| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៧៤] ៤. រុក្ខធម្មជាតកវណ្ណនា
[74] 4. Rukkhadhammajātakavaṇṇanā
សាធូ សម្ពហុលា ញាតីតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឧទកកលហេ អត្តនោ ញាតកានំ មហាវិនាសំ បច្ចុបដ្ឋិតំ ញត្វា អាកាសេន គន្ត្វា រោហិណីនទិយា ឧបរិ បល្លង្កេន និសីទិត្វា នីលរំសិំ វិស្សជ្ជេត្វា ញាតកេ សំវេជេត្វា អាកាសា ឱរុយ្ហ នទីតីរេ និសិន្នោ តំ កលហំ អារព្ភ កថេសិ។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារោ បន កុណាលជាតកេ (ជា. ២.២១.កុណាលជាតក) អាវិ ភវិស្សតិ។ តទា បន សត្ថា ញាតកេ អាមន្តេត្វា ‘‘មហារាជា , តុម្ហេ ញាតកា, ញាតកេហិ នាម សមគ្គេហិ សម្មោទមានេហិ ភវិតុំ វដ្ដតិ។ ញាតកានញ្ហិ សាមគ្គិយា សតិ បច្ចាមិត្តា ឱកាសំ ន លភន្តិ, តិដ្ឋន្តុ តាវ មនុស្សភូតា, អចេតនានំ រុក្ខានម្បិ សាមគ្គិំ លទ្ធុំ វដ្ដតិ។ អតីតស្មិញ្ហិ ហិមវន្តប្បទេសេ មហាវាតោ សាលវនំ បហរិ, តស្ស បន សាលវនស្ស អញ្ញមញ្ញំ រុក្ខគច្ឆគុម្ពលតាហិ សម្ពន្ធត្តា ឯករុក្ខម្បិ បាតេតុំ អសក្កោន្តោ មត្ថកមត្ថកេនេវ អគមាសិ។ ឯកំ បន អង្គណេ ឋិតំ សាខាវិដបសម្បន្នម្បិ មហារុក្ខំ អញ្ញេហិ រុក្ខេហិ អសម្ពន្ធត្តា ឧម្មូលេត្វា ភូមិយំ បាតេសិ, ឥមិនា ការណេន តុម្ហេហិបិ សមគ្គេហិ សម្មោទមានេហិ ភវិតុំ វដ្ដតី’’តិ វត្វា តេហិ យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Sādhūsambahulā ñātīti idaṃ satthā jetavane viharanto udakakalahe attano ñātakānaṃ mahāvināsaṃ paccupaṭṭhitaṃ ñatvā ākāsena gantvā rohiṇīnadiyā upari pallaṅkena nisīditvā nīlaraṃsiṃ vissajjetvā ñātake saṃvejetvā ākāsā oruyha nadītīre nisinno taṃ kalahaṃ ārabbha kathesi. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana kuṇālajātake (jā. 2.21.kuṇālajātaka) āvi bhavissati. Tadā pana satthā ñātake āmantetvā ‘‘mahārājā , tumhe ñātakā, ñātakehi nāma samaggehi sammodamānehi bhavituṃ vaṭṭati. Ñātakānañhi sāmaggiyā sati paccāmittā okāsaṃ na labhanti, tiṭṭhantu tāva manussabhūtā, acetanānaṃ rukkhānampi sāmaggiṃ laddhuṃ vaṭṭati. Atītasmiñhi himavantappadese mahāvāto sālavanaṃ pahari, tassa pana sālavanassa aññamaññaṃ rukkhagacchagumbalatāhi sambandhattā ekarukkhampi pātetuṃ asakkonto matthakamatthakeneva agamāsi. Ekaṃ pana aṅgaṇe ṭhitaṃ sākhāviṭapasampannampi mahārukkhaṃ aññehi rukkhehi asambandhattā ummūletvā bhūmiyaṃ pātesi, iminā kāraṇena tumhehipi samaggehi sammodamānehi bhavituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ បឋមំ ឧប្បន្នោ វេស្សវណោ មហារាជា ចវិ, សក្កោ អញ្ញំ វេស្សវណំ ឋបេសិ។ ឯតស្មិំ វេស្សវណេ បរិវត្តេ បច្ឆា និព្ពត្តវេស្សវណោ ‘‘រុក្ខគច្ឆគុម្ពលតានំ អត្តនោ អត្តនោ រុច្ចនដ្ឋានេ វិមានំ គណ្ហន្តូ’’តិ សាសនំ បេសេសិ។ តទា ពោធិសត្តោ ហិមវន្តប្បទេសេ ឯកស្មិំ សាលវនេ រុក្ខទេវតា ហុត្វា និព្ពត្តិ។ សោ ញាតកេ អាហ ‘‘តុម្ហេ វិមានានិ គណ្ហន្តា អង្គណេ ឋិតរុក្ខេសុ មា គណ្ហថ, ឥមស្មិំ បន សាលវនេ មយា គហិតវិមានំ បរិវារេត្វា ឋិតវិមានានិ គណ្ហថា’’តិ។ តត្ថ ពោធិសត្តស្ស វចនករា បណ្ឌិតទេវតា ពោធិសត្តស្ស វិមានំ បរិវារេត្វា ឋិតវិមានានិ គណ្ហិំសុ។ អបណ្ឌិតា បន ទេវតា ‘‘កិំ អម្ហាកំ អត្ថោ អរញ្ញវិមានេហិ, មយំ មនុស្សបថេ គាមនិគមរាជធានិទ្វារេសុ វិមានានិ គណ្ហិស្សាម។ គាមាទយោ ហិ ឧបនិស្សាយ វសមានា ទេវតា លាភគ្គយសគ្គប្បត្តា ហោន្តី’’តិ មនុស្សបថេ អង្គណដ្ឋានេ និព្ពត្តមហារុក្ខេសុ វិមានានិ គណ្ហិំសុ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente paṭhamaṃ uppanno vessavaṇo mahārājā cavi, sakko aññaṃ vessavaṇaṃ ṭhapesi. Etasmiṃ vessavaṇe parivatte pacchā nibbattavessavaṇo ‘‘rukkhagacchagumbalatānaṃ attano attano ruccanaṭṭhāne vimānaṃ gaṇhantū’’ti sāsanaṃ pesesi. Tadā bodhisatto himavantappadese ekasmiṃ sālavane rukkhadevatā hutvā nibbatti. So ñātake āha ‘‘tumhe vimānāni gaṇhantā aṅgaṇe ṭhitarukkhesu mā gaṇhatha, imasmiṃ pana sālavane mayā gahitavimānaṃ parivāretvā ṭhitavimānāni gaṇhathā’’ti. Tattha bodhisattassa vacanakarā paṇḍitadevatā bodhisattassa vimānaṃ parivāretvā ṭhitavimānāni gaṇhiṃsu. Apaṇḍitā pana devatā ‘‘kiṃ amhākaṃ attho araññavimānehi, mayaṃ manussapathe gāmanigamarājadhānidvāresu vimānāni gaṇhissāma. Gāmādayo hi upanissāya vasamānā devatā lābhaggayasaggappattā hontī’’ti manussapathe aṅgaṇaṭṭhāne nibbattamahārukkhesu vimānāni gaṇhiṃsu.
អថេកស្មិំ ទិវសេ មហតី វាតវុដ្ឋិ ឧប្បជ្ជិ។ វាតស្ស អតិពលវតាយ ទឡ្ហមូលា វនជេដ្ឋករុក្ខាបិ សំភគ្គសាខាវិដបា សមូលា និបតិំសុ។ តំ បន អញ្ញមញ្ញំ សម្ពន្ធនេន ឋិតំ សាលវនំ បត្វា ឥតោ ចិតោ ច បហរន្តោ ឯករុក្ខម្បិ បាតេតុំ នាសក្ខិ។ ភគ្គវិមានា ទេវតា និប្បដិសរណា ទារកេ ហត្ថេសុ គហេត្វា ហិមវន្តំ គន្ត្វា អត្តនោ បវត្តិំ សាលវនទេវតានំ កថយិំសុ។ តា តាសំ ឯវំ អាគតភាវំ ពោធិសត្តស្ស អារោចេសុំ។ ពោធិសត្តោ ‘‘បណ្ឌិតានំ វចនំ អគ្គហេត្វា និប្បច្ចយដ្ឋានំ គតា នាម ឯវរូបាវ ហោន្តី’’តិ វត្វា ធម្មំ ទេសេន្តោ ឥមំ គាថមាហ –
Athekasmiṃ divase mahatī vātavuṭṭhi uppajji. Vātassa atibalavatāya daḷhamūlā vanajeṭṭhakarukkhāpi saṃbhaggasākhāviṭapā samūlā nipatiṃsu. Taṃ pana aññamaññaṃ sambandhanena ṭhitaṃ sālavanaṃ patvā ito cito ca paharanto ekarukkhampi pātetuṃ nāsakkhi. Bhaggavimānā devatā nippaṭisaraṇā dārake hatthesu gahetvā himavantaṃ gantvā attano pavattiṃ sālavanadevatānaṃ kathayiṃsu. Tā tāsaṃ evaṃ āgatabhāvaṃ bodhisattassa ārocesuṃ. Bodhisatto ‘‘paṇḍitānaṃ vacanaṃ aggahetvā nippaccayaṭṭhānaṃ gatā nāma evarūpāva hontī’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –
៧៤.
74.
‘‘សាធូ សម្ពហុលា ញាតី, អបិ រុក្ខា អរញ្ញជា;
‘‘Sādhū sambahulā ñātī, api rukkhā araññajā;
វាតោ វហតិ ឯកដ្ឋំ, ព្រហន្តម្បិ វនប្បតិ’’ន្តិ។
Vāto vahati ekaṭṭhaṃ, brahantampi vanappati’’nti.
តត្ថ សម្ពហុលា ញាតីតិ ចត្តារោ ឧបាទាយ តតុត្តរិ សតសហស្សម្បិ សម្ពហុលា នាម, ឯវំ សម្ពហុលា អញ្ញមញ្ញំ និស្សាយ វសន្តា ញាតកា។ សាធូតិ សោភនា បសត្ថា, បរេហិ អប្បធំសិយាតិ អត្ថោ។ អបិ រុក្ខា អរញ្ញជាតិ តិដ្ឋន្តុ មនុស្សភូតា, អរញ្ញេ ជាតរុក្ខាបិ សម្ពហុលា អញ្ញមញ្ញូបត្ថម្ភេន ឋិតា សាធុយេវ។ រុក្ខានម្បិ ហិ សបច្ចយភាវោ លទ្ធុំ វដ្ដតិ។ វាតោ វហតិ ឯកដ្ឋន្តិ បុរត្ថិមាទិភេទោ វាតោ វាយន្តោ អង្គណដ្ឋានេ ឋិតំ ឯកដ្ឋំ ឯកកមេវ ឋិតំ ព្រហន្តម្បិ វនប្បតិំ សាខាវិដបសម្បន្នំ មហារុក្ខម្បិ វហតិ, ឧម្មូលេត្វា បាតេតីតិ អត្ថោ។ ពោធិសត្តោ ឥមំ ការណំ កថេត្វា អាយុក្ខយេ យថាកម្មំ គតោ។
Tattha sambahulā ñātīti cattāro upādāya tatuttari satasahassampi sambahulā nāma, evaṃ sambahulā aññamaññaṃ nissāya vasantā ñātakā. Sādhūti sobhanā pasatthā, parehi appadhaṃsiyāti attho. Api rukkhā araññajāti tiṭṭhantu manussabhūtā, araññe jātarukkhāpi sambahulā aññamaññūpatthambhena ṭhitā sādhuyeva. Rukkhānampi hi sapaccayabhāvo laddhuṃ vaṭṭati. Vāto vahati ekaṭṭhanti puratthimādibhedo vāto vāyanto aṅgaṇaṭṭhāne ṭhitaṃ ekaṭṭhaṃ ekakameva ṭhitaṃ brahantampi vanappatiṃ sākhāviṭapasampannaṃ mahārukkhampi vahati, ummūletvā pātetīti attho. Bodhisatto imaṃ kāraṇaṃ kathetvā āyukkhaye yathākammaṃ gato.
សត្ថាបិ ‘‘ឯវំ, មហារាជា, ញាតកានំ តាវ សាមគ្គិយេវ លទ្ធុំ វដ្ដតិ, សមគ្គា សម្មោទមានា បិយសំវាសមេវ វសថា’’តិ ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា អនុសន្ធិំ ឃដេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ទេវតា ពុទ្ធបរិសា អហេសុំ, បណ្ឌិតទេវតា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthāpi ‘‘evaṃ, mahārājā, ñātakānaṃ tāva sāmaggiyeva laddhuṃ vaṭṭati, samaggā sammodamānā piyasaṃvāsameva vasathā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā devatā buddhaparisā ahesuṃ, paṇḍitadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
រុក្ខធម្មជាតកវណ្ណនា ចតុត្ថា។
Rukkhadhammajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៧៤. រុក្ខធម្មជាតកំ • 74. Rukkhadhammajātakaṃ
