| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៤៥] ៥. រោហិណិជាតកវណ្ណនា
[45] 5. Rohiṇijātakavaṇṇanā
សេយ្យោ អមិត្តោតិឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋិនោ ទាសិំ អារព្ភ កថេសិ។ អនាថបិណ្ឌិកស្ស កិរ ឯកា រោហិណី នាម ទាសី អហោសិ។ តស្សា វីហិបហរណដ្ឋានេ អាគន្ត្វា មហល្លិកា មាតា និបជ្ជិ, តំ មក្ខិកា បរិវារេត្វា សូចិយាវិជ្ឈមានា វិយ ខាទន្តិ។ សា ធីតរំ អាហ – ‘‘អម្ម, មក្ខិកា មំ ខាទន្តិ, ឯតា វារេហី’’តិ។ សា ‘‘វារេស្សាមិ, អម្មា’’តិ មុសលំ ឧក្ខិបិត្វា ‘‘មាតុ សរីរេ មក្ខិកា មារេត្វា វិនាសំ បាបេស្សាមី’’តិ មាតរំ មុសលេន បហរិត្វា ជីវិតក្ខយំ បាបេសិ។ តំ ទិស្វា ‘‘មាតា មេ មតា’’តិ រោទិតុំ អារភិ។ តំ បវត្តិំ សេដ្ឋិស្ស អារោចេសុំ។ សេដ្ឋិ តស្សា សរីរកិច្ចំ ការេត្វា វិហារំ គន្ត្វា សព្ពំ តំ បវត្តិំ សត្ថុ អារោចេសិ។ សត្ថា ‘‘ន ខោ, គហបតិ, ឯសា ‘មាតុ សរីរេ មក្ខិកា មារេស្សាមី’តិ ឥទានេវ មុសលេន បហរិត្វា មាតរំ មារេសិ, បុព្ពេបិ មារេសិយេវា’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Seyyoamittotiidaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ anāthapiṇḍikaseṭṭhino dāsiṃ ārabbha kathesi. Anāthapiṇḍikassa kira ekā rohiṇī nāma dāsī ahosi. Tassā vīhipaharaṇaṭṭhāne āgantvā mahallikā mātā nipajji, taṃ makkhikā parivāretvā sūciyāvijjhamānā viya khādanti. Sā dhītaraṃ āha – ‘‘amma, makkhikā maṃ khādanti, etā vārehī’’ti. Sā ‘‘vāressāmi, ammā’’ti musalaṃ ukkhipitvā ‘‘mātu sarīre makkhikā māretvā vināsaṃ pāpessāmī’’ti mātaraṃ musalena paharitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Taṃ disvā ‘‘mātā me matā’’ti rodituṃ ārabhi. Taṃ pavattiṃ seṭṭhissa ārocesuṃ. Seṭṭhi tassā sarīrakiccaṃ kāretvā vihāraṃ gantvā sabbaṃ taṃ pavattiṃ satthu ārocesi. Satthā ‘‘na kho, gahapati, esā ‘mātu sarīre makkhikā māressāmī’ti idāneva musalena paharitvā mātaraṃ māresi, pubbepi māresiyevā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ សេដ្ឋិកុលេ និព្ពត្តិត្វា បិតុអច្ចយេន សេដ្ឋិដ្ឋានំ បាបុណិ។ តស្សាបិ រោហិណីយេវ នាម ទាសី អហោសិ។ សាបិ អត្តនោ វីហិបហរណដ្ឋានំ អាគន្ត្វា និបន្នំ មាតរំ ‘‘មក្ខិកា មេ, អម្ម, វារេហី’’តិ វុត្តា ឯវមេវ មុសលេន បហរិត្វា មាតរំ ជីវិតក្ខយំ បាបេត្វា រោទិតុំ អារភិ។ ពោធិសត្តោ តំ បវត្តិំ សុត្វា ‘‘អមិត្តោបិ ហិ ឥមស្មិំ លោកេ បណ្ឌិតោវ សេយ្យោ’’តិ ចិន្តេត្វា ឥមំ គាថមាហ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto seṭṭhikule nibbattitvā pituaccayena seṭṭhiṭṭhānaṃ pāpuṇi. Tassāpi rohiṇīyeva nāma dāsī ahosi. Sāpi attano vīhipaharaṇaṭṭhānaṃ āgantvā nipannaṃ mātaraṃ ‘‘makkhikā me, amma, vārehī’’ti vuttā evameva musalena paharitvā mātaraṃ jīvitakkhayaṃ pāpetvā rodituṃ ārabhi. Bodhisatto taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘amittopi hi imasmiṃ loke paṇḍitova seyyo’’ti cintetvā imaṃ gāthamāha –
៤៥.
45.
‘‘សេយ្យោ អមិត្តោ មេធាវី, យញ្ចេ ពាលានុកម្បកោ;
‘‘Seyyo amitto medhāvī, yañce bālānukampako;
បស្ស រោហិណិកំ ជម្មិំ, មាតរំ ហន្ត្វាន សោចតី’’តិ។
Passa rohiṇikaṃ jammiṃ, mātaraṃ hantvāna socatī’’ti.
តត្ថ មេធាវីតិ បណ្ឌិតោ ញាណី វិភាវី។ យញ្ចេ ពាលានុកម្បកោតិ ឯត្ថ យន្តិ លិង្គវិបល្លាសោ កតោ, ចេតិ នាមត្ថេ និបាតោ។ យោ នាម ពាលោ អនុកម្បកោ, តតោ សតគុណេន សហស្សគុណេន បណ្ឌិតោ អមិត្តោ ហោន្តោបិ សេយ្យោយេវាតិ អត្ថោ។ អថ វា យន្តិ បដិសេធនត្ថេ និបាតោ, នោ ចេ ពាលានុកម្បកោតិ អត្ថោ។ ជម្មិន្តិ លាមិកំ ទន្ធំ។ មាតរំ ហន្ត្វាន សោចតីតិ ‘‘មក្ខិកា មារេស្សាមី’’តិ មាតរំ ហន្ត្វា ឥទានិ អយំ ពាលា សយមេវ រោទតិ បរិទេវតិ។ ឥមិនា ការណេន ឥមស្មិំ លោកេ អមិត្តោបិ បណ្ឌិតោ សេយ្យោតិ ពោធិសត្តោ បណ្ឌិតំ បសំសន្តោ ឥមាយ គាថាយ ធម្មំ ទេសេសិ។
Tattha medhāvīti paṇḍito ñāṇī vibhāvī. Yañce bālānukampakoti ettha yanti liṅgavipallāso kato, ceti nāmatthe nipāto. Yo nāma bālo anukampako, tato sataguṇena sahassaguṇena paṇḍito amitto hontopi seyyoyevāti attho. Atha vā yanti paṭisedhanatthe nipāto, no ce bālānukampakoti attho. Jamminti lāmikaṃ dandhaṃ. Mātaraṃ hantvāna socatīti ‘‘makkhikā māressāmī’’ti mātaraṃ hantvā idāni ayaṃ bālā sayameva rodati paridevati. Iminā kāraṇena imasmiṃ loke amittopi paṇḍito seyyoti bodhisatto paṇḍitaṃ pasaṃsanto imāya gāthāya dhammaṃ desesi.
សត្ថា ‘‘ន ខោ, គហបតិ, ឯសា ឥទានេវ ‘មក្ខិកា មារេស្សាមី’តិ មាតរំ ឃាតេសិ, បុព្ពេបិ ឃាតេសិយេវា’’តិ ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា អនុសន្ធិំ ឃដេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា មាតាយេវ មាតា អហោសិ, ធីតាយេវ ធីតា, មហាសេដ្ឋិ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā ‘‘na kho, gahapati, esā idāneva ‘makkhikā māressāmī’ti mātaraṃ ghātesi, pubbepi ghātesiyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mātāyeva mātā ahosi, dhītāyeva dhītā, mahāseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.
រោហិណិជាតកវណ្ណនា បញ្ចមា។
Rohiṇijātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៤៥. រោហិណិជាតកំ • 45. Rohiṇijātakaṃ
