Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അപദാന-അട്ഠകഥാ • Apadāna-aṭṭhakathā |
൧൧. രട്ഠപാലത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ
11. Raṭṭhapālattheraapadānavaṇṇanā
ഏകാദസമാപദാനേ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോതിആദികം ആയസ്മതോ രട്ഠപാലത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ തസ്സ ഉപ്പത്തിതോ പുരേതരമേവ ഹംസവതീനഗരേ ഗഹപതിമഹാസാലകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ പിതു അച്ചയേന ഘരാവാസേ പതിട്ഠിതോ രതനകോട്ഠാഗാരകമ്മികേന ദസ്സിതം അപരിമാണം കുലവംസാനുഗതം ധനം ദിസ്വാ ‘‘ഇമം ഏത്തകം ധനരാസിം മയ്ഹം അയ്യകപയ്യകാദയോ അത്തനാ സദ്ധിം ഗഹേത്വാ ഗന്തും നാസക്ഖിംസു, മയാ പന ഗഹേത്വാ ഗന്തും വട്ടതീ’’തി ചിന്തേത്വാ കപണദ്ധികാദീനം മഹാദാനം ദേതി. സോ അഭിഞ്ഞാലാഭിം ഏകം താപസം ഉപട്ഠഹന്തോ തേന ദേവലോകാധിപച്ചേ ഉയ്യോജിതോ യാവജീവം പുഞ്ഞാനി കത്വാ തതോ ചുതോ ദേവോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. സോ തത്ഥ ദേവലോകേ ദേവരജ്ജം കരോന്തോ യാവതായുകം ഠത്വാ തതോ ചുതോ മനുസ്സലോകേ ഭിന്നം രട്ഠം സന്ധാരേതും സമത്ഥസ്സ കുലസ്സ ഏകപുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. തേന ച സമയേന പദുമുത്തരോ നാമ ഭഗവാ ലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കോ വേനേയ്യസത്തം നിബ്ബാനമഹാനഗരസങ്ഖാതഖേമന്തഭൂമിം സമ്പാപേസി. അഥ സോ കുലപുത്തോ അനുക്കമേന വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം ഉപാസകേഹി സദ്ധിം വിഹാരം ഗതോ സത്ഥാരം ധമ്മം ദേസേന്തം ദിസ്വാ പസന്നചിത്തോ പരിസപരിയന്തേ നിസീദി.
Ekādasamāpadāne padumuttarassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato raṭṭhapālattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle tassa uppattito puretarameva haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattitvā vayappatto pitu accayena gharāvāse patiṭṭhito ratanakoṭṭhāgārakammikena dassitaṃ aparimāṇaṃ kulavaṃsānugataṃ dhanaṃ disvā ‘‘imaṃ ettakaṃ dhanarāsiṃ mayhaṃ ayyakapayyakādayo attanā saddhiṃ gahetvā gantuṃ nāsakkhiṃsu, mayā pana gahetvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ deti. So abhiññālābhiṃ ekaṃ tāpasaṃ upaṭṭhahanto tena devalokādhipacce uyyojito yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devo hutvā nibbatti. So tattha devaloke devarajjaṃ karonto yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto manussaloke bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthassa kulassa ekaputto hutvā nibbatti. Tena ca samayena padumuttaro nāma bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko veneyyasattaṃ nibbānamahānagarasaṅkhātakhemantabhūmiṃ sampāpesi. Atha so kulaputto anukkamena viññutaṃ patto ekadivasaṃ upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannacitto parisapariyante nisīdi.
തേന ച സമയേന സത്ഥാ ഏകം ഭിക്ഖും സദ്ധാപബ്ബജിതാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസി, തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ തദത്ഥായ ചിത്തം ഠപേത്വാ സതസഹസ്സഭിക്ഖുപരിവാരസ്സ ഭഗവതോ മഹതാ സക്കാരേന സത്താഹം മഹാദാനം പവത്തേത്വാ പണിധാനം അകാസി. സത്ഥാ തസ്സ അനന്തരായേന ഇജ്ഝനഭാവം ദിസ്വാ ‘‘അനാഗതേ ഗോതമസ്സ നാമ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാസനേ സദ്ധാപബ്ബജിതാനം അഗ്ഗോ ഭവിസ്സതീ’’തി ബ്യാകാസി. സോ സത്ഥാരം ഭിക്ഖുസങ്ഘഞ്ച വന്ദിത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി. സോ തത്ഥ യാവതായുകം പുഞ്ഞാനി കത്വാ തതോ ചവിത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇതോ ദ്വാനവുതികപ്പേ ഫുസ്സസ്സ ഭഗവതോ കാലേ സത്ഥു വേമാതികഭാതികേസു തീസു രാജപുത്തേസു സത്ഥാരം ഉപട്ഠഹന്തേസു തേസം പുഞ്ഞകിരിയായ സഹായകിച്ചം അകാസി. ഏവം തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ തം തം ബഹും കുസലം ഉപചിനിത്വാ സുഗതീസുയേവ സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കുരുരട്ഠേ ഥുല്ലകോട്ഠികനിഗമേ രട്ഠപാലസേട്ഠിഗേഹേ നിബ്ബത്തി, തസ്സ ഭിന്നം രട്ഠം സന്ധാരേതും സമത്ഥേ കുലേ നിബ്ബത്തത്താ രട്ഠപാലോതി വംസാനുഗതമേവ നാമം അഹോസി. സോ മഹതാ പരിവാരേന വഡ്ഢന്തോ അനുക്കമേന യോബ്ബനം പത്തോ മാതാപിതൂഹി പതിരൂപേന ദാരേന സംയോജേത്വാ മഹന്തേ ച യസേ പതിട്ഠാപിതോ ദിബ്ബസമ്പത്തിസദിസം സമ്പത്തിം പച്ചനുഭോതി. അഥ ഭഗവാ കുരുരട്ഠേ ജനപദചാരികം ചരന്തോ ഥുല്ലകോട്ഠികം അനുപാപുണി. തം സുത്വാ രട്ഠപാലോ കുലപുത്തോ സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ സത്തവാരേ ഭത്തച്ഛേദേ കത്വാ കിച്ഛേന കസിരേന മാതാപിതരോ അനുജാനാപേത്വാ സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചിത്വാ സത്ഥു ആണത്തിയാ അഞ്ഞതരസ്സ ഥേരസ്സ സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ യോനിസോമനസികാരേന കമ്മം കരോന്തോ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി.
Tena ca samayena satthā ekaṃ bhikkhuṃ saddhāpabbajitānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi, taṃ disvā pasannamānaso tadatthāya cittaṃ ṭhapetvā satasahassabhikkhuparivārassa bhagavato mahatā sakkārena sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyena ijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākāsi. So satthāraṃ bhikkhusaṅghañca vanditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. So tattha yāvatāyukaṃ puññāni katvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto ito dvānavutikappe phussassa bhagavato kāle satthu vemātikabhātikesu tīsu rājaputtesu satthāraṃ upaṭṭhahantesu tesaṃ puññakiriyāya sahāyakiccaṃ akāsi. Evaṃ tattha tattha bhave taṃ taṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe thullakoṭṭhikanigame raṭṭhapālaseṭṭhigehe nibbatti, tassa bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthe kule nibbattattā raṭṭhapāloti vaṃsānugatameva nāmaṃ ahosi. So mahatā parivārena vaḍḍhanto anukkamena yobbanaṃ patto mātāpitūhi patirūpena dārena saṃyojetvā mahante ca yase patiṭṭhāpito dibbasampattisadisaṃ sampattiṃ paccanubhoti. Atha bhagavā kururaṭṭhe janapadacārikaṃ caranto thullakoṭṭhikaṃ anupāpuṇi. Taṃ sutvā raṭṭhapālo kulaputto satthāraṃ upasaṅkamitvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho sattavāre bhattacchede katvā kicchena kasirena mātāpitaro anujānāpetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yācitvā satthu āṇattiyā aññatarassa therassa santike pabbajitvā yonisomanasikārena kammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.
൧൭൯-൧൮൦. അഥായസ്മാ അപരഭാഗേ അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സജാതോ പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസേന്തോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോതിആദിമാഹ. സുനാഗോ സോ മയാ ദിന്നോതി തദാ മഹാധനസേട്ഠി ഹുത്വാ സബ്ബം സാപതേയ്യം ദാനമുഖേ വിസ്സജ്ജനസമയേ സത്തപ്പതിട്ഠോ സുന്ദരോ നാഗോ ഹത്ഥിരാജാ മയാ ദിന്നോ അഹോസി. തം ദസ്സേന്തോ ഈസാദന്തോതിആദിമാഹ. ഈസാദന്തോ രഥഈസപ്പമാണദന്തോ, സോ മയാ ദിന്നോ ഹത്ഥിനാഗോ. ഉരൂള്ഹവാതി രാജാവഹനയോഗ്ഗസമത്ഥോ, രാജാരഹോ വാ. സേതച്ഛത്തോതി അലങ്കാരത്ഥായ ഉപട്ഠഹനസേതച്ഛത്തസഹിതോതി അത്ഥോ. പസോഭിതോതി ആരോഹപരിണാഹവാ രൂപസോഭാഹി സമ്പന്നോതി അത്ഥോ. സകപ്പനോ സഹത്ഥിപോതി ഹത്ഥിഅലങ്കാരസഹിതോ ഹത്ഥിഗോപകസഹിതോതി അത്ഥോ. ഇത്ഥമ്ഭൂതോ ഹത്ഥിനാഗോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ മയാ ദിന്നോതി അത്ഥോ.
179-180. Athāyasmā aparabhāge attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa bhagavatotiādimāha. Sunāgo so mayā dinnoti tadā mahādhanaseṭṭhi hutvā sabbaṃ sāpateyyaṃ dānamukhe vissajjanasamaye sattappatiṭṭho sundaro nāgo hatthirājā mayā dinno ahosi. Taṃ dassento īsādantotiādimāha. Īsādanto rathaīsappamāṇadanto, so mayā dinno hatthināgo. Urūḷhavāti rājāvahanayoggasamattho, rājāraho vā. Setacchattoti alaṅkāratthāya upaṭṭhahanasetacchattasahitoti attho. Pasobhitoti ārohapariṇāhavā rūpasobhāhi sampannoti attho. Sakappano sahatthipoti hatthialaṅkārasahito hatthigopakasahitoti attho. Itthambhūto hatthināgo padumuttarassa bhagavato mayā dinnoti attho.
൧൮൧. മയാ ഭത്തം കാരേത്വാനാതി മയാ കാരാപിതവിഹാരേ വസന്താനം കോടിസങ്ഖാനം ഭിക്ഖൂനം നിച്ചഭത്തം പട്ഠപേത്വാ മഹേസിനോ നിയ്യാദേസിന്തി സമ്ബന്ധോ.
181.Mayā bhattaṃ kāretvānāti mayā kārāpitavihāre vasantānaṃ koṭisaṅkhānaṃ bhikkhūnaṃ niccabhattaṃ paṭṭhapetvā mahesino niyyādesinti sambandho.
൧൮൩. ജലജുത്തമനാമകോതി ജലതോ ജാതോ ജലജോ, കിം തം? പദുമം, പദുമേന സമാനനാമത്താ ഉത്തമത്താ ച പദുമുത്തരോ നാമ ഭഗവാതി അത്ഥോ. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.
183.Jalajuttamanāmakoti jalato jāto jalajo, kiṃ taṃ? Padumaṃ, padumena samānanāmattā uttamattā ca padumuttaro nāma bhagavāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
രട്ഠപാലത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.
Raṭṭhapālattheraapadānavaṇṇanā samattā.
ഛപ്പഞ്ഞാസമമഹാവഗ്ഗവണ്ണനാ സമത്താ.
Chappaññāsamamahāvaggavaṇṇanā samattā.
ഇതി വിസുദ്ധജനവിലാസിനിയാ അപദാന-അട്ഠകഥായ
Iti visuddhajanavilāsiniyā apadāna-aṭṭhakathāya
ഏത്താവതാ ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധസാവകത്ഥേരാപദാന-അട്ഠകഥാ സമത്താ.
Ettāvatā buddhapaccekabuddhasāvakattherāpadāna-aṭṭhakathā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / അപദാനപാളി • Apadānapāḷi / ൧൧. രട്ഠപാലത്ഥേരഅപദാനം • 11. Raṭṭhapālattheraapadānaṃ