Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਬੁਦ੍ਧવਂਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā |
੭. ਰੇવਤਬੁਦ੍ਧવਂਸવਣ੍ਣਨਾ
7. Revatabuddhavaṃsavaṇṇanā
ਸੁਮਨਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸਾਸਨੇ ਚਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇ ਨવੁਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਯੁਕਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਪਰਿਹਾਯਿਤ੍વਾ ਦਸવਸ੍ਸਾਯੁਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਯੁਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਰਿਹਾਯਮਾਨਾ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਯੁਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਰੇવਤੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਸੋਪਿ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਅਨੇਕਰਤਨਸਮੁਜ੍ਜਲਿਤਭવਨੇ ਤੁਸਿਤਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਧਨਧਞ੍ਞવਤਿਸੁਧਞ੍ਞવਤੀਨਗਰੇ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਸਮਲਙ੍ਕਤਅਮਿਤਰੁਚਿਰਪਰਿવਾਰਪਰਿવੁਤਸ੍ਸ ਸਿਰਿવਿਭવਸਮੁਦਯੇਨਾਕੁਲਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸਮਿਦ੍ਧਿવਿਪੁਲਸ੍ਸ વਿਪੁਲਸ੍ਸ ਨਾਮ ਰਞ੍ਞੋ ਕੁਲੇ ਸਬ੍ਬਜਨਨਯਨਾਲਿਪਾਲਿਸਮਾਕੁਲਾਯ ਸਮ੍ਫੁਲ੍ਲਨਯਨਕੁવਲਯਸਸ੍ਸਿਰਿਕਸਿਨਿਦ੍ਧવਦਨਕਮਲਾਕਰਸੋਭਾਸਮੁਜ੍ਜਲਾਯ ਸੁਰੁਚਿਰਮਨੋਹਰਗੁਣਗਣવਿਪੁਲਾਯ વਿਪੁਲਾਯ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸਨ੍ਨਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਚਿਤ੍ਤਕੂਟਪਬ੍ਬਤਤੋ ਸੁવਣ੍ਣਹਂਸਰਾਜਾ વਿਯ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ।
Sumanassa pana bhagavato aparabhāge sāsane cassa antarahite navutivassasahassāyukā manussā anukkamena parihāyitvā dasavassāyukā hutvā puna anukkamena vaḍḍhitvā asaṅkhyeyyāyukā hutvā puna parihāyamānā saṭṭhivassasahassāyukā ahesuṃ. Tadā revato nāma satthā udapādi. Sopi pāramiyo pūretvā anekaratanasamujjalitabhavane tusitabhavane nibbattitvā tato cavitvā sabbadhanadhaññavatisudhaññavatīnagare sabbālaṅkārasamalaṅkataamitaruciraparivāraparivutassa sirivibhavasamudayenākulassa sabbasamiddhivipulassa vipulassa nāma rañño kule sabbajananayanālipālisamākulāya samphullanayanakuvalayasassirikasiniddhavadanakamalākarasobhāsamujjalāya suruciramanoharaguṇagaṇavipulāya vipulāya nāma aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasannaṃ māsānaṃ accayena cittakūṭapabbatato suvaṇṇahaṃsarājā viya mātukucchito nikkhami.
ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਜਾਤਿਯਞ੍ਚ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ ਅਹੇਸੁਂ। ਸੁਦਸ੍ਸਨਰਤਨਗ੍ਘਿਆવੇਲ਼ਨਾਮਕਾ ਤਯੋ ਚਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸੁਦਸ੍ਸਨਾਦੇવਿਪ੍ਪਮੁਖਾਨਿ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸ ਇਤ੍ਥਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਾਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਸੋ ਸੁਰਯੁવਤੀਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਦੇવਕੁਮਾਰੋ વਿਯ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ વਿਸਯਸੁਖਮਨੁਭવਮਾਨੋ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਿ। ਸੋ ਸੁਦਸ੍ਸਨਾਯ ਨਾਮ ਦੇવਿਯਾ વਰੁਣੇ ਨਾਮ ਤਨਯੇ ਜਾਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਨਾਨਾવਿਰਾਗਤਨੁવਰવਸਨਨਿવਸਨੋ ਆਮੁਕ੍ਕਮੁਤ੍ਤਾਹਾਰਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲੋ વਰਕੇਯੂਰਮਕੁਟਕਟਕਧਰੋ ਪਰਮਸੁਰਭਿਗਨ੍ਧਕੁਸੁਮਸਮਲਙ੍ਕਤੋ ਪਰਮਰੁਚਿਰਕਰਨਿਕਰੋ ਸਰਦਸਮਯਰਜਨਿਕਰੋ વਿਯ ਤਾਰਾਗਣਪਰਿવੁਤੋ વਿਯ ਚਨ੍ਦੋ ਤਿਦਸਗਣਪਰਿવੁਤੋ વਿਯ ਦਸਸਤਨਯਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਗਣਪਰਿવੁਤੋ વਿਯ ਚ ਹਾਰਿਤਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਮਹਤਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਪਰਿવੁਤੋ ਆਜਞ੍ਞਰਥੇਨ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਭਰਣਾਨਿ ਓਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਦਤ੍વਾ ਜਲਜਾਮਲਾવਿਕਲਨੀਲਕੁવਲਯਦਲਸਦਿਸੇਨਾਤਿਨਿਸਿਤੇਨਾਤਿਤਿਖਿਣੇਨਾਸਿਨਾ ਸਕੇਸਮਕੁਟਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਖਿਪਿ। ਤਂ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਸੁવਣ੍ਣਚਙ੍ਕੋਟਕੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਨੇਤ੍વਾ ਸਿਨੇਰੁਮੁਦ੍ਧਨਿ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯਂ ਚੇਤਿਯਂ ਅਕਾਸਿ।
Tassa paṭisandhiyaṃ jātiyañca pāṭihāriyāni pubbe vuttanayāneva ahesuṃ. Sudassanaratanagghiāveḷanāmakā tayo cassa pāsādā ahesuṃ. Sudassanādevippamukhāni tettiṃsa itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ. Tāhi parivuto so surayuvatīhi parivuto devakumāro viya chabbassasahassāni visayasukhamanubhavamāno agāraṃ ajjhāvasi. So sudassanāya nāma deviyā varuṇe nāma tanaye jāte cattāri nimittāni disvā nānāvirāgatanuvaravasananivasano āmukkamuttāhāramaṇikuṇḍalo varakeyūramakuṭakaṭakadharo paramasurabhigandhakusumasamalaṅkato paramarucirakaranikaro saradasamayarajanikaro viya tārāgaṇaparivuto viya cando tidasagaṇaparivuto viya dasasatanayano brahmagaṇaparivuto viya ca hāritamahābrahmā caturaṅginiyā mahatiyā senāya parivuto ājaññarathena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā sabbābharaṇāni omuñcitvā bhaṇḍāgārikassa hatthe datvā jalajāmalāvikalanīlakuvalayadalasadisenātinisitenātitikhiṇenāsinā sakesamakuṭaṃ chinditvā ākāse khipi. Taṃ sakko devarājā suvaṇṇacaṅkoṭakena paṭiggahetvā tāvatiṃsabhavanaṃ netvā sinerumuddhani sattaratanamayaṃ cetiyaṃ akāsi.
ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਪਨ ਦੇવਦਤ੍ਤਾਨਿ ਕਾਸਾਯਾਨਿ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿ, ਏਕਾ ਚ ਨਂ ਪੁਰਿਸਕੋਟਿ ਅਨੁਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਤੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਸਤ੍ਤਮਾਸੇ ਪਧਾਨਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤ੍વਾ વਿਸਾਖਪੁਣ੍ਣਮਾਯ ਅਞ੍ਞਤਰਾਯ ਸਾਧੁਦੇવਿਯਾ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਾਯ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਧੁਪਾਯਾਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਾਲવਨੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨਾਜੀવਕੇਨ ਦਿਨ੍ਨਾ ਅਟ੍ਠ ਤਿਣਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਤ੍ਤવਰਨਾਗਗਾਮੀ ਨਾਗਬੋਧਿਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤੇਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥવਿਤ੍ਥਤਂ ਤਿਣਸਨ੍ਥਰਂ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਚਤੁਰਙ੍ਗવੀਰਿਯਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਮਾਰਬਲਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ – ‘‘ਅਨੇਕਜਾਤਿਸਂਸਾਰਂ…ਪੇ॰… ਤਣ੍ਹਾਨਂ ਖਯਮਜ੍ਝਗਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੫੩-੧੫੪) ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Mahāpuriso pana devadattāni kāsāyāni paridahitvā pabbaji, ekā ca naṃ purisakoṭi anupabbaji. So tehi parivuto sattamāse padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya aññatarāya sādhudeviyā nāma seṭṭhidhītāya dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā sāyanhasamaye aññatarenājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā mattavaranāgagāmī nāgabodhiṃ padakkhiṇaṃ katvā tepaṇṇāsahatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya nisīditvā mārabalaṃ vidhamitvā sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhitvā – ‘‘anekajātisaṃsāraṃ…pe… taṇhānaṃ khayamajjhagā’’ti (dha. pa. 153-154) udānaṃ udānesi. Tena vuttaṃ –
੧.
1.
‘‘ਸੁਮਨਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਰੇવਤੋ ਨਾਮ ਨਾਯਕੋ।
‘‘Sumanassa aparena, revato nāma nāyako;
ਅਨੁਪਮੋ ਅਸਦਿਸੋ, ਅਤੁਲੋ ਉਤ੍ਤਮੋ ਜਿਨੋ’’ਤਿ॥
Anupamo asadiso, atulo uttamo jino’’ti.
ਰੇવਤੋ ਕਿਰ ਸਤ੍ਥਾ ਬੋਧਿਸਮੀਪੇਯੇવ ਸਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਹਾਨਿ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤ੍ਥਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਯਾਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ – ‘‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੭੨; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੪; ੨.੩੪੧; ਮਹਾવ॰ ੧੦) ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਿਕ੍ਖੁਕੋਟਿਯੋ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਬਹੂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਦਿਸ੍વਾ ਆਕਾਸੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਰੁਣਾਰਾਮੇ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਨਿਪੁਣਂ ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕੋਟਿ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤੀਸੁ ਮਗ੍ਗਫਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਨਂ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Revato kira satthā bodhisamīpeyeva sattasattāhāni vītināmetvā dhammadesanatthaṃ brahmāyācanaṃ sampaṭicchitvā – ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti (dī. ni. 2.72; ma. ni. 1.284; 2.341; mahāva. 10) upadhārento attanā saha pabbajitabhikkhukoṭiyo aññe ca bahū devamanusse upanissayasampanne disvā ākāsena gantvā varuṇārāme otaritvā tehi parivuto gambhīraṃ nipuṇaṃ tiparivaṭṭaṃ appaṭivattiyaṃ aññena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattetvā bhikkhūnaṃ koṭi arahatte patiṭṭhāpesi. Tīsu maggaphalesu patiṭṭhitānaṃ gaṇanaparicchedo natthi. Tena vuttaṃ –
੨.
2.
‘‘ਸੋਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਪਕਾਸੇਸਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਅਭਿਯਾਚਿਤੋ।
‘‘Sopi dhammaṃ pakāsesi, brahmunā abhiyācito;
ਖਨ੍ਧਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਂ, ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਭવਾਭવੇ’’ਤਿ॥
Khandhadhātuvavatthānaṃ, appavattaṃ bhavābhave’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਟ੍ਠਾਰਸਨ੍ਨਂ ਧਾਤੂਨਂ ਨਾਮਰੂਪવવਤ੍ਥਾਨਾਦਿવਸੇਨ વਿਭਾਗਕਰਣਂ। ਸਭਾવਲਕ੍ਖਣਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਾਦਿવਸੇਨ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਖਨ੍ਧਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਂ ਨਾਮ। ਅਥ વਾ ਫੇਣਪਿਣ੍ਡੂਪਮਂ ਰੂਪਂ ਪਰਿਮਦ੍ਦਨਾਸਹਨਤੋ ਛਿਦ੍ਦਾવਛਿਦ੍ਦਾਦਿਭਾવਤੋ ਚ ਉਦਕਪੁਬ੍ਬੁਲ਼ਕਂ વਿਯ વੇਦਨਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤਰਮਣੀਯਭਾવਤੋ, ਮਰੀਚਿਕਾ વਿਯ ਸਞ੍ਞਾ વਿਪ੍ਪਲਮ੍ਭਨਤੋ, ਕਦਲਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ વਿਯ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਸਾਰਕਤੋ, ਮਾਯਾ વਿਯ વਿਞ੍ਞਾਣਂ વਞ੍ਚਨਕਤੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾਪਿ ਨਯੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨਪਿ ਖਨ੍ਧਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੬ ਕਮਾਦਿવਿਨਿਚ੍ਛਯਕਥਾ)। ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਭવਾਭવੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਭવੋਤਿ વਡ੍ਢਿ, ਅਭવੋਤਿ ਹਾਨਿ। ਭવੋਤਿ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ , ਅਭવੋਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ। ਭવੋਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਭવੋ, ਅਭવੋਤਿ ਮਹਾਭવੋ। ਭવੋਤਿ ਕਾਮਭવੋ, ਅਭવੋਤਿ ਰੂਪਾਰੂਪਭવੋਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਭવਾਭવਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨੨੩; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩.੫.੧੦੮੦; ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੦)। ਤੇਸਂ ਭવਾਭવਾਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਕਾਸੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਭવਤਿ ਅਨੇਨਾਤਿ ਭવੋ, ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮਾਦਿਕਂ। ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੋ ਅਭવੋ ਨਾਮ। ਉਭਯਤ੍ਥ ਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ ਪਹਾਨਕਰਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਰੇવਤਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤਯੋવ ਅਭਿਸਮਯਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਪਠਮੋ ਪਨਸ੍ਸ ਗਣਨਪਥਂ વੀਤਿવਤ੍ਤੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Tattha khandhadhātuvavatthānanti pañcannaṃ khandhānaṃ aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ nāmarūpavavatthānādivasena vibhāgakaraṇaṃ. Sabhāvalakkhaṇasāmaññalakkhaṇādivasena rūpārūpadhammapariggaho khandhadhātuvavatthānaṃ nāma. Atha vā pheṇapiṇḍūpamaṃ rūpaṃ parimaddanāsahanato chiddāvachiddādibhāvato ca udakapubbuḷakaṃ viya vedanā muhuttaramaṇīyabhāvato, marīcikā viya saññā vippalambhanato, kadalikkhandho viya saṅkhārā asārakato, māyā viya viññāṇaṃ vañcanakato’’ti evamādināpi nayena aniccānupassanādivasenapi khandhadhātuvavatthānaṃ veditabbaṃ (vibha. aṭṭha. 26 kamādivinicchayakathā). Appavattaṃ bhavābhaveti ettha bhavoti vaḍḍhi, abhavoti hāni. Bhavoti sassatadiṭṭhi , abhavoti ucchedadiṭṭhi. Bhavoti khuddakabhavo, abhavoti mahābhavo. Bhavoti kāmabhavo, abhavoti rūpārūpabhavoti evamādinā nayena bhavābhavānaṃ attho veditabbo (ma. ni. aṭṭha. 2.223; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.1080; udā. aṭṭha. 20). Tesaṃ bhavābhavānaṃ appavattihetubhūtaṃ dhammaṃ pakāsesīti attho. Atha vā bhavati anenāti bhavo, tīsu bhavesu uppattinimittaṃ kammādikaṃ. Upapattibhavo abhavo nāma. Ubhayattha nikantiyā pahānakaraṃ appavattaṃ dhammaṃ desesīti attho. Tassa pana revatabuddhassa tayova abhisamayā ahesuṃ. Paṭhamo panassa gaṇanapathaṃ vītivatto. Tena vuttaṃ –
੩.
3.
‘‘ਤਸ੍ਸਾਭਿਸਮਯਾ ਤੀਣਿ, ਅਹੇਸੁਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨੇ।
‘‘Tassābhisamayā tīṇi, ahesuṃ dhammadesane;
ਗਣਨਾਯ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਪਠਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੂ’’ਤਿ॥
Gaṇanāya na vattabbo, paṭhamābhisamayo ahū’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀਤਿ ਤਯੋ, ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਕਤੋ, ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਅਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸਿ।
Tattha tīṇīti tayo, liṅgavipallāso kato, ayaṃ paṭhamo abhisamayo ahosi.
ਅਥਾਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਨਗਰੁਤ੍ਤਰੇ ਉਤ੍ਤਰੇ ਨਗਰੇ ਸਬ੍ਬਾਰਿਨ੍ਦਮੋ ਅਰਿਨ੍ਦਮੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਗਰਮਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੀਹਿ ਜਨਕੋਟੀਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਿਗਾવੁਤવਿਤ੍ਥਤਂ ਦੀਪਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸ ਮਨੋਨੁਕੂਲਂ વਿਚਿਤ੍ਤਨਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Athāparena samayena nagaruttare uttare nagare sabbārindamo arindamo nāma rājā ahosi. So kira bhagavantaṃ attano nagaramanuppattaṃ sutvā tīhi janakoṭīhi parivuto bhagavato paccuggamanaṃ katvā svātanāya nimantetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā tigāvutavitthataṃ dīpapūjaṃ katvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā nisīdi. Atha bhagavā tassa manonukūlaṃ vicittanayaṃ dhammaṃ desesi. Tattha devamanussānaṃ koṭisahassassa dutiyābhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
੪.
4.
‘‘ਯਦਾ ਅਰਿਨ੍ਦਮਂ ਰਾਜਂ, વਿਨੇਸਿ ਰੇવਤੋ ਮੁਨਿ।
‘‘Yadā arindamaṃ rājaṃ, vinesi revato muni;
ਤਦਾ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਦੁਤਿਯਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੂ’’ਤਿ॥
Tadā koṭisahassānaṃ, dutiyābhisamayo ahū’’ti.
ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਭਿਸਮਯੋ।
Ayaṃ dutiyo abhisamayo.
ਅਥਾਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਰੇવਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ਉਤ੍ਤਰਨਿਗਮਂ ਨਾਮ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਉਤ੍ਤਰਨਿਗਮવਾਸਿਨੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਖਜ੍ਜਕਭੇਸਜ੍ਜਪਾਨਕਾਦੀਨਿ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ – ‘‘ਕੁਹਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ’’ਤਿ? ਤਤੋ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਭਗવਾ, ਆવੁਸੋ, ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ। ਅਥਾਤੀਤੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਤਾਹੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਂ ਸਰਦਸਮਯੇ ਸੂਰਿਯੋ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੂਪਮਾਯ ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਯਾ વਿਰੋਚਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਗੁਣਾਨਿਸਂਸਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਭਗવਾ ਚ ਤੇਸਂ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਗੁਣਾਨਿਸਂਸਂ ਕਥੇਸਿ। ਤਦਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਕੋਟਿਸਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਅਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Athāparena samayena revato satthā uttaranigamaṃ nāma upanissāya viharanto sattāhaṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi. Tadā kira uttaranigamavāsino manussā yāgubhattakhajjakabhesajjapānakādīni āharitvā bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā bhikkhū paripucchiṃsu – ‘‘kuhiṃ, bhante, bhagavā’’ti? Tato tesaṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘bhagavā, āvuso, nirodhasamāpattiṃ samāpanno’’ti. Athātīte tasmiṃ sattāhe bhagavantaṃ nirodhasamāpattito vuṭṭhitaṃ saradasamaye sūriyo viya attano anūpamāya buddhasiriyā virocamānaṃ disvā nirodhasamāpattiyā guṇānisaṃsaṃ pucchiṃsu. Bhagavā ca tesaṃ nirodhasamāpattiyā guṇānisaṃsaṃ kathesi. Tadā devamanussānaṃ koṭisataṃ arahatte patiṭṭhāsi. Ayaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ –
੫.
5.
‘‘ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਾ, વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਨਰਾਸਭੋ।
‘‘Sattāhaṃ paṭisallānā, vuṭṭhahitvā narāsabho;
ਕੋਟਿਸਤਂ ਨਰਮਰੂਨਂ, વਿਨੇਸਿ ਉਤ੍ਤਮੇ ਫਲੇ’’ਤਿ॥
Koṭisataṃ naramarūnaṃ, vinesi uttame phale’’ti.
ਸੁਧਞ੍ਞવਤੀਨਗਰੇ ਪਠਮਮਹਾਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸੇ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਗਣਨਪਥਂ વੀਤਿવਤ੍ਤਾਨਂ ਪਠਮੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਮੇਖਲਨਗਰੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਦੁਤਿਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਰੇવਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਕੋ વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੋ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਆਬਾਧਿਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਗਿਲਾਨਪੁਚ੍ਛਨਤ੍ਥਾਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਤਯਪਰਿਦੀਪਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਕੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿ। ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Sudhaññavatīnagare paṭhamamahāpātimokkhuddese ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ arahantānaṃ gaṇanapathaṃ vītivattānaṃ paṭhamo sannipāto ahosi. Mekhalanagare koṭisatasahassasaṅkhātānaṃ ehibhikkhupabbajjāya pabbajitānaṃ arahantānaṃ dutiyo sannipāto ahosi. Revatassa pana bhagavato dhammacakkānuvattako varuṇo nāma aggasāvako paññavantānaṃ aggo ābādhiko ahosi. Tattha gilānapucchanatthāya sampattamahājanassa lakkhaṇattayaparidīpakaṃ dhammaṃ desetvā koṭisatasahassaṃ purisānaṃ ehibhikkhupabbajjāya pabbājetvā arahatte patiṭṭhāpetvā caturaṅginike sannipāte pātimokkhaṃ uddisi. Ayaṃ tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ –
੬.
6.
‘‘ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਤਯੋ ਆਸੁਂ, ਰੇવਤਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Sannipātā tayo āsuṃ, revatassa mahesino;
ਖੀਣਾਸવਾਨਂ વਿਮਲਾਨਂ, ਸੁવਿਮੁਤ੍ਤਾਨ ਤਾਦਿਨਂ॥
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, suvimuttāna tādinaṃ.
੭.
7.
‘‘ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਗਣਨਪਥਂ, ਪਠਮਂ ਯੇ ਸਮਾਗਤਾ।
‘‘Atikkantā gaṇanapathaṃ, paṭhamaṃ ye samāgatā;
ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਦੁਤਿਯੋ ਆਸਿ ਸਮਾਗਮੋ॥
Koṭisatasahassānaṃ, dutiyo āsi samāgamo.
੮.
8.
‘‘ਯੋਪਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਸਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਕੋ।
‘‘Yopi paññāya asamo, tassa cakkānuvattako;
ਸੋ ਤਦਾ ਬ੍ਯਾਧਿਤੋ ਆਸਿ, ਪਤ੍ਤੋ ਜੀવਿਤਸਂਸਯਂ॥
So tadā byādhito āsi, patto jīvitasaṃsayaṃ.
੯.
9.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਗਿਲਾਨਪੁਚ੍ਛਾਯ, ਯੇ ਤਦਾ ਉਪਗਤਾ ਮੁਨੀ।
‘‘Tassa gilānapucchāya, ye tadā upagatā munī;
ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ, ਤਤਿਯੋ ਆਸਿ ਸਮਾਗਮੋ’’ਤਿ॥
Koṭisatasahassā arahanto, tatiyo āsi samāgamo’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਕੋਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਕੋ। ਪਤ੍ਤੋ ਜੀવਿਤਸਂਸਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਜੀવਿਤੇ ਸਂਸਯਂ ਜੀવਿਤਸਂਸਯਂ, ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ વਾ, ਨ વਾ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ ਏવਂ ਜੀવਿਤਸਂਸਯਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਬ੍ਯਾਧਿਤਸ੍ਸ ਬਲવਭਾવੇਨ ਮਰਤਿ, ਨ ਮਰਤੀਤਿ ਜੀવਿਤੇ ਸਂਸਯਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੇ ਤਦਾ ਉਪਗਤਾ ਮੁਨੀਤਿ ਇਤਿ ਦੀਘਭਾવੇ ਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਉਪਰਿ ਹੋਤਿ, ਰਸ੍ਸੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਰੁਣਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਹੋਤਿ।
Tattha cakkānuvattakoti dhammacakkānuvattako. Patto jīvitasaṃsayanti ettha jīvite saṃsayaṃ jīvitasaṃsayaṃ, jīvitakkhayaṃ pāpuṇāti vā, na vā pāpuṇātīti evaṃ jīvitasaṃsayaṃ patto, byādhitassa balavabhāvena marati, na maratīti jīvite saṃsayaṃ pattoti attho. Ye tadā upagatā munīti iti dīghabhāve sati bhikkhūnaṃ upari hoti, rasse anussarena saddhiṃ varuṇassa upari hoti.
ਤਦਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਰਮ੍ਮવਤੀਨਗਰੇ ਅਤਿਦੇવੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਧਮ੍ਮੇ ਪਾਰਂ ਗਤੋ ਰੇવਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਸਿਲੋਕਸਹਸ੍ਸੇਨ ਦਸਬਲਂ ਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕੇਨ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗੇਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੂਜੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ – ‘‘ਇਤੋ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Tadā amhākaṃ bodhisatto rammavatīnagare atidevo nāma brāhmaṇo hutvā brāhmaṇadhamme pāraṃ gato revataṃ sammāsambuddhaṃ disvā tassa dhammakathaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya silokasahassena dasabalaṃ kittetvā sahassagghanikena uttarāsaṅgena bhagavantaṃ pūjesi. Sopi naṃ buddho byākāsi – ‘‘ito kappasatasahassādhikānaṃ dvinnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake gotamo nāma buddho bhavissatī’’ti. Tena vuttaṃ –
੧੦.
10.
‘‘ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਅਤਿਦੇવੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।
‘‘Ahaṃ tena samayena, atidevo nāma brāhmaṇo;
ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰੇવਤਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਰਣਂ ਤਸ੍ਸ ਗਞ੍ਛਹਂ॥
Upagantvā revataṃ buddhaṃ, saraṇaṃ tassa gañchahaṃ.
੧੧.
11.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਂ ਸਮਾਧਿਞ੍ਚ, ਪਞ੍ਞਾਗੁਣਮਨੁਤ੍ਤਮਂ।
‘‘Tassa sīlaṃ samādhiñca, paññāguṇamanuttamaṃ;
ਥੋਮਯਿਤ੍વਾ ਯਥਾਥਾਮਂ, ਉਤ੍ਤਰੀਯਮਦਾਸਹਂ॥
Thomayitvā yathāthāmaṃ, uttarīyamadāsahaṃ.
੧੨.
12.
‘‘ਸੋਪਿ ਮਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ, ਰੇવਤੋ ਲੋਕਨਾਯਕੋ।
‘‘Sopi maṃ buddho byākāsi, revato lokanāyako;
ਅਪਰਿਮੇਯ੍ਯਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਅਯਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
Aparimeyyito kappe, ayaṃ buddho bhavissati.
੧੩.
13.
‘ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤ੍વਾਨ…ਪੇ॰… ਹੇਸ੍ਸਾਮ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਇਮ’’’ਨ੍ਤਿ॥ –
‘Padhānaṃ padahitvāna…pe… hessāma sammukhā ima’’’nti. –
ਅਟ੍ਠ ਗਾਥਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਾ।
Aṭṭha gāthā vitthāretabbā.
੧੪.
14.
‘‘ਤਸ੍ਸਾਪਿ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਭਿਯ੍ਯੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦਯਿਂ।
‘‘Tassāpi vacanaṃ sutvā, bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ;
ਉਤ੍ਤਰਿਂ વਤਮਧਿਟ੍ਠਾਸਿਂ, ਦਸਪਾਰਮਿਪੂਰਿਯਾ॥
Uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ, dasapāramipūriyā.
੧੫.
15.
‘‘ਤਦਾਪਿ ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਂ, ਸਰਿਤ੍વਾ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯਿਂ।
‘‘Tadāpi taṃ buddhadhammaṃ, saritvā anubrūhayiṃ;
ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ, ਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Āharissāmi taṃ dhammaṃ, yaṃ mayhaṃ abhipatthita’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਸਰਣਂ ਤਸ੍ਸ ਗਞ੍ਛਹਨ੍ਤਿ ਤਂ ਸਰਣਂ ਅਗਞ੍ਛਿਂ ਅਹਂ, ਉਪਯੋਗਤ੍ਥੇ ਸਾਮਿવਚਨਂ। ਪਞ੍ਞਾਗੁਣਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ। ਅਨੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਂ। ‘‘ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਗੁਣਮੁਤ੍ਤਮ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋવ। ਥੋਮਯਿਤ੍વਾਤਿ ਥੋਮੇਤ੍વਾ વਣ੍ਣਯਿਤ੍વਾ। ਯਥਾਥਾਮਨ੍ਤਿ ਯਥਾਬਲਂ। ਉਤ੍ਤਰੀਯਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ। ਅਦਾਸਹਨ੍ਤਿ ਅਦਾਸਿਂ ਅਹਂ। ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਕਰਂ ਧਮ੍ਮਂ, ਪਾਰਮੀਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਰਿਤ੍વਾਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ। ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯਿਨ੍ਤਿ ਅਭਿવਡ੍ਢੇਸਿਂ। ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਆਨਯਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਮਯਾ ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha saraṇaṃ tassa gañchahanti taṃ saraṇaṃ agañchiṃ ahaṃ, upayogatthe sāmivacanaṃ. Paññāguṇanti paññāsampattiṃ. Anuttamanti seṭṭhaṃ. ‘‘Paññāvimuttiguṇamuttama’’ntipi pāṭho, so uttānova. Thomayitvāti thometvā vaṇṇayitvā. Yathāthāmanti yathābalaṃ. Uttarīyanti uttarāsaṅgaṃ. Adāsahanti adāsiṃ ahaṃ. Buddhadhammanti buddhabhāvakaraṃ dhammaṃ, pāramīdhammanti attho. Saritvāti anussaritvā. Anubrūhayinti abhivaḍḍhesiṃ. Āharissāmīti ānayissāmi. Taṃ dhammanti taṃ buddhattaṃ. Yaṃ mayhaṃ abhipatthitanti yaṃ mayā abhipatthitaṃ buddhattaṃ, taṃ āharissāmīti attho.
ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਰੇવਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ ਸੁਧਞ੍ਞવਤੀ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ વਿਪੁਲੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਾਤਾ વਿਪੁਲਾ ਨਾਮ, વਰੁਣੋ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਮ੍ਭવੋ ਨਾਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਭਦ੍ਦਾ ਚ ਸੁਭਦ੍ਦਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਾਗਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਆਯੁ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਸੁਦਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ, વਰੁਣੋ ਨਾਮ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਆਜਞ੍ਞਰਥੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ।
Tassa pana revatassa bhagavato nagaraṃ sudhaññavatī nāma ahosi, pitā vipulo nāma khattiyo, mātā vipulā nāma, varuṇo ca brahmadevo ca dve aggasāvakā, sambhavo nāma upaṭṭhāko, bhaddā ca subhaddā ca dve aggasāvikā, nāgarukkho bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, āyu saṭṭhivassasahassāni, sudassanā nāma aggamahesī, varuṇo nāma putto, ājaññarathena nikkhami.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਦੇਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ, ਪਭਾਜਾਲਮਨੁਤ੍ਤਰਂ।
‘‘Tassa dehābhinikkhantaṃ, pabhājālamanuttaraṃ;
ਦਿવਾ ਚੇવ ਤਦਾ ਰਤ੍ਤਿਂ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਫਰਤਿ ਯੋਜਨਂ॥
Divā ceva tadā rattiṃ, niccaṃ pharati yojanaṃ.
‘‘ਧਾਤੁਯੋ ਮਮ ਸਬ੍ਬਾਪਿ, વਿਕਿਰਨ੍ਤੂਤਿ ਸੋ ਜਿਨੋ।
‘‘Dhātuyo mama sabbāpi, vikirantūti so jino;
ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ ਮਹਾવੀਰੋ, ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨੁਕਮ੍ਪਕੋ॥
Adhiṭṭhāsi mahāvīro, sabbasattānukampako.
‘‘ਮਹਾਨਾਗવਨੁਯ੍ਯਾਨੇ, ਮਹਤੋ ਨਗਰਸ੍ਸ ਸੋ।
‘‘Mahānāgavanuyyāne, mahato nagarassa so;
ਪੂਜਿਤੋ ਨਰਮਰੂਹਿ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ ਰੇવਤੋ’’ਤਿ॥
Pūjito naramarūhi, parinibbāyi revato’’ti.
ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
Tena vuttaṃ –
੧੬.
16.
‘‘ਨਗਰਂ ਸੁਧਞ੍ਞવਤੀ ਨਾਮ, વਿਪੁਲੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ।
‘‘Nagaraṃ sudhaññavatī nāma, vipulo nāma khattiyo;
વਿਪੁਲਾ ਨਾਮ ਜਨਿਕਾ, ਰੇવਤਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
Vipulā nāma janikā, revatassa mahesino.
੨੧.
21.
‘‘વਰੁਣੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇવੋ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ।
‘‘Varuṇo brahmadevo ca, ahesuṃ aggasāvakā;
ਸਮ੍ਭવੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਰੇવਤਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
Sambhavo nāmupaṭṭhāko, revatassa mahesino.
੨੨.
22.
‘‘ਭਦ੍ਦਾ ਚੇવ ਸੁਭਦ੍ਦਾ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ।
‘‘Bhaddā ceva subhaddā ca, ahesuṃ aggasāvikā;
ਸੋਪਿ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਸਮਸਮੋ, ਨਾਗਮੂਲੇ ਅਬੁਜ੍ਝਥ॥
Sopi buddho asamasamo, nāgamūle abujjhatha.
੨੩.
23.
‘‘ਪਦੁਮੋ ਕੁਞ੍ਜਰੋ ਚੇવ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਕਾ।
‘‘Padumo kuñjaro ceva, ahesuṃ aggupaṭṭhakā;
ਸਿਰਿਮਾ ਚੇવ ਯਸવਤੀ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਿਕਾ॥
Sirimā ceva yasavatī, ahesuṃ aggupaṭṭhikā.
੨੪.
24.
‘‘ਉਚ੍ਚਤ੍ਤਨੇਨ ਸੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਮੁਗ੍ਗਤੋ।
‘‘Uccattanena so buddho, asītihatthamuggato;
ਓਭਾਸੇਤਿ ਦਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾ, ਇਨ੍ਦਕੇਤੁવ ਉਗ੍ਗਤੋ॥
Obhāseti disā sabbā, indaketuva uggato.
੨੫.
25.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਪਭਾਮਾਲਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾ।
‘‘Tassa sarīre nibbattā, pabhāmālā anuttarā;
ਦਿવਾ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ, ਸਮਨ੍ਤਾ ਫਰਤਿ ਯੋਜਨਂ॥
Divā vā yadi vā rattiṃ, samantā pharati yojanaṃ.
੨੬.
26.
‘‘ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ , ਆਯੁ વਿਜ੍ਜਤਿ ਤਾવਦੇ।
‘‘Saṭṭhivassasahassāni , āyu vijjati tāvade;
ਤਾવਤਾ ਦਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਸੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥
Tāvatā diṭṭhamāno so, tāresi janataṃ bahuṃ.
੨੭.
27.
‘‘ਦਸ੍ਸਯਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਬਲਂ ਅਮਤਂ ਲੋਕੇ ਪਕਾਸਯਂ।
‘‘Dassayitvā buddhabalaṃ amataṃ loke pakāsayaṃ;
ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ, ਯਥਗ੍ਗੁਪਾਦਾਨਸਙ੍ਖਯਾ॥
Nibbāyi anupādāno, yathaggupādānasaṅkhayā.
੨੮.
28.
‘‘ਸੋ ਚ ਕਾਯੋ ਰਤਨਨਿਭੋ, ਸੋ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਅਸਾਦਿਸੋ।
‘‘So ca kāyo ratananibho, so ca dhammo asādiso;
ਸਬ੍ਬਂ ਤਮਨ੍ਤਰਹਿਤਂ, ਨਨੁ ਰਿਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿ॥
Sabbaṃ tamantarahitaṃ, nanu rittā sabbasaṅkhārā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਓਭਾਸੇਤੀਤਿ ਪਕਾਸਯਤਿ। ਉਗ੍ਗਤੋਤਿ ਉਸ੍ਸਿਤੋ। ਪਭਾਮਾਲਾਤਿ ਪਭਾવੇਲਾ। ਯਥਗ੍ਗੀਤਿ ਅਗ੍ਗਿ વਿਯ। ਉਪਾਦਾਨਸਙ੍ਖਯਾਤਿ ਇਨ੍ਧਨਕ੍ਖਯਾ। ਸੋ ਚ ਕਾਯੋ ਰਤਨਨਿਭੋਤਿ ਸੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਯੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ। ‘‘ਤਞ੍ਚ ਕਾਯਂ ਰਤਨਨਿਭ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋਯੇવ ਪਨਸ੍ਸਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਗਾਥਾਸੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ।
Tattha obhāsetīti pakāsayati. Uggatoti ussito. Pabhāmālāti pabhāvelā. Yathaggīti aggi viya. Upādānasaṅkhayāti indhanakkhayā. So ca kāyo ratananibhoti so ca tassa bhagavato kāyo suvaṇṇavaṇṇo. ‘‘Tañca kāyaṃ ratananibha’’ntipi pāṭho, liṅgavipallāsena vuttaṃ. Soyeva panassattho. Sesagāthāsu sabbattha uttānamevāti.
ਰੇવਤਬੁਦ੍ਧવਂਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Revatabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਞ੍ਚਮੋ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੋ।
Niṭṭhito pañcamo buddhavaṃso.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਬੁਦ੍ਧવਂਸਪਾਲ਼ਿ • Buddhavaṃsapāḷi / ੭. ਰੇવਤਬੁਦ੍ਧવਂਸੋ • 7. Revatabuddhavaṃso