| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๒๗๕] ๕. รุจิรชาตกวณฺณนา
[275] 5. Rucirajātakavaṇṇanā
กายํ พลากา รุจิราติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต เอกํ โลลภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ เทฺวปิ วตฺถูนิ ปุริมสทิสาเนว คาถาปิฯ
Kāyaṃbalākā rucirāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ lolabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Dvepi vatthūni purimasadisāneva gāthāpi.
๗๓.
73.
‘‘กายํ พลากา รุจิรา, กากนีฬสฺมิมจฺฉติ;
‘‘Kāyaṃ balākā rucirā, kākanīḷasmimacchati;
จโณฺฑ กาโก สขา มยฺหํ, ยสฺส เจตํ กุลาวกํฯ
Caṇḍo kāko sakhā mayhaṃ, yassa cetaṃ kulāvakaṃ.
๗๔.
74.
‘‘นนุ มํ สมฺม ชานาสิ, ทิช สามากโภชน;
‘‘Nanu maṃ samma jānāsi, dija sāmākabhojana;
อกตฺวา วจนํ ตุยฺหํ, ปสฺส ลูโนสฺมิ อาคโตฯ
Akatvā vacanaṃ tuyhaṃ, passa lūnosmi āgato.
๗๕.
75.
‘‘ปุนปาปชฺชสี สมฺม, สีลญฺหิ ตว ตาทิสํ;
‘‘Punapāpajjasī samma, sīlañhi tava tādisaṃ;
น หิ มานุสกา โภคา, สุภุญฺชา โหนฺติ ปกฺขินา’’ติฯ –
Na hi mānusakā bhogā, subhuñjā honti pakkhinā’’ti. –
คาถา หิ เอกนฺตริกาเยวฯ
Gāthā hi ekantarikāyeva.
ตตฺถ ‘‘รุจิรา’’ติ ตกฺกมกฺขิตสรีรตาย เสตวณฺณตํ สนฺธาย วทติฯ รุจิรา ปิยทสฺสนา, ปณฺฑราติ อโตฺถฯ กากนีฬสฺมินฺติ กากกุลาวเกฯ ‘‘กากนิฑฺฒสฺมิ’’นฺติปิ ปาโฐฯ ทิชาติ กาโก ปาเรวตํ อาลปติฯ สามากโภชนาติ ติณพีชโภชนฯ สามากคฺคหเณน เหตฺถ สพฺพมฺปิ ติณพีชํ คหิตํฯ อิธาปิ โพธิสโตฺต ‘‘น อิทานิ สกฺกา อิโต ปฎฺฐาย มยา เอตฺถ วสิตุ’’นฺติ อุปฺปติตฺวา อญฺญตฺถ คโตฯ
Tattha ‘‘rucirā’’ti takkamakkhitasarīratāya setavaṇṇataṃ sandhāya vadati. Rucirā piyadassanā, paṇḍarāti attho. Kākanīḷasminti kākakulāvake. ‘‘Kākaniḍḍhasmi’’ntipi pāṭho. Dijāti kāko pārevataṃ ālapati. Sāmākabhojanāti tiṇabījabhojana. Sāmākaggahaṇena hettha sabbampi tiṇabījaṃ gahitaṃ. Idhāpi bodhisatto ‘‘na idāni sakkā ito paṭṭhāya mayā ettha vasitu’’nti uppatitvā aññattha gato.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ, สจฺจปริโยสาเน โลลภิกฺขุ อนาคามิผเล ปติฎฺฐหิฯ ‘‘ตทา โลลกาโก โลลภิกฺขุ อโหสิ, ปาราวโต ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne lolabhikkhu anāgāmiphale patiṭṭhahi. ‘‘Tadā lolakāko lolabhikkhu ahosi, pārāvato pana ahameva ahosi’’nti.
รุจิรชาตกวณฺณนา ปญฺจมาฯ
Rucirajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๒๗๕. รุจิรชาตกํ • 275. Rucirajātakaṃ
