Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi |
൫. രുക്ഖഅചേതനാഭാവപഞ്ഹോ
5. Rukkhaacetanābhāvapañho
൫. ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ഭാസിതമ്പേതം തഥാഗതേന –
5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena –
‘‘‘അചേതനം ബ്രാഹ്മണ അസ്സുണന്തം, ജാനോ അജാനന്തമിമം പലാസം;
‘‘‘Acetanaṃ brāhmaṇa assuṇantaṃ, jāno ajānantamimaṃ palāsaṃ;
ആരദ്ധവീരിയോ ധുവം അപ്പമത്തോ, സുഖസേയ്യം പുച്ഛസി കിസ്സ ഹേതൂ’തി 1.
Āraddhavīriyo dhuvaṃ appamatto, sukhaseyyaṃ pucchasi kissa hetū’ti 2.
പുന ച ഭണിതം –
Puna ca bhaṇitaṃ –
‘‘‘ഇതി ഫന്ദനരുക്ഖോപി, താവദേ അജ്ഝഭാസഥ;
‘‘‘Iti phandanarukkhopi, tāvade ajjhabhāsatha;
‘‘യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, രുക്ഖോ അചേതനോ, തേന ഹി ഫന്ദനേന രുക്ഖേന ഭാരദ്വാജേന സഹ സല്ലപിതന്തി യം വചനം, തം മിച്ഛാ. യദി ഫന്ദനേന രുക്ഖേന ഭാരദ്വാജേന സദ്ധിം സല്ലപിതം, തേന ഹി രുക്ഖോ അചേതനോതി തമ്പി വചനം മിച്ഛാ. അയമ്പി ഉഭതോ കോടികോ പഞ്ഹോ തവാനുപ്പതോ, സോ തയാ നിബ്ബാഹിതബ്ബോ’’തി.
‘‘Yadi, bhante nāgasena, rukkho acetano, tena hi phandanena rukkhena bhāradvājena saha sallapitanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi phandanena rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tena hi rukkho acetanoti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppato, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ഭാസിതമ്പേതം, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ‘രുക്ഖോ അചേതനോ’തി, ഫന്ദനേന ച രുക്ഖേന ഭാരദ്വാജേന സദ്ധിം സല്ലപിതം, തഞ്ച പന വചനം ലോകസമഞ്ഞായ ഭണിതം. നത്ഥി, മഹാരാജ, അചേതനസ്സ രുക്ഖസ്സ സല്ലാപോ നാമ, അപി ച, മഹാരാജ, തസ്മിം രുക്ഖേ അധിവത്ഥായ ദേവതായേതം അധിവചനം രുക്ഖോതി, രുക്ഖോ സല്ലപതീതി ചേസാ ലോകപണ്ണത്തി, യഥാ, മഹാരാജ, സകടം ധഞ്ഞസ്സ പരിപൂരിതം ധഞ്ഞസകടന്തി ജനോ വോഹരതി, ന ച തം ധഞ്ഞമയം സകടം, രുക്ഖമയം സകടം, തസ്മിം സകടേ ധഞ്ഞസ്സ പന ആകിരിതത്താ ധഞ്ഞസകടന്തി ജനോ വോഹരതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ന രുക്ഖോ സല്ലപതി, രുക്ഖോ അചേതനോ, യാ പന തസ്മിം രുക്ഖേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ, തസ്സാ യേവ തം അധിവചനം രുക്ഖോതി, രുക്ഖോ സല്ലപതീതി ചേസാ ലോകപണ്ണത്തി.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘rukkho acetano’ti, phandanena ca rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tañca pana vacanaṃ lokasamaññāya bhaṇitaṃ. Natthi, mahārāja, acetanassa rukkhassa sallāpo nāma, api ca, mahārāja, tasmiṃ rukkhe adhivatthāya devatāyetaṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yathā, mahārāja, sakaṭaṃ dhaññassa paripūritaṃ dhaññasakaṭanti jano voharati, na ca taṃ dhaññamayaṃ sakaṭaṃ, rukkhamayaṃ sakaṭaṃ, tasmiṃ sakaṭe dhaññassa pana ākiritattā dhaññasakaṭanti jano voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassā yeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.
‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, ദധിം മന്ഥയമാനോ തക്കം മന്ഥേമീതി വോഹരതി, ന തം തക്കം, യം സോ മന്ഥേതി, ദധിം യേവ സോ മന്ഥേന്തോ തക്കം മന്ഥേമീതി വോഹരതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ന രുക്ഖോ സല്ലപതി, രുക്ഖോ അചേതനോ . യാ പന തസ്മിം രുക്ഖേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ, തസ്സായേവ തം അധിവചനം രുക്ഖോതി, രുക്ഖോ സല്ലപതീതി ചേസാ ലോകപണ്ണത്തി.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, dadhiṃ manthayamāno takkaṃ manthemīti voharati, na taṃ takkaṃ, yaṃ so mantheti, dadhiṃ yeva so manthento takkaṃ manthemīti voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano . Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.
‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, അസന്തം സാധേതുകാമോ സന്തം സാധേമീതി വോഹരതി , അസിദ്ധം സിദ്ധന്തി വോഹരതി, ഏവമേസാ ലോകസമഞ്ഞാ, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, ന രുക്ഖോ സല്ലപതി, രുക്ഖോ അചേതനോ. യാ പന തസ്മിം രുക്ഖേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ, തസ്സായേവ തം അധിവചനം രുക്ഖോതി, രുക്ഖോ സല്ലപതീതി ചേസാ ലോകപണ്ണത്തി, യായ, മഹാരാജ, ലോകസമഞ്ഞായ ജനോ വോഹരതി, തഥാഗതോപി തായേവ ലോകസമഞ്ഞായ സത്താനം ധമ്മം ദേസേതീ’’തി. ‘‘സാധു, ഭന്തേ നാഗസേന, ഏവമേതം തഥാ സമ്പടിച്ഛാമീ’’തി.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, asantaṃ sādhetukāmo santaṃ sādhemīti voharati , asiddhaṃ siddhanti voharati, evamesā lokasamaññā, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano. Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yāya, mahārāja, lokasamaññāya jano voharati, tathāgatopi tāyeva lokasamaññāya sattānaṃ dhammaṃ desetī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
രുക്ഖഅചേതനാഭാവപഞ്ഹോ പഞ്ചമോ.
Rukkhaacetanābhāvapañho pañcamo.
Footnotes: