| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५-६. रोहितस्ससुत्तादिवण्णना
5-6. Rohitassasuttādivaṇṇanā
४५-४६. पञ्चमे (सं॰ नि॰ टी॰ १.१.१०७) एकोकासेति चक्कवाळस्स परियन्तसञ्ञिते एकस्मिं ओकासे। भुम्मन्ति ‘‘यत्था’’ति इदं भुम्मवचनं। सामञ्ञतो वुत्तम्पि ‘‘सो लोकस्स अन्तो’’ति वचनतो विसिट्ठविसयमेव होति। ‘‘न जायति, न मीयती’’ति वत्वा पुन ‘‘न चवति, न उपपज्जती’’ति कस्मा वुत्तन्ति आह ‘‘इदं अपरापरं…पे॰… गहित’’न्ति। पदगमनेनाति पदसा गमनेन। सत्था सङ्खारलोकस्स अन्तं सन्धाय वदति उपरि सब्बानि पकासेतुकामो। सङ्खारलोकस्स हि अन्तो निब्बानं।
45-46. Pañcame (saṃ. ni. ṭī. 1.1.107) ekokāseti cakkavāḷassa pariyantasaññite ekasmiṃ okāse. Bhummanti ‘‘yatthā’’ti idaṃ bhummavacanaṃ. Sāmaññato vuttampi ‘‘so lokassa anto’’ti vacanato visiṭṭhavisayameva hoti. ‘‘Na jāyati, na mīyatī’’ti vatvā puna ‘‘na cavati, na upapajjatī’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘idaṃ aparāparaṃ…pe… gahita’’nti. Padagamanenāti padasā gamanena. Satthā saṅkhāralokassa antaṃ sandhāya vadati upari sabbāni pakāsetukāmo. Saṅkhāralokassa hi anto nibbānaṃ.
दळ्हं थिरं धनु एतस्साति दळ्हधन्वा, सो एव ‘‘दळ्हधम्मा’’ति वुत्तो। तेनाह ‘‘दळ्हधनू’’ति। उत्तमप्पमाणं नाम सहस्सथामधनु। धनुग्गण्हनसिप्पचित्तकताय धनुग्गहो, न धनुग्गहणमत्तेनाति आह ‘‘धनुग्गहोति धनुआचरियो’’ति। ‘‘धनुग्गहो’’ति वत्वा ‘‘सिक्खितो’’ति वुत्ते धनुसिक्खाय सिक्खितोति विञ्ञायति। सिक्खा च एत्तकेन कालेन सिक्खन्तस्स उक्कंसगता होतीति आह ‘‘द्वादस वस्सानि धनुसिप्पं सिक्खितो’’ति। उसभप्पमाणेति वीसति यट्ठियो उसभं, तस्मिं उसभप्पमाणे पदेसे। वालग्गन्ति वालकोटिं। कतहत्थोति परिचितहत्थो। कतसरक्खेपोति थिरलक्खे च चललक्खे च परेसं दस्सनवसेन सरक्खेपस्स कतापी। तेनाह ‘‘दस्सितसिप्पो’’ति, ‘‘कतयोग्गो’’ति केचि। असन्ति एतेनाति असनं, कण्डो। तालच्छादिन्ति तालच्छायं। सा पन रतनमत्ता विदत्थिचतुरङ्गुला।
Daḷhaṃ thiraṃ dhanu etassāti daḷhadhanvā, so eva ‘‘daḷhadhammā’’ti vutto. Tenāha ‘‘daḷhadhanū’’ti. Uttamappamāṇaṃ nāma sahassathāmadhanu. Dhanuggaṇhanasippacittakatāya dhanuggaho, na dhanuggahaṇamattenāti āha ‘‘dhanuggahoti dhanuācariyo’’ti. ‘‘Dhanuggaho’’ti vatvā ‘‘sikkhito’’ti vutte dhanusikkhāya sikkhitoti viññāyati. Sikkhā ca ettakena kālena sikkhantassa ukkaṃsagatā hotīti āha ‘‘dvādasa vassāni dhanusippaṃ sikkhito’’ti. Usabhappamāṇeti vīsati yaṭṭhiyo usabhaṃ, tasmiṃ usabhappamāṇe padese. Vālagganti vālakoṭiṃ. Katahatthoti paricitahattho. Katasarakkhepoti thiralakkhe ca calalakkhe ca paresaṃ dassanavasena sarakkhepassa katāpī. Tenāha ‘‘dassitasippo’’ti, ‘‘katayoggo’’ti keci. Asanti etenāti asanaṃ, kaṇḍo. Tālacchādinti tālacchāyaṃ. Sā pana ratanamattā vidatthicaturaṅgulā.
पुरत्थिमा समुद्दाति एकस्मिं चक्कवाळे पुरत्थिमा समुद्दा। समुद्दसीसेन पुरत्थिमचक्कवाळमुखवट्टिं वदति। पच्छिमसमुद्दोति एत्थापि एसेव नयो। निप्पपञ्चतन्ति अदन्तकारितं। सम्पत्तेति तादिसेन जवेन गच्छन्तेन सम्पत्ते। अनोतत्तेति एत्थापि ‘‘सम्पत्ते’’ति पदं आनेत्वा सम्बन्धो, तथा ‘‘नागलतादन्तकट्ठ’’न्ति एत्थापि। तदाति यदा सो लोकन्तगवेसको अहोसि, तदा। दीघायुककालोति अनेकवस्ससहस्सायुककालो। चक्कवाळलोकस्साति सामञ्ञवसेन एकवचनं, चक्कवाळलोकानन्ति अत्थो। इमस्मिंयेव चक्कवाळे निब्बत्तिपुब्बपरिचयसिद्धाय निकन्तिया।
Puratthimā samuddāti ekasmiṃ cakkavāḷe puratthimā samuddā. Samuddasīsena puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ vadati. Pacchimasamuddoti etthāpi eseva nayo. Nippapañcatanti adantakāritaṃ. Sampatteti tādisena javena gacchantena sampatte. Anotatteti etthāpi ‘‘sampatte’’ti padaṃ ānetvā sambandho, tathā ‘‘nāgalatādantakaṭṭha’’nti etthāpi. Tadāti yadā so lokantagavesako ahosi, tadā. Dīghāyukakāloti anekavassasahassāyukakālo. Cakkavāḷalokassāti sāmaññavasena ekavacanaṃ, cakkavāḷalokānanti attho. Imasmiṃyeva cakkavāḷe nibbattipubbaparicayasiddhāya nikantiyā.
ससञ्ञिम्हि समनकेति न रूपधम्ममत्तके, अथ खो पञ्चक्खन्धसमुदायेति दस्सेति। समितपापोति समुच्छिन्नसंकिलेसधम्मो। छट्ठं उत्तानमेव।
Sasaññimhi samanaketi na rūpadhammamattake, atha kho pañcakkhandhasamudāyeti dasseti. Samitapāpoti samucchinnasaṃkilesadhammo. Chaṭṭhaṃ uttānameva.
रोहितस्ससुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Rohitassasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
५. रोहितस्ससुत्तं • 5. Rohitassasuttaṃ
६. दुतियरोहितस्ससुत्तं • 6. Dutiyarohitassasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ५. रोहितस्ससुत्तवण्णना • 5. Rohitassasuttavaṇṇanā
