| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७. रूपधातुया आयतनकथावण्णना
7. Rūpadhātuyā āyatanakathāvaṇṇanā
५१९. इदानि रूपधातुया आयतनकथा नाम होति। तत्थ येसं ‘‘रूपी मनोमयो सब्बङ्गपच्चङ्गी अहीनिन्द्रियो’’ति (दी॰ नि॰ १.८७) सुत्तं निस्साय ब्रह्मकायिकानं घानादिनिमित्तानिपि आयतनानेवाति कप्पेत्वा सळायतनिको तेसं अत्तभावोति लद्धि, सेय्यथापि अन्धकानञ्चेव सम्मितियानञ्च; ते सन्धाय सळायतनिकोति पुच्छा सकवादिस्स, लद्धिवसेन पटिञ्ञा इतरस्स। अथ नं यं तत्थ आयतनं नत्थि, तस्स वसेन चोदेतुं अत्थि तत्थ घानायतनन्तिआदि आरद्धं। ततो परवादी यं तत्थ अज्झत्तिकानं तिण्णं आयतनानं घानादिकं सण्ठाननिमित्तं तदेव आयतनन्ति लद्धिया पटिजानाति। बाहिरानं गन्धायतनादीनं वसेन पुट्ठो घानप्पसादादयो तत्थ न इच्छति, तस्मा तेसं गोचरं पटिसेधेन्तो पटिक्खिपति। पटिलोमपञ्हसंसन्दनपञ्हेसुपि इमिनावुपायेन अत्थो वेदितब्बो।
519. Idāni rūpadhātuyā āyatanakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘rūpī manomayo sabbaṅgapaccaṅgī ahīnindriyo’’ti (dī. ni. 1.87) suttaṃ nissāya brahmakāyikānaṃ ghānādinimittānipi āyatanānevāti kappetvā saḷāyataniko tesaṃ attabhāvoti laddhi, seyyathāpi andhakānañceva sammitiyānañca; te sandhāya saḷāyatanikoti pucchā sakavādissa, laddhivasena paṭiññā itarassa. Atha naṃ yaṃ tattha āyatanaṃ natthi, tassa vasena codetuṃ atthi tattha ghānāyatanantiādi āraddhaṃ. Tato paravādī yaṃ tattha ajjhattikānaṃ tiṇṇaṃ āyatanānaṃ ghānādikaṃ saṇṭhānanimittaṃ tadeva āyatananti laddhiyā paṭijānāti. Bāhirānaṃ gandhāyatanādīnaṃ vasena puṭṭho ghānappasādādayo tattha na icchati, tasmā tesaṃ gocaraṃ paṭisedhento paṭikkhipati. Paṭilomapañhasaṃsandanapañhesupi imināvupāyena attho veditabbo.
५२१. अत्थि तत्थ घानायतनं अत्थि गन्धायतनं तेन घानेन तं गन्धं घायतीति तस्मिंयेव परसमये एकच्चे आचरिये सन्धाय वुत्तं। ते किर तत्थ छ अज्झत्तिकानि आयतनानि परिपुण्णानि इच्छन्ति, आयतनेन च नाम सकिच्चकेन भवितब्बन्ति तेहि घानादीहि ते गन्धादयो घायन्ति सायन्ति फुसन्तीतिपि इच्छन्ति। तं लद्धिं सन्धाय परवादी आमन्ताति पटिजानाति।
521. Atthi tattha ghānāyatanaṃ atthi gandhāyatanaṃ tena ghānena taṃ gandhaṃ ghāyatīti tasmiṃyeva parasamaye ekacce ācariye sandhāya vuttaṃ. Te kira tattha cha ajjhattikāni āyatanāni paripuṇṇāni icchanti, āyatanena ca nāma sakiccakena bhavitabbanti tehi ghānādīhi te gandhādayo ghāyanti sāyanti phusantītipi icchanti. Taṃ laddhiṃ sandhāya paravādī āmantāti paṭijānāti.
५२२. अत्थि तत्थ मूलगन्धोतिआदीनि पन पुट्ठो अत्थिभावं साधेतुं असक्कोन्तो पटिक्खिपति। ननु अत्थि तत्थ घाननिमित्तन्तिआदि सण्ठानमत्तस्सेव साधकं, न आयतनस्स, तस्मा उदाहटम्पि अनुदाहटसदिसमेवाति।
522. Atthitattha mūlagandhotiādīni pana puṭṭho atthibhāvaṃ sādhetuṃ asakkonto paṭikkhipati. Nanu atthi tatthaghānanimittantiādi saṇṭhānamattasseva sādhakaṃ, na āyatanassa, tasmā udāhaṭampi anudāhaṭasadisamevāti.
रूपधातुया आयतनकथावण्णना।
Rūpadhātuyā āyatanakathāvaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / कथावत्थुपाळि • Kathāvatthupāḷi / (७९) ७. रूपधातुयाआयतनकथा • (79) 7. Rūpadhātuyāāyatanakathā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ७. रूपधातुयाआयतनकथावण्णना • 7. Rūpadhātuyāāyatanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. रूपधातुयाआयतनकथावण्णना • 7. Rūpadhātuyāāyatanakathāvaṇṇanā
