| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationමජ්ඣිම නිකාය 82
The Middle-Length Suttas Collection 82
රට්ඨපාලසුත්ත
With Raṭṭhapāla
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා කුරූසු චාරිකං චරමානෝ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං යේන ථුල්ලකෝට්ඨිකං නාම කුරූනං නිගමෝ තදවසරි.
So I have heard. At one time the Buddha was wandering in the land of the Kurus together with a large Saṅgha of bhikkhus when he arrived at a town of the Kurus named Thullakoṭṭhita.
අස්සෝසුං ඛෝ ථුල්ලකෝට්ඨිකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා:
The brahmins and householders of Thullakoṭṭhita heard:
“සමණෝ ඛලු, භෝ, ගෝතමෝ සක්‍යපුත්තෝ සක්‍යකුලා පබ්බජිතෝ කුරූසු චාරිකං චරමානෝ මහතා භික්ඛුසඞ්ඝේන සද්ධිං ථුල්ලකෝට්ඨිකං අනුප්පත්තෝ. තං ඛෝ පන භවන්තං ගෝතමං ඒවං කල්‍යාණෝ කිත්තිසද්දෝ අබ්භුග්ගතෝ: ‘ඉතිපි සෝ භගවා අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ විජ්ජාචරණසම්පන්නෝ සුගතෝ ලෝකවිදූ අනුත්තරෝ පුරිසදම්මසාරථි සත්ථා දේවමනුස්සානං බුද්ධෝ භගවා(අ)ති. සෝ ඉමං ලෝකං සදේවකං සමාරකං සබ්‍රහ්මකං සස්සමණබ්‍රාහ්මණිං පජං සදේවමනුස්සං සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා පවේදේති. සෝ ධම්මං දේසේති ආදිකල්‍යාණං මජ්ඣේකල්‍යාණං පරියෝසානකල්‍යාණං සාත්ථං සබ්‍යඤ්ජනං, කේවලපරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්‍රහ්මචරියං පකාසේති. සාධු ඛෝ පන තථාරූපානං අරහතං දස්සනං හෝතී”ති.
“It seems the ascetic Gotama—a Sakyan, gone forth from a Sakyan family—has arrived at Thullakoṭṭhita, together with a large Saṅgha of bhikkhus. He has this good reputation: ‘That Blessed One is perfected, a fully awakened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, holy, knower of the world, supreme guide for those who wish to train, teacher of gods and humans, awakened, blessed.’ He has realized with his own insight this world—with its gods, Māras and Brahmās, this population with its ascetics and brahmins, gods and humans—and he makes it known to others. He teaches Dhamma that’s good in the beginning, good in the middle, and good in the end, meaningful and well-phrased. And he reveals a spiritual practice that’s entirely full and pure. It’s good to see such perfected ones.”
අථ ඛෝ ථුල්ලකෝට්ඨිකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා අප්පේකච්චේ භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ භගවතා සද්ධිං සම්මෝදිංසු, සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ යේන භගවා තේනඤ්ජලිං පණාමේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ භගවතෝ සන්තිකේ නාමගෝත්තං සාවේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු; අප්පේකච්චේ තුණ්හීභූතා ඒකමන්තං නිසීදිංසු. ඒකමන්තං නිසින්නේ ඛෝ ථුල්ලකෝට්ඨිකේ බ්‍රාහ්මණගහපතිකේ භගවා ධම්මියා කථාය සන්දස්සේසි සමාදපේසි සමුත්තේජේසි සම්පහංසේසි.
Then the brahmins and householders of Thullakoṭṭhita went up to the Buddha. Before sitting down to one side, some bowed, some exchanged greetings and polite conversation, some held up their joined palms toward the Buddha, some announced their name and clan, while some kept silent. When they were seated, the Buddha educated, encouraged, fired up, and inspired them with a Dhamma talk.
තේන ඛෝ පන සමයේන රට්ඨපාලෝ නාම කුලපුත්තෝ තස්මිංයේව ථුල්ලකෝට්ඨිකේ අග්ගකුලස්ස පුත්තෝ තිස්සං පරිසායං නිසින්නෝ හෝති. අථ ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස ඒතදහෝසි: “යථා යථා ඛ්වාහං භගවතා ධම්මං දේසිතං ආජානාමි, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා ඒකන්තපරිපුණ්ණං ඒකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්‍රහ්මචරියං චරිතුං. යන්නූනාහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යන්”ති.
Now at that time a gentleman named Raṭṭhapāla, the son of the leading clan in Thullakoṭṭhita, was sitting in the assembly. He thought, “As I understand the Buddha’s teachings, it’s not easy for someone living at home to lead the spiritual life utterly full and pure, like a polished shell. Why don’t I shave off my hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from lay life to homelessness?”
අථ ඛෝ ථුල්ලකෝට්ඨිකා බ්‍රාහ්මණගහපතිකා භගවතා ධම්මියා කථාය සන්දස්සිතා සමාදපිතා සමුත්තේජිතා සම්පහංසිතා භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා පක්කමිංසු.
Then, having approved and agreed with what the Buddha said, the brahmins and householders of Thullakoṭṭhita got up from their seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on their right, before leaving.
අථ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ අචිරපක්කන්තේසු ථුල්ලකෝට්ඨිකේසු බ්‍රාහ්මණගහපතිකේසු යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “යථා යථාහං, භන්තේ, භගවතා ධම්මං දේසිතං ආජානාමි, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා ඒකන්තපරිපුණ්ණං ඒකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්‍රහ්මචරියං චරිතුං. ඉච්ඡාමහං, භන්තේ, කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. ලභේය්‍යාහං, භන්තේ, භගවතෝ සන්තිකේ පබ්බජ්ජං, ලභේය්‍යං උපසම්පදං. පබ්බාජේතු මං භගවා”ති.
Soon after they left, Raṭṭhapāla went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, as I understand the Buddha’s teachings, it’s not easy for someone living at home to lead the spiritual life utterly full and pure, like a polished shell. I wish to shave off my hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness. Sir, may I receive the going forth, the ordination in the Buddha’s presence? May the Buddha please give me the going forth!”
“අනුඤ්ඤාතෝසි පන ත්වං, රට්ඨපාල, මාතාපිතූහි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති?
“But, Raṭṭhapāla, do you have your parents’ permission?”
“න ඛෝහං, භන්තේ, අනුඤ්ඤාතෝ මාතාපිතූහි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති.
“No, sir.”
“න ඛෝ, රට්ඨපාල, තථාගතා අනනුඤ්ඤාතං මාතාපිතූහි පුත්තං පබ්බාජේන්තී”ති.
“Raṭṭhapāla, Buddhas don’t give the going forth to the child of parents who haven’t given their permission.”
“ස්වාහං, භන්තේ, තථා කරිස්සාමි යථා මං මාතාපිතරෝ අනුජානිස්සන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති.
“I’ll make sure, sir, to get my parents’ permission.”
අථ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා යේන මාතාපිතරෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මාතාපිතරෝ ඒතදවෝච: “අම්මතාතා, යථා යථාහං භගවතා ධම්මං දේසිතං ආජානාමි, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා ඒකන්තපරිපුණ්ණං ඒකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්‍රහ්මචරියං චරිතුං. ඉච්ඡාමහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. අනුජානාථ මං අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති.
Then Raṭṭhapāla got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha. Then he went to his parents and said, “Mum and dad, as I understand the Buddha’s teachings, it’s not easy for someone living at home to lead the spiritual life utterly full and pure, like a polished shell. I wish to shave off my hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness. Please give me permission to go forth.”
ඒවං වුත්තේ, රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස මාතාපිතරෝ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං: “ත්වං ඛෝසි, තාත රට්ඨපාල, අම්හාකං ඒකපුත්තකෝ පියෝ මනාපෝ සුඛේධිතෝ සුඛපරිභතෝ. න ත්වං, තාත රට්ඨපාල, කස්සචි දුක්ඛස්ස ජානාසි. (…) මරණේනපි තේ මයං අකාමකා විනා භවිස්සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්තං අනුජානිස්සාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති?
When he said this, Raṭṭhapāla’s parents said to him, “But, dear Raṭṭhapāla, you’re our only child. You’re dear to us and we love you. You’re dainty and raised in comfort. You know nothing of suffering. When you die we will lose you against our wishes. So how can we allow you to go forth while you’re still alive?”
දුතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ …පේ… තතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ මාතාපිතරෝ ඒතදවෝච: “අම්මතාතා, යථා යථාහං භගවතා ධම්මං දේසිතං ආජානාමි, නයිදං සුකරං අගාරං අජ්ඣාවසතා ඒකන්තපරිපුණ්ණං ඒකන්තපරිසුද්ධං සඞ්ඛලිඛිතං බ්‍රහ්මචරියං චරිතුං. ඉච්ඡාමහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතුං. අනුජානාථ මං අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති. තතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස මාතාපිතරෝ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං: “ත්වං ඛෝසි, තාත රට්ඨපාල, අම්හාකං ඒකපුත්තකෝ පියෝ මනාපෝ සුඛේධිතෝ සුඛපරිභතෝ. න ත්වං, තාත රට්ඨපාල, කස්සචි දුක්ඛස්ස ජානාසි. මරණේනපි තේ මයං අකාමකා විනා භවිස්සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්තං අනුජානිස්සාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති?
For a second time, and a third time, Raṭṭhapāla asked his parents for permission, but got the same reply.
අථ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ: “න මං මාතාපිතරෝ අනුජානන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති තත්ථේව අනන්තරහිතාය භූමියා නිපජ්ජි: “ඉධේව මේ මරණං භවිස්සති පබ්බජ්ජා වා”ති. අථ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ ඒකම්පි භත්තං න භුඤ්ජි, ද්වේපි භත්තානි න භුඤ්ජි, තීණිපි භත්තානි න භුඤ්ජි, චත්තාරිපි භත්තානි න භුඤ්ජි, පඤ්චපි භත්තානි න භුඤ්ජි, ඡපි භත්තානි න භුඤ්ජි, සත්තපි භත්තානි න භුඤ්ජි.
Then Raṭṭhapāla thought, “My parents don’t allow me to go forth.” He laid down there on the bare ground, saying, “I’ll either die right here or go forth.” And he refused to eat, up to the seventh meal.
අථ ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස මාතාපිතරෝ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං: “ත්වං ඛෝසි, තාත රට්ඨපාල, අම්හාකං ඒකපුත්තකෝ පියෝ මනාපෝ සුඛේධිතෝ සුඛපරිභතෝ. න ත්වං, තාත රට්ඨපාල, කස්සචි, දුක්ඛස්ස ජානාසි. මරණේනපි තේ මයං අකාමකා විනා භවිස්සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්තං අනුජානිස්සාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. උට්ඨේහි, තාත රට්ඨපාල, භුඤ්ජ ච පිව ච පරිචාරේහි ච; භුඤ්ජන්තෝ පිවන්තෝ පරිචාරේන්තෝ කාමේ පරිභුඤ්ජන්තෝ පුඤ්ඤානි කරෝන්තෝ අභිරමස්සු. න තං මයං අනුජානාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. මරණේනපි තේ මයං අකාමකා විනා භවිස්සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්තං අනුජානිස්සාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති?
Then Raṭṭhapāla’s parents said to him, “Dear Raṭṭhapāla, you’re our only child. You’re dear to us and we love you. You’re dainty and raised in comfort. You know nothing of suffering. When you die we will lose you against our wishes. So how can we allow you to go forth from lay life to homelessness while you’re still living? Get up, Raṭṭhapāla! Eat, drink, and amuse yourself. While enjoying sensual pleasures, delight in making merit. We don’t allow you to go forth. When you die we will lose you against our wishes. So how can we allow you to go forth while you’re still alive?”
ඒවං වුත්තේ, රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තුණ්හී අහෝසි.
When they said this, Raṭṭhapāla kept silent.
දුතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස මාතාපිතරෝ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං …පේ… දුතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තුණ්හී අහෝසි. තතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස මාතාපිතරෝ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං: “ත්වං ඛෝසි, තාත රට්ඨපාල, අම්හාකං ඒකපුත්තකෝ පියෝ මනාපෝ සුඛේධිතෝ සුඛපරිභතෝ. න ත්වං, තාත රට්ඨපාල, කස්සචි දුක්ඛස්ස ජානාසි. මරණේනපි තේ මයං අකාමකා විනා භවිස්සාම, කිං පන මයං තං ජීවන්තං අනුජානිස්සාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. උට්ඨේහි, තාත රට්ඨපාල, භුඤ්ජ ච පිව ච පරිචාරේහි ච; භුඤ්ජන්තෝ පිවන්තෝ පරිචාරේන්තෝ කාමේ පරිභුඤ්ජන්තෝ පුඤ්ඤානි කරෝන්තෝ අභිරමස්සු. න තං මයං අනුජානාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. මරණේනපි තේ මයං අකාමකා විනා භවිස්සාම. කිං පන මයං තං ජීවන්තං අනුජානිස්සාම අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති?
For a second time, and a third time, Raṭṭhapāla’s parents made the same request.
තතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තුණ්හී අහෝසි.
And for a third time, Raṭṭhapāla kept silent. Raṭṭhapāla’s parents then went to see his friends. They told them of the situation and asked for their help.
අථ ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස සහායකා යේන රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං: “ත්වං ඛෝසි, සම්ම රට්ඨපාල, මාතාපිතූනං ඒකපුත්තකෝ පියෝ මනාපෝ සුඛේධිතෝ සුඛපරිභතෝ. න ත්වං, සම්ම රට්ඨපාල, කස්සචි දුක්ඛස්ස ජානාසි. මරණේනපි තේ මාතාපිතරෝ අකාමකා විනා භවිස්සන්ති. කිං පන තේ තං ජීවන්තං අනුජානිස්සන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. උට්ඨේහි, සම්ම රට්ඨපාල, භුඤ්ජ ච පිව ච පරිචාරේහි ච; භුඤ්ජන්තෝ පිවන්තෝ පරිචාරේන්තෝ කාමේ පරිභුඤ්ජන්තෝ පුඤ්ඤානි කරෝන්තෝ අභිරමස්සු. න තං මාතාපිතරෝ අනුජානිස්සන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. මරණේනපි තේ මාතාපිතරෝ අකාමකා විනා භවිස්සන්ති. කිං පන තේ තං ජීවන්තං අනුජානිස්සන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති?
Then Raṭṭhapāla’s friends went to him and said, “Our friend Raṭṭhapāla, you are your parents’ only child. You’re dear to them and they love you. You’re dainty and raised in comfort. You know nothing of suffering. When you die your parents will lose you against their wishes. So how can they allow you to go forth while you’re still alive? Get up, Raṭṭhapāla! Eat, drink, and amuse yourself. While enjoying sensual pleasures, delight in making merit. Your parents will not allow you to go forth. When you die your parents will lose you against their wishes. So how can they allow you to go forth while you’re still alive?”
ඒවං වුත්තේ, රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තුණ්හී අහෝසි.
When they said this, Raṭṭhapāla kept silent.
දුතියම්පි ඛෝ … තතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස සහායකා රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං: “ත්වං ඛෝසි, සම්ම රට්ඨපාල, මාතාපිතූනං ඒකපුත්තකෝ පියෝ මනාපෝ සුඛේධිතෝ සුඛපරිභතෝ, න ත්වං, සම්ම රට්ඨපාල, කස්සචි දුක්ඛස්ස ජානාසි, මරණේනපි තේ මාතාපිතරෝ අකාමකා විනා භවිස්සන්ති. කිං පන තේ තං ජීවන්තං අනුජානිස්සන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය? උට්ඨේහි, සම්ම රට්ඨපාල, භුඤ්ජ ච පිව ච පරිචාරේහි ච, භුඤ්ජන්තෝ පිවන්තෝ පරිචාරේන්තෝ කාමේ පරිභුඤ්ජන්තෝ පුඤ්ඤානි කරෝන්තෝ අභිරමස්සු. න තං මාතාපිතරෝ අනුජානිස්සන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය, මරණේනපි තේ මාතාපිතරෝ අකාමකා විනා භවිස්සන්ති. කිං පන තේ තං ජීවන්තං අනුජානිස්සන්ති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති? තතියම්පි ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තුණ්හී අහෝසි.
For a second time, and a third time, Raṭṭhapāla’s friends made the same request. And for a third time, Raṭṭhapāla kept silent.
අථ ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස සහායකා යේන රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස මාතාපිතරෝ තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස මාතාපිතරෝ ඒතදවෝචුං: “අම්මතාතා, ඒසෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තත්ථේව අනන්තරහිතාය භූමියා නිපන්නෝ: ‘ඉධේව මේ මරණං භවිස්සති පබ්බජ්ජා වා(අ)ති. සචේ තුම්හේ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං නානුජානිස්සථ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය, තත්ථේව මරණං ආගමිස්සති. සචේ පන තුම්හේ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං අනුජානිස්සථ අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය, පබ්බජිතම්පි නං දක්ඛිස්සථ. සචේ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ නාභිරමිස්සති අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය, කා තස්ස අඤ්ඤා ගති භවිස්සති? ඉධේව පච්චාගමිස්සති. අනුජානාථ රට්ඨපාලං කුලපුත්තං අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජායා”ති.
Then Raṭṭhapāla’s friends went to his parents and said, “Mum and dad, Raṭṭhapāla is lying there on the bare ground saying: ‘I’ll either die right here or go forth.’ If you don’t allow him to go forth, he’ll die there. But if you do allow him to go forth, you’ll see him again afterwards. And if he doesn’t enjoy the renunciate life, where else will he have to go? He’ll come right back here. Please give Raṭṭhapāla permission to go forth.”
“අනුජානාම, තාතා, රට්ඨපාලං කුලපුත්තං අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. පබ්බජිතේන ච පන මාතාපිතරෝ උද්දස්සේතබ්බා”ති.
“Then, dears, we give Raṭṭhapāla permission to go forth. But once gone forth he must visit his parents.”
අථ ඛෝ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස සහායකා යේන රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා රට්ඨපාලං කුලපුත්තං ඒතදවෝචුං: “උට්ඨේහි, සම්ම රට්ඨපාල, අනුඤ්ඤාතෝසි මාතාපිතූහි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. පබ්බජිතේන ච පන තේ මාතාපිතරෝ උද්දස්සේතබ්බා”ති.
Then Raṭṭhapāla’s friends went to him and said, “Get up, Raṭṭhapāla! Your parents have given you permission to go forth from lay life to homelessness. But once gone forth you must visit your parents.”
අථ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ උට්ඨහිත්වා බලං ගාහේත්වා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “අනුඤ්ඤාතෝ අහං, භන්තේ, මාතාපිතූහි අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජ්ජාය. පබ්බාජේතු මං භගවා”ති.
Raṭṭhapāla got up and regained his strength. He went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, I have my parents’ permission to go forth from the lay life to homelessness. May the Buddha please give me the going forth.”
අලත්ථ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ භගවතෝ සන්තිකේ පබ්බජ්ජං, අලත්ථ උපසම්පදං. අථ ඛෝ භගවා අචිරූපසම්පන්නේ ආයස්මන්තේ රට්ඨපාලේ අඩ්ඪමාසුපසම්පන්නේ ථුල්ලකෝට්ඨිකේ යථාභිරන්තං විහරිත්වා යේන සාවත්ථි තේන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බේන චාරිකං චරමානෝ යේන සාවත්ථි තදවසරි. තත්‍ර සුදං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජේතවනේ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමේ.
And Raṭṭhapāla received the going forth, the ordination in the Buddha’s presence. Not long after Venerable Raṭṭhapāla’s ordination, a fortnight later, the Buddha—having stayed in Thullakoṭṭhita as long as he pleased—set out for Sāvatthī. Traveling stage by stage, he arrived at Sāvatthī, where he stayed in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.
අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ ඒකෝ වූපකට්ඨෝ අප්පමත්තෝ ආතාපී පහිතත්තෝ විහරන්තෝ නචිරස්සේව—යස්සත්ථාය කුලපුත්තා සම්මදේව අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති, තදනුත්තරං—බ්‍රහ්මචරියපරියෝසානං දිට්ඨේව ධම්මේ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහාසි.
Then Venerable Raṭṭhapāla, living alone, withdrawn, diligent, keen, and resolute, soon realized the supreme end of the spiritual path in this very life. He lived having achieved with his own insight the goal for which gentlemen rightly go forth from the lay life to homelessness.
“ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා”ති අබ්භඤ්ඤාසි. අඤ්ඤතරෝ ඛෝ පනායස්මා රට්ඨපාලෝ අරහතං අහෝසි.
He understood: “Rebirth is ended; the spiritual journey has been completed; what had to be done has been done; there is no return to any state of existence.” And Venerable Raṭṭhapāla became one of the perfected.
අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ යේන භගවා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදි. ඒකමන්තං නිසින්නෝ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ භගවන්තං ඒතදවෝච: “ඉච්ඡාමහං, භන්තේ, මාතාපිතරෝ උද්දස්සේතුං, සචේ මං භගවා අනුජානාතී”ති.
Then he went up to the Buddha, bowed, sat down to one side, and said to him, “Sir, I’d like to visit my parents, if the Buddha allows it.”
අථ ඛෝ භගවා ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස චේතසා චේතෝ පරිච්ච මනසාකාසි. යථා භගවා අඤ්ඤාසි: “අභබ්බෝ ඛෝ රට්ඨපාලෝ කුලපුත්තෝ සික්ඛං පච්චක්ඛාය හීනායාවත්තිතුන්”ති, අථ ඛෝ භගවා ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං ඒතදවෝච: “යස්සදානි ත්වං, රට්ඨපාල, කාලං මඤ්ඤසී”ති.
Then the Buddha focused on comprehending Raṭṭhapāla’s mind. When he knew that it was impossible for Raṭṭhapāla to resign the training and return to a lesser life, he said, “Please, Raṭṭhapāla, go at your convenience.”
අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ උට්ඨායාසනා භගවන්තං අභිවාදේත්වා පදක්ඛිණං කත්වා සේනාසනං සංසාමේත්වා පත්තචීවරමාදාය යේන ථුල්ලකෝට්ඨිකං තේන චාරිකං පක්කාමි. අනුපුබ්බේන චාරිකං චරමානෝ යේන ථුල්ලකෝට්ඨිකෝ තදවසරි. තත්‍ර සුදං ආයස්මා රට්ඨපාලෝ ථුල්ලකෝට්ඨිකේ විහරති රඤ්ඤෝ කෝරබ්‍යස්ස මිගචීරේ. අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය ථුල්ලකෝට්ඨිකං පිණ්ඩාය පාවිසි. ථුල්ලකෝට්ඨිකේ සපදානං පිණ්ඩාය චරමානෝ යේන සකපිතු නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි.
And then Raṭṭhapāla got up from his seat, bowed, and respectfully circled the Buddha, keeping him on his right. Then he set his lodgings in order and, taking his bowl and robe, set out for Thullakoṭṭhita. Traveling stage by stage, he arrived at Thullakoṭṭhika, where he stayed in King Koravya’s deer range. Then Raṭṭhapāla robed up in the morning and, taking his bowl and robe, entered Thullakoṭṭhita for alms. Wandering indiscriminately for almsfood, he approached his own father’s house.
තේන ඛෝ පන සමයේන ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා මජ්ඣිමාය ද්වාරසාලාය උල්ලිඛාපේති. අද්දසා ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං දූරතෝව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන ඒතදවෝච:
Now at that time Raṭṭhapāla’s father was having his hair dressed in the hall of the middle gate. He saw Raṭṭhapāla coming off in the distance and said,
“ඉමේහි මුණ්ඩකේහි සමණකේහි අම්හාකං ඒකපුත්තකෝ පියෝ මනාපෝ පබ්බාජිතෝ”ති. අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ සකපිතු නිවේසනේ නේව දානං අලත්ථ න පච්චක්ඛානං; අඤ්ඤදත්ථු අක්කෝසමේව අලත්ථ.
“Our dear and beloved only son was made to go forth by these shavelings, these fake ascetics!” And at his own father’s home Raṭṭhapāla received neither alms nor a polite refusal, but only abuse.
තේන ඛෝ පන සමයේන ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස ඤාතිදාසී ආභිදෝසිකං කුම්මාසං ඡඩ්ඩේතුකාමා හෝති. අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ තං ඤාතිදාසිං ඒතදවෝච: “සචේතං, භගිනි, ඡඩ්ඩනීයධම්මං, ඉධ මේ පත්තේ ආකිරා”ති. අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස ඤාතිදාසී තං ආභිදෝසිකං කුම්මාසං ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පත්තේ ආකිරන්තී හත්ථානඤ්ච පාදානඤ්ච සරස්ස ච නිමිත්තං අග්ගහේසි.
Now at that time a family bondservant wanted to throw away the previous night’s porridge. So Raṭṭhapāla said to her, “If that’s to be thrown away, sister, pour it here in my bowl.” As she was pouring the porridge into his bowl, she recognized the features of his hands, feet, and voice.
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස ඤාතිදාසී යේනායස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස මාතා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස මාතරං ඒතදවෝච: “යග්ඝේය්‍යේ, ජානේය්‍යාසි: ‘අය්‍යපුත්තෝ රට්ඨපාලෝ අනුප්පත්තෝ(අ)”ති.
She then went to his mother and said, “Please, madam, you should know this. Master Raṭṭhapāla has arrived.”
“සචේ, ජේ, සච්චං භණසි, අදාසිං තං කරෝමී”ති.
“Wow! If you speak the truth, I’ll make you a free woman!”
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස මාතා යේනායස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතරං ඒතදවෝච: “යග්ඝේ, ගහපති, ජානේය්‍යාසි: ‘රට්ඨපාලෝ කිර කුලපුත්තෝ අනුප්පත්තෝ(අ)”ති?
Then Raṭṭhapāla’s mother went to his father and said, “Please householder, you should know this. It seems our son Raṭṭhapāla has arrived.”
තේන ඛෝ පන සමයේන ආයස්මා රට්ඨපාලෝ තං ආභිදෝසිකං කුම්මාසං අඤ්ඤතරං කුට්ටමූලං නිස්සාය පරිභුඤ්ජති. අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා යේනායස්මා රට්ඨපාලෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං ඒතදවෝච: “අත්ථි නාම, තාත රට්ඨපාල, ආභිදෝසිකං කුම්මාසං පරිභුඤ්ජිස්සසි? නනු, තාත රට්ඨපාල, සකං ගේහං ගන්තබ්බන්”ති?
Now at that time Raṭṭhapāla was eating last night’s porridge by a wall. Then Raṭṭhapāla’s father went up to him and said, “Dear Raṭṭhapāla! There’s … and you’ll be eating last night’s porridge! Why not go to your own home?”
“කුතෝ නෝ, ගහපති, අම්හාකං ගේහං අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතානං? අනගාරා මයං, ගහපති. අගමම්හ ඛෝ තේ, ගහපති, ගේහං, තත්ථ නේව දානං අලත්ථම්හ න පච්චක්ඛානං; අඤ්ඤදත්ථු අක්කෝසමේව අලත්ථම්හා”ති.
“Householder, how could those of us who have gone forth from the lay life to homelessness have a house? We’re homeless, householder. I came to your house, but there I received neither alms nor a polite refusal, but only abuse.”
“ඒහි, තාත රට්ඨපාල, ඝරං ගමිස්සාමා”ති.
“Come, dear Raṭṭhapāla, let’s go to the house.”
“අලං, ගහපති, කතං මේ අජ්ජ භත්තකිච්චං”.
“Enough, householder. My meal is finished for today.”
“තේන හි, තාත රට්ඨපාල, අධිවාසේහි ස්වාතනාය භත්තන්”ති. අධිවාසේසි ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ තුණ්හීභාවේන.
“Well then, dear Raṭṭhapāla, please accept tomorrow’s meal from me.” Raṭṭhapāla consented with silence.
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස අධිවාසනං විදිත්වා යේන සකං නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා මහන්තං හිරඤ්ඤසුවණ්ණස්ස පුඤ්ජං කාරාපේත්වා කිලඤ්ජේහි පටිච්ඡාදේත්වා ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පුරාණදුතියිකා ආමන්තේසි: “ඒථ තුම්හේ, වධුයෝ, යේන අලඞ්කාරේන අලඞ්කතා පුබ්බේ රට්ඨපාලස්ස කුලපුත්තස්ස පියා හෝථ මනාපා තේන අලඞ්කාරේන අලඞ්කරෝථා”ති.
Then, knowing that Raṭṭhapāla had consented, his father went back to his own house. He made a heap of gold coins and bullion and hid it under mats. Then he addressed Raṭṭhapāla’s former wives, “Please, daughters-in-law, adorn yourselves in the way that our son Raṭṭhapāla found you most adorable.”
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා තස්සා රත්තියා අච්චයේන සකේ නිවේසනේ පණීතං ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියාදාපේත්වා ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස කාලං ආරෝචේසි: “කාලෝ, තාත රට්ඨපාල, නිට්ඨිතං භත්තන්”ති.
And when the night had passed Raṭṭhapāla’s father had delicious fresh and cooked foods prepared in his own home, and announced the time to the Venerable Raṭṭhapāla, saying, “Sir, it’s time. The meal is ready.”
අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ පුබ්බණ්හසමයං නිවාසේත්වා පත්තචීවරමාදාය යේන සකපිතු නිවේසනං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා පඤ්ඤත්තේ ආසනේ නිසීදි. අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා තං හිරඤ්ඤසුවණ්ණස්ස පුඤ්ජං විවරාපේත්වා ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං ඒතදවෝච: “ඉදං තේ, තාත රට්ඨපාල, මාතු මත්තිකං ධනං, අඤ්ඤං පේත්තිකං, අඤ්ඤං පිතාමහං. සක්කා, තාත රට්ඨපාල, භෝගේ ච භුඤ්ජිතුං පුඤ්ඤානි ච කාතුං. ඒහි ත්වං, තාත රට්ඨපාල, හීනායාවත්තිත්වා භෝගේ ච භුඤ්ජස්සු පුඤ්ඤානි ච කරෝහී”ති.
Then Raṭṭhapāla robed up in the morning and, taking his bowl and robe, went to his father’s home, and sat down on the seat spread out. Raṭṭhapāla’s father, revealing the heap of gold coins and bullion, said to him, “Dear Raṭṭhapāla, this is your maternal fortune. There’s another paternal fortune, and an ancestral one. You can both enjoy your wealth and make merit. Come, return to a lesser life, enjoy wealth, and make merit!”
“සචේ මේ ත්වං, ගහපති, වචනං කරේය්‍යාසි, ඉමං හිරඤ්ඤසුවණ්ණස්ස පුඤ්ජං සකටේ ආරෝපේත්වා නිබ්බාහාපේත්වා මජ්ඣේගඞ්ගාය නදියා සෝතේ ඕපිලාපේය්‍යාසි. තං කිස්ස හේතු? යේ උප්පජ්ජිස්සන්ති හි තේ, ගහපති, තතෝනිදානං සෝකපරිදේවදුක්ඛදෝමනස්සුපායාසා”ති.
“If you’d follow my advice, householder, you’d have this heap of gold loaded on a cart and carried away to be dumped in the middle of the Ganges river. Why is that? Because this will bring you nothing but sorrow, lamentation, pain, sadness, and distress.”
අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පුරාණදුතියිකා පච්චේකං පාදේසු ගහේත්වා ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං ඒතදවෝචුං: “කීදිසා නාම තා, අය්‍යපුත්ත, අච්ඡරායෝ යාසං ත්වං හේතු බ්‍රහ්මචරියං චරසී”ති?
Then Raṭṭhapāla’s former wives each clasped his feet and said, “What are they like, master, the nymphs for whom you lead the spiritual life?”
“න ඛෝ මයං, භගිනී, අච්ඡරානං හේතු බ්‍රහ්මචරියං චරාමා”ති.
“Sisters, I don’t lead the spiritual life for the sake of nymphs.”
“භගිනිවාදේන නෝ අය්‍යපුත්තෝ රට්ඨපාලෝ සමුදාචරතී”ති තා තත්ථේව මුච්ඡිතා පපතිංසු.
Saying, “Our master Raṭṭhapāla addresses us as sisters!” they fainted right away.
අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ පිතරං ඒතදවෝච: “සචේ, ගහපති, භෝජනං දාතබ්බං, දේථ; මා නෝ විහේඨේථා”ති.
Then Raṭṭhapāla said to his father, “If there is food to be given, householder, please give it. But don’t harass me.”
“භුඤ්ජ, තාත රට්ඨපාල, නිට්ඨිතං භත්තන්”ති. අථ ඛෝ ආයස්මතෝ රට්ඨපාලස්ස පිතා ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං පණීතේන ඛාදනීයේන භෝජනීයේන සහත්ථා සන්තප්පේසි සම්පවාරේසි.
“Eat, dear Raṭṭhapāla. The meal is ready.” Then Raṭṭhapāla’s father served and satisfied Venerable Raṭṭhapāla with his own hands with delicious fresh and cooked foods.
අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ භුත්තාවී ඕනීතපත්තපාණී ඨිතකෝව ඉමා ගාථා අභාසි:
When he had eaten and washed his hand and bowl, he recited this verse while standing right there:
“පස්ස චිත්තීකතං බිම්බං, අරුකායං සමුස්සිතං; ආතුරං බහුසඞ්කප්පං, යස්ස නත්ථි ධුවං ඨිති.
“See this fancy puppet, a body built of sores, diseased, obsessed over, in which nothing lasts at all.
පස්ස චිත්තීකතං රූපං, මණිනා කුණ්ඩලේන ච; අට්ඨි තචේන ඕනද්ධං, සහ වත්ථේභි සෝභති.
See this fancy figure, with its gems and earrings; it is bones encased in skin, made pretty by its clothes.
අලත්තකකතා පාදා, මුඛං චුණ්ණකමක්ඛිතං; අලං බාලස්ස මෝහාය, නෝ ච පාරගවේසිනෝ.
Rouged feet and powdered face may be enough to beguile a fool, but not a seeker of the far shore.
අට්ඨාපදකතා කේසා, නේත්තා අඤ්ජනමක්ඛිතා; අලං බාලස්ස මෝහාය, නෝ ච පාරගවේසිනෝ.
Hair in eight braids and eyeshadow may be enough to beguile a fool, but not a seeker of the far shore.
අඤ්ජනීව නවා චිත්තා, පූතිකායෝ අලඞ්කතෝ; අලං බාලස්ස මෝහාය, නෝ ච පාරගවේසිනෝ.
A rotting body all adorned like a freshly painted makeup box may be enough to beguile a fool, but not a seeker of the far shore.
ඕදහි මිගවෝ පාසං, නාසදා වාකරං මිගෝ; භුත්වා නිවාපං ගච්ඡාම, කන්දන්තේ මිගබන්ධකේ”ති.
The hunter laid his snare, but the deer didn’t spring the trap. I’ve eaten the bait and now I go, leaving the trapper to lament.”
අථ ඛෝ ආයස්මා රට්ඨපාලෝ ඨිතකෝව ඉමා ගාථා භාසිත්වා යේන රඤ්ඤෝ කෝරබ්‍යස්ස මිගචීරං තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලේ දිවාවිහාරං නිසීදි.
Then Raṭṭhapāla, having recited this verse while standing, went to King Koravya’s deer range and sat at the root of a tree for the day’s meditation.
අථ ඛෝ රාජා කෝරබ්‍යෝ මිගවං ආමන්තේසි: “සෝධේහි, සම්ම මිගව, මිගචීරං උය්‍යානභූමිං; ගච්ඡාම සුභූමිං දස්සනායා”ති.
Then King Koravya addressed his gamekeeper, “My good gamekeeper, tidy up the park of the deer range. We will go to see the scenery.”
“ඒවං, දේවා”ති ඛෝ මිගවෝ රඤ්ඤෝ කෝරබ්‍යස්ස පටිස්සුත්වා මිගචීරං සෝධේන්තෝ අද්දස ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලේ දිවාවිහාරං නිසින්නං. දිස්වාන යේන රාජා කෝරබ්‍යෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රාජානං කෝරබ්‍යං ඒතදවෝච: “සුද්ධං ඛෝ තේ, දේව, මිගචීරං. අත්ථි චේත්ථ රට්ඨපාලෝ නාම කුලපුත්තෝ ඉමස්මිංයේව ථුල්ලකෝට්ඨිකේ අග්ගකුලස්ස පුත්තෝ යස්ස ත්වං අභිණ්හං කිත්තයමානෝ අහෝසි, සෝ අඤ්ඤතරස්මිං රුක්ඛමූලේ දිවාවිහාරං නිසින්නෝ”ති.
“Yes, Your Majesty,” replied the gamekeeper. While tidying the deer range he saw Raṭṭhapāla sitting in meditation. Seeing this, he went to the king, and said, “The deer range is tidy, sire. And the gentleman named Raṭṭhapāla, the son of the leading clan in Thullakoṭṭhita, of whom you have often spoken highly, is meditating there at the root of a tree.”
“තේන හි, සම්ම මිගව, අලං දානජ්ජ උය්‍යානභූමියා. තමේව දානි මයං භවන්තං රට්ඨපාලං පයිරුපාසිස්සාමා”ති.
“Well then, my good gamekeeper, that’s enough of the park for today. Now I shall pay homage to the Master Raṭṭhapāla.”
අථ ඛෝ රාජා කෝරබ්‍යෝ “යං තත්ථ ඛාදනීයං භෝජනීයං පටියත්තං තං සබ්බං විස්සජ්ජේථා”ති වත්වා භද්‍රානි භද්‍රානි යානානි යෝජාපේත්වා භද්‍රං යානං අභිරුහිත්වා භද්‍රේහි භද්‍රේහි යානේහි ථුල්ලකෝට්ඨිකම්හා නිය්‍යාසි මහච්චරාජානුභාවේන ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං දස්සනාය. යාවතිකා යානස්ස භූමි යානේන ගන්ත්වා යානා පච්චෝරෝහිත්වා පත්තිකෝව උස්සටාය උස්සටාය පරිසාය යේනායස්මා රට්ඨපාලෝ තේනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා රට්ඨපාලේන සද්ධිං සම්මෝදි. සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං අට්ඨාසි. ඒකමන්තං ඨිතෝ ඛෝ රාජා කෝරබ්‍යෝ ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං ඒතදවෝච:
And then King Koravya said, “Give away the fresh and cooked foods that have been prepared there.” He had the finest carriages harnessed. Then he mounted a fine carriage and, along with other fine carriages, set out in full royal pomp from Thullakoṭṭhita to see Raṭṭhapāla. He went by carriage as far as the terrain allowed, then descended and approached Raṭṭhapāla on foot, together with a group of eminent officials. They exchanged greetings, and, when the greetings and polite conversation were over, he stood to one side, and said to Raṭṭhapāla:
“ඉධ භවං රට්ඨපාලෝ හත්ථත්ථරේ නිසීදතූ”ති.
“Here, Master Raṭṭhapāla, sit on this elephant rug.”
“අලං, මහාරාජ, නිසීද ත්වං; නිසින්නෝ අහං සකේ ආසනේ”ති.
“Enough, great king, you sit on it. I’m sitting on my own seat.”
නිසීදි රාජා කෝරබ්‍යෝ පඤ්ඤත්තේ ආසනේ. නිසජ්ජ ඛෝ රාජා කෝරබ්‍යෝ ආයස්මන්තං රට්ඨපාලං ඒතදවෝච:
So the king sat down on the seat spread out, and said:
“චත්තාරිමානි, භෝ රට්ඨපාල, පාරිජුඤ්ඤානි යේහි පාරිජුඤ්ඤේහි සමන්නාගතා ඉධේකච්චේ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති. කතමානි චත්තාරි? ජරාපාරිජුඤ්ඤං, බ්‍යාධිපාරිජුඤ්ඤං, භෝගපාරිජුඤ්ඤං, ඤාතිපාරිජුඤ්ඤං.
“Master Raṭṭhapāla, there are these four kinds of decay. Because of these, some people shave off their hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness. What four? Decay due to old age, decay due to sickness, decay of wealth, and decay of relatives.
කතමඤ්ච, භෝ රට්ඨපාල, ජරාපාරිජුඤ්ඤං? ඉධ, භෝ රට්ඨපාල, ඒකච්චෝ ජිණ්ණෝ හෝති වුඩ්ඪෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝඅනුප්පත්තෝ. සෝ ඉති පටිසඤ්චික්ඛති: ‘අහං ඛෝම්හි ඒතරහි ජිණ්ණෝ වුඩ්ඪෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝඅනුප්පත්තෝ. න ඛෝ පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භෝගං අධිගන්තුං අධිගතං වා භෝගං ඵාතිං කාතුං. යන්නූනාහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යන්(අ)ති. සෝ තේන ජරාපාරිජුඤ්ඤේන සමන්නාගතෝ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. ඉදං වුච්චති, භෝ රට්ඨපාල, ජරාපාරිජුඤ්ඤං. භවං ඛෝ පන රට්ඨපාලෝ ඒතරහි දහරෝ යුවා සුසුකාළකේසෝ භද්‍රේන යෝබ්බනේන සමන්නාගතෝ පඨමේන වයසා. තං භෝතෝ රට්ඨපාලස්ස ජරාපාරිජුඤ්ඤං නත්ථි. කිං භවං රට්ඨපාලෝ ඤත්වා වා දිස්වා වා සුත්වා වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ?
And what is decay due to old age? It’s when someone is old, elderly, and senior, advanced in years, and has reached the final stage of life. They reflect: ‘I’m now old, elderly, and senior. I’m advanced in years and have reached the final stage of life. It’s not easy for me to acquire more wealth or to increase the wealth I’ve already acquired. Why don’t I shave off my hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness?’ So because of that decay due to old age they go forth. This is called decay due to old age. But Master Raṭṭhapāla is now a youth, young, black-haired, blessed with youth, in the prime of life. You have no decay due to old age. So what did you know or see or hear that made you go forth?
කතමඤ්ච, භෝ රට්ඨපාල, බ්‍යාධිපාරිජුඤ්ඤං? ඉධ, භෝ රට්ඨපාල, ඒකච්චෝ ආබාධිකෝ හෝති දුක්ඛිතෝ බාළ්හගිලානෝ. සෝ ඉති පටිසඤ්චික්ඛති: ‘අහං ඛෝම්හි ඒතරහි ආබාධිකෝ දුක්ඛිතෝ බාළ්හගිලානෝ. න ඛෝ පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භෝගං අධිගන්තුං අධිගතං වා භෝගං ඵාතිං කාතුං. යන්නූනාහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යන්(අ)ති. සෝ තේන බ්‍යාධිපාරිජුඤ්ඤේන සමන්නාගතෝ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. ඉදං වුච්චති, භෝ රට්ඨපාල, බ්‍යාධිපාරිජුඤ්ඤං. භවං ඛෝ පන රට්ඨපාලෝ ඒතරහි අප්පාබාධෝ අප්පාතඞ්කෝ සමවේපාකිනියා ගහණියා සමන්නාගතෝ නාතිසීතාය නාච්චුණ්හාය. තං භෝතෝ රට්ඨපාලස්ස බ්‍යාධිපාරිජුඤ්ඤං නත්ථි. කිං භවං රට්ඨපාලෝ ඤත්වා වා දිස්වා වා සුත්වා වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ?
And what is decay due to sickness? It’s when someone is sick, suffering, gravely ill. They reflect: ‘I’m now sick, suffering, gravely ill. It’s not easy for me to acquire more wealth or to increase the wealth I’ve already acquired. Why don’t I go forth from the lay life to homelessness?’ So because of that decay due to sickness they go forth. This is called decay due to sickness. But Master Raṭṭhapāla is now rarely ill or unwell. Your stomach digests well, being neither too hot nor too cold. You have no decay due to sickness. So what did you know or see or hear that made you go forth?
කතමඤ්ච, භෝ රට්ඨපාල, භෝගපාරිජුඤ්ඤං? ඉධ, භෝ රට්ඨපාල, ඒකච්චෝ අඩ්ඪෝ හෝති මහද්ධනෝ මහාභෝගෝ. තස්ස තේ භෝගා අනුපුබ්බේන පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති. සෝ ඉති පටිසඤ්චික්ඛති: ‘අහං ඛෝ පුබ්බේ අඩ්ඪෝ අහෝසිං මහද්ධනෝ මහාභෝගෝ. තස්ස මේ තේ භෝගා අනුපුබ්බේන පරික්ඛයං ගතා. න ඛෝ පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භෝගං අධිගන්තුං අධිගතං වා භෝගං ඵාතිං කාතුං. යන්නූනාහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යන්(අ)ති. සෝ තේන භෝගපාරිජුඤ්ඤේන සමන්නාගතෝ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. ඉදං වුච්චති, භෝ රට්ඨපාල, භෝගපාරිජුඤ්ඤං. භවං ඛෝ පන රට්ඨපාලෝ ඉමස්මිංයේව ථුල්ලකෝට්ඨිකේ අග්ගකුලස්ස පුත්තෝ. තං භෝතෝ රට්ඨපාලස්ස භෝගපාරිජුඤ්ඤං නත්ථි. කිං භවං රට්ඨපාලෝ ඤත්වා වා දිස්වා වා සුත්වා වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ?
And what is decay of wealth? It’s when someone is rich, affluent, and wealthy. But gradually their wealth dwindles away. They reflect: ‘I used to be rich, affluent, and wealthy. But gradually my wealth has dwindled away. It’s not easy for me to acquire more wealth or to increase the wealth I’ve already acquired. Why don’t I go forth from the lay life to homelessness?’ So because of that decay of wealth they go forth. This is called decay of wealth. But Master Raṭṭhapāla is the son of the leading clan here in Thullakoṭṭhita. You have no decay of wealth. So what did you know or see or hear that made you go forth?
කතමඤ්ච, භෝ රට්ඨපාල, ඤාතිපාරිජුඤ්ඤං? ඉධ, භෝ රට්ඨපාල, ඒකච්චස්ස බහූ හෝන්ති මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලෝහිතා. තස්ස තේ ඤාතකා අනුපුබ්බේන පරික්ඛයං ගච්ඡන්ති. සෝ ඉති පටිසඤ්චික්ඛති: ‘මමං ඛෝ පුබ්බේ බහූ අහේසුං මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලෝහිතා. තස්ස මේ තේ අනුපුබ්බේන පරික්ඛයං ගතා. න ඛෝ පන මයා සුකරං අනධිගතං වා භෝගං අධිගන්තුං අධිගතං වා භෝගං ඵාතිං කාතුං. යන්නූනාහං කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජේය්‍යන්(අ)ති. සෝ තේන ඤාතිපාරිජුඤ්ඤේන සමන්නාගතෝ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජති. ඉදං වුච්චති, භෝ රට්ඨපාල, ඤාතිපාරිජුඤ්ඤං. භෝතෝ ඛෝ පන රට්ඨපාලස්ස ඉමස්මිංයේව ථුල්ලකෝට්ඨිකේ බහූ මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලෝහිතා. තං භෝතෝ රට්ඨපාලස්ස ඤාතිපාරිජුඤ්ඤං නත්ථි. කිං භවං රට්ඨපාලෝ ඤත්වා වා දිස්වා වා සුත්වා වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ?
And what is decay of relatives? It’s when someone has many friends and colleagues, relatives and kin. But gradually their relatives dwindle away. They reflect: ‘I used to have many friends and colleagues, relatives and kin. But gradually they’ve dwindled away. It’s not easy for me to acquire more wealth or to increase the wealth I’ve already acquired. Why don’t I shave off my hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness?’ So because of that decay of relatives they go forth. This is called decay of relatives. But Master Raṭṭhapāla has many friends and colleagues, relatives and kin right here in Thullakoṭṭhita. You have no decay of relatives. So what did you know or see or hear that made you go forth?
ඉමානි ඛෝ, භෝ රට්ඨපාල, චත්තාරි පාරිජුඤ්ඤානි, යේහි පාරිජුඤ්ඤේහි සමන්නාගතා ඉධේකච්චේ කේසමස්සුං ඕහාරේත්වා කාසායානි වත්ථානි අච්ඡාදේත්වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජන්ති. තානි භෝතෝ රට්ඨපාලස්ස නත්ථි. කිං භවං රට්ඨපාලෝ ඤත්වා වා දිස්වා වා සුත්වා වා අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ”ති?
There are these four kinds of decay. Because of these, some people shave off their hair and beard, dress in ocher robes, and go forth from the lay life to homelessness. Master Raṭṭhapāla has none of these. So what did you know or see or hear that made you go forth?”
“අත්ථි ඛෝ, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන චත්තාරෝ ධම්මුද්දේසා උද්දිට්ඨා, යේ අහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ.
“Great king, the Blessed One who knows and sees, the perfected one, the fully awakened Buddha has taught these four summaries of the teaching for recitation. It was after knowing and seeing and hearing these that I went forth from the lay life to homelessness.
කතමේ චත්තාරෝ?
What four?
‘උපනිය්‍යති ලෝකෝ අද්ධුවෝ(අ)ති ඛෝ, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන පඨමෝ ධම්මුද්දේසෝ උද්දිට්ඨෝ, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ.
‘The world is unstable and swept away.’ This is the first summary.
‘අතාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ(අ)ති ඛෝ, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන දුතියෝ ධම්මුද්දේසෝ උද්දිට්ඨෝ, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ.
‘The world has no shelter and no savior.’ This is the second summary.
‘අස්සකෝ ලෝකෝ, සබ්බං පහාය ගමනීයන්(අ)ති ඛෝ, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන තතියෝ ධම්මුද්දේසෝ උද්දිට්ඨෝ, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ.
‘The world has no owner—you must leave it all behind and pass on.’ This is the third summary.
‘ඌනෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හාදාසෝ(අ)ති ඛෝ, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන චතුත්ථෝ ධම්මුද්දේසෝ උද්දිට්ඨෝ, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ.
‘The world is wanting, insatiable, the slave of craving.’ This is the fourth summary.
ඉමේ ඛෝ, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන චත්තාරෝ ධම්මුද්දේසා උද්දිට්ඨා, යේ අහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ”ති.
The Blessed One who knows and sees, the perfected one, the fully awakened Buddha taught these four summaries of the teaching. It was after knowing and seeing and hearing these that I went forth from the lay life to homelessness.”
“‘උපනිය්‍යති ලෝකෝ අද්ධුවෝ(අ)ති—භවං රට්ඨපාලෝ ආහ. ඉමස්ස, භෝ රට්ඨපාල, භාසිතස්ස කථං අත්ථෝ දට්ඨබ්බෝ”ති?
“‘The world is unstable and swept away.’ So Master Raṭṭhapāla said. How should I see the meaning of this statement?”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, ත්වං වීසතිවස්සුද්දේසිකෝපි පණ්ණවීසතිවස්සුද්දේසිකෝපි හත්ථිස්මිම්පි කතාවී අස්සස්මිම්පි කතාවී රථස්මිම්පි කතාවී ධනුස්මිම්පි කතාවී ථරුස්මිම්පි කතාවී ඌරුබලී බාහුබලී අලමත්තෝ සඞ්ගාමාවචරෝ”ති?
“What do you think, great king? When you were twenty or twenty-five years of age, were you proficient at riding elephants, horses, and chariots, and at archery and swordsmanship? Were you strong in thigh and arm, capable, and battle-hardened?”
“අහෝසිං අහං, භෝ රට්ඨපාල, වීසතිවස්සුද්දේසිකෝපි පණ්ණවීසතිවස්සුද්දේසිකෝපි හත්ථිස්මිම්පි කතාවී අස්සස්මිම්පි කතාවී රථස්මිම්පි කතාවී ධනුස්මිම්පි කතාවී ථරුස්මිම්පි කතාවී ඌරුබලී බාහුබලී අලමත්තෝ සඞ්ගාමාවචරෝ. අප්පේකදාහං, භෝ රට්ඨපාල, ඉද්ධිමාව මඤ්ඤේ න අත්තනෝ බලේන සමසමං සමනුපස්සාමී”ති.
“I was, Master Raṭṭhapāla. Sometimes it seems as if I had superpowers then. I don’t see anyone who could have equalled me in strength.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, ඒවමේව ත්වං ඒතරහි ඌරුබලී බාහුබලී අලමත්තෝ සඞ්ගාමාවචරෝ”ති?
“What do you think, great king? These days are you just as strong in thigh and arm, capable, and battle-hardened?”
“නෝ හිදං, භෝ රට්ඨපාල. ඒතරහි ජිණ්ණෝ වුඩ්ඪෝ මහල්ලකෝ අද්ධගතෝ වයෝඅනුප්පත්තෝ ආසීතිකෝ මේ වයෝ වත්තති. අප්පේකදාහං, භෝ රට්ඨපාල, ‘ඉධ පාදං කරිස්සාමී(අ)ති අඤ්ඤේනේව පාදං කරෝමී”ති.
“No, Master Raṭṭhapāla. For now I am old, elderly, and senior, I’m advanced in years and have reached the final stage of life. I am eighty years old. Sometimes I intend to step in one place, but my foot goes somewhere else.”
“ඉදං ඛෝ තං, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන සන්ධාය භාසිතං: ‘උපනිය්‍යති ලෝකෝ අද්ධුවෝ(අ)ති, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ”ති.
“This is what the Buddha was referring to when he said: ‘The world is unstable and swept away.’”
“අච්ඡරියං, භෝ රට්ඨපාල, අබ්භුතං, භෝ රට්ඨපාල. යාව සුභාසිතඤ්චිදං තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන: ‘උපනිය්‍යති ලෝකෝ අද්ධුවෝ(අ)ති. උපනිය්‍යති හි, භෝ රට්ඨපාල, ලෝකෝ අද්ධුවෝ.
“It’s incredible, Master Raṭṭhapāla, it’s amazing, how well said this was by the Buddha. For the world is indeed unstable and swept away.
සංවිජ්ජන්තේ ඛෝ, භෝ රට්ඨපාල, ඉමස්මිං රාජකුලේ හත්ථිකායාපි අස්සකායාපි රථකායාපි පත්තිකායාපි, අම්හාකං ආපදාසු පරියෝධාය වත්තිස්සන්ති. ‘අතාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ(අ)ති—භවං රට්ඨපාලෝ ආහ. ඉමස්ස පන, භෝ රට්ඨපාල, භාසිතස්ස කථං අත්ථෝ දට්ඨබ්බෝ”ති?
In this royal court you can find divisions of elephants, cavalry, chariots, and infantry. They will serve to defend us from any threats. Yet you said: ‘The world has no shelter and no savior.’ How should I see the meaning of this statement?”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, අත්ථි තේ කෝචි අනුසායිකෝ ආබාධෝ”ති?
“What do you think, great king? Do you have any chronic ailments?”
“අත්ථි මේ, භෝ රට්ඨපාල, අනුසායිකෝ ආබාධෝ. අප්පේකදා මං, භෝ රට්ඨපාල, මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලෝහිතා පරිවාරේත්වා ඨිතා හෝන්ති: ‘ඉදානි රාජා කෝරබ්‍යෝ කාලං කරිස්සති, ඉදානි රාජා කෝරබ්‍යෝ කාලං කරිස්සතී(අ)”ති.
“Yes, I do. Sometimes my friends and colleagues, relatives and family members surround me, thinking: ‘Now the king will die! Now the king will die!’”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, ලභසි ත්වං තේ මිත්තාමච්චේ ඤාතිසාලෝහිතේ: ‘ආයන්තු මේ භෝන්තෝ මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලෝහිතා, සබ්බේව සන්තා ඉමං වේදනං සංවිභජථ, යථාහං ලහුකතරිකං වේදනං වේදියේය්‍යන්(අ)ති—උදාහු ත්වංයේව තං වේදනං වේදියසී”ති?
“What do you think, great king? Can you get your friends and colleagues, relatives and family members to help: ‘Please, my dear friends and colleagues, relatives and family members, all of you here share my pain so that I may feel less pain.’ Or must you alone feel that pain?”
“නාහං, භෝ රට්ඨපාල, ලභාමි තේ මිත්තාමච්චේ ඤාතිසාලෝහිතේ: ‘ආයන්තු මේ භෝන්තෝ මිත්තාමච්චා ඤාතිසාලෝහිතා, සබ්බේව සන්තා ඉමං වේදනං සංවිභජථ, යථාහං ලහුකතරිකං වේදනං වේදියේය්‍යන්(අ)ති. අථ ඛෝ අහමේව තං වේදනං වේදියාමී”ති.
“I can’t get my friends to share my pain. Rather, I alone must feel it.”
“ඉදං ඛෝ තං, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන සන්ධාය භාසිතං: ‘අතාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ(අ)ති, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ”ති.
“This is what the Buddha was referring to when he said: ‘The world has no shelter and no savior.’”
“අච්ඡරියං, භෝ රට්ඨපාල, අබ්භුතං, භෝ රට්ඨපාල. යාව සුභාසිතං චිදං තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන: ‘අතාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ(අ)ති. අතාණෝ හි, භෝ රට්ඨපාල, ලෝකෝ අනභිස්සරෝ.
“It’s incredible, Master Raṭṭhapāla, it’s amazing, how well said this was by the Buddha. For the world indeed has no shelter and no savior.
සංවිජ්ජති ඛෝ, භෝ රට්ඨපාල, ඉමස්මිං රාජකුලේ පහූතං හිරඤ්ඤසුවණ්ණං භූමිගතඤ්ච වේහාසගතඤ්ච. ‘අස්සකෝ ලෝකෝ, සබ්බං පහාය ගමනීයන්(අ)ති—භවං රට්ඨපාලෝ ආහ. ඉමස්ස පන, භෝ රට්ඨපාල, භාසිතස්ස කථං අත්ථෝ දට්ඨබ්බෝ”ති?
In this royal court you can find abundant gold coin and bullion stored in dungeons and towers. Yet you said: ‘The world has no owner—you must leave it all behind and pass on.’ How should I see the meaning of this statement?”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, යථා ත්වං ඒතරහි පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතෝ සමඞ්ගීභූතෝ පරිචාරේසි, ලච්ඡසි ත්වං පරත්ථාපි: ‘ඒවමේවාහං ඉමේහේව පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතෝ සමඞ්ගීභූතෝ පරිචාරේමී(අ)ති, උදාහු අඤ්ඤේ ඉමං භෝගං පටිපජ්ජිස්සන්ති, ත්වං පන යථාකම්මං ගමිස්සසී”ති?
“What do you think, great king? These days you amuse yourself, supplied and provided with the five kinds of sensual stimulation. But is there any way to ensure that in the next life you will continue to amuse yourself in the same way, supplied and provided with the same five kinds of sensual stimulation? Or will others make use of this property, while you pass on according to your deeds?”
“යථාහං, භෝ රට්ඨපාල, ඒතරහි පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතෝ සමඞ්ගීභූතෝ පරිචාරේමි, නාහං ලච්ඡාමි පරත්ථාපි: ‘ඒවමේව ඉමේහේව පඤ්චහි කාමගුණේහි සමප්පිතෝ සමඞ්ගීභූතෝ පරිචාරේමී(අ)ති. අථ ඛෝ අඤ්ඤේ ඉමං භෝගං පටිපජ්ජිස්සන්ති; අහං පන යථාකම්මං ගමිස්සාමී”ති.
“There’s no way to ensure that I will continue to amuse myself in the same way. Rather, others will take over this property, while I pass on according to my deeds.”
“ඉදං ඛෝ තං, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන සන්ධාය භාසිතං: ‘අස්සකෝ ලෝකෝ, සබ්බං පහාය ගමනීයන්(අ)ති, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ”ති.
“This is what the Buddha was referring to when he said: ‘The world has no owner—you must leave it all behind and pass on.’”
“අච්ඡරියං, භෝ රට්ඨපාල, අබ්භුතං, භෝ රට්ඨපාල. යාව සුභාසිතං චිදං තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන: ‘අස්සකෝ ලෝකෝ, සබ්බං පහාය ගමනීයන්(අ)ති. අස්සකෝ හි, භෝ රට්ඨපාල, ලෝකෝ සබ්බං පහාය ගමනීයං.
“It’s incredible, Master Raṭṭhapāla, it’s amazing, how well said this was by the Buddha. For the world indeed has no owner—you must leave it all behind and pass on.
‘ඌනෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හාදාසෝ(අ)ති—භවං රට්ඨපාලෝ ආහ. ඉමස්ස, භෝ රට්ඨපාල, භාසිතස්ස කථං අත්ථෝ දට්ඨබ්බෝ”ති?
You also said this: ‘The world is wanting, insatiable, the slave of craving.’ How should I see the meaning of this statement?”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, ඵීතං කුරුං අජ්ඣාවසසී”ති?
“What do you think, great king? Do you dwell in the prosperous land of Kuru?”
“ඒවං, භෝ රට්ඨපාල, ඵීතං කුරුං අජ්ඣාවසාමී”ති.
“Indeed I do.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, ඉධ පුරිසෝ ආගච්ඡේය්‍ය පුරත්ථිමාය දිසාය සද්ධායිකෝ පච්චයිකෝ. සෝ තං උපසඞ්කමිත්වා ඒවං වදේය්‍ය: ‘යග්ඝේ, මහාරාජ, ජානේය්‍යාසි, අහං ආගච්ඡාමි පුරත්ථිමාය දිසාය? තත්ථද්දසං මහන්තං ජනපදං ඉද්ධඤ්චේව ඵීතඤ්ච බහුජනං ආකිණ්ණමනුස්සං. බහූ තත්ථ හත්ථිකායා අස්සකායා රථකායා පත්තිකායා; බහු තත්ථ ධනධඤ්ඤං; බහු තත්ථ හිරඤ්ඤසුවණ්ණං අකතඤ්චේව කතඤ්ච; බහු තත්ථ ඉත්ථිපරිග්ගහෝ. සක්කා ච තාවතකේනේව බලමත්තේන අභිවිජිනිතුං. අභිවිජින, මහාරාජා(අ)ති, කින්ති නං කරේය්‍යාසී”ති?
“What do you think, great king? Suppose a trustworthy and reliable man were to come from the east. He’d approach you and say: ‘Please sir, you should know this. I come from the east. There I saw a large country that is successful and prosperous, populous, full of people. They have many divisions of elephants, cavalry, chariots, and infantry. And there’s plenty of money and grain, plenty of gold coins and bullion, both worked and unworked, and plenty of women for the taking. With your current forces you can conquer it. Conquer it, great king!’ What would you do?”
“තම්පි මයං, භෝ රට්ඨපාල, අභිවිජිය අජ්ඣාවසේය්‍යාමා”ති.
“I would conquer it and dwell there.”
“තං කිං මඤ්ඤසි, මහාරාජ, ඉධ පුරිසෝ ආගච්ඡේය්‍ය පච්ඡිමාය දිසාය … උත්තරාය දිසාය … දක්ඛිණාය දිසාය … පරසමුද්දතෝ සද්ධායිකෝ පච්චයිකෝ. සෝ තං උපසඞ්කමිත්වා ඒවං වදේය්‍ය: ‘යග්ඝේ, මහාරාජ, ජානේය්‍යාසි, අහං ආගච්ඡාමි පරසමුද්දතෝ? තත්ථද්දසං මහන්තං ජනපදං ඉද්ධඤ්චේව ඵීතඤ්ච බහුජනං ආකිණ්ණමනුස්සං. බහූ තත්ථ හත්ථිකායා අස්සකායා රථකායා පත්තිකායා; බහු තත්ථ ධනධඤ්ඤං; බහු තත්ථ හිරඤ්ඤසුවණ්ණං අකතඤ්චේව කතඤ්ච; බහු තත්ථ ඉත්ථිපරිග්ගහෝ. සක්කා ච තාවතකේනේව බලමත්තේන අභිවිජිනිතුං. අභිවිජින, මහාරාජා(අ)ති, කින්ති නං කරේය්‍යාසී”ති?
“What do you think, great king? Suppose a trustworthy and reliable man were to come from the west, north, south, or from over the ocean. He’d approach you and say the same thing. What would you do?”
“තම්පි මයං, භෝ රට්ඨපාල, අභිවිජිය අජ්ඣාවසේය්‍යාමා”ති.
“I would conquer it and dwell there.”
“ඉදං ඛෝ තං, මහාරාජ, තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන සන්ධාය භාසිතං: ‘ඌනෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හාදාසෝ(අ)ති, යමහං ඤත්වා ච දිස්වා ච සුත්වා ච අගාරස්මා අනගාරියං පබ්බජිතෝ”ති.
“This is what the Buddha was referring to when he said: ‘The world is wanting, insatiable, the slave of craving.’ And it was after knowing and seeing and hearing this that I went forth from the lay life to homelessness.”
“අච්ඡරියං, භෝ රට්ඨපාල, අබ්භුතං, භෝ රට්ඨපාල. යාව සුභාසිතඤ්චිදං තේන භගවතා ජානතා පස්සතා අරහතා සම්මාසම්බුද්ධේන: ‘ඌනෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හාදාසෝ(අ)ති. ඌනෝ හි, භෝ රට්ඨපාල, ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හාදාසෝ”ති.
“It’s incredible, Master Raṭṭhapāla, it’s amazing, how well said this was by the Buddha. For the world is indeed wanting, insatiable, the slave of craving.”
ඉදමවෝච ආයස්මා රට්ඨපාලෝ. ඉදං වත්වා අථාපරං ඒතදවෝච:
This is what Venerable Raṭṭhapāla said. Then he went on to say:
“පස්සාමි ලෝකේ සධනේ මනුස්සේ, ලද්ධාන විත්තං න දදන්ති මෝහා; ලුද්ධා ධනං සන්නිචයං කරෝන්ති, භිය්‍යෝව කාමේ අභිපත්ථයන්ති.
“I see rich people in the world who, because of delusion, give not
the wealth they’ve earned. Greedily, they hoard their riches, yearning for ever more sensual pleasures.
රාජා පසය්හා පථවිං විජිත්වා, සසාගරන්තං මහිමාවසන්තෝ; ඕරං සමුද්දස්ස අතිත්තරූපෝ, පාරං සමුද්දස්සපි පත්ථයේථ.
A king who conquered the earth by force, ruling the land from sea to sea, unsatisfied with the near shore of the ocean, would still yearn for the further shore.
රාජා ච අඤ්ඤේ ච බහූ මනුස්සා, අවීතතණ්හා මරණං උපේන්ති; ඌනාව හුත්වාන ජහන්ති දේහං, කාමේහි ලෝකම්හි න හත්ථි තිත්ති.
Not just the king, but others too, reach death not rid of craving. They leave the body still wanting, for in this world sensual pleasures never satisfy.
කන්දන්ති නං ඤාතී පකිරිය කේසේ, අහෝවතා නෝ අමරාති චාහු; වත්ථේන නං පාරුතං නීහරිත්වා, චිතං සමාදාය තතෝඩහන්ති.
Relatives lament, their hair disheveled, saying ‘Ah! Alas! They’re not immortal!’ They take out the body wrapped in a shroud, heap up a pyre, and burn it there.
සෝ ඩය්හති සූලේහි තුජ්ජමානෝ, ඒකේන වත්ථේන පහාය භෝගේ; න මීයමානස්ස භවන්ති තාණා, ඤාතීධ මිත්තා අථ වා සහායා.
It’s poked with stakes while being burnt, in just a single cloth, all wealth gone. Relatives, friends, and companions can’t help you when you’re dying.
දායාදකා තස්ස ධනං හරන්ති, සත්තෝ පන ගච්ඡති යේන කම්මං; න මීයමානං ධනමන්වේති කිඤ්චි, පුත්තා ච දාරා ච ධනඤ්ච රට්ඨං.
Heirs take your riches, while beings fare on according to their deeds. Riches don’t follow you when you die; nor do children, wife, wealth, nor kingdom.
න දීඝමායුං ලභතේ ධනේන, න චාපි විත්තේන ජරං විහන්ති; අප්පං හිදං ජීවිතමාහු ධීරා, අසස්සතං විප්පරිණාමධම්මං.
Longevity isn’t gained by riches, nor does wealth banish old age; for the wise say this life is short, it’s perishable and not eternal.
අඩ්ඪා දලිද්දා ච ඵුසන්ති ඵස්සං, බාලෝ ච ධීරෝ ච තථේව ඵුට්ඨෝ; බාලෝ ච බාල්‍යා වධිතෝව සේති, ධීරෝ ච න වේධති ඵස්සඵුට්ඨෝ.
The rich and the poor feel its touch; the fool and the wise feel it too. But the fool lies stricken by their own folly, while the wise don’t tremble at the touch.
තස්මා හි පඤ්ඤාව ධනේන සේය්‍යෝ, යාය වෝසානමිධාධිගච්ඡති; අබ්‍යෝසිතත්තා හි භවාභවේසු, පාපානි කම්මානි කරෝන්ති මෝහා.
Therefore wisdom’s much better than wealth, since by wisdom
උපේති ගබ්භඤ්ච පරඤ්ච ලෝකං, සංසාරමාපජ්ජ පරම්පරාය; තස්සප්පපඤ්ඤෝ අභිසද්දහන්තෝ, උපේති ගබ්භඤ්ච පරඤ්ච ලෝකං.
One who enters a womb and the world beyond, will transmigrate from one life to the next. While someone of little wisdom,
චෝරෝ යථා සන්ධිමුඛේ ගහිතෝ, සකම්මුනා හඤ්ඤති පාපධම්මෝ; ඒවං පජා පේච්ච පරම්හි ලෝකේ, සකම්මුනා හඤ්ඤති පාපධම්මෝ.
As a bandit caught in the door is punished for his own bad deeds; so after departing, in the world beyond, people are punished for their own bad deeds.
කාමාහි චිත්‍රා මධුරා මනෝරමා, විරූපරූපේන මථේන්ති චිත්තං; ආදීනවං කාමගුණේසු දිස්වා, තස්මා අහං පබ්බජිතෝම්හි රාජ.
Sensual pleasures are diverse, sweet, delightful; appearing in disguise they disturb the mind. Seeing danger in sensual stimulations, I went forth, O King.
දුමප්ඵලානේව පතන්ති මාණවා, දහරා ච වුඩ්ඪා ච සරීරභේදා; ඒතම්පි දිස්වා පබ්බජිතෝම්හි රාජ, අපණ්ණකං සාමඤ්ඤමේව සේය්‍යෝ”ති.
As fruit falls from a tree, so people fall, young and old, when the body breaks up. Seeing this, too, I went forth, O King; the ascetic life is guaranteed to be better.”
රට්ඨපාලසුත්තං නිට්ඨිතං දුතියං.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
