| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
5. රුක්‌ඛඅචෙතනාභාවපඤ්‌හො
5. Rukkhaacetanābhāvapañho
5. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං තථාගතෙන –
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena –
‘‘‘අචෙතනං බ්‍රාහ්‌මණ අස්‌සුණන්‌තං, ජානො අජානන්‌තමිමං පලාසං;
‘‘‘Acetanaṃ brāhmaṇa assuṇantaṃ, jāno ajānantamimaṃ palāsaṃ;
ආරද්‌ධවීරියො ධුවං අප්‌පමත්‌තො, සුඛසෙය්‍යං පුච්‌ඡසි කිස්‌ස හෙතූ’ති 1.
Āraddhavīriyo dhuvaṃ appamatto, sukhaseyyaṃ pucchasi kissa hetū’ti 2.
පුන ච භණිතං –
Puna ca bhaṇitaṃ –
‘‘‘ඉති ඵන්‌දනරුක්‌ඛොපි, තාවදෙ අජ්‌ඣභාසථ;
‘‘‘Iti phandanarukkhopi, tāvade ajjhabhāsatha;
මය්‌හම්‌පි වචනං අත්‌ථි, භාරද්‌වාජ සුණොහි මෙ’ති 3.
Mayhampi vacanaṃ atthi, bhāradvāja suṇohi me’ti 4.
‘‘යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, රුක්‌ඛො අචෙතනො, තෙන හි ඵන්‌දනෙන රුක්‌ඛෙන භාරද්‌වාජෙන සහ සල්‌ලපිතන්‌ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි ඵන්‌දනෙන රුක්‌ඛෙන භාරද්‌වාජෙන සද්‌ධිං සල්‌ලපිතං, තෙන හි රුක්‌ඛො අචෙතනොති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො තවානුප්‌පතො, සො තයා නිබ්‌බාහිතබ්‌බො’’ති.
‘‘Yadi, bhante nāgasena, rukkho acetano, tena hi phandanena rukkhena bhāradvājena saha sallapitanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi phandanena rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tena hi rukkho acetanoti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppato, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘රුක්‌ඛො අචෙතනො’ති, ඵන්‌දනෙන ච රුක්‌ඛෙන භාරද්‌වාජෙන සද්‌ධිං සල්‌ලපිතං, තඤ්‌ච පන වචනං ලොකසමඤ්‌ඤාය භණිතං. නත්‌ථි, මහාරාජ, අචෙතනස්‌ස රුක්‌ඛස්‌ස සල්‌ලාපො නාම, අපි ච, මහාරාජ, තස්‌මිං රුක්‌ඛෙ අධිවත්‌ථාය දෙවතායෙතං අධිවචනං රුක්‌ඛොති, රුක්‌ඛො සල්‌ලපතීති චෙසා ලොකපණ්‌ණත්‌ති, යථා, මහාරාජ, සකටං ධඤ්‌ඤස්‌ස පරිපූරිතං ධඤ්‌ඤසකටන්‌ති ජනො වොහරති, න ච තං ධඤ්‌ඤමයං සකටං, රුක්‌ඛමයං සකටං, තස්‌මිං සකටෙ ධඤ්‌ඤස්‌ස පන ආකිරිතත්‌තා ධඤ්‌ඤසකටන්‌ති ජනො වොහරති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, න රුක්‌ඛො සල්‌ලපති, රුක්‌ඛො අචෙතනො, යා පන තස්‌මිං රුක්‌ඛෙ අධිවත්‌ථා දෙවතා, තස්‌සා යෙව තං අධිවචනං රුක්‌ඛොති, රුක්‌ඛො සල්‌ලපතීති චෙසා ලොකපණ්‌ණත්‌ති.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘rukkho acetano’ti, phandanena ca rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tañca pana vacanaṃ lokasamaññāya bhaṇitaṃ. Natthi, mahārāja, acetanassa rukkhassa sallāpo nāma, api ca, mahārāja, tasmiṃ rukkhe adhivatthāya devatāyetaṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yathā, mahārāja, sakaṭaṃ dhaññassa paripūritaṃ dhaññasakaṭanti jano voharati, na ca taṃ dhaññamayaṃ sakaṭaṃ, rukkhamayaṃ sakaṭaṃ, tasmiṃ sakaṭe dhaññassa pana ākiritattā dhaññasakaṭanti jano voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassā yeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.
‘‘යථා වා පන, මහාරාජ, දධිං මන්‌ථයමානො තක්‌කං මන්‌ථෙමීති වොහරති, න තං තක්‌කං, යං සො මන්‌ථෙති, දධිං යෙව සො මන්‌ථෙන්‌තො තක්‌කං මන්‌ථෙමීති වොහරති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, න රුක්‌ඛො සල්‌ලපති, රුක්‌ඛො අචෙතනො . යා පන තස්‌මිං රුක්‌ඛෙ අධිවත්‌ථා දෙවතා, තස්‌සායෙව තං අධිවචනං රුක්‌ඛොති, රුක්‌ඛො සල්‌ලපතීති චෙසා ලොකපණ්‌ණත්‌ති.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, dadhiṃ manthayamāno takkaṃ manthemīti voharati, na taṃ takkaṃ, yaṃ so mantheti, dadhiṃ yeva so manthento takkaṃ manthemīti voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano . Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.
‘‘යථා වා පන, මහාරාජ, අසන්‌තං සාධෙතුකාමො සන්‌තං සාධෙමීති වොහරති , අසිද්‌ධං සිද්‌ධන්‌ති වොහරති, එවමෙසා ලොකසමඤ්‌ඤා, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, න රුක්‌ඛො සල්‌ලපති, රුක්‌ඛො අචෙතනො. යා පන තස්‌මිං රුක්‌ඛෙ අධිවත්‌ථා දෙවතා, තස්‌සායෙව තං අධිවචනං රුක්‌ඛොති, රුක්‌ඛො සල්‌ලපතීති චෙසා ලොකපණ්‌ණත්‌ති, යාය, මහාරාජ, ලොකසමඤ්‌ඤාය ජනො වොහරති, තථාගතොපි තායෙව ලොකසමඤ්‌ඤාය සත්‌තානං ධම්‌මං දෙසෙතී’’ති. ‘‘සාධු, භන්‌තෙ නාගසෙන, එවමෙතං තථා සම්‌පටිච්‌ඡාමී’’ති.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, asantaṃ sādhetukāmo santaṃ sādhemīti voharati , asiddhaṃ siddhanti voharati, evamesā lokasamaññā, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano. Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yāya, mahārāja, lokasamaññāya jano voharati, tathāgatopi tāyeva lokasamaññāya sattānaṃ dhammaṃ desetī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
රුක්‌ඛඅචෙතනාභාවපඤ්‌හො පඤ්‌චමො.
Rukkhaacetanābhāvapañho pañcamo.
Footnotes:
