| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
६. रोहितस्ससुत्तवण्णना
6. Rohitassasuttavaṇṇanā
१०७. एकोकासेति चक्कवाळस्स परियन्तसञ्ञिते एकस्मिं ओकासे। भुम्मन्ति ‘‘यत्था’’ति इदं भुम्मवचनं, सामञ्ञतो वुत्तम्पि ‘‘सो लोकस्स अन्तो’’ति वचनतो विसिट्ठविसयमेव होति। ‘‘न जायति न मीयती’’ति वत्वा पुन ‘‘न चवति न उपपज्जती’’ति कस्मा वुत्तन्ति आह ‘‘इदं अपरापरं…पे॰… गहित’’न्ति। पदगमनेनाति पदसा गमनेन। सङ्खारलोकस्स अन्तं सन्धाय वदति उपरि सच्चानि पकासेतुकामो। सङ्खारलोकस्स हि अन्तो निब्बानं।
107.Ekokāseti cakkavāḷassa pariyantasaññite ekasmiṃ okāse. Bhummanti ‘‘yatthā’’ti idaṃ bhummavacanaṃ, sāmaññato vuttampi ‘‘so lokassa anto’’ti vacanato visiṭṭhavisayameva hoti. ‘‘Na jāyati na mīyatī’’ti vatvā puna ‘‘na cavati na upapajjatī’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘idaṃ aparāparaṃ…pe… gahita’’nti. Padagamanenāti padasā gamanena. Saṅkhāralokassa antaṃ sandhāya vadati upari saccāni pakāsetukāmo. Saṅkhāralokassa hi anto nibbānaṃ.
दळ्हं थिरं धनु एतस्साति दळ्हधन्वा। सो एव दळ्हधम्मोति वुत्तो। तेनाह ‘‘दळ्हधनू’’ति। उत्तमप्पमाणेनाति सहस्सथामप्पमाणेन। धनुसिप्पसिक्खितताय धनुग्गहो, न धनुग्गहमत्तेनाति आह ‘‘धनुग्गहोति धनुआचरियो’’ति। ‘‘धनुग्गहो’’ति वत्वा ‘‘सिक्खितो’’ति वुत्ते धनुसिक्खाय सिक्खितोति विञ्ञायति, सिक्खा च एत्तके काले समत्थस्स उक्कंसगतो होतीति आह ‘‘दस द्वादस वस्सानि धनुसिप्पं सिक्खितो’’ति। उसभप्पमाणेपीति वीसतियट्ठियो उसभं, तस्मिं उसभप्पमाणे पदेसे। वालग्गन्ति वाळकोटिं। कतहत्थोति परिचितहत्थो। कतसरक्खेपोति विवटसरक्खेपपदेसदस्सनवसेन सरक्खेपकतावी। तेनाह ‘‘दस्सितसिप्पो’’ति। ‘‘कतसिप्पो’’ति केचि। असन्ति एतेनाति असनं, कण्डो। तालच्छायन्ति तालच्छादिं, सा पन रतनमत्ता, विदत्थिचतुरङ्गुला वा।
Daḷhaṃ thiraṃ dhanu etassāti daḷhadhanvā. So eva daḷhadhammoti vutto. Tenāha ‘‘daḷhadhanū’’ti. Uttamappamāṇenāti sahassathāmappamāṇena. Dhanusippasikkhitatāya dhanuggaho, na dhanuggahamattenāti āha ‘‘dhanuggahoti dhanuācariyo’’ti. ‘‘Dhanuggaho’’ti vatvā ‘‘sikkhito’’ti vutte dhanusikkhāya sikkhitoti viññāyati, sikkhā ca ettake kāle samatthassa ukkaṃsagato hotīti āha ‘‘dasa dvādasa vassāni dhanusippaṃ sikkhito’’ti. Usabhappamāṇepīti vīsatiyaṭṭhiyo usabhaṃ, tasmiṃ usabhappamāṇe padese. Vālagganti vāḷakoṭiṃ. Katahatthoti paricitahattho. Katasarakkhepoti vivaṭasarakkhepapadesadassanavasena sarakkhepakatāvī. Tenāha ‘‘dassitasippo’’ti. ‘‘Katasippo’’ti keci. Asanti etenāti asanaṃ, kaṇḍo. Tālacchāyanti tālacchādiṃ, sā pana ratanamattā, vidatthicaturaṅgulā vā.
पुरत्थिमसमुद्दाति एकस्मिं चक्कवाळे पुरत्थिमसमुद्दा। समुद्दसीसेन पुरत्थिमचक्कवाळमुखवट्टिं वदति। पच्छिमसमुद्दोति एत्थापि एसेव नयो। निप्पपञ्चतन्ति अदन्धकारितं। सम्पत्तेति तादिसेन जवेन गच्छन्तेन सम्पत्ते। अनोतत्तेति एत्थापि ‘‘सम्पत्ते’’ति पदं आनेत्वा सम्बन्धो, तथा ‘‘नागलतादन्तकट्ठं खादित्वा’’ति एत्थापि। तदाति यदा सो लोकन्तगवेसको अहोसि, तदा। दीघायुककालोति अनेकवस्ससहस्सायुककालो। चक्कवाळलोकस्साति सामञ्ञवसेन एकवचनं, चक्कवाळलोकन्ति अत्थो। इमस्मिंयेव चक्कवाळे निब्बत्ति पुब्बपरिचरियसिद्धाय निकन्तिया। ससञ्ञिम्हि समनकेति न रूपधम्ममत्तके, अथ खो पञ्चक्खन्धसमुदायेति दस्सेति। समितपापोति समुच्छिन्नसंकिलेसधम्मो।
Puratthimasamuddāti ekasmiṃ cakkavāḷe puratthimasamuddā. Samuddasīsena puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ vadati. Pacchimasamuddoti etthāpi eseva nayo. Nippapañcatanti adandhakāritaṃ. Sampatteti tādisena javena gacchantena sampatte. Anotatteti etthāpi ‘‘sampatte’’ti padaṃ ānetvā sambandho, tathā ‘‘nāgalatādantakaṭṭhaṃ khāditvā’’ti etthāpi. Tadāti yadā so lokantagavesako ahosi, tadā. Dīghāyukakāloti anekavassasahassāyukakālo. Cakkavāḷalokassāti sāmaññavasena ekavacanaṃ, cakkavāḷalokanti attho. Imasmiṃyeva cakkavāḷe nibbatti pubbaparicariyasiddhāya nikantiyā. Sasaññimhi samanaketi na rūpadhammamattake, atha kho pañcakkhandhasamudāyeti dasseti. Samitapāpoti samucchinnasaṃkilesadhammo.
रोहितस्ससुत्तवण्णना निट्ठिता।
Rohitassasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ६. रोहितस्ससुत्तं • 6. Rohitassasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ६. रोहितस्ससुत्तवण्णना • 6. Rohitassasuttavaṇṇanā
