| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
५. रोहितस्ससुत्तवण्णना
5. Rohitassasuttavaṇṇanā
४५. पञ्चमे यत्थाति चक्कवाळलोकस्स एकोकासे भुम्मं। न चवति न उपपज्जतीति इदं अपरापरं चुतिपटिसन्धिवसेन गहितं। गमनेनाति पदगमनेन। लोकस्स अन्तन्ति सत्था सङ्खारलोकस्स अन्तं सन्धाय वदति। ञातेय्यन्तिआदीसु ञातब्बं दट्ठब्बं पत्तब्बन्ति अत्थो। इति देवपुत्तेन चक्कवाळलोकस्स अन्तो पुच्छितो, सत्थारा सङ्खारलोकस्स कथितो । सो पन ‘‘अत्तनो पञ्हेन सद्धिं सत्थु ब्याकरणं समेती’’ति सञ्ञाय सम्पहंसन्तो अच्छरियन्तिआदिमाह।
45. Pañcame yatthāti cakkavāḷalokassa ekokāse bhummaṃ. Na cavati na upapajjatīti idaṃ aparāparaṃ cutipaṭisandhivasena gahitaṃ. Gamanenāti padagamanena. Lokassa antanti satthā saṅkhāralokassa antaṃ sandhāya vadati. Ñāteyyantiādīsu ñātabbaṃ daṭṭhabbaṃ pattabbanti attho. Iti devaputtena cakkavāḷalokassa anto pucchito, satthārā saṅkhāralokassa kathito . So pana ‘‘attano pañhena saddhiṃ satthu byākaraṇaṃ sametī’’ti saññāya sampahaṃsanto acchariyantiādimāha.
दळ्हधम्माति दळ्हधनु उत्तमप्पमाणेन धनुना समन्नागतो। धनुग्गहोति धनुआचरियो। सिक्खितोति द्वादस वस्सानि धनुसिप्पं सिक्खितो। कतहत्थोति उसभप्पमाणेपि वालग्गं विज्झितुं समत्थभावेन कतहत्थो। कतूपासनोति कतसरक्खेपो दस्सितसिप्पो। असनेनाति कण्डेन। अतिपातेय्याति अतिक्कमेय्य। यावता सो तालच्छादिं अतिक्कमेय्य, तावता कालेन एकं चक्कवाळं अतिक्कमामीति अत्तनो जवसम्पत्तिं दस्सेति।
Daḷhadhammāti daḷhadhanu uttamappamāṇena dhanunā samannāgato. Dhanuggahoti dhanuācariyo. Sikkhitoti dvādasa vassāni dhanusippaṃ sikkhito. Katahatthoti usabhappamāṇepi vālaggaṃ vijjhituṃ samatthabhāvena katahattho. Katūpāsanoti katasarakkhepo dassitasippo. Asanenāti kaṇḍena. Atipāteyyāti atikkameyya. Yāvatā so tālacchādiṃ atikkameyya, tāvatā kālena ekaṃ cakkavāḷaṃ atikkamāmīti attano javasampattiṃ dasseti.
पुरत्थिमा समुद्दा पच्छिमोति यथा पुरत्थिमा समुद्दा पच्छिमसमुद्दो दूरे, एवं मे दूरे पदवीतिहारो अहोसीति वदति। सो किर पाचीनचक्कवाळमुखवट्टियं ठितो पादं पसारेत्वा पच्छिमचक्कवाळमुखवट्टिं अतिक्कमति, पुन दुतियपादं पसारेत्वा परचक्कवाळमुखवट्टिं अतिक्कमति। इच्छागतन्ति इच्छा एव। अञ्ञत्रेवाति निप्पपञ्चतं दस्सेति। भिक्खाचारकाले किरेस नागलतादन्तकट्ठं खादित्वा अनोतत्ते मुखं धोवित्वा काले सम्पत्ते उत्तरकुरुम्हि पिण्डाय चरित्वा चक्कवाळमुखवट्टियं निसिन्नो भत्तकिच्चं करोति, तत्थ मुहुत्तं विस्समित्वा पुन जवति। वस्ससतायुकोति तदा दीघायुककालो होति, अयं पन वस्ससतावसिट्ठे आयुम्हि गमनं आरभि। वस्ससतजीवीति तं वस्ससतं अनन्तरायेन जीवन्तो। अन्तरायेव कालङ्कतोति चक्कवाळलोकस्स अन्तं अप्पत्वा अन्तराव मतो। सो पन तत्थ कालं कत्वापि आगन्त्वा इमस्मिंयेव चक्कवाळे निब्बत्ति।
Puratthimā samuddā pacchimoti yathā puratthimā samuddā pacchimasamuddo dūre, evaṃ me dūre padavītihāro ahosīti vadati. So kira pācīnacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhito pādaṃ pasāretvā pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ atikkamati, puna dutiyapādaṃ pasāretvā paracakkavāḷamukhavaṭṭiṃ atikkamati. Icchāgatanti icchā eva. Aññatrevāti nippapañcataṃ dasseti. Bhikkhācārakāle kiresa nāgalatādantakaṭṭhaṃ khāditvā anotatte mukhaṃ dhovitvā kāle sampatte uttarakurumhi piṇḍāya caritvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ nisinno bhattakiccaṃ karoti, tattha muhuttaṃ vissamitvā puna javati. Vassasatāyukoti tadā dīghāyukakālo hoti, ayaṃ pana vassasatāvasiṭṭhe āyumhi gamanaṃ ārabhi. Vassasatajīvīti taṃ vassasataṃ anantarāyena jīvanto. Antarāyeva kālaṅkatoti cakkavāḷalokassa antaṃ appatvā antarāva mato. So pana tattha kālaṃ katvāpi āgantvā imasmiṃyeva cakkavāḷe nibbatti.
अप्पत्वाति सङ्खारलोकस्स अन्तं अप्पत्वा। दुक्खस्साति वट्टदुक्खस्स। अन्तकिरियन्ति परियन्तकरणं। कळेवरेति अत्तभावे। ससञ्ञिम्हि समनकेति ससञ्ञे सचित्तके। लोकन्ति दुक्खसच्चं। लोकसमुदयन्ति समुदयसच्चं। लोकनिरोधन्ति निरोधसच्चं। पटिपदन्ति मग्गसच्चं। इति ‘‘नाहं, आवुसो, इमानि चत्तारि सच्चानि तिणकट्ठादीसु पञ्ञपेमि, इमस्मिं पन चतुमहाभूतिके कायस्मिंयेव पञ्ञपेमी’’ति दस्सेति। समितावीति समितपापो। नासीसतीति न पत्थेति। छट्ठं उत्तानत्थमेवाति।
Appatvāti saṅkhāralokassa antaṃ appatvā. Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa. Antakiriyanti pariyantakaraṇaṃ. Kaḷevareti attabhāve. Sasaññimhi samanaketi sasaññe sacittake. Lokanti dukkhasaccaṃ. Lokasamudayanti samudayasaccaṃ. Lokanirodhanti nirodhasaccaṃ. Paṭipadanti maggasaccaṃ. Iti ‘‘nāhaṃ, āvuso, imāni cattāri saccāni tiṇakaṭṭhādīsu paññapemi, imasmiṃ pana catumahābhūtike kāyasmiṃyeva paññapemī’’ti dasseti. Samitāvīti samitapāpo. Nāsīsatīti na pattheti. Chaṭṭhaṃ uttānatthamevāti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ५. रोहितस्ससुत्तं • 5. Rohitassasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ५-६. रोहितस्ससुत्तादिवण्णना • 5-6. Rohitassasuttādivaṇṇanā
