| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[២៧៧] ៧. រោមកជាតកវណ្ណនា
[277] 7. Romakajātakavaṇṇanā
វស្សានិ បញ្ញាស សមាធិកានីតិ ឥទំ សត្ថា វេឡុវនេ វិហរន្តោ ភគវតោ វធាយ បរិសក្កនំ អារព្ភ កថេសិ។ បច្ចុប្បន្នវត្ថុ ឧត្តានមេវ។
Vassānipaññāsa samādhikānīti idaṃ satthā veḷuvane viharanto bhagavato vadhāya parisakkanaṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu uttānameva.
អតីតេ បន ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ បារាវតោ ហុត្វា ពហុបារាវតបរិវុតោ អរញ្ញេ បព្ពតគុហាយំ វាសំ កប្បេសិ។ អញ្ញតរោបិ ខោ តាបសោ សីលសម្បន្នោ តេសំ បារាវតានំ វសនដ្ឋានតោ អវិទូរេ ឯកំ បច្ចន្តគាមំ ឧបនិស្សាយ អស្សមបទំ មាបេត្វា បព្ពតគុហាយំ វាសំ កប្បេសិ។ ពោធិសត្តោ អន្តរន្តរា តស្ស សន្តិកំ អាគន្ត្វា សោតព្ពយុត្តកំ សុណាតិ។ តាបសោ តត្ថ ចិរំ វសិត្វា បក្កាមិ, អថញ្ញោ កូដជដិលោ អាគន្ត្វា តត្ថ វាសំ កប្បេសិ។ ពោធិសត្តោ បារាវតបរិវុតោ តំ ឧបសង្កមិត្វា វន្ទិត្វា បដិសន្ថារំ កត្វា អស្សមបទេ វិចរិត្វា គិរិកន្ទរសមីបេ គោចរំ គហេត្វា សាយំ អត្តនោ វសនដ្ឋានំ គច្ឆតិ។ កូដតាបសោ តត្ថ អតិរេកបណ្ណាសវស្សានិ វសិ។
Atīte pana bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto pārāvato hutvā bahupārāvataparivuto araññe pabbataguhāyaṃ vāsaṃ kappesi. Aññataropi kho tāpaso sīlasampanno tesaṃ pārāvatānaṃ vasanaṭṭhānato avidūre ekaṃ paccantagāmaṃ upanissāya assamapadaṃ māpetvā pabbataguhāyaṃ vāsaṃ kappesi. Bodhisatto antarantarā tassa santikaṃ āgantvā sotabbayuttakaṃ suṇāti. Tāpaso tattha ciraṃ vasitvā pakkāmi, athañño kūṭajaṭilo āgantvā tattha vāsaṃ kappesi. Bodhisatto pārāvataparivuto taṃ upasaṅkamitvā vanditvā paṭisanthāraṃ katvā assamapade vicaritvā girikandarasamīpe gocaraṃ gahetvā sāyaṃ attano vasanaṭṭhānaṃ gacchati. Kūṭatāpaso tattha atirekapaṇṇāsavassāni vasi.
អថស្ស ឯកទិវសំ បច្ចន្តគាមវាសិនោ មនុស្សា បារាវតមំសំ អភិសង្ខរិត្វា អទំសុ។ សោ តត្ថ រសតណ្ហាយ ពជ្ឈិត្វា ‘‘កិំ មំសំ នាមេត’’ន្តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘បារាវតមំស’’ន្តិ សុត្វា ចិន្តេសិ – ‘‘មយ្ហំ អស្សមបទំ ពហូ បារាវតា អាគច្ឆន្តិ, តេ មារេត្វា មំសំ ខាទិតុំ វដ្ដតី’’តិ។ សោ តណ្ឌុលសប្បិទធិខីរមរិចាទីនិ អាហរិត្វា ឯកមន្តេ ឋបេត្វា មុគ្គរំ ចីវរកណ្ណេន បដិច្ឆាទេត្វា បារាវតានំ អាគមនំ ឱលោកេន្តោ បណ្ណសាលទ្វារេ និសីទិ។ ពោធិសត្តោ បារាវតបរិវុតោ អាគន្ត្វា តស្ស កូដជដិលស្ស ទុដ្ឋកិរិយំ ឱលោកេត្វា ‘‘អយំ ទុដ្ឋតាបសោ អញ្ញេនាការេន និសិន្នោ, កច្ចិ នុ ខោ អម្ហាកំ សមានជាតីនំ មំសំ ខាទិ, បរិគណ្ហិស្សាមិ ន’’ន្តិ អនុវាតេ ឋត្វា តស្ស សរីរគន្ធំ ឃាយិត្វា ‘‘អយំ អម្ហេ មារេត្វា មំសំ ខាទិតុកាមោ, ន តស្ស សន្តិកំ គន្តុំ វដ្ដតី’’តិ បារាវតេ អាទាយ បដិក្កមិត្វា ចរិ។ តាបសោ តំ អនាគច្ឆន្តំ ទិស្វា ‘‘មធុរកថំ តេហិ សទ្ធិំ កថេត្វា វិស្សាសេន ឧបគតេ មារេត្វា មំសំ ខាទិតុំ វដ្ដតី’’តិ ចិន្តេត្វា បុរិមា ទ្វេ គាថា អវោច –
Athassa ekadivasaṃ paccantagāmavāsino manussā pārāvatamaṃsaṃ abhisaṅkharitvā adaṃsu. So tattha rasataṇhāya bajjhitvā ‘‘kiṃ maṃsaṃ nāmeta’’nti pucchitvā ‘‘pārāvatamaṃsa’’nti sutvā cintesi – ‘‘mayhaṃ assamapadaṃ bahū pārāvatā āgacchanti, te māretvā maṃsaṃ khādituṃ vaṭṭatī’’ti. So taṇḍulasappidadhikhīramaricādīni āharitvā ekamante ṭhapetvā muggaraṃ cīvarakaṇṇena paṭicchādetvā pārāvatānaṃ āgamanaṃ olokento paṇṇasāladvāre nisīdi. Bodhisatto pārāvataparivuto āgantvā tassa kūṭajaṭilassa duṭṭhakiriyaṃ oloketvā ‘‘ayaṃ duṭṭhatāpaso aññenākārena nisinno, kacci nu kho amhākaṃ samānajātīnaṃ maṃsaṃ khādi, parigaṇhissāmi na’’nti anuvāte ṭhatvā tassa sarīragandhaṃ ghāyitvā ‘‘ayaṃ amhe māretvā maṃsaṃ khāditukāmo, na tassa santikaṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti pārāvate ādāya paṭikkamitvā cari. Tāpaso taṃ anāgacchantaṃ disvā ‘‘madhurakathaṃ tehi saddhiṃ kathetvā vissāsena upagate māretvā maṃsaṃ khādituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā purimā dve gāthā avoca –
៧៩.
79.
‘‘វស្សានិ បញ្ញាស សមាធិកានិ, វសិម្ហ សេលស្ស គុហាយ រោមក;
‘‘Vassāni paññāsa samādhikāni, vasimha selassa guhāya romaka;
អសង្កមានា អភិនិព្ពុតត្តា, ហត្ថត្តមាយន្តិ មមណ្ឌជា បុរេ។
Asaṅkamānā abhinibbutattā, hatthattamāyanti mamaṇḍajā pure.
៨០.
80.
‘‘តេទានិ វក្កង្គ កិមត្ថមុស្សុកា, ភជន្តិ អញ្ញំ គិរិកន្ទរំ ទិជា;
‘‘Tedāni vakkaṅga kimatthamussukā, bhajanti aññaṃ girikandaraṃ dijā;
ន នូន មញ្ញន្តិ មមំ យថា បុរេ, ចិរប្បវុត្ថា អថ វា ន តេ ឥមេ’’តិ។
Na nūna maññanti mamaṃ yathā pure, cirappavutthā atha vā na te ime’’ti.
តត្ថ សមាធិកានីតិ សមអធិកានិ។ រោមកាតិ រុមាយ ឧប្បន្ន, សុធោតបវាឡេន សមានវណ្ណនេត្តបាទតាយ ពោធិសត្តំ បារាវតំ អាលបតិ។ អសង្កមានាតិ ឯវំ អតិរេកបញ្ញាសវស្សានិ ឥមិស្សា បព្ពតគុហាយ វសន្តេសុ អម្ហេសុ ឯតេ អណ្ឌជា ឯកទិវសម្បិ មយិ អាសង្កំ អកត្វា អភិនិព្ពុតចិត្តាវ ហុត្វា បុព្ពេ មម ហត្ថត្តំ ហត្ថប្បសារណោកាសំ អាគច្ឆន្តីតិ អត្ថោ។
Tattha samādhikānīti samaadhikāni. Romakāti rumāya uppanna, sudhotapavāḷena samānavaṇṇanettapādatāya bodhisattaṃ pārāvataṃ ālapati. Asaṅkamānāti evaṃ atirekapaññāsavassāni imissā pabbataguhāya vasantesu amhesu ete aṇḍajā ekadivasampi mayi āsaṅkaṃ akatvā abhinibbutacittāva hutvā pubbe mama hatthattaṃ hatthappasāraṇokāsaṃ āgacchantīti attho.
តេទានីតិ តេ ឥទានិ។ វក្កង្គាតិ ពោធិសត្តំ អាលបតិ, សព្ពេបិ បន បក្ខិនោ ឧប្បតនកាលេ គីវំ វក្កំ កត្វា ឧប្បតនតោ ‘‘វក្កង្គា’’តិ វុច្ចន្តិ។ កិមត្ថន្តិ កិំការណំ សម្បស្សមានា? ឧស្សុកាតិ ឧក្កណ្ឋិតរូបា ហុត្វា។ គិរិកន្ទរន្តិ គិរិតោ អញ្ញំ បព្ពតកន្ទរំ។ យថា បុរេតិ យថា បុព្ពេ ឯតេ បក្ខិនោ មំ គរុំ កត្វា បិយំ កត្វា មញ្ញន្តិ, តថា ឥទានិ ន នូន មញ្ញន្តិ, បុព្ពេ ឥធ និវុត្ថតាបសោ អញ្ញោ, អយំ អញ្ញោ, ឯវំ មញ្ញេ ឯតេ មំ មញ្ញន្តីតិ ទីបេតិ។ ចិរប្បវុត្ថា អថ វា ន តេ ឥមេតិ កិំ នុ ខោ ឥមេ ចិរំ វិប្បវសិត្វា ទីឃស្ស អទ្ធុនោ អច្ចយេន អាគតត្តា មំ ‘‘សោយេវ អយ’’ន្តិ ន សញ្ជានន្តិ, ឧទាហុ យេ អម្ហេសុ អភិនិព្ពុតចិត្តា, ន តេ ឥមេ, អញ្ញេវ អាគន្តុកបក្ខិនោ, ឥមេ កេន មំ ន ឧបសង្កមន្តីតិ បុច្ឆតិ។
Tedānīti te idāni. Vakkaṅgāti bodhisattaṃ ālapati, sabbepi pana pakkhino uppatanakāle gīvaṃ vakkaṃ katvā uppatanato ‘‘vakkaṅgā’’ti vuccanti. Kimatthanti kiṃkāraṇaṃ sampassamānā? Ussukāti ukkaṇṭhitarūpā hutvā. Girikandaranti girito aññaṃ pabbatakandaraṃ. Yathā pureti yathā pubbe ete pakkhino maṃ garuṃ katvā piyaṃ katvā maññanti, tathā idāni na nūna maññanti, pubbe idha nivutthatāpaso añño, ayaṃ añño, evaṃ maññe ete maṃ maññantīti dīpeti. Cirappavutthā atha vā na te imeti kiṃ nu kho ime ciraṃ vippavasitvā dīghassa addhuno accayena āgatattā maṃ ‘‘soyeva aya’’nti na sañjānanti, udāhu ye amhesu abhinibbutacittā, na te ime, aññeva āgantukapakkhino, ime kena maṃ na upasaṅkamantīti pucchati.
តំ សុត្វា ពោធិសត្តោ បក្កមិត្វា ឋិតោវ តតិយំ គាថមាហ –
Taṃ sutvā bodhisatto pakkamitvā ṭhitova tatiyaṃ gāthamāha –
៨១.
81.
‘‘ជានាម តំ ន មយំ សម្បមូឡ្ហា, សោយេវ ត្វំ តេ មយមស្ម នាញ្ញេ;
‘‘Jānāma taṃ na mayaṃ sampamūḷhā, soyeva tvaṃ te mayamasma nāññe;
ចិត្តញ្ច តេ អស្មិំ ជនេ បទុដ្ឋំ, អាជីវិកា តេន តមុត្តសាមា’’តិ។
Cittañca te asmiṃ jane paduṭṭhaṃ, ājīvikā tena tamuttasāmā’’ti.
តត្ថ ន មយំ សម្បមូឡ្ហាតិ មយំ មូឡ្ហា បមត្តា ន ហោម។ ចិត្តញ្ច តេ អស្មិំ ជនេ បទុដ្ឋន្តិ ត្វំ, សោយេវ មយម្បិ តេយេវ, ន តំ សញ្ជានាម, អបិច ខោ បន តវ ចិត្តំ អស្មិំ ជនេ បទុដ្ឋំ អម្ហេ មារេតុំ ឧប្បន្នំ។ អាជីវិកាតិ អាជីវហេតុ បព្ពជិត បទុដ្ឋតាបស។ តេន តមុត្តសាមាតិ តេន ការណេន តំ ឧត្តសាម ភាយាម ន ឧបសង្កមាម។
Tattha na mayaṃ sampamūḷhāti mayaṃ mūḷhā pamattā na homa. Cittañca te asmiṃ jane paduṭṭhanti tvaṃ, soyeva mayampi teyeva, na taṃ sañjānāma, apica kho pana tava cittaṃ asmiṃ jane paduṭṭhaṃ amhe māretuṃ uppannaṃ. Ājīvikāti ājīvahetu pabbajita paduṭṭhatāpasa. Tena tamuttasāmāti tena kāraṇena taṃ uttasāma bhāyāma na upasaṅkamāma.
កូដតាបសោ ‘‘ញាតោ អហំ ឥមេហី’’តិ មុគ្គរំ ខិបិត្វា វិរជ្ឈិត្វា ‘‘គច្ឆ តាវ ត្វំ វិរទ្ធោម្ហី’’តិ អាហ។ អថ នំ ពោធិសត្តោ ‘‘មំ តាវ វិរទ្ធោសិ, ចត្តារោ បន អបាយេ ន វិរជ្ឈសិ។ សចេ ឥធ វសិស្សសិ, គាមវាសីនំ ‘ចោរោ អយ’ន្តិ អាចិក្ខិត្វា តំ គាហាបេស្សាមិ សីឃំ បលាយស្សូ’’តិ តំ តជ្ជេត្វា បក្កាមិ។ កូដជដិលោ តត្ថ វសិតុំ នាសក្ខិ, អញ្ញត្ថ អគមាសិ។
Kūṭatāpaso ‘‘ñāto ahaṃ imehī’’ti muggaraṃ khipitvā virajjhitvā ‘‘gaccha tāva tvaṃ viraddhomhī’’ti āha. Atha naṃ bodhisatto ‘‘maṃ tāva viraddhosi, cattāro pana apāye na virajjhasi. Sace idha vasissasi, gāmavāsīnaṃ ‘coro aya’nti ācikkhitvā taṃ gāhāpessāmi sīghaṃ palāyassū’’ti taṃ tajjetvā pakkāmi. Kūṭajaṭilo tattha vasituṃ nāsakkhi, aññattha agamāsi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា កូដតាបសោ ទេវទត្តោ អហោសិ, បុរិមោ សីលវន្តតាបសោ សារិបុត្តោ, បារាវតជេដ្ឋកោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kūṭatāpaso devadatto ahosi, purimo sīlavantatāpaso sāriputto, pārāvatajeṭṭhako pana ahameva ahosi’’nti.
រោមកជាតកវណ្ណនា សត្តមា។
Romakajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ២៧៧. រោមកជាតកំ • 277. Romakajātakaṃ
