Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೪. ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
4. Raṭṭhapālattheragāthāvaṇṇanā
ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕತನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಪಿತು ಅಚ್ಚಯೇನ ಘರಾವಾಸೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ರತನಕೋಟ್ಠಾಗಾರಕಮ್ಮಿಕೇನ ದಸ್ಸಿತಂ ಅಪರಿಮಾಣಂ ಕುಲವಂಸಾನುಗತಂ ಧನಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಏತ್ತಕಂ ಧನರಾಸಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಪಿತುಅಯ್ಯಕಪಯ್ಯಕಾದಯೋ ಅತ್ತನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು, ಮಯಾ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಕಪಣದ್ಧಿಕಾದೀನಂ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಅಭಿಞ್ಞಾಲಾಭಿಂ ಏಕಂ ತಾಪಸಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ತೇನ ದೇವಲೋಕಾಧಿಪಚ್ಚೇ ನಿಯೋಜಿತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಭಿನ್ನಂ ರಟ್ಠಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಕುಲಸ್ಸ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ।
Passacittakatantiādikā āyasmato raṭṭhapālattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato uppattito puretarameva haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattitvā vayappatto pitu accayena gharāvāse patiṭṭhito ratanakoṭṭhāgārakammikena dassitaṃ aparimāṇaṃ kulavaṃsānugataṃ dhanaṃ disvā ‘‘imaṃ ettakaṃ dhanarāsiṃ mayhaṃ pituayyakapayyakādayo attanā saddhiṃ gahetvā gantuṃ nāsakkhiṃsu, mayā pana gahetvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ adāsi. So abhiññālābhiṃ ekaṃ tāpasaṃ upaṭṭhahanto tena devalokādhipacce niyojito yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devaloke nibbattitvā dibbasampattiṃ anubhavanto tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto manussaloke bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthassa kulassa ekaputtako hutvā nibbatti.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಪದುಮುತ್ತರೋ ಭಗವಾ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತವರಧಮ್ಮಚಕ್ಕೋ ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತೇ ನಿಬ್ಬಾನಮಹಾನಗರಸಙ್ಖಾತಂ ಖೇಮನ್ತಭೂಮಿಂ ಸಮ್ಪಾಪೇಸಿ। ಅಥ ಸೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಪಾಸಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸೀದಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೋ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ತದತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವುತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮಹತಾ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಣಿಧಾನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾಯೇನ ಇಜ್ಝನಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ಗೋತಮಸ್ಸ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇತೋ ದ್ವೇನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಫುಸ್ಸಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸತ್ಥು ವೇಮಾತಿಕಭಾತಿಕೇಸು ತೀಸು ರಾಜಪುತ್ತೇಸು ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೇಸು ತೇಸಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ ಕಿಚ್ಚಂ ಅಕಾಸಿ।
Tena ca samayena padumuttaro bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko veneyyasatte nibbānamahānagarasaṅkhātaṃ khemantabhūmiṃ sampāpesi. Atha so kulaputto anukkamena viññutaṃ patto ekadivasaṃ upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannacitto parisapariyante nisīdi. Tena kho pana samayena satthā ekaṃ bhikkhuṃ saddhāpabbajitānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Taṃ disvā so pasannamānaso tadatthāya cittaṃ ṭhapetvā satasahassabhikkhuparivutassa bhagavato mahatā sakkārena sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyena ijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhavissatī’’ti byākāsi. So satthāraṃ bhikkhusaṅghañca vanditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. So tattha yāvatāyukaṃ puññāni katvā tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto ito dvenavute kappe phussassa bhagavato kāle satthu vemātikabhātikesu tīsu rājaputtesu satthāraṃ upaṭṭhahantesu tesaṃ puññakiriyāya kiccaṃ akāsi.
ಏವಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ತಂ ತಂ ಬಹುಂ ಕುಸಲಂ ಉಪಚಿನಿತ್ವಾ ಸುಗತೀಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕನಿಗಮೇ ರಟ್ಠಪಾಲಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಭಿನ್ನಂ ರಟ್ಠಂ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೇ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋತಿ ವಂಸಾನುಗತಮೇವ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಮಹತಾ ಪರಿವಾರೇನ ವಡ್ಢನ್ತೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಯೋಬ್ಬನಪತ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪತಿರೂಪೇನ ದಾರೇನ ಸಂಯೋಜಿತೋ ಮಹನ್ತೇ ಚ ಯಸೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೋ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಸದಿಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚನುಭೋತಿ। ಅಥ ಭಗವಾ ಕುರುರಟ್ಠೇ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಂ ಅನುಪಾಪುಣಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಸತ್ತಾಹಂ ಭತ್ತಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಚ್ಛೇನ ಕಸಿರೇನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆಣತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೨.೯೭-೧೧೧) –
Evaṃ tattha tattha bhave taṃ taṃ bahuṃ kusalaṃ upacinitvā sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe thullakoṭṭhikanigame raṭṭhapālaseṭṭhino gehe nibbatti, tassa bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthe kule nibbattattā raṭṭhapāloti vaṃsānugatameva nāmaṃ ahosi. So mahatā parivārena vaḍḍhanto anukkamena yobbanapatto mātāpitūhi patirūpena dārena saṃyojito mahante ca yase patiṭṭhāpito dibbasampattisadisaṃ sampattiṃ paccanubhoti. Atha bhagavā kururaṭṭhe janapadacārikaṃ caranto thullakoṭṭhikaṃ anupāpuṇi. Taṃ sutvā raṭṭhapālo kulaputto satthāraṃ upasaṅkamitvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitukāmo sattāhaṃ bhattacchedaṃ katvā kicchena kasirena mātāpitaro anujānāpetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yācitvā satthu āṇattiyā aññatarassa therassa santike pabbajitvā yonisomanasikārena kammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.97-111) –
‘‘ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ತಾದಿನೋ।
‘‘Padumuttarassa bhagavato, lokajeṭṭhassa tādino;
ವರನಾಗೋ ಮಯಾ ದಿನ್ನೋ, ಈಸಾದನ್ತೋ ಉರೂಳ್ಹವಾ॥
Varanāgo mayā dinno, īsādanto urūḷhavā.
‘‘ಸೇತಚ್ಛತ್ತೋ ಪಸೋಭಿತೋ, ಸಕಪ್ಪನೋ ಸಹತ್ಥಿಪೋ।
‘‘Setacchatto pasobhito, sakappano sahatthipo;
ಅಗ್ಘಾಪೇತ್ವಾನ ತಂ ಸಬ್ಬಂ, ಸಙ್ಘಾರಾಮಂ ಅಕಾರಯಿಂ॥
Agghāpetvāna taṃ sabbaṃ, saṅghārāmaṃ akārayiṃ.
‘‘ಚತುಪಞ್ಞಾಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪಾಸಾದೇ ಕಾರಯಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Catupaññāsasahassāni, pāsāde kārayiṃ ahaṃ;
ಮಹೋಘದಾನಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿಂ ಮಹೇಸಿನೋ॥
Mahoghadānaṃ karitvāna, niyyādesiṃ mahesino.
‘‘ಅನುಮೋದಿ ಮಹಾವೀರೋ, ಸಯಮ್ಭೂ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ।
‘‘Anumodi mahāvīro, sayambhū aggapuggalo;
ಸಬ್ಬೇ ಜನೇ ಹಾಸಯನ್ತೋ, ದೇಸೇಸಿ ಅಮತಂ ಪದಂ॥
Sabbe jane hāsayanto, desesi amataṃ padaṃ.
‘‘ತಂ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಜಲಜುತ್ತರನಾಮಕೋ।
‘‘Taṃ me buddho viyākāsi, jalajuttaranāmako;
ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Bhikkhusaṅghe nisīditvā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ಚತುಪಞ್ಞಾಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಪಾಸಾದೇ ಕಾರಯೀ ಅಯಂ।
‘‘Catupaññāsasahassāni, pāsāde kārayī ayaṃ;
ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿಪಾಕಂ, ಸುಣೋಥ ಮಮ ಭಾಸತೋ॥
Kathayissāmi vipākaṃ, suṇotha mama bhāsato.
‘‘ಅಟ್ಠಾರಸಸಹಸ್ಸಾನಿ, ಕೂಟಾಗಾರಾ ಭವಿಸ್ಸರೇ।
‘‘Aṭṭhārasasahassāni, kūṭāgārā bhavissare;
ಬ್ಯಮ್ಹುತ್ತಮಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಸಬ್ಬಸೋಣ್ಣಮಯಾ ಚ ತೇ॥
Byamhuttamamhi nibbattā, sabbasoṇṇamayā ca te.
‘‘ಪಞ್ಞಾಸಕ್ಖತ್ತುಂ ದೇವಿನ್ದೋ, ದೇವರಜ್ಜಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Paññāsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissati;
ಅಟ್ಠಪಞ್ಞಾಸಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Aṭṭhapaññāsakkhattuñca, cakkavattī bhavissati.
‘‘ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಹಿ, ಓಕ್ಕಾಕಕುಲಸಮ್ಭವೋ।
‘‘Kappasatasahassamhi, okkākakulasambhavo;
ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಗೋತ್ತೇನ, ಸತ್ಥಾ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾನ, ಸುಕ್ಕಮೂಲೇನ ಚೋದಿತೋ।
‘‘Devalokā cavitvāna, sukkamūlena codito;
ಅಡ್ಢೇ ಕುಲೇ ಮಹಾಭೋಗೇ, ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ ತಾವದೇ॥
Aḍḍhe kule mahābhoge, nibbattissati tāvade.
‘‘ಸೋ ಪಚ್ಛಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾನ, ಸುಕ್ಕಮೂಲೇನ ಚೋದಿತೋ।
‘‘So pacchā pabbajitvāna, sukkamūlena codito;
ರಟ್ಠಪಾಲೋತಿ ನಾಮೇನ, ಹೇಸ್ಸತಿ ಸತ್ಥು ಸಾವಕೋ॥
Raṭṭhapāloti nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ಪಧಾನಪಹಿತತ್ತೋ ಸೋ, ಉಪಸನ್ತೋ ನಿರೂಪಧಿ।
‘‘Padhānapahitatto so, upasanto nirūpadhi;
ಸಬ್ಬಾಸವೇ ಪರಿಞ್ಞಾಯ, ನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿನಾಸವೋ॥
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘ಉಟ್ಠಾಯ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮ್ಮ, ಜಹಿತಾ ಭೋಗಸಮ್ಪದಾ।
‘‘Uṭṭhāya abhinikkhamma, jahitā bhogasampadā;
ಖೇಳಪಿಣ್ಡೇವ ಭೋಗಮ್ಹಿ, ಪೇಮಂ ಮಯ್ಹಂ ನ ವಿಜ್ಜತಿ॥
Kheḷapiṇḍeva bhogamhi, pemaṃ mayhaṃ na vijjati.
‘‘ವೀರಿಯಂ ಮೇ ಧುರಧೋರಯ್ಹಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಾಧಿವಾಹನಂ।
‘‘Vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ, yogakkhemādhivāhanaṃ;
ಧಾರೇಮಿ ಅನ್ತಿಮಂ ದೇಹಂ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ॥
Dhāremi antimaṃ dehaṃ, sammāsambuddhasāsane.
‘‘ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚತಸ್ಸೋ, ವಿಮೋಕ್ಖಾಪಿ ಚ ಅಟ್ಠಿಮೇ।
‘‘Paṭisambhidā catasso, vimokkhāpi ca aṭṭhime;
ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
Chaḷabhiññā sacchikatā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ತತ್ಥ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತೋ ಪಿತು ನಿವೇಸನೇ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತಂ ಅಮತಂ ವಿಯ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ, ಪಿತರಾ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಸ್ವಾತನಾಯ ಅಧಿವಾಸೇತ್ವಾ, ದುತಿಯದಿವಸೇ ಪಿತು ನಿವೇಸನೇ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೇ ಇತ್ಥಾಗಾರಜನೇ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕೀದಿಸಾ ನಾಮ ತಾ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಅಚ್ಛರಾಯೋ, ಯಾಸಂ ತ್ವಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಸೀ’’ತಿಆದೀನಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೦೧) ವತ್ವಾ, ಪಲೋಭನಕಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ಆರದ್ಧೇ ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā satthāraṃ anujānāpetvā mātāpitaro passituṃ thullakoṭṭhikaṃ gantvā, tattha sapadānaṃ piṇḍāya caranto pitu nivesane ābhidosikaṃ kummāsaṃ labhitvā taṃ amataṃ viya paribhuñjanto, pitarā nimantito svātanāya adhivāsetvā, dutiyadivase pitu nivesane piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā alaṅkatapaṭiyatte itthāgārajane upagantvā ‘‘kīdisā nāma tā, ayyaputta, accharāyo, yāsaṃ tvaṃ hetu brahmacariyaṃ carasī’’tiādīni (ma. ni. 2.301) vatvā, palobhanakammaṃ kātuṃ āraddhe tassa adhippāyaṃ parivattetvā aniccatādipaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ kathento –
೭೬೯.
769.
‘‘ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕತಂ ಬಿಮ್ಬಂ, ಅರುಕಾಯಂ ಸಮುಸ್ಸಿತಂ।
‘‘Passa cittakataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;
ಆತುರಂ ಬಹುಸಙ್ಕಪ್ಪಂ, ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಧುವಂ ಠಿತಿ॥
Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.
೭೭೦.
770.
‘‘ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತಕತಂ ರೂಪಂ, ಮಣಿನಾ ಕುಣ್ಡಲೇನ ಚ।
‘‘Passa cittakataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;
ಅಟ್ಠಿಂ ತಚೇನ ಓನದ್ಧಂ, ಸಹ ವತ್ಥೇಹಿ ಸೋಭತಿ॥
Aṭṭhiṃ tacena onaddhaṃ, saha vatthehi sobhati.
೭೭೧.
771.
‘‘ಅಲತ್ತಕಕತಾ ಪಾದಾ, ಮುಖಂ ಚುಣ್ಣಕಮಕ್ಖಿತಂ।
‘‘Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
೭೭೨.
772.
‘‘ಅಟ್ಠಾಪದಕತಾ ಕೇಸಾ, ನೇತ್ತಾ ಅಞ್ಜನಮಕ್ಖಿತಾ।
‘‘Aṭṭhāpadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā;
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
೭೭೩.
773.
‘‘ಅಞ್ಜನೀವ ನವಾ ಚಿತ್ತಾ, ಪೂತಿಕಾಯೋ ಅಲಙ್ಕತೋ।
‘‘Añjanīva navā cittā, pūtikāyo alaṅkato;
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.
೭೭೪.
774.
‘‘ಓದಹಿ ಮಿಗವೋ ಪಾಸಂ, ನಾಸದಾ ವಾಗುರಂ ಮಿಗೋ।
‘‘Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vāguraṃ migo;
ಭುತ್ವಾ ನಿವಾಪಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ಕನ್ದನ್ತೇ ಮಿಗಬನ್ಧಕೇ॥
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, kandante migabandhake.
೭೭೫.
775.
‘‘ಛಿನ್ನೋ ಪಾಸೋ ಮಿಗವಸ್ಸ, ನಾಸದಾ ವಾಗುರಂ ಮಿಗೋ।
‘‘Chinno pāso migavassa, nāsadā vāguraṃ migo;
ಭುತ್ವಾ ನಿವಾಪಂ ಗಚ್ಛಾಮ, ಸೋಚನ್ತೇ ಮಿಗಲುದ್ದಕೇ’’ತಿ॥ – ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Bhutvā nivāpaṃ gacchāma, socante migaluddake’’ti. – imā gāthā abhāsi;
ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಕತನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಕತಂ ಚಿತ್ತಕತಂ, ವತ್ಥಾಭರಣಮಾಲಾದೀಹಿ ವಿಚಿತ್ತಂ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬಿಮ್ಬನ್ತಿ ದೀಘಾದಿಭಾವೇನ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನೇಸು ದೀಘಾದೀಹಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇಹಿ ಮಣ್ಡಿತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ। ಅರುಕಾಯನ್ತಿ ನವನ್ನಂ ವಣಮುಖಾನಂ ಲೋಮಕೂಪಾನಞ್ಚ ವಸೇನ ವಿಸ್ಸನ್ದಮಾನಅಸುಚಿಂ, ಸಬ್ಬಸೋ ಚ ಅರುಭೂತಂ ವಣಭೂತಂ ಅರೂನಂ ವಾ ಕಾಯಂ। ಸಮುಸ್ಸಿತನ್ತಿ ತೀಹಿ ಅಟ್ಠಿಸತೇಹಿ ಸಮುಸ್ಸಿತಂ। ಆತುರನ್ತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಇರಿಯಾಪಥನ್ತರಾದೀಹಿ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬತಾಯ ನಿಚ್ಚಂ ಗಿಲಾನಂ। ಬಹುಸಙ್ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಬಾಲಜನೇನ ಅಭೂತಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಬಹುಧಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪಿತಬ್ಬಂ। ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಧುವಂ ಠಿತೀತಿ ಯಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಧುವಭಾವೋ ಠಿತಿಸಭಾವೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕಂಸತೋ ಭೇದನವಿಕಿರಣವಿದ್ಧಂಸನಧಮ್ಮೋಯೇವ। ತಂ ಪಸ್ಸಾತಿ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ಜನಂ, ಅತ್ತಾನಮೇವ ವಾ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ।
Tattha cittakatanti cittaṃ kataṃ cittakataṃ, vatthābharaṇamālādīhi vicittaṃ katanti attho. Bimbanti dīghādibhāvena yuttaṭṭhānesu dīghādīhi aṅgapaccaṅgehi maṇḍitaṃ attabhāvaṃ. Arukāyanti navannaṃ vaṇamukhānaṃ lomakūpānañca vasena vissandamānaasuciṃ, sabbaso ca arubhūtaṃ vaṇabhūtaṃ arūnaṃ vā kāyaṃ. Samussitanti tīhi aṭṭhisatehi samussitaṃ. Āturanti sabbakālaṃ iriyāpathantarādīhi pariharitabbatāya niccaṃ gilānaṃ. Bahusaṅkappanti bālajanena abhūtaṃ āropetvā bahudhā saṅkappitabbaṃ. Yassa natthi dhuvaṃ ṭhitīti yassa kāyassa dhuvabhāvo ṭhitisabhāvo natthi, ekaṃsato bhedanavikiraṇaviddhaṃsanadhammoyeva. Taṃ passāti samīpe ṭhitaṃ janaṃ, attānameva vā sandhāya vadati.
ರೂಪನ್ತಿ ಸರೀರಂ। ಸರೀರಮ್ಪಿ ಹಿ ‘‘ಅಟ್ಠಿಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ, ನ್ಹಾರುಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ, ಮಂಸಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ, ಚಮ್ಮಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ, ಆಕಾಸೋ ಪರಿವಾರಿತೋ ‘ರೂಪನ್ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೦೬) ರೂಪನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮಣಿನಾ ಕುಣ್ಡಲೇನ ಚಾತಿ ಸೀಸೂಪಗಾದಿಆಭರಣಗತೇನ ಮಣಿನಾ ಕುಣ್ಡಲೇನ ಚಿತ್ತಕತಂ। ಅಟ್ಠಿಂ ತಚೇನ ಓನದ್ಧನ್ತಿ ಅಲ್ಲಚಮ್ಮೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧಂ ಅತಿರೇಕತಿಸತಪಭೇದಂ ಅಟ್ಠಿಂ ಪಸ್ಸಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಕುಣ್ಡಲೇನ ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಸೇಸಾಭರಣಾಲಙ್ಕಾರೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸಹ ವತ್ಥೇಹಿ ಸೋಭತೀತಿ ತಯಿದಂ ರೂಪಂ ಮಣಿನಾ ಚಿತ್ತಕತಮ್ಪಿ ವತ್ಥೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಿತಮೇವ ಸೋಭತಿ, ನ ಅಪಟಿಚ್ಛಾದಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠಿತಚೇನಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಅಟ್ಠಿತಚೇನಂ ಓನದ್ಧಂ ಸೋಭತಿ, ಓನದ್ಧತ್ತಾ ಅಟ್ಠಿತಚೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Rūpanti sarīraṃ. Sarīrampi hi ‘‘aṭṭhiñca paṭicca, nhāruñca paṭicca, maṃsañca paṭicca, cammañca paṭicca, ākāso parivārito ‘rūpantveva saṅkhaṃ gacchatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.306) rūpanti vuccati. Maṇinā kuṇḍalena cāti sīsūpagādiābharaṇagatena maṇinā kuṇḍalena cittakataṃ. Aṭṭhiṃ tacena onaddhanti allacammena pariyonaddhaṃ atirekatisatapabhedaṃ aṭṭhiṃ passāti yojanā. Kuṇḍalena cāti ca-saddena sesābharaṇālaṅkāre saṅgaṇhāti. Saha vatthehi sobhatīti tayidaṃ rūpaṃ maṇinā cittakatampi vatthehi paṭicchāditameva sobhati, na apaṭicchāditanti attho. Ye pana ‘‘aṭṭhitacenā’’ti paṭhanti, tesaṃ aṭṭhitacenaṃ onaddhaṃ sobhati, onaddhattā aṭṭhitacenāti attho.
ಅಲತ್ತಕಕತಾತಿ ಅಲತ್ತಕೇನ ಕತರಞ್ಜನಾ ಲಾಖಾಯ ಸಂರಞ್ಜಿತಾ। ಪಾದಾತಿ ಚರಣಾ। ಮುಖಂ ಚುಣ್ಣಕಮಕ್ಖಿತನ್ತಿ ಮುಖಂ ಚುಣ್ಣಕೇನ ಮಕ್ಖಿತಂ, ಯಂ ಮಣ್ಡನಮನುಯುತ್ತಾ ಸಾಸಪಕಕ್ಕೇನ ಮುಖಪೀಳಕಾದೀನಿ ಹರಿತ್ವಾ ಲೋಣಮತ್ತಿಕಾಯ ದುಟ್ಠಲೋಹಿತಂ ಹರಿತ್ವಾ ಮುಖಚುಣ್ಣಕವಿಲೇಪನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಲನ್ತಿ ಬಾಲಸ್ಸ ಅನ್ಧಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ ವಟ್ಟಾಭಿರತಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ ಸಮ್ಮೋಹನಾಯ ಸಮತ್ಥಂ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಹೇತುಂ ಪರಿಯತ್ತಂ, ಪಾರಗವೇಸಿನೋ ಪನ ವಿವಟ್ಟಾಭಿರತಸ್ಸ ನೋ ಅಲಂ ನ ಪರಿಯತ್ತಂ।
Alattakakatāti alattakena katarañjanā lākhāya saṃrañjitā. Pādāti caraṇā. Mukhaṃ cuṇṇakamakkhitanti mukhaṃ cuṇṇakena makkhitaṃ, yaṃ maṇḍanamanuyuttā sāsapakakkena mukhapīḷakādīni haritvā loṇamattikāya duṭṭhalohitaṃ haritvā mukhacuṇṇakavilepanaṃ karonti, taṃ sandhāya vuttaṃ. Alanti bālassa andhaputhujjanassa noca pāragavesino vaṭṭābhiratassa mohāya sammohanāya samatthaṃ tassa cittaṃ mohetuṃ pariyattaṃ, pāragavesino pana vivaṭṭābhiratassa no alaṃ na pariyattaṃ.
ಅಟ್ಠಾಪದಕತಾತಿ ಅಟ್ಠಪದಾಕಾರೇನ ಕತಾ ಸಞ್ಚಿತಾ ಪುರಿಮಭಾಗೇ ಕೇಸೇ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಲಾಟಸ್ಸ ಪಟಿಚ್ಛಾದನವಸೇನ ಕತಾ ಕೇಸರಚನಾ ಅಟ್ಠಪದಂ ನಾಮ, ಯಂ ‘‘ಅಲಕ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನೇತ್ತಾ ಅಞ್ಜನಮಕ್ಖಿತಾತಿ ಉಭೋಪಿ ನಯನಾನಿ ಅನ್ತೋ ದ್ವೀಸು ಅನ್ತೇಸು ಚ ಯಥಾ ಅಞ್ಜನಚ್ಛಾಯಾ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಜಿತಞ್ಜನಾನಿ।
Aṭṭhāpadakatāti aṭṭhapadākārena katā sañcitā purimabhāge kese kappetvā nalāṭassa paṭicchādanavasena katā kesaracanā aṭṭhapadaṃ nāma, yaṃ ‘‘alaka’’ntipi vuccati. Nettā añjanamakkhitāti ubhopi nayanāni anto dvīsu antesu ca yathā añjanacchāyā dissati, evaṃ añjitañjanāni.
ಅಞ್ಜನೀವ ನವಾ ಚಿತ್ತಾ, ಪೂತಿಕಾಯೋ ಅಲಙ್ಕತೋತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಜನೀ ಅಞ್ಜನನಾಳಿಕಾ ನವಾ ಅಭಿನವಾ ಮಾಲಾಕಮ್ಮಮಕರದನ್ತಾದಿವಸೇನ ಚಿತ್ತಾ ಬಹಿ ಮಟ್ಠಾ ಉಜ್ಜಲಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ, ಅನ್ತೋ ಪನ ನ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ತಾಸಂ ಕಾಯೋ ನ್ಹಾನಬ್ಭಞ್ಜನವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತೋ ಬಹಿ ಉಜ್ಜಲೋ, ಅನ್ತೋ ಪನ ಪೂತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಅಸುಚೀಹಿ ಭರಿತೋ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Añjanīva navā cittā, pūtikāyo alaṅkatoti yathā añjanī añjananāḷikā navā abhinavā mālākammamakaradantādivasena cittā bahi maṭṭhā ujjalā dassanīyā, anto pana na dassanīyā hoti, evameva tāsaṃ kāyo nhānabbhañjanavatthālaṅkārehi alaṅkato bahi ujjalo, anto pana pūti nānappakāraasucīhi bharito tiṭṭhatīti attho.
ಓದಹೀತಿ ಓಡ್ಡೇಸಿ। ಮಿಗವೋತಿ, ಮಿಗಲುದ್ದಕೋ। ಪಾಸನ್ತಿ, ದಣ್ಡವಾಗುರಂ। ನಾಸದಾತಿ ನ ಸಙ್ಘಟ್ಟೇಸಿ। ವಾಗುರನ್ತಿ ಪಾಸಂ। ನಿವಾಪನ್ತಿ ಮಿಗಾನಂ ಖಾದನತ್ಥಾಯ ಖಿತ್ತಂ ತಿಣಾದಿಘಾಸಂ। ಉಪಮಾ ಖೋ ಅಯಂ ಥೇರೇನ ಕತಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪನಾಯ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಯಥಾ ಮಿಗಾನಂ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ದಣ್ಡವಾಗುರಂ ಓಡ್ಡೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿವಾಪಂ ವಿಕಿರಿಯ ಮಿಗಲುದ್ದಕೇ ನಿಲೀನೇ ಠಿತೇ ತತ್ಥೇಕೋ ಜವಪರಕ್ಕಮಸಮ್ಪನ್ನೋ ಛೇಕೋ ಮಿಗೋ ಪಾಸಂ ಅಫುಸನ್ತೋ ಏವ ಯಥಾಸುಖಂ ನಿವಾಪಂ ಖಾದಿತ್ವಾ, ‘‘ವಞ್ಚೇಸಿ ವತ ಮಿಗೋ’’ತಿ ಮಿಗಲುದ್ದಕೇ ವಿರವನ್ತೇ ಏವ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಪರೋ ಮಿಗೋ ಬಲವಾ ಛೇಕೋ ಜವಸಮ್ಪನ್ನೋವ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿವಾಪಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಾಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ವಞ್ಚೇಸಿ ವತ ಮಿಗೋ, ಪಾಸೋ ಛಿನ್ನೋ’’ತಿ ಮಿಗಲುದ್ದಕೇ ಸೋಚನ್ತೇ ಏವ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಮಯಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಆಸಜ್ಜನತ್ಥಾಯ ನಿಯ್ಯಾದಿತೇ ಭೋಗೇ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಅಸಜ್ಜಮಾನಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ। ಇದಾನಿ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಿನ್ನಕಿಲೇಸಾ ಅಪಾಸಾ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ, ತೇಹಿ ದಿನ್ನಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ತೇಸು ಸೋಚನ್ತೇಸು ಏವ ಗಚ್ಛಾಮಾತಿ।
Odahīti oḍḍesi. Migavoti, migaluddako. Pāsanti, daṇḍavāguraṃ. Nāsadāti na saṅghaṭṭesi. Vāguranti pāsaṃ. Nivāpanti migānaṃ khādanatthāya khittaṃ tiṇādighāsaṃ. Upamā kho ayaṃ therena katā atthassa viññāpanāya. Ayañhettha attho – yathā migānaṃ māraṇatthāya daṇḍavāguraṃ oḍḍetvā tattha nivāpaṃ vikiriya migaluddake nilīne ṭhite tattheko javaparakkamasampanno cheko migo pāsaṃ aphusanto eva yathāsukhaṃ nivāpaṃ khāditvā, ‘‘vañcesi vata migo’’ti migaluddake viravante eva gacchati. Aparo migo balavā cheko javasampannova tattha gantvā nivāpaṃ khāditvā tattha tattha pāsaṃ chinditvā, ‘‘vañcesi vata migo, pāso chinno’’ti migaluddake socante eva gacchati, evaṃ mayampi pubbe puthujjanakāle mātāpitūhi āsajjanatthāya niyyādite bhoge bhuñjitvā tattha tattha asajjamānā nikkhantā. Idāni pana sabbaso chinnakilesā apāsā hutvā ṭhitā, tehi dinnabhojanaṃ bhuñjitvā tesu socantesu eva gacchāmāti.
ಏವಂ ಥೇರೋ ಮಿಗಲುದ್ದಕಂ ವಿಯ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಇತ್ಥಾಗಾರಞ್ಚ ವಾಗುರಜಾಲಂ ವಿಯ, ಅತ್ತನಾ ಪುಬ್ಬೇ ಭುತ್ತಭೋಗೇ ಚ ಇದಾನಿ ಭುತ್ತಭೋಜನಞ್ಚ ನಿವಾಪತಿಣಂ ವಿಯ, ಅತ್ತಾನಂ ಮಹಾಮಿಗಂ ವಿಯ ಚ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇಮಾ ಗಾಥಾ ವತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಕೋರಬ್ಯಸ್ಸ ಮಿಗಾಜಿನಉಯ್ಯಾನೇ ಮಙ್ಗಲಸಿಲಾಪಟ್ಟೇ ನಿಸೀದಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರ ಪಿತಾ ಸತ್ತಸು ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇಸು ಅಗ್ಗಳಂ ದಾಪೇತ್ವಾ ಮಲ್ಲೇ ಆಣಾಪೇಸಿ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಮಾ ದೇಥ, ಕಾಸಾಯಾನಿ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸೇತಕಾನಿ ನಿವಾಸೇಥಾ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ಆಕಾಸೇನ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ಥೇರಸ್ಸ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಧ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಬ್ಯಾಧಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ವಾ ಜರಾಭೋಗಞಾತಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ವಾ ಪತ್ತೋ ಪಬ್ಬಜತಿ। ತ್ವಂ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ಅನುಪಗತೋ ಏವ ಕಸ್ಮಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ, ‘‘ಉಪನಿಯ್ಯತಿ ಲೋಕೋ ಅದ್ಧುವೋ, ಅತಾಣೋ ಲೋಕೋ ಅನಭಿಸ್ಸರೋ, ಅಸ್ಸಕೋ ಲೋಕೋ ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗಮನೀಯಂ, ಊನೋ ಲೋಕೋ ಅತಿತ್ತೋ ತಣ್ಹಾದಾಸೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೦೫) ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾನಂ ಅತ್ತಾನಂ ವಿವಿತ್ತಭಾವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ದೇಸನಾಯ ಅನುಗೀತಿಂ ಕಥೇನ್ತೋ –
Evaṃ thero migaluddakaṃ viya mātāpitaro, hiraññasuvaṇṇaṃ itthāgārañca vāgurajālaṃ viya, attanā pubbe bhuttabhoge ca idāni bhuttabhojanañca nivāpatiṇaṃ viya, attānaṃ mahāmigaṃ viya ca katvā dasseti. Imā gāthā vatvā vehāsaṃ abbhuggantvā rañño korabyassa migājinauyyāne maṅgalasilāpaṭṭe nisīdi. Therassa kira pitā sattasu dvārakoṭṭhakesu aggaḷaṃ dāpetvā malle āṇāpesi ‘‘nikkhamituṃ mā detha, kāsāyāni apanetvā setakāni nivāsethā’’ti, tasmā thero ākāsena agamāsi. Atha rājā korabyo therassa tattha nisinnabhāvaṃ sutvā taṃ upasaṅkamitvā sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ‘‘idha, bho raṭṭhapāla, pabbajanto byādhipārijuññaṃ vā jarābhogañātipārijuññaṃ vā patto pabbajati. Tvaṃ pana kiñcipi pārijuññaṃ anupagato eva kasmā pabbajito’’ti pucchi. Athassa thero, ‘‘upaniyyati loko addhuvo, atāṇo loko anabhissaro, assako loko sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ, ūno loko atitto taṇhādāso’’ti (ma. ni. 2.305) imesaṃ catunnaṃ dhammuddesānaṃ attānaṃ vivittabhāvaṃ kathetvā tassā desanāya anugītiṃ kathento –
೭೭೬.
776.
‘‘ಪಸ್ಸಾಮಿ ಲೋಕೇ ಸಧನೇ ಮನುಸ್ಸೇ, ಲದ್ಧಾನ ವಿತ್ತಂ ನ ದದನ್ತಿ ಮೋಹಾ।
‘‘Passāmi loke sadhane manusse, laddhāna vittaṃ na dadanti mohā;
ಲುದ್ಧಾ ಧನಂ ಸನ್ನಿಚಯಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಭಿಯ್ಯೋವ ಕಾಮೇ ಅಭಿಪತ್ಥಯನ್ತಿ॥
Luddhā dhanaṃ sannicayaṃ karonti, bhiyyova kāme abhipatthayanti.
೭೭೭.
777.
‘‘ರಾಜಾ ಪಸಯ್ಹಪ್ಪಥವಿಂ ವಿಜೇತ್ವಾ, ಸಸಾಗರನ್ತಂ ಮಹಿಮಾವಸನ್ತೋ।
‘‘Rājā pasayhappathaviṃ vijetvā, sasāgarantaṃ mahimāvasanto;
ಓರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಅತಿತ್ತರೂಪೋ, ಪಾರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸಪಿ ಪತ್ಥಯೇಥ॥
Oraṃ samuddassa atittarūpo, pāraṃ samuddassapi patthayetha.
೭೭೮.
778.
‘‘ರಾಜಾ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ, ಅವೀತತಣ್ಹಾ ಮರಣಂ ಉಪೇನ್ತಿ।
‘‘Rājā ca aññe ca bahū manussā, avītataṇhā maraṇaṃ upenti;
ಊನಾವ ಹುತ್ವಾನ ಜಹನ್ತಿ ದೇಹಂ, ಕಾಮೇಹಿ ಲೋಕಮ್ಹಿ ನ ಹತ್ಥಿ ತಿತ್ತಿ॥
Ūnāva hutvāna jahanti dehaṃ, kāmehi lokamhi na hatthi titti.
೭೭೯.
779.
‘‘ಕನ್ದನ್ತಿ ನಂ ಞಾತೀ ಪಕಿರಿಯ ಕೇಸೇ, ‘ಅಹೋ ವತಾ ನೋ ಅಮರಾ’ತಿ ಚಾಹು।
‘‘Kandanti naṃ ñātī pakiriya kese, ‘aho vatā no amarā’ti cāhu;
ವತ್ಥೇನ ನಂ ಪಾರುತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ, ಚಿತಂ ಸಮೋಧಾಯ ತತೋ ಡಹನ್ತಿ॥
Vatthena naṃ pārutaṃ nīharitvā, citaṃ samodhāya tato ḍahanti.
೭೮೦.
780.
‘‘ಸೋ ಡಯ್ಹತಿ ಸೂಲೇಹಿ ತುಜ್ಜಮಾನೋ, ಏಕೇನ ವತ್ಥೇನ ಪಹಾಯ ಭೋಗೇ।
‘‘So ḍayhati sūlehi tujjamāno, ekena vatthena pahāya bhoge;
ನ ಮೀಯಮಾನಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ತಾಣಾ, ಞಾತೀ ಚ ಮಿತ್ತಾ ಅಥ ವಾ ಸಹಾಯಾ॥
Na mīyamānassa bhavanti tāṇā, ñātī ca mittā atha vā sahāyā.
೭೮೧.
781.
‘‘ದಾಯಾದಕಾ ತಸ್ಸ ಧನಂ ಹರನ್ತಿ, ಸತ್ತೋ ಪನ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಕಮ್ಮಂ।
‘‘Dāyādakā tassa dhanaṃ haranti, satto pana gacchati yenakammaṃ;
ನ ಮೀಯಮಾನಂ ಧನಮನ್ವೇತಿ ಕಿಞ್ಚಿ, ಪುತ್ತಾ ಚ ದಾರಾ ಚ ಧನಞ್ಚ ರಟ್ಠಂ॥
Na mīyamānaṃ dhanamanveti kiñci, puttā ca dārā ca dhanañca raṭṭhaṃ.
೭೮೨.
782.
‘‘ನ ದೀಘಮಾಯುಂ ಲಭತೇ ಧನೇನ, ನ ಚಾಪಿ ವಿತ್ತೇನ ಜರಂ ವಿಹನ್ತಿ।
‘‘Na dīghamāyuṃ labhate dhanena, na cāpi vittena jaraṃ vihanti;
ಅಪ್ಪಂ ಹಿದಂ ಜೀವಿತಮಾಹು ಧೀರಾ, ಅಸಸ್ಸತಂ ವಿಪ್ಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಂ॥
Appaṃ hidaṃ jīvitamāhu dhīrā, asassataṃ vippariṇāmadhammaṃ.
೭೮೩.
783.
‘‘ಅಡ್ಢಾ ದಲಿದ್ದಾ ಚ ಫುಸನ್ತಿ ಫಸ್ಸಂ, ಬಾಲೋ ಚ ಧೀರೋ ಚ ತಥೇವ ಫುಟ್ಠೋ।
‘‘Aḍḍhā daliddā ca phusanti phassaṃ, bālo ca dhīro ca tatheva phuṭṭho;
ಬಾಲೋ ಹಿ ಬಾಲ್ಯಾ ವಧಿತೋವ ಸೇತಿ, ಧೀರೋ ಚ ನೋ ವೇಧತಿ ಫಸ್ಸಫುಟ್ಠೋ॥
Bālo hi bālyā vadhitova seti, dhīro ca no vedhati phassaphuṭṭho.
೭೮೪.
784.
‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಪಞ್ಞಾವ ಧನೇನ ಸೇಯ್ಯಾ, ಯಾಯ ವೋಸಾನಮಿಧಾಧಿಗಚ್ಛತಿ।
‘‘Tasmā hi paññāva dhanena seyyā, yāya vosānamidhādhigacchati;
ಅಬ್ಯೋಸಿತತ್ತಾ ಹಿ ಭವಾಭವೇಸು, ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋತಿ ಮೋಹಾ॥
Abyositattā hi bhavābhavesu, pāpāni kammāni karoti mohā.
೭೮೫.
785.
‘‘ಉಪೇತಿ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ, ಸಂಸಾರಮಾಪಜ್ಜ ಪರಮ್ಪರಾಯ।
‘‘Upeti gabbhañca parañca lokaṃ, saṃsāramāpajja paramparāya;
ತಸ್ಸಪ್ಪಪಞ್ಞೋ ಅಭಿಸದ್ದಹನ್ತೋ, ಉಪೇತಿ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ॥
Tassappapañño abhisaddahanto, upeti gabbhañca parañca lokaṃ.
೭೮೬.
786.
‘‘ಚೋರೋ ಯಥಾ ಸನ್ಧಿಮುಖೇ ಗಹೀತೋ, ಸಕಮ್ಮುನಾ ಹಞ್ಞತಿ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ।
‘‘Coro yathā sandhimukhe gahīto, sakammunā haññati pāpadhammo;
ಏವಂ ಪಜಾ ಪೇಚ್ಚ ಪರಮ್ಹಿ ಲೋಕೇ, ಸಕಮ್ಮುನಾ ಹಞ್ಞತಿ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ॥
Evaṃ pajā pecca paramhi loke, sakammunā haññati pāpadhammo.
೭೮೭.
787.
‘‘ಕಾಮಾ ಹಿ ಚಿತ್ರಾ ಮಧುರಾ ಮನೋರಮಾ, ವಿರೂಪರೂಪೇನ ಮಥೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ।
‘‘Kāmā hi citrā madhurā manoramā, virūparūpena mathenti cittaṃ;
ಆದೀನವಂ ಕಾಮಗುಣೇಸು ದಿಸ್ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹಿ ರಾಜ॥
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, tasmā ahaṃ pabbajitomhi rāja.
೭೮೮.
788.
‘‘ದುಮಪ್ಫಲಾನೀವ ಪತನ್ತಿ ಮಾಣವಾ, ದಹರಾ ಚ ವುಡ್ಢಾ ಚ ಸರೀರಭೇದಾ।
‘‘Dumapphalānīva patanti māṇavā, daharā ca vuḍḍhā ca sarīrabhedā;
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹಿ ರಾಜ, ಅಪಣ್ಣಕಂ ಸಾಮಞ್ಞಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ॥
Etampi disvā pabbajitomhi rāja, apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyo.
೭೮೯.
789.
‘‘ಸದ್ಧಾಯಾಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಉಪೇತೋ ಜಿನಸಾಸನೇ।
‘‘Saddhāyāhaṃ pabbajito, upeto jinasāsane;
ಅವಞ್ಝಾ ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಅನಣೋ ಭುಞ್ಜಾಮಿ ಭೋಜನಂ॥
Avañjhā mayhaṃ pabbajjā, anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ.
೭೯೦.
790.
‘‘ಕಾಮೇ ಆದಿತ್ತತೋ ದಿಸ್ವಾ, ಜಾತರೂಪಾನಿ ಸತ್ಥತೋ।
‘‘Kāme ādittato disvā, jātarūpāni satthato;
ಗಬ್ಭವೋಕ್ಕನ್ತಿತೋ ದುಕ್ಖಂ, ನಿರಯೇಸು ಮಹಬ್ಭಯಂ॥
Gabbhavokkantito dukkhaṃ, nirayesu mahabbhayaṃ.
೭೯೧.
791.
‘‘ಏತಮಾದೀನವಂ ಞತ್ವಾ, ಸಂವೇಗಂ ಅಲಭಿಂ ತದಾ।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, saṃvegaṃ alabhiṃ tadā;
ಸೋಹಂ ವಿದ್ಧೋ ತದಾ ಸನ್ತೋ, ಸಮ್ಪತ್ತೋ ಆಸವಕ್ಖಯಂ॥
Sohaṃ viddho tadā santo, sampatto āsavakkhayaṃ.
೭೯೨.
792.
‘‘ಪರಿಚಿಣ್ಣೋ ಮಯಾ ಸತ್ಥಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನಂ।
‘‘Pariciṇṇo mayā satthā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ;
ಓಹಿತೋ ಗರುಕೋ ಭಾರೋ, ಭವನೇತ್ತಿ ಸಮೂಹತಾ॥
Ohito garuko bhāro, bhavanetti samūhatā.
೭೯೩.
793.
‘‘ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಅಗಾರಸ್ಮಾನಗಾರಿಯಂ।
‘‘Yassatthāya pabbajito, agārasmānagāriyaṃ;
ಸೋ ಮೇ ಅತ್ಥೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯೋ’’ತಿ॥ – ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅವೋಚ।
So me attho anuppatto, sabbasaṃyojanakkhayo’’ti. – imā gāthā avoca;
ತತ್ಥ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಲೋಕೇತಿ ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಧನೇ ಧನಸಮ್ಪನ್ನೇ ಅಡ್ಢೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ತೇ ಪನ ಲದ್ಧಾನ ವಿತ್ತಂ ಧನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀಸು ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿಪಿ ನ ದದನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಮೋಹಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಪಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ। ಲುದ್ಧಾ ಲೋಭಾಭಿಭೂತಾ ಯಥಾಲದ್ಧಂ ಧನಂ ಸನ್ನಿಚಯಂ ಸಬ್ಬಸೋ ನಿಚೇತಬ್ಬಂ ನಿಧೇತಬ್ಬಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಭಿಯ್ಯೋವ ಯಥಾಧಿಗತಕಾಮತೋ ಉಪರಿ ಕಾಮೇ ಕಾಮಗುಣೇ ‘‘ತಥಾಹಂ ಏದಿಸೇ ಚ ಭೋಗೇ ಪಟಿಲಭೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಅಭಿಪತ್ಥಯನ್ತಿ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ ತಜ್ಜಞ್ಚ ವಾಯಾಮಂ ಕರೋನ್ತಿ।
Tattha passāmi loketi ahaṃ, mahārāja, imasmiṃ loke sadhane dhanasampanne aḍḍhe manusse passāmi, te pana laddhāna vittaṃ dhanaṃ labhitvā bhogasampattiyaṃ ṭhitā samaṇabrāhmaṇādīsu kassaci kiñcipi na dadanti. Kasmā? Mohā kammassakatāpaññāya abhāvato. Luddhā lobhābhibhūtā yathāladdhaṃ dhanaṃ sannicayaṃ sabbaso nicetabbaṃ nidhetabbaṃ karonti. Bhiyyova yathādhigatakāmato upari kāme kāmaguṇe ‘‘tathāhaṃ edise ca bhoge paṭilabheyya’’nti abhipatthayanti paccāsīsanti tajjañca vāyāmaṃ karonti.
ಭಿಯ್ಯೋ ಕಾಮಪತ್ಥನಾಯ ಉದಾಹರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ರಾಜಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಸಯ್ಹಪ್ಪಥವಿಂ ವಿಜೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಂಸಾನುಗತಂ ಪಥವಿಂ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಅಭಿವಿಜಿಯ। ಆವಸನ್ತೋತಿ ಪಸಾಸೇನ್ತೋ। ಓರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸಾತಿ ಅನವಸೇಸಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಓರಭಾಗಂ ಲಭಿತ್ವಾಪಿ ತೇನ ಅತಿತ್ತರೂಪೋ ಪಾರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ದೀಪನ್ತರಮ್ಪಿ ಪತ್ಥಯೇಯ್ಯ।
Bhiyyo kāmapatthanāya udāharaṇaṃ dassento ‘‘rājā’’tiādimāha. Tattha pasayhappathaviṃ vijetvāti attano vaṃsānugataṃ pathaviṃ balakkārena abhivijiya. Āvasantoti pasāsento. Oraṃ samuddassāti anavasesaṃ samuddassa orabhāgaṃ labhitvāpi tena atittarūpo pāraṃ samuddassa dīpantarampi patthayeyya.
ಅವೀತತಣ್ಹಾತಿ ಅವಿಗತತಣ್ಹಾ। ಊನಾವಾತಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಮನೋರಥಾವ। ಕಾಮೇಹಿ ಲೋಕಮ್ಹಿ ನ ಹತ್ಥಿ ತಿತ್ತೀತಿ ತಣ್ಹಾವಿಪನ್ನಾನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ವತ್ಥುಕಾಮೇಹಿ ತಿತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
Avītataṇhāti avigatataṇhā. Ūnāvāti aparipuṇṇamanorathāva. Kāmehi lokamhi na hatthi tittīti taṇhāvipannānaṃ imasmiṃ loke vatthukāmehi titti nāma natthi.
ಕನ್ದನ್ತಿ ನನ್ತಿ ಮತಪುರಿಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಕಿತ್ತೇನ್ತಾ ಕನ್ದನಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಹೋ ವತಾ ನೋ ಅಮರಾತಿ ಚಾಹೂತಿ ಅಹೋ ವತ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತೀ ಅಮರಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಚ ಕಥೇನ್ತಿ, ಗಾಥಾಸುಖತ್ಥಞ್ಹೇತ್ಥ ವತಾ-ಇತಿ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ।
Kandanti nanti matapurisaṃ uddissa tassa guṇe kittentā kandanaṃ karonti. Aho vatā no amarāti cāhūti aho vata amhākaṃ ñātī amarā siyunti ca kathenti, gāthāsukhatthañhettha vatā-iti dīghaṃ katvā vuttaṃ.
ಸೋ ಡಯ್ಹತಿ ಸೂಲೇಹಿ ತುಜ್ಜಮಾನೋತಿ ಸೋ ಮತಸತ್ತೋ ಛವಡಾಹಕೇಹಿ ಸಮ್ಮಾ ಝಾಪೇತುಂ ಸೂಲೇಹಿ ತುಜ್ಜಮಾನೋ। ತಾಣಾತಿ ಪರಿತ್ತಾಣಕರಾ।
So ḍayhati sūlehi tujjamānoti so matasatto chavaḍāhakehi sammā jhāpetuṃ sūlehi tujjamāno. Tāṇāti parittāṇakarā.
ಯೇನಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ। ಧನನ್ತಿ ಧನಾಯಿತಬ್ಬಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ಥು। ಪುನ ಧನನ್ತಿ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ।
Yenakammanti yathākammaṃ. Dhananti dhanāyitabbaṃ yaṃkiñci vatthu. Puna dhananti hiraññasuvaṇṇaṃ sandhāya vadati.
‘‘ನ ದೀಘಮಾಯು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಕಾಮಗುಣಸ್ಸ ಜರಾಯ ಚ ಪಟಿಕಾರಾಭಾವಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ತಸ್ಸ ಏಕನ್ತಿಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಪ್ಪಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಫುಸನ್ತೀತಿ ಅನಿಟ್ಠಫಸ್ಸಂ ಫುಸನ್ತಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಅಡ್ಢದಲಿದ್ದತಾ ಅಕಾರಣನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಫಸ್ಸಂ ಬಾಲೋ ಚ ಧೀರೋ ಚ ತಥೇವ ಫುಟ್ಠೋತಿ ಯಥಾ ಬಾಲೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಫುಟ್ಠೋ, ತಥೇವ ಧೀರೋ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಫಸ್ಸಂ ಫುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ನ ಏತ್ಥ ಬಾಲಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಕೋಚಿ ವಿಸೇಸೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ಬಾಲೋ ಹಿ ಬಾಲ್ಯಾ ವಧಿತೋವ ಸೇತೀತಿ ಬಾಲಪುಗ್ಗಲೋ ಕೇನಚಿ ದುಕ್ಖಧಮ್ಮೇನ ಫುಟ್ಠೋ ಸೋಚನ್ತೋ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಉರತ್ತಾಳಿಂ ಕನ್ದನ್ತೋ ಬಾಲಭಾವೇನ ವಧಿತೋ ಪೀಳಿತೋವ ಹುತ್ವಾ ಸೇತಿ ಸಯತಿ। ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಆವಟ್ಟನ್ತೋ ವಿವಟ್ಟನ್ತೋ ವಿರೋಧೇನ್ತೋ ವೇಧತಿ ಫಸ್ಸಫುಟ್ಠೋತಿ ಧೀರೋ ಪನ ಪಣ್ಡಿತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಫಸ್ಸೇನ ಸಮ್ಫುಟ್ಠೋ ನ ವೇಧತಿ ಕಮ್ಪನಮತ್ತಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ನ ಹೋತೀತಿ।
‘‘Na dīghamāyu’’ntiādinā kāmaguṇassa jarāya ca paṭikārābhāvaṃ vatvā puna tassa ekantikabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘appaṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Phusantīti aniṭṭhaphassaṃ phusanti pāpuṇanti, tattha aḍḍhadaliddatā akāraṇanti dasseti. Phassaṃ bālo ca dhīro ca tatheva phuṭṭhoti yathā bālo iṭṭhāniṭṭhasamphassaṃ phuṭṭho, tatheva dhīro iṭṭhāniṭṭhaphassaṃ phuṭṭho hoti, na ettha bālapaṇḍitānaṃ koci viseso. Ayaṃ pana viseso, bālo hi bālyā vadhitova setīti bālapuggalo kenaci dukkhadhammena phuṭṭho socanto kilamanto urattāḷiṃ kandanto bālabhāvena vadhito pīḷitova hutvā seti sayati. Ito cito ca āvaṭṭanto vivaṭṭanto virodhento vedhati phassaphuṭṭhoti dhīro pana paṇḍito dukkhasamphassena samphuṭṭho na vedhati kampanamattampi tassa na hotīti.
ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಬಾಲಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಲೋಕಧಮ್ಮೇ ಏದಿಸೀ ಪವತ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಪಞ್ಞಾವ ಧನೇನ ಸೇಯ್ಯಾ, ಯಾಯ ವೋಸಾನಮಿಧಾಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಪಞ್ಞಾವ ಧನತೋ ಪಾಸಂಸತರಾ, ಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ವೋಸಾನಂ ಭವಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಭೂತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ। ಅಬ್ಯೋಸಿತತ್ತಾ ಹೀತಿ ಅನಧಿಗತನಿಟ್ಠತ್ತಾ। ಭವಾಭವೇಸೂತಿ ಮಹನ್ತಾಮಹನ್ತೇಸು ಭವೇಸು।
Tasmāti yasmā bālapaṇḍitānaṃ lokadhamme edisī pavatti, tasmā hi paññāva dhanena seyyā, yāya vosānamidhādhigacchatīti paññāva dhanato pāsaṃsatarā, yāya paññāya vosānaṃ bhavassa pariyosānabhūtaṃ nibbānaṃ adhigacchati. Abyositattā hīti anadhigataniṭṭhattā. Bhavābhavesūti mahantāmahantesu bhavesu.
ಉಪೇತಿ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ, ಸಂಸಾರಮಾಪಜ್ಜ ಪರಮ್ಪರಾಯಾತಿ ಯೋ ಪಾಪಾನಿ ಕತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಸಂಸರಣಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪೇತಿ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಾಯ ಪರಲೋಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾಪಕಮ್ಮಕಾರಿನೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ ಅಭಿಸದ್ದಹನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ತಾ ಚ ಮೇ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪತ್ತಿಯಾಯನ್ತೋ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಅಪ್ಪಪಞ್ಞೋ ಬಾಲೋ ಯಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಪೇತಿ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ, ನ ತತೋ ಪರಿಮುಚ್ಚತಿ।
Upeti gabbhañca parañca lokaṃ, saṃsāramāpajja paramparāyāti yo pāpāni katvā aparāparaṃ saṃsaraṇamāpajjitvā upeti gabbhañca parañca lokaṃ gabbhaseyyāya paralokuppattiyā ca na muccati, tassa pāpakammakārino puggalassa kiriyaṃ abhisaddahanto ‘‘attā ca me hotī’’ti pattiyāyanto aññopi appapañño bālo yathā paṭipajjitvā upeti gabbhañca parañca lokaṃ, na tato parimuccati.
ಚೋರೋ ಯಥಾತಿ ಯಥಾ ಚೋರೋ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ ಘರಸನ್ಧಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಸನ್ಧಿಮುಖೇ ಆರಕ್ಖಕಪುರಿಸೇಹಿ ಗಹಿತೋ ಸಕಮ್ಮುನಾ ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಕಮ್ಮುನಾ ಕಾರಣಭೂತೇನ ಕಸಾದೀಹಿ ತಾಳನಾದಿವಸೇನ ಹಞ್ಞತಿ ರಾಜಪುರಿಸೇಹಿ ಬಾಧಿಯ್ಯತಿ ಬಜ್ಝತಿ ಚ। ಏವಂ ಪಜಾತಿ ಏವಮಯಂ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಇಧ ಪಾಪಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ಪೇಚ್ಚ ಪತ್ವಾ ತೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಪರಮ್ಹಿ ಲೋಕೇ ನಿರಯಾದೀಸು ಹಞ್ಞತಿ, ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಕಮ್ಮಕಾರಣಾದಿವಸೇನ ಬಾಧಿಯ್ಯತಿ।
Coro yathāti yathā coro pāpadhammo gharasandhiṃ chindanto sandhimukhe ārakkhakapurisehi gahito sakammunā tena attano sandhicchedakammunā kāraṇabhūtena kasādīhi tāḷanādivasena haññati rājapurisehi bādhiyyati bajjhati ca. Evaṃ pajāti evamayaṃ sattaloko idha pāpāni karitvā pecca patvā tena kammunā paramhi loke nirayādīsu haññati, pañcavidhabandhanakammakāraṇādivasena bādhiyyati.
ಏವಮೇತಾಹಿ ಏಕಾದಸಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಯಥಾರಹಂ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಾಮೇಸು ಸಂಸಾರೇ ಚ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಸದ್ಧಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಚ ಮತ್ಥಕಪ್ಪತ್ತಿಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಕಾಮಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಾಮಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಾ ಮನಾಪಿಯಾ ರೂಪಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ, ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಾಗಪ್ಪಭೇದಾ। ಇಧ ಪನ ವತ್ಥುಕಾಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇ ಹಿ ರೂಪಾದಿವಸೇನ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರತಾಯ ಚಿತ್ರಾ। ಲೋಕಸ್ಸಾದವಸೇನ ಇಟ್ಠಾಕಾರತಾಯ ಮಧುರಾ। ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಮನಂ ರಮೇನ್ತೀತಿ ಮನೋರಮಾ। ವಿರೂಪರೂಪೇನಾತಿ ವಿವಿಧರೂಪೇನ, ಅನೇಕವಿಧಸಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಹಿ ರೂಪಾದಿವಸೇನ ಚಿತ್ರಾ, ನೀಲಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧರೂಪಾ। ಏವಂ ತೇನ ವಿರೂಪರೂಪೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಅಸ್ಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಥೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಭಿರಮಿತುಂ ನ ದೇನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದಬಹುದುಕ್ಖತಾದಿನಾ ಆದೀನವಂ ಕಾಮಗುಣೇಸು ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಮಾ ತಂನಿಮಿತ್ತಂ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಮ್ಹಿ। ದುಮಪ್ಫಲಾನಿ ಪಕ್ಕಕಾಲೇ ಅಪರಿಪಕ್ಕಕಾಲೇ ಚ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಪರೂಪಕ್ಕಮತೋ ಸರಸತೋ ವಾ ಪತನ್ತಿ, ಏವಂ ಸತ್ತಾ ದಹರಾ ಚ ವುಡ್ಢಾ ಚ ಸರೀರಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪತನ್ತಿಯೇವ। ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾತಿ ಏವಂ ಅನಿಚ್ಚತಮ್ಪಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ವಾ, ನ ಕೇವಲಂ ಅಪ್ಪಸ್ಸಾದತಾದಿತಾಯ ಆದೀನವಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಪಣ್ಣಕನ್ತಿ ಅವಿರದ್ಧನಕಂ ಸಾಮಞ್ಞಮೇವ ಸಮಣಭಾವೋವ ಸೇಯ್ಯೋ ಉತ್ತರಿತರೋ।
Evametāhi ekādasahi gāthāhi yathārahaṃ cattāro dhammuddese pakāsetvā idāni kāmesu saṃsāre ca ādīnavaṃ disvā saddhāya attano pabbajitabhāvaṃ pabbajitakiccassa ca matthakappattiṃ vibhāvento ‘‘kāmā hī’’tiādimāha. Tattha kāmāti vatthukāmā manāpiyā rūpādayo dhammā, kilesakāmā sabbepi rāgappabhedā. Idha pana vatthukāmā veditabbā. Te hi rūpādivasena anekappakāratāya citrā. Lokassādavasena iṭṭhākāratāya madhurā. Bālaputhujjanānaṃ manaṃ ramentīti manoramā. Virūparūpenāti vividharūpena, anekavidhasabhāvenāti attho. Te hi rūpādivasena citrā, nīlādivasena vividharūpā. Evaṃ tena virūparūpena tathā tathā assādaṃ dassetvā mathenti cittaṃ pabbajjāya abhiramituṃ na dentīti iminā appassādabahudukkhatādinā ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā tasmā taṃnimittaṃ ahaṃ pabbajito amhi. Dumapphalāni pakkakāle aparipakkakāle ca yattha katthaci parūpakkamato sarasato vā patanti, evaṃ sattā daharā ca vuḍḍhā ca sarīrassa bhedā patantiyeva. Etampi disvāti evaṃ aniccatampi paññācakkhunā disvā, na kevalaṃ appassādatāditāya ādīnavamevāti adhippāyo. Apaṇṇakanti aviraddhanakaṃ sāmaññameva samaṇabhāvova seyyo uttaritaro.
ಸದ್ಧಾಯಾತಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಬುದ್ಧಸುಬುದ್ಧತಂ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಂ ಸಙ್ಘಸುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಞ್ಚ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ। ಉಪೇತೋ ಜಿನಸಾಸನೇತಿ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಉಪಗತೋ। ಅವಞ್ಝಾ ಮಯ್ಹಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಗತತ್ತಾ। ತತೋ ಏವ ಅನಣೋ ಭುಞ್ಜಾಮಿ ಭೋಜನಂ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಸಾಮಿಭಾವತೋ ಸಾಮಿಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜನತೋ।
Saddhāyāti kammaṃ kammaphalaṃ buddhasubuddhataṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiñca saddahitvā. Upetojinasāsaneti satthu sāsane sammāpaṭipattiṃ upagato. Avañjhā mayhaṃ pabbajjā arahattassa adhigatattā. Tato eva anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ nikkilesavasena sāmibhāvato sāmiparibhogena paribhuñjanato.
ಕಾಮೇ ಆದಿತ್ತತೋ ದಿಸ್ವಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಚ ಏಕಾದಸಹಿ ಅಗ್ಗೀಹಿ ಆದಿತ್ತಭಾವತೋ ದಿಸ್ವಾ। ಜಾತರೂಪಾನಿ ಸತ್ಥತೋತಿ ಕತಾಕತಪ್ಪಭೇದಾ ಸಬ್ಬಸುವಣ್ಣವಿಕತಿಯೋ ಅನತ್ಥಾವಹತಾಯ ನಿಸಿತಸತ್ಥತೋ। ಗಬ್ಭವೋಕ್ಕನ್ತಿತೋ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಗಬ್ಭವೋಕ್ಕನ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಬ್ಬಸಂಸಾರಪವತ್ತಿದುಕ್ಖಂ। ನಿರಯೇಸು ಮಹಬ್ಭಯನ್ತಿ ಸಉಸ್ಸದೇಸು ಅಟ್ಠಸು ಮಹಾನಿರಯೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಮಹಾಭಯಞ್ಚ ಸಬ್ಬತ್ಥ ದಿಸ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ।
Kāme ādittato disvāti vatthukāme kilesakāme ca ekādasahi aggīhi ādittabhāvato disvā. Jātarūpāni satthatoti katākatappabhedā sabbasuvaṇṇavikatiyo anatthāvahatāya nisitasatthato. Gabbhavokkantito dukkhanti gabbhavokkantito paṭṭhāya sabbasaṃsārapavattidukkhaṃ. Nirayesu mahabbhayanti saussadesu aṭṭhasu mahānirayesu labbhamānaṃ mahābhayañca sabbattha disvāti yojanā.
ಏತಮಾದೀನವಂ ಞತ್ವಾತಿ ಏತಂ ಕಾಮಾನಂ ಆದಿತ್ತತಾದಿಂ ಸಂಸಾರೇ ಆದೀನವಂ ದೋಸಂ ಞತ್ವಾ। ಸಂವೇಗಂ ಅಲಭಿಂ ತದಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸುತಕಾಲೇ ಭವಾದಿಕೇ ಸಂವೇಗಂ ಅಲತ್ಥಂ। ವಿದ್ಧೋ ತದಾ ಸನ್ತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಹಟ್ಠಕಾಲೇ ರಾಗಸಲ್ಲಾದೀಹಿ ವಿದ್ಧೋ ಸಮಾನೋ ಇದಾನಿ ಸತ್ಥು ಸಾಸನಂ ಆಗಮ್ಮ ಸಮ್ಪತ್ತೋ ಆಸವಕ್ಖಯಂ, ವಿದ್ಧೋ ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ, ಪಟಿವಿದ್ಧೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಅನ್ತರನ್ತರಾದೀಸು ವುತ್ತತ್ತಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Etamādīnavaṃ ñatvāti etaṃ kāmānaṃ ādittatādiṃ saṃsāre ādīnavaṃ dosaṃ ñatvā. Saṃvegaṃ alabhiṃ tadāti tasmiṃ satthu santike dhammassa sutakāle bhavādike saṃvegaṃ alatthaṃ. Viddho tadā santoti tasmiṃ gahaṭṭhakāle rāgasallādīhi viddho samāno idāni satthu sāsanaṃ āgamma sampatto āsavakkhayaṃ, viddho vā cattāri saccāni, paṭividdhoti attho. Sesaṃ antarantarādīsu vuttattā suviññeyyameva.
ಏವಂ ಥೇರೋ ರಞ್ಞೋ ಕೋರಬ್ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಮೇವ ಗತೋ। ಸತ್ಥಾ ಚ ಅಪರಭಾಗೇ ಅರಿಯಗಣಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಥೇರಂ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಗ್ಗಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸೀತಿ।
Evaṃ thero rañño korabyassa dhammaṃ desetvā satthu santikameva gato. Satthā ca aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ saddhāpabbajitānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Raṭṭhapālattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೪. ರಟ್ಠಪಾಲತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 4. Raṭṭhapālattheragāthā