva sūriyassa atthaṅgamā. Abhinisīdeyya vāti ādimhi nisīditvā gacchantiyā ekā āpatti, anisīditvā nipajjitvāva gacchantiyāpi ekā, nisīditvā nipajjantiyā dve.
සාවත්‌ථියං ථුල්‌ලනන්‌දං ආරබ්‌භ ආසනෙ අභිනිසීදනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං , සෙසං පඤ්‌චමසදිසමෙව. යථා පන තත්‌ථ අසංහාරිමෙ, එවමිධ ධුවපඤ්‌ඤත්‌තෙ අනාපත්‌තීති.
Sāvatthiyaṃ thullanandaṃ ārabbha āsane abhinisīdanavatthusmiṃ paññattaṃ , sesaṃ pañcamasadisameva. Yathā pana tattha asaṃhārime, evamidha dhuvapaññatte anāpattīti.
අනාපුච්‌ඡාඅභිනිසීදනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Anāpucchāabhinisīdanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
7. අනාපුච්‌ඡාසන්‌ථරණසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
7. Anāpucchāsantharaṇasikkhāpadavaṇṇanā
සත්‌තමෙ විකාලෙති අත්‌ථඞ්‌ගතෙ සූරියෙ. සෙය්‍යන්‌ති අන්‌තමසො පණ්‌ණසන්‌ථාරම්‌පි, සෙසං ඡට්‌ඨසදිසමෙව.
Sattame vikāleti atthaṅgate sūriye. Seyyanti antamaso paṇṇasanthārampi, sesaṃ chaṭṭhasadisameva.
ඉදං පන සාවත්‌ථියං සම්‌බහුලා භික්‌ඛුනියො ආරබ්‌භ විකාලෙ කුලානි උපසඞ්‌කමිත්‌වා සාමිකෙ අනාපුච්‌ඡිත්‌වා සෙය්‍යං සන්‌ථරිත්‌වා අභිනිසීදනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, අනාපත්‌තියඤ්‌චෙත්‌ථ ධුවපඤ්‌ඤත්‌තං නාම නත්‌ථීති.
Idaṃ pana sāvatthiyaṃ sambahulā bhikkhuniyo ārabbha vikāle kulāni upasaṅkamitvā sāmike anāpucchitvā seyyaṃ santharitvā abhinisīdanavatthusmiṃ paññattaṃ, anāpattiyañcettha dhuvapaññattaṃ nāma natthīti.
අනාපුච්‌ඡාසන්‌ථරණසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Anāpucchāsantharaṇasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
8. පරඋජ්‌ඣාපනකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
8. Paraujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
අට්‌ඨමෙ දුග්‌ගහිතෙන දූපධාරිතෙනාති යං වුත්‌තං, තතො අඤ්‌ඤථා ගහිතෙන ච උපධාරිතෙන ච. පරන්‌ති ‘‘අහං කිරය්‍යෙ අය්‍යං න සක්‌කච්‌චං උපට්‌ඨහාමී’’තිආදිනා (පාචි. 869) නයෙන උපසම්‌පන්‌නං උජ්‌ඣාපෙන්‌තියා පාචිත්‌තියං.
Aṭṭhame duggahitena dūpadhāritenāti yaṃ vuttaṃ, tato aññathā gahitena ca upadhāritena ca. Paranti ‘‘ahaṃ kirayye ayyaṃ na sakkaccaṃ upaṭṭhahāmī’’tiādinā (pāci. 869) nayena upasampannaṃ ujjhāpentiyā pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං අඤ්‌ඤතරං භික්‌ඛුනිං ආරබ්‌භ එවං පරං උජ්‌ඣාපනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, තිකපාචිත්‌තියං, අනුපසම්‌පන්‌නාය තිකදුක්‌කටං, උම්‌මත්‌තිකාදීනංයෙව අනාපත්‌ති. දුග්‌ගහිතතා, උජ්‌ඣාපනං, යං උජ්‌ඣාපෙති, තස්‌සා උපසම්‌පන්‌නතාති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, ඉදං පන දුක්‌ඛවෙදනන්‌ති.
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuniṃ ārabbha evaṃ paraṃ ujjhāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, tikapācittiyaṃ, anupasampannāya tikadukkaṭaṃ, ummattikādīnaṃyeva anāpatti. Duggahitatā, ujjhāpanaṃ, yaṃ ujjhāpeti, tassā upasampannatāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana dukkhavedananti.
පරඋජ්‌ඣාපනකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paraujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
9. පරඅභිසපනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
9. Paraabhisapanasikkhāpadavaṇṇanā
නවමෙ අභිසපෙය්‍යාති සපථං කරෙය්‍ය. තත්‌ථ ‘‘නිරයෙ උපපජ්‌ජාමි, නිරයෙ උපපජ්‌ජතූ’’තිඑවමාදීනි වදමානා නිරයෙන අභිසපති නාම, අක්‌කොසතීති අත්‌ථො. ‘‘ගිහිනී හොමි, ගිහිනී හොතූ’’තිඑවමාදීනි වදමානා බ්‍රහ්‌මචරියෙන. තස්‌සා වාචාය වාචාය පාචිත්‌තියං.
Navame abhisapeyyāti sapathaṃ kareyya. Tattha ‘‘niraye upapajjāmi, niraye upapajjatū’’tievamādīni vadamānā nirayena abhisapati nāma, akkosatīti attho. ‘‘Gihinī homi, gihinī hotū’’tievamādīni vadamānā brahmacariyena. Tassā vācāya vācāya pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං චණ්‌ඩකාළිං ආරබ්‌භ එවං අභිසපනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, තිකපාචිත්‌තියං, අනුපසම්‌පන්‌නාය තිකදුක්‌කටං, තිරච්‌ඡානයොනියා වා පෙත්‌තිවිසයෙන වා මනුස්‌සදොභග්‌ගෙන වා අභිසපනෙ දුක්‌කටං. අත්‌ථධම්‌මානුසාසනිපුරෙක්‌ඛාරානං උම්‌මත්‌තිකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. නිරයෙන වා බ්‍රහ්‌මචරියෙන වා අභිසපනං , උපසම්‌පන්‌නතා, අත්‌ථධම්‌මපුරෙක්‌ඛාරාදීනං අභාවොති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අට්‌ඨමසදිසානෙවාති.
Sāvatthiyaṃ caṇḍakāḷiṃ ārabbha evaṃ abhisapanavatthusmiṃ paññattaṃ, tikapācittiyaṃ, anupasampannāya tikadukkaṭaṃ, tiracchānayoniyā vā pettivisayena vā manussadobhaggena vā abhisapane dukkaṭaṃ. Atthadhammānusāsanipurekkhārānaṃ ummattikādīnañca anāpatti. Nirayena vā brahmacariyena vā abhisapanaṃ , upasampannatā, atthadhammapurekkhārādīnaṃ abhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni aṭṭhamasadisānevāti.
පරඅභිසපනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paraabhisapanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
10. රොදනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
10. Rodanasikkhāpadavaṇṇanā
දසමෙ වධිත්‌වාති හත්‌ථාදීහි පහරිත්‌වා, උභයං කරොන්‌තියාව පාචිත්‌තියං.
Dasame vadhitvāti hatthādīhi paharitvā, ubhayaṃ karontiyāva pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං චණ්‌ඩකාළිං ආරබ්‌භ අත්‌තානං වධිත්‌වා රොදනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, කෙවලං වධන්‌තියා වා රොදන්‌තියා වා දුක්‌කටමෙව. ඤාතිරොගභොගබ්‍යසනෙහි ඵුට්‌ඨාය කෙවලං රොදන්‌තියා එව න වධන්‌තියා, උම්‌මත්‌තිකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. අත්‌තානං වධනඤ්‌චෙව, රොදනඤ්‌චාති ඉමානෙත්‌ථ ද්‌වෙ අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි සමනුභාසනසදිසානි, ඉදං පන කිරියමෙවාති.
Sāvatthiyaṃ caṇḍakāḷiṃ ārabbha attānaṃ vadhitvā rodanavatthusmiṃ paññattaṃ, kevalaṃ vadhantiyā vā rodantiyā vā dukkaṭameva. Ñātirogabhogabyasanehi phuṭṭhāya kevalaṃ rodantiyā eva na vadhantiyā, ummattikādīnañca anāpatti. Attānaṃ vadhanañceva, rodanañcāti imānettha dve aṅgāni. Samuṭṭhānādīni samanubhāsanasadisāni, idaṃ pana kiriyamevāti.
රොදනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Rodanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
රත්‌තන්‌ධකාරවග්‌ගො දුතියො.
Rattandhakāravaggo dutiyo.
