Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / அங்கு³த்தரனிகாய (டீகா) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    நமோ தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ அரஹதோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    அங்கு³த்தரனிகாயே

    Aṅguttaranikāye

    ஏககனிபாத-டீகா

    Ekakanipāta-ṭīkā

    க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²

    Ganthārambhakathā

    அனந்தஞாணங் கருணானிகேதங்,

    Anantañāṇaṃ karuṇāniketaṃ,

    நமாமி நாத²ங் ஜிதபஞ்சமாரங்;

    Namāmi nāthaṃ jitapañcamāraṃ;

    த⁴ம்மங் விஸுத்³த⁴ங் ப⁴வனாஸஹேதுங்,

    Dhammaṃ visuddhaṃ bhavanāsahetuṃ,

    ஸங்க⁴ஞ்ச ஸெட்ட²ங் ஹதஸப்³ப³பாபங்.

    Saṅghañca seṭṭhaṃ hatasabbapāpaṃ.

    கஸ்ஸபங் தங் மஹாதே²ரங், ஸங்க⁴ஸ்ஸ பரிணாயகங்;

    Kassapaṃ taṃ mahātheraṃ, saṅghassa pariṇāyakaṃ;

    தீ³பஸ்மிங் தம்ப³பண்ணிம்ஹி, ஸாஸனோத³யகாரகங்.

    Dīpasmiṃ tambapaṇṇimhi, sāsanodayakārakaṃ.

    படிபத்திபராதீ⁴னங், ஸதா³ரஞ்ஞனிவாஸினங்;

    Paṭipattiparādhīnaṃ, sadāraññanivāsinaṃ;

    பாகடங் க³க³னே சந்த³-மண்ட³லங் விய ஸாஸனே.

    Pākaṭaṃ gagane canda-maṇḍalaṃ viya sāsane.

    ஸங்க⁴ஸ்ஸ பிதரங் வந்தே³, வினயே ஸுவிஸாரத³ங்;

    Saṅghassa pitaraṃ vande, vinaye suvisāradaṃ;

    யங் நிஸ்ஸாய வஸந்தோஹங், வுட்³டி⁴ப்பத்தொஸ்மி ஸாஸனே.

    Yaṃ nissāya vasantohaṃ, vuḍḍhippattosmi sāsane.

    அனுதே²ரங் மஹாபஞ்ஞங், ஸுமேத⁴ங் ஸுதிவிஸ்ஸுதங்;

    Anutheraṃ mahāpaññaṃ, sumedhaṃ sutivissutaṃ;

    அவிக²ண்டி³தஸீலாதி³-பரிஸுத்³த⁴கு³ணோத³யங்.

    Avikhaṇḍitasīlādi-parisuddhaguṇodayaṃ.

    ப³ஹுஸ்ஸுதங் ஸதிமந்தங், த³ந்தங் ஸந்தங் ஸமாஹிதங்;

    Bahussutaṃ satimantaṃ, dantaṃ santaṃ samāhitaṃ;

    நமாமி ஸிரஸா தீ⁴ரங், க³ருங் மே க³ணவாசகங்.

    Namāmi sirasā dhīraṃ, garuṃ me gaṇavācakaṃ.

    ஆக³தாக³மதக்கேஸு , ஸத்³த³ஸத்த²னயஞ்ஞுஸு;

    Āgatāgamatakkesu , saddasatthanayaññusu;

    யஸ்ஸந்தேவாஸிபி⁴க்கூ²ஸு, ஸாஸனங் ஸுப்பதிட்டி²தங்.

    Yassantevāsibhikkhūsu, sāsanaṃ suppatiṭṭhitaṃ.

    யோ ஸீஹளிந்தோ³ தி⁴திமா யஸஸ்ஸீ,

    Yo sīhaḷindo dhitimā yasassī,

    உளாரபஞ்ஞோ நிபுணோ கலாஸு;

    Uḷārapañño nipuṇo kalāsu;

    ஜாதோ விஸுத்³தே⁴ ரவிஸோமவங்ஸே,

    Jāto visuddhe ravisomavaṃse,

    மஹப்³ப³லோ அப்³பு⁴தவுத்திதேஜோ.

    Mahabbalo abbhutavuttitejo.

    ஜித்வாரிவக்³க³ங் அதிது³ப்பஸய்ஹங்,

    Jitvārivaggaṃ atiduppasayhaṃ,

    அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணவிக்கமேன;

    Anaññasādhāraṇavikkamena;

    பத்தாபி⁴ஸேகோ ஜினத⁴ம்மஸேவீ,

    Pattābhiseko jinadhammasevī,

    அபி⁴ப்பஸன்னோ ரதனத்தயம்ஹி.

    Abhippasanno ratanattayamhi.

    சிரங் விபி⁴ன்னே ஜினஸாஸனஸ்மிங்,

    Ciraṃ vibhinne jinasāsanasmiṃ,

    பச்சத்தி²கே ஸுட்டு² வினிக்³க³ஹெத்வா;

    Paccatthike suṭṭhu viniggahetvā;

    ஸுத⁴ங்வ ஸாமக்³கி³ரஸங் பஸத்த²ங்,

    Sudhaṃva sāmaggirasaṃ pasatthaṃ,

    பாயேஸி பி⁴க்கூ² பரிஸுத்³த⁴ஸீலே.

    Pāyesi bhikkhū parisuddhasīle.

    கத்வா விஹாரே விபுலே ச ரம்மே,

    Katvā vihāre vipule ca ramme,

    தத்ரப்பிதேனேகஸஹஸ்ஸஸங்கே²;

    Tatrappitenekasahassasaṅkhe;

    பி⁴க்கூ² அஸேஸே சதுபச்சயேஹி,

    Bhikkhū asese catupaccayehi,

    ஸந்தப்பயந்தோ ஸுசிரங் அக²ண்ட³ங்.

    Santappayanto suciraṃ akhaṇḍaṃ.

    ஸத்³த⁴ம்மவுத்³தி⁴ங் அபி⁴கங்க²மானோ,

    Saddhammavuddhiṃ abhikaṅkhamāno,

    ஸயம்பி பி⁴க்கூ² அனுஸாஸயித்வா;

    Sayampi bhikkhū anusāsayitvā;

    நியோஜயங் க³ந்த²விபஸ்ஸனாஸு,

    Niyojayaṃ ganthavipassanāsu,

    அகாஸி வுத்³தி⁴ங் ஜினஸாஸனஸ்ஸ.

    Akāsi vuddhiṃ jinasāsanassa.

    தேனாஹமச்சந்தமனுக்³க³ஹீதோ,

    Tenāhamaccantamanuggahīto,

    அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணஸங்க³ஹேன;

    Anaññasādhāraṇasaṅgahena;

    யஸ்மா பரக்கந்தபு⁴ஜவ்ஹயேன,

    Yasmā parakkantabhujavhayena,

    அஜ்ஜே²ஸிதோ பி⁴க்கு²க³ணஸ்ஸ மஜ்ஜே².

    Ajjhesito bhikkhugaṇassa majjhe.

    தஸ்மா அனுத்தானபதா³னமத்த²ங்,

    Tasmā anuttānapadānamatthaṃ,

    ஸெட்டா²ய அங்கு³த்தரவண்ணனாய;

    Seṭṭhāya aṅguttaravaṇṇanāya;

    ஸந்த³ஸ்ஸயிஸ்ஸங் ஸகலங் ஸுபொ³த்³து⁴ங்,

    Sandassayissaṃ sakalaṃ suboddhuṃ,

    நிஸ்ஸாய புப்³பா³சரியப்பபா⁴வங்.

    Nissāya pubbācariyappabhāvaṃ.

    க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²வண்ணனா

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā

    1. ஸங்வண்ணனாரம்பே⁴ ரதனத்தயங் நமஸ்ஸிதுகாமோ தஸ்ஸ விஸிட்ட²கு³ணயோக³ஸந்த³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்திஆதி³மாஹ. விஸிட்ட²கு³ணயோகே³ன ஹி வந்த³னாரஹபா⁴வோ, வந்த³னாரஹே ச கதா வந்த³னா யதா²தி⁴ப்பேதமத்த²ங் ஸாதே⁴தி. எத்த² ச ஸங்வண்ணனாரம்பே⁴ ரதனத்தயப்பணாமகரணப்பயோஜனங் தத்த² தத்த² ப³ஹுதா⁴ பபஞ்செந்தி ஆசரியா, மயங் பன இதா⁴தி⁴ப்பேதமேவ பயோஜனங் த³ஸ்ஸயிஸ்ஸாம, தஸ்மா ஸங்வண்ணனாரம்பே⁴ ரதனத்தயப்பணாமகரணங் யதா²படிஞ்ஞாதஸங்வண்ணனாய அனந்தராயேன பரிஸமாபனத்த²ந்தி வேதி³தப்³ப³ங். இத³மேவ ஹி பயோஜனங் ஆசரியேன இதா⁴தி⁴ப்பேதங். ததா² ஹி வக்க²தி –

    1. Saṃvaṇṇanārambhe ratanattayaṃ namassitukāmo tassa visiṭṭhaguṇayogasandassanatthaṃ ‘‘karuṇāsītalahadaya’’ntiādimāha. Visiṭṭhaguṇayogena hi vandanārahabhāvo, vandanārahe ca katā vandanā yathādhippetamatthaṃ sādheti. Ettha ca saṃvaṇṇanārambhe ratanattayappaṇāmakaraṇappayojanaṃ tattha tattha bahudhā papañcenti ācariyā, mayaṃ pana idhādhippetameva payojanaṃ dassayissāma, tasmā saṃvaṇṇanārambhe ratanattayappaṇāmakaraṇaṃ yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanatthanti veditabbaṃ. Idameva hi payojanaṃ ācariyena idhādhippetaṃ. Tathā hi vakkhati –

    ‘‘இதி மே பஸன்னமதினோ, ரதனத்தயவந்த³னாமயங் புஞ்ஞங்;

    ‘‘Iti me pasannamatino, ratanattayavandanāmayaṃ puññaṃ;

    யங் ஸுவிஹதந்தராயோ, ஹுத்வா தஸ்ஸானுபா⁴வேனா’’தி.

    Yaṃ suvihatantarāyo, hutvā tassānubhāvenā’’ti.

    ரதனத்தயப்பணாமகரணேன செத்த² யதா²படிஞ்ஞாதஸங்வண்ணனாய அனந்தராயேன பரிஸமாபனங் ரதனத்தயபூஜாய பஞ்ஞாபாடவதோ, தாய பஞ்ஞாபாடவஞ்ச ராகா³தி³மலவித⁴மனதோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Ratanattayappaṇāmakaraṇena cettha yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanaṃ ratanattayapūjāya paññāpāṭavato, tāya paññāpāṭavañca rāgādimalavidhamanato. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘யஸ்மிங், மஹானாம, ஸமயே அரியஸாவகோ ததா²க³தங் அனுஸ்ஸரதி, நேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே ராக³பரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, ந தோ³ஸபரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, ந மோஹபரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, உஜுக³தமேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே சித்தங் ஹோதீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 6.10; 11.11).

    ‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hotī’’tiādi (a. ni. 6.10; 11.11).

    தஸ்மா ரதனத்தயபூஜனேன விக்கா²லிதமலாய பஞ்ஞாய பாடவஸித்³தி⁴.

    Tasmā ratanattayapūjanena vikkhālitamalāya paññāya pāṭavasiddhi.

    அத² வா ரதனத்தயபூஜனஸ்ஸ பஞ்ஞாபத³ட்டா²னஸமாதி⁴ஹேதுத்தா பஞ்ஞாபாடவங். வுத்தஞ்ஹி தஸ்ஸ ஸமாதி⁴ஹேதுத்தங் –

    Atha vā ratanattayapūjanassa paññāpadaṭṭhānasamādhihetuttā paññāpāṭavaṃ. Vuttañhi tassa samādhihetuttaṃ –

    ‘‘உஜுக³தசித்தோ கோ² பன, மஹானாம, அரியஸாவகோ லப⁴தி அத்த²வேத³ங், லப⁴தி த⁴ம்மவேத³ங், லப⁴தி த⁴ம்மூபஸங்ஹிதங் பாமோஜ்ஜங், பமுதி³தஸ்ஸ பீதி ஜாயதி, பீதிமனஸ்ஸ காயோ பஸ்ஸம்ப⁴தி, பஸ்ஸத்³த⁴காயோ ஸுக²ங் வேதி³யதி, ஸுகி²னோ சித்தங் ஸமாதி⁴யதீ’’தி (அ॰ நி॰ 6.10; 11.11).

    ‘‘Ujugatacitto kho pana, mahānāma, ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vediyati, sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (a. ni. 6.10; 11.11).

    ஸமாதி⁴ஸ்ஸ ச பஞ்ஞாய பத³ட்டா²னபா⁴வோ வுத்தோயேவ – ‘‘ஸமாஹிதோ யதா²பூ⁴தங் பஜானாதீ’’தி (ஸங்॰ நி॰ 3.5; 4.99; 5.1071). ததோ ஏவங் படுபூ⁴தாய பஞ்ஞாய படிஞ்ஞாமஹத்தகதங் கே²த³மபி⁴பு⁴ய்ய அனந்தராயேன ஸங்வண்ணனங் ஸமாபயிஸ்ஸதி.

    Samādhissa ca paññāya padaṭṭhānabhāvo vuttoyeva – ‘‘samāhito yathābhūtaṃ pajānātī’’ti (saṃ. ni. 3.5; 4.99; 5.1071). Tato evaṃ paṭubhūtāya paññāya paṭiññāmahattakataṃ khedamabhibhuyya anantarāyena saṃvaṇṇanaṃ samāpayissati.

    அத² வா ரதனத்தயபூஜாய ஆயுவண்ணஸுக²ப³லவட்³ட⁴னதோ அனந்தராயேன பரிஸமாபனங் வேதி³தப்³ப³ங். ரதனத்தயப்பணாமேன ஹி ஆயுவண்ணஸுக²ப³லானி வட்³ட⁴ந்தி. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Atha vā ratanattayapūjāya āyuvaṇṇasukhabalavaḍḍhanato anantarāyena parisamāpanaṃ veditabbaṃ. Ratanattayappaṇāmena hi āyuvaṇṇasukhabalāni vaḍḍhanti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘அபி⁴வாத³னஸீலிஸ்ஸ, நிச்சங் வுட்³டா⁴பசாயினோ;

    ‘‘Abhivādanasīlissa, niccaṃ vuḍḍhāpacāyino;

    சத்தாரோ த⁴ம்மா வட்³ட⁴ந்தி, ஆயு வண்ணோ ஸுக²ங் ப³ல’’ந்தி. (த⁴॰ ப॰ 109) –

    Cattāro dhammā vaḍḍhanti, āyu vaṇṇo sukhaṃ bala’’nti. (dha. pa. 109) –

    ததோ ஆயுவண்ணஸுக²ப³லவுத்³தி⁴யா ஹோதேவ காரியனிட்டா²னங்.

    Tato āyuvaṇṇasukhabalavuddhiyā hoteva kāriyaniṭṭhānaṃ.

    அத² வா ரதனத்தயகா³ரவஸ்ஸ படிபா⁴னாபரிஹானாவஹத்தா. அபரிஹானாவஹஞ்ஹி தீஸுபி ரதனேஸு கா³ரவங். வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Atha vā ratanattayagāravassa paṭibhānāparihānāvahattā. Aparihānāvahañhi tīsupi ratanesu gāravaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ஸத்திமே, பி⁴க்க²வே, அபரிஹானீயா த⁴ம்மா. கதமே ஸத்த? ஸத்து²கா³ரவதா, த⁴ம்மகா³ரவதா, ஸங்க⁴கா³ரவதா, ஸிக்கா²கா³ரவதா, ஸமாதி⁴கா³ரவதா, ஸோவசஸ்ஸதா, கல்யாணமித்ததா’’தி (அ॰ நி॰ 7.34).

    ‘‘Sattime, bhikkhave, aparihānīyā dhammā. Katame satta? Satthugāravatā, dhammagāravatā, saṅghagāravatā, sikkhāgāravatā, samādhigāravatā, sovacassatā, kalyāṇamittatā’’ti (a. ni. 7.34).

    ஹோதேவ ச ததோ படிபா⁴னாபரிஹானேன யதா²படிஞ்ஞாதபரிஸமாபனங்.

    Hoteva ca tato paṭibhānāparihānena yathāpaṭiññātaparisamāpanaṃ.

    அத² வா பஸாத³வத்தூ²ஸு பூஜாய புஞ்ஞாதிஸயபா⁴வதோ. வுத்தஞ்ஹி தஸ்ஸா புஞ்ஞாதிஸயத்தங் –

    Atha vā pasādavatthūsu pūjāya puññātisayabhāvato. Vuttañhi tassā puññātisayattaṃ –

    ‘‘பூஜாரஹே பூஜயதோ, பு³த்³தே⁴ யதி³ வ ஸாவகே;

    ‘‘Pūjārahe pūjayato, buddhe yadi va sāvake;

    பபஞ்சஸமதிக்கந்தே, திண்ணஸோகபரித்³த³வே.

    Papañcasamatikkante, tiṇṇasokapariddave.

    தே தாதி³ஸே பூஜயதோ, நிப்³பு³தே அகுதோப⁴யே;

    Te tādise pūjayato, nibbute akutobhaye;

    ந ஸக்கா புஞ்ஞங் ஸங்கா²துங், இமெத்தமபி கேனசீ’’தி. (த⁴॰ ப॰ 195-196; அப॰ தே²ர 1.10.1-2);

    Na sakkā puññaṃ saṅkhātuṃ, imettamapi kenacī’’ti. (dha. pa. 195-196; apa. thera 1.10.1-2);

    புஞ்ஞாதிஸயோ ச யதா²தி⁴ப்பேதபரிஸமாபனூபாயோ. யதா²ஹ –

    Puññātisayo ca yathādhippetaparisamāpanūpāyo. Yathāha –

    ‘‘ஏஸ தே³வமனுஸ்ஸானங், ஸப்³ப³காமத³தோ³ நிதி⁴;

    ‘‘Esa devamanussānaṃ, sabbakāmadado nidhi;

    யங் யதே³வாபி⁴பத்தெ²ந்தி, ஸப்³ப³மேதேன லப்³ப⁴தீ’’தி. (கு²॰ பா॰ 8.10);

    Yaṃ yadevābhipatthenti, sabbametena labbhatī’’ti. (khu. pā. 8.10);

    உபாயேஸு ச படிபன்னஸ்ஸ ஹோதேவ காரியனிட்டா²னங். ரதனத்தயபூஜா ஹி நிரதிஸயபுஞ்ஞக்கெ²த்தஸம்பு³த்³தி⁴யா அபரிமெய்யப்பபா⁴வோ புஞ்ஞாதிஸயோதி ப³ஹுவித⁴ந்தராயேபி லோகஸன்னிவாஸே அந்தராயனிப³ந்த⁴னஸகலஸங்கிலேஸவித்³த⁴ங்ஸனாய பஹோதி, ப⁴யாதி³உபத்³த³வஞ்ச நிவாரேதி. தஸ்மா வுத்தங் – ‘‘ஸங்வண்ணனாரம்பே⁴ ரதனத்தயப்பணாமகரணங் யதா²படிஞ்ஞாதஸங்வண்ணனாய அனந்தராயேன பரிஸமாபனத்த²’’ந்தி.

    Upāyesu ca paṭipannassa hoteva kāriyaniṭṭhānaṃ. Ratanattayapūjā hi niratisayapuññakkhettasambuddhiyā aparimeyyappabhāvo puññātisayoti bahuvidhantarāyepi lokasannivāse antarāyanibandhanasakalasaṃkilesaviddhaṃsanāya pahoti, bhayādiupaddavañca nivāreti. Tasmā vuttaṃ – ‘‘saṃvaṇṇanārambhe ratanattayappaṇāmakaraṇaṃ yathāpaṭiññātasaṃvaṇṇanāya anantarāyena parisamāpanattha’’nti.

    ஏவஞ்ச ஸப்பயோஜனங் ரதனத்தயவந்த³னங் கத்துகாமோ பட²மங் தாவ ப⁴க³வதோ வந்த³னங் காதுங் தம்மூலகத்தா ஸேஸரதனானங் ‘‘கருணாஸீதலஹத³யங்…பே॰… க³திவிமுத்த’’ந்தி ஆஹ. தத்த² யஸ்ஸா தே³ஸனாய ஸங்வண்ணனங் கத்துகாமோ, ஸா ந வினயதே³ஸனா விய கருணாபதா⁴னா, நாபி அபி⁴த⁴ம்மதே³ஸனா விய பஞ்ஞாபதா⁴னா, அத² கோ² கருணாபஞ்ஞாபதா⁴னாதி தது³ப⁴யப்பதா⁴னமேவ தாவ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ தோ²மனங் காதுங் ‘‘கருணாஸீதலஹத³யங், பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி வுத்தங். தத்த² கிரதீதி கருணா, பரது³க்க²ங் விக்கி²பதி அபனேதீதி அத்தோ². அத² வா கிணாதீதி கருணா, பரது³க்கே² ஸதி காருணிகங் ஹிங்ஸதி விபா³த⁴தீதி அத்தோ². பரது³க்கே² ஸதி ஸாதூ⁴னங் கம்பனங் ஹத³யகே²த³ங் கரோதீதி வா கருணா. அத² வா கமிதி ஸுக²ங், தங் ருந்த⁴தீதி கருணா. ஏஸா ஹி பரது³க்கா²பனயனகாமதாலக்க²ணா அத்தஸுக²னிரபெக்க²தாய காருணிகானங் ஸுக²ங் ருந்த⁴தி விப³ந்த⁴தீதி அத்தோ². கருணாய ஸீதலங் கருணாஸீதலங், கருணாஸீதலங் ஹத³யங் அஸ்ஸாதி கருணாஸீதலஹத³யோ, தங் கருணாஸீதலஹத³யங்.

    Evañca sappayojanaṃ ratanattayavandanaṃ kattukāmo paṭhamaṃ tāva bhagavato vandanaṃ kātuṃ tammūlakattā sesaratanānaṃ ‘‘karuṇāsītalahadayaṃ…pe… gativimutta’’nti āha. Tattha yassā desanāya saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā na vinayadesanā viya karuṇāpadhānā, nāpi abhidhammadesanā viya paññāpadhānā, atha kho karuṇāpaññāpadhānāti tadubhayappadhānameva tāva sammāsambuddhassa thomanaṃ kātuṃ ‘‘karuṇāsītalahadayaṃ, paññāpajjotavihatamohatama’’nti vuttaṃ. Tattha kiratīti karuṇā, paradukkhaṃ vikkhipati apanetīti attho. Atha vā kiṇātīti karuṇā, paradukkhe sati kāruṇikaṃ hiṃsati vibādhatīti attho. Paradukkhe sati sādhūnaṃ kampanaṃ hadayakhedaṃ karotīti vā karuṇā. Atha vā kamiti sukhaṃ, taṃ rundhatīti karuṇā. Esā hi paradukkhāpanayanakāmatālakkhaṇā attasukhanirapekkhatāya kāruṇikānaṃ sukhaṃ rundhati vibandhatīti attho. Karuṇāya sītalaṃ karuṇāsītalaṃ, karuṇāsītalaṃ hadayaṃ assāti karuṇāsītalahadayo, taṃ karuṇāsītalahadayaṃ.

    தத்த² கிஞ்சாபி பரேஸங் ஹிதோபஸங்ஹாரஸுகா²தி³அபரிஹானிச்ச²னஸபா⁴வதாய, ப்³யாபாதா³ரதீனங் உஜுவிபச்சனீகதாய ச ஸத்தஸந்தானக³தஸந்தாபவிச்சே²த³னாகாரப்பவத்தியா மெத்தாமுதி³தானம்பி சித்தஸீதலபா⁴வகாரணதா உபலப்³ப⁴தி, ததா²பி து³க்கா²பனயனாகாரப்பவத்தியா பரூபதாபாஸஹனரஸா அவிஹிங்ஸபூ⁴தா கருணா விஸேஸேன ப⁴க³வதோ சித்தஸ்ஸ சித்தப்பஸ்ஸத்³தி⁴ விய ஸீதிபா⁴வனிமித்தந்தி வுத்தங் – ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி. கருணாமுகே²ன வா மெத்தாமுதி³தானம்பி ஹத³யஸீதலபா⁴வகாரணதா வுத்தாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அத² வா அஸாதா⁴ரணஞாணவிஸேஸனிப³ந்த⁴னபூ⁴தா ஸாதிஸயங் நிரவஸேஸஞ்ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங் விய ஸவிஸயப்³யாபிதாய மஹாகருணாபா⁴வங் உபக³தா கருணாவ ப⁴க³வதோ அதிஸயேன ஹத³யஸீதலபா⁴வஹேதூதி ஆஹ – ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி. அத² வா ஸதிபி மெத்தாமுதி³தானங் ஸாதிஸயே ஹத³யஸீதிபா⁴வனிப³ந்த⁴னத்தே ஸகலபு³த்³த⁴கு³ணவிஸேஸகாரணதாய தாஸம்பி காரணந்தி கருணாவ ப⁴க³வதோ ‘‘ஹத³யஸீதலபா⁴வகாரண’’ந்தி வுத்தா. கருணானிதா³னா ஹி ஸப்³பே³பி பு³த்³த⁴கு³ணா. கருணானுபா⁴வனிப்³பா³பியமானஸங்ஸாரது³க்க²ஸந்தாபஸ்ஸ ஹி ப⁴க³வதோ பரது³க்கா²பனயனகாமதாய அனேகானிபி அஸங்க்²யெய்யானி கப்பானங் அகிலந்தரூபஸ்ஸேவ நிரவஸேஸபு³த்³த⁴கரத⁴ம்மஸம்ப⁴ரணனிரதஸ்ஸ ஸமதி⁴க³தத⁴ம்மாதி⁴பதெய்யஸ்ஸ ச ஸன்னிஹிதேஸுபி ஸத்தஸங்கா²ரஸமுபனீதஹத³யூபதாபனிமித்தேஸு ந ஈஸகம்பி சித்தஸீதிபா⁴வஸ்ஸ அஞ்ஞத²த்தமஹோஸீதி. ஏதஸ்மிஞ்ச அத்த²விகப்பே தீஸுபி அவத்தா²ஸு ப⁴க³வதோ கருணா ஸங்க³ஹிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Tattha kiñcāpi paresaṃ hitopasaṃhārasukhādiaparihānicchanasabhāvatāya, byāpādāratīnaṃ ujuvipaccanīkatāya ca sattasantānagatasantāpavicchedanākārappavattiyā mettāmuditānampi cittasītalabhāvakāraṇatā upalabbhati, tathāpi dukkhāpanayanākārappavattiyā parūpatāpāsahanarasā avihiṃsabhūtā karuṇā visesena bhagavato cittassa cittappassaddhi viya sītibhāvanimittanti vuttaṃ – ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti. Karuṇāmukhena vā mettāmuditānampi hadayasītalabhāvakāraṇatā vuttāti daṭṭhabbaṃ. Atha vā asādhāraṇañāṇavisesanibandhanabhūtā sātisayaṃ niravasesañca sabbaññutaññāṇaṃ viya savisayabyāpitāya mahākaruṇābhāvaṃ upagatā karuṇāva bhagavato atisayena hadayasītalabhāvahetūti āha – ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti. Atha vā satipi mettāmuditānaṃ sātisaye hadayasītibhāvanibandhanatte sakalabuddhaguṇavisesakāraṇatāya tāsampi kāraṇanti karuṇāva bhagavato ‘‘hadayasītalabhāvakāraṇa’’nti vuttā. Karuṇānidānā hi sabbepi buddhaguṇā. Karuṇānubhāvanibbāpiyamānasaṃsāradukkhasantāpassa hi bhagavato paradukkhāpanayanakāmatāya anekānipi asaṅkhyeyyāni kappānaṃ akilantarūpasseva niravasesabuddhakaradhammasambharaṇaniratassa samadhigatadhammādhipateyyassa ca sannihitesupi sattasaṅkhārasamupanītahadayūpatāpanimittesu na īsakampi cittasītibhāvassa aññathattamahosīti. Etasmiñca atthavikappe tīsupi avatthāsu bhagavato karuṇā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.

    பஜானாதீதி பஞ்ஞா, யதா²ஸபா⁴வங் பகாரேஹி படிவிஜ்ஜ²தீதி அத்தோ². பஞ்ஞாவ ஞெய்யாவரணப்பஹானதோ பகாரேஹி த⁴ம்மஸபா⁴வாவஜோதனட்டே²ன பஜ்ஜோதோதி பஞ்ஞாபஜ்ஜோதோ. ஸவாஸனப்பஹானதோ விஸேஸேன ஹதங் ஸமுக்³கா⁴திதங் விஹதங். பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன விஹதங் பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதங் , முய்ஹந்தி தேன, ஸயங் வா முய்ஹதி, மோஹனமத்தமேவ வா தந்தி மோஹோ, அவிஜ்ஜா. ஸ்வேவ விஸயஸபா⁴வப்படிச்சா²த³னதோ அந்த⁴காரஸரிக்க²தாய தமோ வியாதி மோஹதமோ, பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதோ மோஹதமோ ஏதஸ்ஸாதி பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதமோ, தங் பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதமங். ஸப்³பே³ஸம்பி ஹி கீ²ணாஸவானங் ஸதிபி பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன அவிஜ்ஜந்த⁴காரஸ்ஸ விஹதபா⁴வே ஸத்³தா⁴தி⁴முத்தேஹி விய தி³ட்டி²ப்பத்தானங் ஸாவகேஹி பச்சேகஸம்பு³த்³தே⁴ஹி ச ஸவாஸனப்பஹானேன ஸம்மாஸம்பு³த்³தா⁴னங் கிலேஸப்பஹானஸ்ஸ விஸேஸோ விஜ்ஜதீதி ஸாதிஸயேன அவிஜ்ஜாபஹானேன ப⁴க³வந்தங் தோ²மெந்தோ ஆஹ – ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி.

    Pajānātīti paññā, yathāsabhāvaṃ pakārehi paṭivijjhatīti attho. Paññāva ñeyyāvaraṇappahānato pakārehi dhammasabhāvāvajotanaṭṭhena pajjototi paññāpajjoto. Savāsanappahānato visesena hataṃ samugghātitaṃ vihataṃ. Paññāpajjotena vihataṃ paññāpajjotavihataṃ , muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, mohanamattameva vā tanti moho, avijjā. Sveva visayasabhāvappaṭicchādanato andhakārasarikkhatāya tamo viyāti mohatamo, paññāpajjotavihato mohatamo etassāti paññāpajjotavihatamohatamo, taṃ paññāpajjotavihatamohatamaṃ. Sabbesampi hi khīṇāsavānaṃ satipi paññāpajjotena avijjandhakārassa vihatabhāve saddhādhimuttehi viya diṭṭhippattānaṃ sāvakehi paccekasambuddhehi ca savāsanappahānena sammāsambuddhānaṃ kilesappahānassa viseso vijjatīti sātisayena avijjāpahānena bhagavantaṃ thomento āha – ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.

    அத² வா அந்தரேன பரோபதே³ஸங் அத்தனோ ஸந்தானே அச்சந்தங் அவிஜ்ஜந்த⁴காரவிக³மஸ்ஸ நிப்³ப³த்திதத்தா, தத்த² ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதாய ப³லேஸு ச வஸீபா⁴வஸ்ஸ ஸமதி⁴க³தத்தா, பரஸந்ததியஞ்ச த⁴ம்மதே³ஸனாதிஸயானுபா⁴வேன ஸம்மதே³வ தஸ்ஸ பவத்திதத்தா ப⁴க³வாவ விஸேஸதோ மோஹதமவிக³மேன தோ²மேதப்³போ³தி ஆஹ – ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி. இமஸ்மிஞ்ச அத்த²விகப்பே ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதோ’’தி பதே³ன ப⁴க³வதோ படிவேத⁴பஞ்ஞா விய தே³ஸனாபஞ்ஞாபி ஸாமஞ்ஞனித்³தே³ஸேன, ஏகஸேஸனயேன வா ஸங்க³ஹிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Atha vā antarena paropadesaṃ attano santāne accantaṃ avijjandhakāravigamassa nibbattitattā, tattha ca sabbaññutāya balesu ca vasībhāvassa samadhigatattā, parasantatiyañca dhammadesanātisayānubhāvena sammadeva tassa pavattitattā bhagavāva visesato mohatamavigamena thometabboti āha – ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti. Imasmiñca atthavikappe ‘‘paññāpajjoto’’ti padena bhagavato paṭivedhapaññā viya desanāpaññāpi sāmaññaniddesena, ekasesanayena vā saṅgahitāti daṭṭhabbaṃ.

    அத² வா ப⁴க³வதோ ஞாணஸ்ஸ ஞெய்யபரியந்திகத்தா ஸகலஞெய்யத⁴ம்மஸபா⁴வாவபோ³த⁴னஸமத்தே²ன அனாவரணஞாணஸங்கா²தேன பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன ஸப்³ப³ஞெய்யத⁴ம்மஸபா⁴வச்சா²த³கஸ்ஸ மோஹந்த⁴காரஸ்ஸ வித⁴மிதத்தா அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணோ ப⁴க³வதோ மோஹதமவினாஸோதி கத்வா வுத்தங் – ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி. எத்த² ச மோஹதமவித⁴மனந்தே அதி⁴க³தத்தா அனாவரணஞாணங் காரணோபசாரேன ஸஸந்தானமோஹதமவித⁴மனங் த³ட்ட²ப்³ப³ங். அபி⁴னீஹாரஸம்பத்தியா ஸவாஸனப்பஹானமேவ ஹி கிலேஸானங் ஞெய்யாவரணப்பஹானந்தி, பரஸந்தானே பன மோஹதமவித⁴மனஸ்ஸ காரணபா⁴வதோ அனாவரணஞாணங் ‘‘மோஹதமவித⁴மன’’ந்தி வுச்சதீதி.

    Atha vā bhagavato ñāṇassa ñeyyapariyantikattā sakalañeyyadhammasabhāvāvabodhanasamatthena anāvaraṇañāṇasaṅkhātena paññāpajjotena sabbañeyyadhammasabhāvacchādakassa mohandhakārassa vidhamitattā anaññasādhāraṇo bhagavato mohatamavināsoti katvā vuttaṃ – ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti. Ettha ca mohatamavidhamanante adhigatattā anāvaraṇañāṇaṃ kāraṇopacārena sasantānamohatamavidhamanaṃ daṭṭhabbaṃ. Abhinīhārasampattiyā savāsanappahānameva hi kilesānaṃ ñeyyāvaraṇappahānanti, parasantāne pana mohatamavidhamanassa kāraṇabhāvato anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘mohatamavidhamana’’nti vuccatīti.

    கிங் பன காரணங் அவிஜ்ஜாஸமுக்³கா⁴தோயேவேகோ பஹானஸம்பத்திவஸேன ப⁴க³வதோ தோ²மனானிமித்தங் க³ய்ஹதி, ந பன ஸாதிஸயனிரவஸேஸகிலேஸப்பஹானந்தி? தப்பஹானவசனேனேவ ததே³கட்ட²தாய ஸகலஸங்கிலேஸக³ணஸமுக்³கா⁴தஸ்ஸ வுத்தத்தா. ந ஹி ஸோ தாதி³ஸோ கிலேஸோ அத்தி², யோ நிரவஸேஸஅவிஜ்ஜாபஹானேன ந பஹீயதீதி.

    Kiṃ pana kāraṇaṃ avijjāsamugghātoyeveko pahānasampattivasena bhagavato thomanānimittaṃ gayhati, na pana sātisayaniravasesakilesappahānanti? Tappahānavacaneneva tadekaṭṭhatāya sakalasaṃkilesagaṇasamugghātassa vuttattā. Na hi so tādiso kileso atthi, yo niravasesaavijjāpahānena na pahīyatīti.

    அத² வா விஜ்ஜா விய ஸகலகுஸலத⁴ம்மஸமுப்பத்தியா, நிரவஸேஸாகுஸலத⁴ம்மனிப்³ப³த்தியா ஸங்ஸாரப்பவத்தியா ச அவிஜ்ஜா பதா⁴னகாரணந்தி தப்³பி³கா⁴தவசனேன ஸகலஸங்கிலேஸக³ணஸமுக்³கா⁴தோ வுத்தோ ஏவ ஹோதீதி வுத்தங் – ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி.

    Atha vā vijjā viya sakalakusaladhammasamuppattiyā, niravasesākusaladhammanibbattiyā saṃsārappavattiyā ca avijjā padhānakāraṇanti tabbighātavacanena sakalasaṃkilesagaṇasamugghāto vutto eva hotīti vuttaṃ – ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti.

    நரா ச அமரா ச நராமரா, ஸஹ நராமரேஹீதி ஸனராமரோ, ஸனராமரோ ச ஸோ லோகோ சாதி ஸனராமரலோகோ, தஸ்ஸ க³ரூதி ஸனராமரலோகக³ரு, தங் ஸனராமரலோகக³ருங். ஏதேன தே³வமனுஸ்ஸானங் விய தத³வஸிட்ட²ஸத்தானம்பி யதா²ரஹங் கு³ணவிஸேஸாவஹதாய ப⁴க³வதோ உபகாரதங் த³ஸ்ஸேதி. ந செத்த² பதா⁴னப்பதா⁴னபா⁴வோ சோதே³தப்³போ³. அஞ்ஞோ ஹி ஸத்³த³க்கமோ, அஞ்ஞோ அத்த²க்கமோ. ஈதி³ஸேஸு ஹி ஸமாஸபதே³ஸு பதா⁴னம்பி அப்பதா⁴னங் விய நித்³தி³ஸீயதி யதா² ‘‘ஸராஜிகாய பரிஸாயா’’தி (சூளவ॰ 336). காமஞ்செத்த² ஸத்தஸங்கா²ரபா⁴ஜனவஸேன திவிதோ⁴ லோகோ, க³ருபா⁴வஸ்ஸ பன அதி⁴ப்பேதத்தா க³ருகரணஸமத்த²ஸ்ஸேவ யுஜ்ஜனதோ ஸத்தலோகஸ்ஸ வஸேன அத்தோ² க³ஹேதப்³போ³. ஸோ ஹி லோகீயந்தி எத்த² புஞ்ஞபாபானி தப்³பி³பாகோ சாதி ‘‘லோகோ’’தி வுச்சதி. அமரக்³க³ஹணேன செத்த² உபபத்திதே³வா அதி⁴ப்பேதா.

    Narā ca amarā ca narāmarā, saha narāmarehīti sanarāmaro, sanarāmaro ca so loko cāti sanarāmaraloko, tassa garūti sanarāmaralokagaru, taṃ sanarāmaralokagaruṃ. Etena devamanussānaṃ viya tadavasiṭṭhasattānampi yathārahaṃ guṇavisesāvahatāya bhagavato upakārataṃ dasseti. Na cettha padhānappadhānabhāvo codetabbo. Añño hi saddakkamo, añño atthakkamo. Īdisesu hi samāsapadesu padhānampi appadhānaṃ viya niddisīyati yathā ‘‘sarājikāya parisāyā’’ti (cūḷava. 336). Kāmañcettha sattasaṅkhārabhājanavasena tividho loko, garubhāvassa pana adhippetattā garukaraṇasamatthasseva yujjanato sattalokassa vasena attho gahetabbo. So hi lokīyanti ettha puññapāpāni tabbipāko cāti ‘‘loko’’ti vuccati. Amaraggahaṇena cettha upapattidevā adhippetā.

    அத² வா ஸமூஹத்தோ² லோகஸத்³தோ³ ஸமுதா³யவஸேன லோகீயதி பஞ்ஞாபீயதீதி. ஸஹ நரேஹீதி ஸனரா, ஸனரா ச தே அமரா சாதி ஸனராமரா, தேஸங் லோகோதி ஸனராமரலோகோதி புரிமனயேனேவ யோஜேதப்³ப³ங். அமரஸத்³தே³ன செத்த² விஸுத்³தி⁴தே³வாபி ஸங்க³ய்ஹந்தி. தேபி ஹி மரணாபா⁴வதோ பரமத்த²தோ அமரா. நராமரானங்யேவ ச க³ஹணங் உக்கட்ட²னித்³தே³ஸவஸேன யதா² ‘‘ஸத்தா² தே³வமனுஸ்ஸான’’ந்தி (தீ³॰ நி॰ 1.157). ததா² ஹி ஸப்³பா³னத்த²பரிஹரணபுப்³ப³ங்க³மாய நிரவஸேஸஹிதஸுக²விதா⁴னதப்பராய நிரதிஸயாய பயோக³ஸம்பத்தியா ஸதே³வமனுஸ்ஸாய பஜாய அச்சந்தூபகாரிதாய அபரிமிதனிருபமப்பபா⁴வகு³ணவிஸேஸஸமங்கி³தாய ச ஸப்³ப³ஸத்துத்தமோ ப⁴க³வா அபரிமாணாஸு லோகதா⁴தூஸு அபரிமாணானங் ஸத்தானங் உத்தமகா³ரவட்டா²னங். தேன வுத்தங் – ‘‘ஸனராமரலோகக³ரு’’ந்தி.

    Atha vā samūhattho lokasaddo samudāyavasena lokīyati paññāpīyatīti. Saha narehīti sanarā, sanarā ca te amarā cāti sanarāmarā, tesaṃ lokoti sanarāmaralokoti purimanayeneva yojetabbaṃ. Amarasaddena cettha visuddhidevāpi saṅgayhanti. Tepi hi maraṇābhāvato paramatthato amarā. Narāmarānaṃyeva ca gahaṇaṃ ukkaṭṭhaniddesavasena yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti (dī. ni. 1.157). Tathā hi sabbānatthapariharaṇapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantūpakāritāya aparimitanirupamappabhāvaguṇavisesasamaṅgitāya ca sabbasattuttamo bhagavā aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ uttamagāravaṭṭhānaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘sanarāmaralokagaru’’nti.

    ஸோப⁴னங் க³தங் க³மனங் ஏதஸ்ஸாதி ஸுக³தோ. ப⁴க³வதோ ஹி வேனெய்யஜனூபஸங்கமனங் ஏகந்தேன தேஸங் ஹிதஸுக²னிப்பா²த³னதோ ஸோப⁴னங், ததா² லக்க²ணானுப்³யஞ்ஜனப்படிமண்டி³தரூபகாயதாய து³தவிலம்பி³தக²லிதானுகட்³ட⁴னநிப்பீளனுக்குடிககுடிலாகுடிலதாதி³- தோ³ஸரஹிதமவஹஸிதராஜஹங்ஸவஸப⁴வாரணமிக³ராஜக³மனங் காயக³மனங் ஞாணக³மனஞ்ச விபுலனிம்மலகருணாஸதிவீரியாதி³கு³ணவிஸேஸஸஹிதமபி⁴னீஹாரதோ யாவ மஹாபோ³தி⁴ அனவஜ்ஜதாய ஸோப⁴னமேவாதி. அத² வா ஸயம்பு⁴ஞாணேன ஸகலம்பி லோகங் பரிஞ்ஞாபி⁴ஸமயவஸேன பரிஜானந்தோ ஞாணேன ஸம்மா க³தோ அவக³தோதி ஸுக³தோ, ததா² லோகஸமுத³யங் பஹானாபி⁴ஸமயவஸேன பஜஹந்தோ அனுப்பத்தித⁴ம்மதங் ஆபாதெ³ந்தோ ஸம்மா க³தோ அதீதோதி ஸுக³தோ, லோகனிரோத⁴ங் நிப்³பா³னங் ஸச்சி²கிரியாபி⁴ஸமயவஸேன ஸம்மா க³தோ அதி⁴க³தோதி ஸுக³தோ, லோகனிரோத⁴கா³மினிபடிபத³ங் பா⁴வனாபி⁴ஸமயவஸேன ஸம்மா க³தோ படிபன்னோதி ஸுக³தோ. ‘‘ஸோதாபத்திமக்³கே³ன யே கிலேஸா பஹீனா, தே கிலேஸே ந புனேதி ந பச்சேதி ந பச்சாக³ச்ச²தீதி ஸுக³தோ’’திஆதி³னா (சூளனி॰ மெத்தகூ³மாணவபுச்சா²னித்³தே³ஸோ 27) நயேன அயமத்தோ² விபா⁴வேதப்³போ³. அத² வா ஸுந்த³ரங் டா²னங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங், நிப்³பா³னமேவ வா க³தோ அதி⁴க³தோதி ஸுக³தோ, யஸ்மா வா பூ⁴தங் தச்ச²ங் அத்த²ஸங்ஹிதங் வேனெய்யானங் யதா²ரஹங் காலயுத்தமேவ ச த⁴ம்மங் பா⁴ஸதி, தஸ்மா ஸம்மா க³த³தீதி ஸுக³தோ, த³-காரஸ்ஸ த-காரங் கத்வா. இதி ஸோப⁴னக³மனதாதீ³ஹி ஸுக³தோ, தங் ஸுக³தங்.

    Sobhanaṃ gataṃ gamanaṃ etassāti sugato. Bhagavato hi veneyyajanūpasaṅkamanaṃ ekantena tesaṃ hitasukhanipphādanato sobhanaṃ, tathā lakkhaṇānubyañjanappaṭimaṇḍitarūpakāyatāya dutavilambitakhalitānukaḍḍhananippīḷanukkuṭikakuṭilākuṭilatādi- dosarahitamavahasitarājahaṃsavasabhavāraṇamigarājagamanaṃ kāyagamanaṃ ñāṇagamanañca vipulanimmalakaruṇāsativīriyādiguṇavisesasahitamabhinīhārato yāva mahābodhi anavajjatāya sobhanamevāti. Atha vā sayambhuñāṇena sakalampi lokaṃ pariññābhisamayavasena parijānanto ñāṇena sammā gato avagatoti sugato, tathā lokasamudayaṃ pahānābhisamayavasena pajahanto anuppattidhammataṃ āpādento sammā gato atītoti sugato, lokanirodhaṃ nibbānaṃ sacchikiriyābhisamayavasena sammā gato adhigatoti sugato, lokanirodhagāminipaṭipadaṃ bhāvanābhisamayavasena sammā gato paṭipannoti sugato. ‘‘Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā, te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti sugato’’tiādinā (cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddeso 27) nayena ayamattho vibhāvetabbo. Atha vā sundaraṃ ṭhānaṃ sammāsambodhiṃ, nibbānameva vā gato adhigatoti sugato, yasmā vā bhūtaṃ tacchaṃ atthasaṃhitaṃ veneyyānaṃ yathārahaṃ kālayuttameva ca dhammaṃ bhāsati, tasmā sammā gadatīti sugato, da-kārassa ta-kāraṃ katvā. Iti sobhanagamanatādīhi sugato, taṃ sugataṃ.

    புஞ்ஞபாபகம்மேஹி உபபஜ்ஜனவஸேன க³ந்தப்³ப³தோ க³தியோ, உபபத்திப⁴வவிஸேஸா. தா பன நிரயாதி³வஸேன பஞ்சவிதா⁴. தாஹி ஸகலஸ்ஸபி ப⁴வகா³மிகம்மஸ்ஸ அரியமக்³கா³தி⁴க³மேன அவிபாகாரஹபா⁴வகரணேன நிவத்திதத்தா ப⁴க³வா பஞ்சஹிபி க³தீஹி ஸுட்டு² முத்தோ விஸங்யுத்தோதி ஆஹ – ‘‘க³திவிமுத்த’’ந்தி. ஏதேன ப⁴க³வதோ கத்த²சிபி க³தியா அபரியாபன்னதங் த³ஸ்ஸேதி, யதோ ப⁴க³வா ‘‘தே³வாதிதே³வோ’’தி வுச்சதி. தேனேவாஹ –

    Puññapāpakammehi upapajjanavasena gantabbato gatiyo, upapattibhavavisesā. Tā pana nirayādivasena pañcavidhā. Tāhi sakalassapi bhavagāmikammassa ariyamaggādhigamena avipākārahabhāvakaraṇena nivattitattā bhagavā pañcahipi gatīhi suṭṭhu mutto visaṃyuttoti āha – ‘‘gativimutta’’nti. Etena bhagavato katthacipi gatiyā apariyāpannataṃ dasseti, yato bhagavā ‘‘devātidevo’’ti vuccati. Tenevāha –

    ‘‘யேன தே³வூபபத்யஸ்ஸ, க³ந்த⁴ப்³போ³ வா விஹங்க³மோ;

    ‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;

    யக்க²த்தங் யேன க³ச்செ²ய்யங், மனுஸ்ஸத்தஞ்ச அப்³ப³ஜே;

    Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;

    தே மய்ஹங் ஆஸவா கீ²ணா, வித்³த⁴ஸ்தா வினளீகதா’’தி. (அ॰ நி॰ 4.36);

    Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36);

    தங்தங்க³திஸங்வத்தனிகானஞ்ஹி கம்மகிலேஸானங் அக்³க³மக்³கே³ன போ³தி⁴மூலேயேவ ஸுப்பஹீனத்தா நத்தி² ப⁴க³வதோ க³திபரியாபன்னதாதி அச்சந்தமேவ ப⁴க³வா ஸப்³ப³ப⁴வயோனிக³திவிஞ்ஞாணட்டி²திஸத்தாவாஸஸத்தனிகாயேஹி ஸுபரிமுத்தோ, தங் க³திவிமுத்தங். வந்தே³தி நமாமி, தோ²மேமீதி வா அத்தோ².

    Taṃtaṃgatisaṃvattanikānañhi kammakilesānaṃ aggamaggena bodhimūleyeva suppahīnattā natthi bhagavato gatipariyāpannatāti accantameva bhagavā sabbabhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsasattanikāyehi suparimutto, taṃ gativimuttaṃ. Vandeti namāmi, thomemīti vā attho.

    அத² வா க³திவிமுத்தந்தி அனுபாதி³ஸேஸனிப்³பா³னதா⁴துப்பத்தியா ப⁴க³வந்தங் தோ²மேதி. எத்த² ஹி த்³வீஹி ஆகாரேஹி ப⁴க³வதோ தோ²மனா வேதி³தப்³பா³ அத்தஹிதஸம்பத்திதோ பரஹிதப்படிபத்திதோ ச. தேஸு அத்தஹிதஸம்பத்தி அனாவரணஞாணாதி⁴க³மதோ ஸவாஸனானங் ஸப்³பே³ஸங் கிலேஸானங் அச்சந்தப்பஹானதோ அனுபாதி³ஸேஸனிப்³பா³னப்பத்திதோ ச வேதி³தப்³பா³, பரஹிதப்படிபத்தி லாப⁴ஸக்காராதி³னிரபெக்க²சித்தஸ்ஸ ஸப்³ப³து³க்க²னிய்யானிகத⁴ம்மதே³ஸனதோ விருத்³தே⁴ஸுபி நிச்சங் ஹிதஜ்ஜா²ஸயதோ ஞாணபரிபாககாலாக³மனதோ ச. ஸா பனெத்த² ஆஸயதோ பயோக³தோ ச து³விதா⁴, பரஹிதப்படிபத்தி திவிதா⁴ ச, அத்தஹிதஸம்பத்தி பகாஸிதா ஹோதி. கத²ங்? ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி ஏதேன ஆஸயதோ பரஹிதப்படிபத்தி , ஸம்மாக³த³னத்தே²ன ஸுக³தஸத்³தே³ன பயோக³தோ பரஹிதப்படிபத்தி, ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதமங் க³திவிமுத்த’’ந்தி ஏதேஹி சதுஸச்சஸம்படிவேத⁴னத்தே²ன ச ஸுக³தஸத்³தே³ன திவிதா⁴பி அத்தஹிதஸம்பத்தி, அவஸிட்டே²ன ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி ஏதேன சாபி அத்தஹிதஸம்பத்தி பரஹிதப்படிபத்தி பகாஸிதா ஹோதீதி.

    Atha vā gativimuttanti anupādisesanibbānadhātuppattiyā bhagavantaṃ thometi. Ettha hi dvīhi ākārehi bhagavato thomanā veditabbā attahitasampattito parahitappaṭipattito ca. Tesu attahitasampatti anāvaraṇañāṇādhigamato savāsanānaṃ sabbesaṃ kilesānaṃ accantappahānato anupādisesanibbānappattito ca veditabbā, parahitappaṭipatti lābhasakkārādinirapekkhacittassa sabbadukkhaniyyānikadhammadesanato viruddhesupi niccaṃ hitajjhāsayato ñāṇaparipākakālāgamanato ca. Sā panettha āsayato payogato ca duvidhā, parahitappaṭipatti tividhā ca, attahitasampatti pakāsitā hoti. Kathaṃ? ‘‘Karuṇāsītalahadaya’’nti etena āsayato parahitappaṭipatti , sammāgadanatthena sugatasaddena payogato parahitappaṭipatti, ‘‘paññāpajjotavihatamohatamaṃ gativimutta’’nti etehi catusaccasampaṭivedhanatthena ca sugatasaddena tividhāpi attahitasampatti, avasiṭṭhena ‘‘paññāpajjotavihatamohatama’’nti etena cāpi attahitasampatti parahitappaṭipatti pakāsitā hotīti.

    அத² வா தீஹி ஆகாரேஹி ப⁴க³வதோ தோ²மனா வேதி³தப்³பா³ ஹேதுதோ, ப²லதோ, உபகாரதோ ச. தத்த² ஹேது மஹாகருணா, ஸா பட²மபதே³ன த³ஸ்ஸிதா. ப²லங் சதுப்³பி³த⁴ங் ஞாணஸம்பதா³, பஹானஸம்பதா³, ஆனுபா⁴வஸம்பதா³, ரூபகாயஸம்பதா³ சாதி. தாஸு ஞாணப்பஹானஸம்பதா³ து³தியபதே³ன ஸச்சப்படிவேத⁴னத்தே²ன ச ஸுக³தஸத்³தே³ன பகாஸிதா ஹொந்தி, ஆனுபா⁴வஸம்பதா³ ததியபதே³ன, ரூபகாயஸம்பதா³ யதா²வுத்தகாயக³மனஸோப⁴னத்தே²ன ஸுக³தஸத்³தே³ன லக்க²ணானுப்³யஞ்ஜனபாரிபூரியா வினா தத³பா⁴வதோ. உபகாரோ அனந்தரங் அபா³ஹிரங் கரித்வா திவித⁴யானமுகே²ன விமுத்தித⁴ம்மதே³ஸனா. ஸோ ஸம்மாக³த³னத்தே²ன ஸுக³தஸத்³தே³ன பகாஸிதோ ஹோதீதி வேதி³தப்³ப³ங்.

    Atha vā tīhi ākārehi bhagavato thomanā veditabbā hetuto, phalato, upakārato ca. Tattha hetu mahākaruṇā, sā paṭhamapadena dassitā. Phalaṃ catubbidhaṃ ñāṇasampadā, pahānasampadā, ānubhāvasampadā, rūpakāyasampadā cāti. Tāsu ñāṇappahānasampadā dutiyapadena saccappaṭivedhanatthena ca sugatasaddena pakāsitā honti, ānubhāvasampadā tatiyapadena, rūpakāyasampadā yathāvuttakāyagamanasobhanatthena sugatasaddena lakkhaṇānubyañjanapāripūriyā vinā tadabhāvato. Upakāro anantaraṃ abāhiraṃ karitvā tividhayānamukhena vimuttidhammadesanā. So sammāgadanatthena sugatasaddena pakāsito hotīti veditabbaṃ.

    தத்த² ‘‘கருணாஸீதலஹத³ய’’ந்தி ஏதேன ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா மூலங் த³ஸ்ஸேதி. மஹாகருணாஸஞ்சோதி³தமானஸோ ஹி ப⁴க³வா ஸங்ஸாரபங்கதோ ஸத்தானங் ஸமுத்³த⁴ரணத்த²ங் கதாபி⁴னீஹாரோ அனுபுப்³பே³ன பாரமியோ பூரெத்வா அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அதி⁴க³தோதி கருணா ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா மூலங். ‘‘பஞ்ஞாபஜ்ஜோதவிஹதமோஹதம’’ந்தி ஏதேன ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் த³ஸ்ஸேதி. அனாவரணஞாணபத³ட்டா²னஞ்ஹி மக்³க³ஞாணங், மக்³க³ஞாணபத³ட்டா²னஞ்ச அனாவரணஞாணங் ‘‘ஸம்மாஸம்போ³தீ⁴’’தி வுச்சதீதி. ஸம்மாக³மனத்தே²ன ஸுக³தஸத்³தே³ன ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா படிபத்திங் த³ஸ்ஸேதி லீனுத்³த⁴ச்சபதிட்டா²னாயூஹனகாமஸுக²ல்லிகத்தகிலமதா²னுயோக³ஸஸ்ஸதுச்சே²தா³பி⁴னிவேஸாதி³அந்தத்³வயரஹிதாய கருணாபஞ்ஞாபரிக்³க³ஹிதாய மஜ்ஜி²மாய படிபத்தியா பகாஸனதோ ஸுக³தஸத்³த³ஸ்ஸ. இதரேஹி ஸம்மாஸம்போ³தி⁴யா பதா⁴னப்பதா⁴னபே⁴த³ங் பயோஜனங் த³ஸ்ஸேதி. ஸங்ஸாரமஹோக⁴தோ ஸத்தஸந்தாரணஞ்ஹெத்த² பதா⁴னங் பயோஜனங், தத³ஞ்ஞமப்பதா⁴னங். தேஸு பதா⁴னேன பரஹிதப்படிபத்திங் த³ஸ்ஸேதி, இதரேன அத்தஹிதஸம்பத்திங். தது³ப⁴யேன அத்தஹிதாய படிபன்னாதீ³ஸு சதூஸு புக்³க³லேஸு ப⁴க³வதோ சதுத்த²புக்³க³லபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. தேன ச அனுத்தரத³க்கி²ணெய்யபா⁴வங் உத்தமவந்த³னெய்யபா⁴வங் அத்தனோ ச வந்த³னகிரியாய கெ²த்தங்க³தபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி.

    Tattha ‘‘karuṇāsītalahadaya’’nti etena sammāsambodhiyā mūlaṃ dasseti. Mahākaruṇāsañcoditamānaso hi bhagavā saṃsārapaṅkato sattānaṃ samuddharaṇatthaṃ katābhinīhāro anupubbena pāramiyo pūretvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ adhigatoti karuṇā sammāsambodhiyā mūlaṃ. ‘‘Paññāpajjotavihatamohatama’’nti etena sammāsambodhiṃ dasseti. Anāvaraṇañāṇapadaṭṭhānañhi maggañāṇaṃ, maggañāṇapadaṭṭhānañca anāvaraṇañāṇaṃ ‘‘sammāsambodhī’’ti vuccatīti. Sammāgamanatthena sugatasaddena sammāsambodhiyā paṭipattiṃ dasseti līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhallikattakilamathānuyogasassatucchedābhinivesādiantadvayarahitāya karuṇāpaññāpariggahitāya majjhimāya paṭipattiyā pakāsanato sugatasaddassa. Itarehi sammāsambodhiyā padhānappadhānabhedaṃ payojanaṃ dasseti. Saṃsāramahoghato sattasantāraṇañhettha padhānaṃ payojanaṃ, tadaññamappadhānaṃ. Tesu padhānena parahitappaṭipattiṃ dasseti, itarena attahitasampattiṃ. Tadubhayena attahitāya paṭipannādīsu catūsu puggalesu bhagavato catutthapuggalabhāvaṃ dasseti. Tena ca anuttaradakkhiṇeyyabhāvaṃ uttamavandaneyyabhāvaṃ attano ca vandanakiriyāya khettaṅgatabhāvaṃ dasseti.

    எத்த² ச கருணாக³ஹணேன லோகியேஸு மஹக்³க³தபா⁴வப்பத்தாஸாதா⁴ரணகு³ணதீ³பனதோ ப⁴க³வதோ ஸப்³ப³லோகியகு³ணஸம்பத்தி த³ஸ்ஸிதா ஹோதி, பஞ்ஞாக³ஹணேன ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணபத³ட்டா²னமக்³க³ஞாணதீ³பனதோ ஸப்³ப³லோகுத்தரகு³ணஸம்பத்தி. தது³ப⁴யக்³க³ஹணஸித்³தோ⁴ ஹி அத்தோ² ‘‘ஸனராமரலோகக³ரு’’ந்திஆதி³னா பபஞ்சீயதீதி . கருணாக³ஹணேன ச உபக³மனங் நிருபக்கிலேஸங் த³ஸ்ஸேதி, பஞ்ஞாக³ஹணேன அபக³மனங். ததா² கருணாக³ஹணேன லோகஸமஞ்ஞானுரூபங் ப⁴க³வதோ பவத்திங் த³ஸ்ஸேதி லோகவோஹாரவிஸயத்தா கருணாய, பஞ்ஞாக³ஹணேன ஸமஞ்ஞாய அனதிதா⁴வனங். ஸபா⁴வானவபோ³தே⁴ன ஹி த⁴ம்மானங் ஸமஞ்ஞங் அதிதா⁴வித்வா ஸத்தாதி³பராமஸனங் ஹோதீதி. ததா² கருணாக³ஹணேன மஹாகருணாஸமாபத்திவிஹாரங் த³ஸ்ஸேதி, பஞ்ஞாக³ஹணேன தீஸு காலேஸு அப்படிஹதஞாணங் சதுஸச்சஞாணங், சதுபடிஸம்பி⁴தா³ஞாணங், சதுவேஸாரஜ்ஜஞாணங். கருணாக³ஹணேன மஹாகருணாஸமாபத்திஞாணஸ்ஸ க³ஹிதத்தா ஸேஸாஸாதா⁴ரணஞாணானி, ச² அபி⁴ஞ்ஞா, அட்ட²ஸு பரிஸாஸு அகம்பனஞாணானி, த³ஸ ப³லானி, சுத்³த³ஸ பு³த்³த⁴ஞாணானி, ஸோளஸ ஞாணசரியா, அட்டா²ரஸ பு³த்³த⁴த⁴ம்மா, சதுசத்தாலீஸ ஞாணவத்தூ²னி, ஸத்தஸத்ததி ஞாணவத்தூ²னீதி ஏவமாதீ³னங் அனேகேஸங் பஞ்ஞாபபே⁴தா³னங் வஸேன ஞாணசாரங் த³ஸ்ஸேதி. ததா² கருணாக³ஹணேன சரணஸம்பத்திங், பஞ்ஞாக³ஹணேன விஜ்ஜாஸம்பத்திங். கருணாக³ஹணேன அத்தாதி⁴பதிதா, பஞ்ஞாக³ஹணேன த⁴ம்மாதி⁴பதிதா. கருணாக³ஹணேன லோகனாத²பா⁴வோ, பஞ்ஞாக³ஹணேன அத்தனாத²பா⁴வோ. ததா² கருணாக³ஹணேன புப்³ப³காரிபா⁴வோ, பஞ்ஞாக³ஹணேன கதஞ்ஞுதா. ததா² கருணாக³ஹணேன அபரந்தபதா, பஞ்ஞாக³ஹணேன அனத்தந்தபதா. கருணாக³ஹணேன வா பு³த்³த⁴கரத⁴ம்மஸித்³தி⁴, பஞ்ஞாக³ஹணேன பு³த்³த⁴பா⁴வஸித்³தி⁴. ததா² கருணாக³ஹணேன பரேஸங் தாரணங், பஞ்ஞாக³ஹணேன ஸயங்தரணங். ததா² கருணாக³ஹணேன ஸப்³ப³ஸத்தேஸு அனுக்³க³ஹசித்ததா, பஞ்ஞாக³ஹணேன ஸப்³ப³த⁴ம்மேஸு விரத்தசித்ததா த³ஸ்ஸிதா ஹோதி.

    Ettha ca karuṇāgahaṇena lokiyesu mahaggatabhāvappattāsādhāraṇaguṇadīpanato bhagavato sabbalokiyaguṇasampatti dassitā hoti, paññāgahaṇena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānamaggañāṇadīpanato sabbalokuttaraguṇasampatti. Tadubhayaggahaṇasiddho hi attho ‘‘sanarāmaralokagaru’’ntiādinā papañcīyatīti . Karuṇāgahaṇena ca upagamanaṃ nirupakkilesaṃ dasseti, paññāgahaṇena apagamanaṃ. Tathā karuṇāgahaṇena lokasamaññānurūpaṃ bhagavato pavattiṃ dasseti lokavohāravisayattā karuṇāya, paññāgahaṇena samaññāya anatidhāvanaṃ. Sabhāvānavabodhena hi dhammānaṃ samaññaṃ atidhāvitvā sattādiparāmasanaṃ hotīti. Tathā karuṇāgahaṇena mahākaruṇāsamāpattivihāraṃ dasseti, paññāgahaṇena tīsu kālesu appaṭihatañāṇaṃ catusaccañāṇaṃ, catupaṭisambhidāñāṇaṃ, catuvesārajjañāṇaṃ. Karuṇāgahaṇena mahākaruṇāsamāpattiñāṇassa gahitattā sesāsādhāraṇañāṇāni, cha abhiññā, aṭṭhasu parisāsu akampanañāṇāni, dasa balāni, cuddasa buddhañāṇāni, soḷasa ñāṇacariyā, aṭṭhārasa buddhadhammā, catucattālīsa ñāṇavatthūni, sattasattati ñāṇavatthūnīti evamādīnaṃ anekesaṃ paññāpabhedānaṃ vasena ñāṇacāraṃ dasseti. Tathā karuṇāgahaṇena caraṇasampattiṃ, paññāgahaṇena vijjāsampattiṃ. Karuṇāgahaṇena attādhipatitā, paññāgahaṇena dhammādhipatitā. Karuṇāgahaṇena lokanāthabhāvo, paññāgahaṇena attanāthabhāvo. Tathā karuṇāgahaṇena pubbakāribhāvo, paññāgahaṇena kataññutā. Tathā karuṇāgahaṇena aparantapatā, paññāgahaṇena anattantapatā. Karuṇāgahaṇena vā buddhakaradhammasiddhi, paññāgahaṇena buddhabhāvasiddhi. Tathā karuṇāgahaṇena paresaṃ tāraṇaṃ, paññāgahaṇena sayaṃtaraṇaṃ. Tathā karuṇāgahaṇena sabbasattesu anuggahacittatā, paññāgahaṇena sabbadhammesu virattacittatā dassitā hoti.

    ஸப்³பே³ஸஞ்ச பு³த்³த⁴கு³ணானங் கருணா ஆதி³ தன்னிதா³னபா⁴வதோ, பஞ்ஞா பரியோஸானங் ததோ உத்தரிகரணீயாபா⁴வதோ. இதி ஆதி³பரியோஸானத³ஸ்ஸனேன ஸப்³பே³ பு³த்³த⁴கு³ணா த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி. ததா² கருணாக³ஹணேன ஸீலக்க²ந்த⁴புப்³ப³ங்க³மோ ஸமாதி⁴க்க²ந்தோ⁴ த³ஸ்ஸிதோ ஹோதி. கருணானிதா³னஞ்ஹி ஸீலங் ததோ பாணாதிபாதாதி³விரதிப்பவத்திதோ, ஸா ச ஜா²னத்தயஸம்பயோகி³னீதி. பஞ்ஞாவசனேன பஞ்ஞாக்க²ந்தோ⁴. ஸீலஞ்ச ஸப்³பே³ஸங் பு³த்³த⁴கு³ணானங் ஆதி³, ஸமாதி⁴ மஜ்ஜே², பஞ்ஞா பரியோஸானந்தி ஏவம்பி ஆதி³மஜ்ஜ²பரியோஸானகல்யாணா ஸப்³பே³ பு³த்³த⁴கு³ணா த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி நயதோ த³ஸ்ஸிதத்தா. ஏஸோ ஏவ ஹி நிரவஸேஸதோ பு³த்³த⁴கு³ணானங் த³ஸ்ஸனுபாயோ, யதி³த³ங் நயக்³க³ஹணங், அஞ்ஞதா² கோ நாம ஸமத்தோ² ப⁴க³வதோ கு³ணே அனுபத³ங் நிரவஸேஸதோ த³ஸ்ஸேதுங்? தேனேவாஹ –

    Sabbesañca buddhaguṇānaṃ karuṇā ādi tannidānabhāvato, paññā pariyosānaṃ tato uttarikaraṇīyābhāvato. Iti ādipariyosānadassanena sabbe buddhaguṇā dassitā honti. Tathā karuṇāgahaṇena sīlakkhandhapubbaṅgamo samādhikkhandho dassito hoti. Karuṇānidānañhi sīlaṃ tato pāṇātipātādiviratippavattito, sā ca jhānattayasampayoginīti. Paññāvacanena paññākkhandho. Sīlañca sabbesaṃ buddhaguṇānaṃ ādi, samādhi majjhe, paññā pariyosānanti evampi ādimajjhapariyosānakalyāṇā sabbe buddhaguṇā dassitā honti nayato dassitattā. Eso eva hi niravasesato buddhaguṇānaṃ dassanupāyo, yadidaṃ nayaggahaṇaṃ, aññathā ko nāma samattho bhagavato guṇe anupadaṃ niravasesato dassetuṃ? Tenevāha –

    ‘‘பு³த்³தோ⁴பி பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ப⁴ணெய்ய வண்ணங்,

    ‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,

    கப்பம்பி சே அஞ்ஞமபா⁴ஸமானோ;

    Kappampi ce aññamabhāsamāno;

    கீ²யேத² கப்போ சிரதீ³க⁴மந்தரே,

    Khīyetha kappo ciradīghamantare,

    வண்ணோ ந கீ²யேத² ததா²க³தஸ்ஸா’’தி. (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.304; 3.141; ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.425; உதா³॰ அட்ட²॰ 53; பு³॰ வங்॰ அட்ட²॰ 4.4; அப॰ அட்ட²॰ 2.7.பரப்பஸாத³கத்தே²ரஅபதா³னவண்ணனா);

    Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 1.304; 3.141; ma. ni. aṭṭha. 2.425; udā. aṭṭha. 53; bu. vaṃ. aṭṭha. 4.4; apa. aṭṭha. 2.7.parappasādakattheraapadānavaṇṇanā);

    தேனேவ ச ஆயஸ்மதா ஸாரிபுத்தத்தே²ரேனபி பு³த்³த⁴கு³ணபரிச்சே²த³னங் பதி அனுயுத்தேன ‘‘நோ ஹேதங், ப⁴ந்தே’’தி படிக்கி²பித்வா ‘‘அபிச மே, ப⁴ந்தே, த⁴ம்மன்வயோ விதி³தோ’’தி வுத்தங்.

    Teneva ca āyasmatā sāriputtattherenapi buddhaguṇaparicchedanaṃ pati anuyuttena ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti paṭikkhipitvā ‘‘apica me, bhante, dhammanvayo vidito’’ti vuttaṃ.

    2. ஏவங் ஸங்கே²பேன ஸகலஸப்³ப³ஞ்ஞுகு³ணேஹி ப⁴க³வந்தங் அபி⁴த்த²வித்வா இதா³னி ஸத்³த⁴ம்மங் தோ²மேதுங் ‘‘பு³த்³தோ⁴பீ’’திஆதி³மாஹ. தத்த² பு³த்³தோ⁴தி கத்துனித்³தே³ஸோ. பு³த்³த⁴பா⁴வந்தி கம்மனித்³தே³ஸோ. பா⁴வெத்வா ஸச்சி²கத்வாதி ச புப்³ப³காலகிரியானித்³தே³ஸோ. ந்தி அனியமதோ கம்மனித்³தே³ஸோ. உபக³தோதி அபரகாலகிரியானித்³தே³ஸோ. வந்தே³தி கிரியானித்³தே³ஸோ. ந்தி நியமனங். த⁴ம்மந்தி வந்த³னகிரியாய கம்மனித்³தே³ஸோ. க³தமலங் அனுத்தரந்தி ச தப்³பி³ஸேஸனங்.

    2. Evaṃ saṅkhepena sakalasabbaññuguṇehi bhagavantaṃ abhitthavitvā idāni saddhammaṃ thometuṃ ‘‘buddhopī’’tiādimāha. Tattha buddhoti kattuniddeso. Buddhabhāvanti kammaniddeso. Bhāvetvā sacchikatvāti ca pubbakālakiriyāniddeso. Yanti aniyamato kammaniddeso. Upagatoti aparakālakiriyāniddeso. Vandeti kiriyāniddeso. Tanti niyamanaṃ. Dhammanti vandanakiriyāya kammaniddeso. Gatamalaṃ anuttaranti ca tabbisesanaṃ.

    தத்த² பு³த்³த⁴ஸத்³த³ஸ்ஸ தாவ ‘‘பு³ஜ்ஜி²தா ஸச்சானீதி பு³த்³தோ⁴, போ³தே⁴தா பஜாயாதி பு³த்³தோ⁴’’திஆதி³னா (மஹானி॰ 192; சூளனி॰ பாராயனத்து²திகா³தா²னித்³தே³ஸோ 97; படி॰ ம॰ 1.162) நித்³தே³ஸனயேன அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. அத² வா ஸவாஸனாய அஞ்ஞாணனித்³தா³ய அச்சந்தவிக³மதோ, பு³த்³தி⁴யா வா விகஸிதபா⁴வதோ பு³த்³த⁴வாதி பு³த்³தோ⁴ ஜாக³ரணவிகஸனத்த²வஸேன. அத² வா கஸ்ஸசிபி ஞெய்யத⁴ம்மஸ்ஸ அனவபு³த்³த⁴ஸ்ஸ அபா⁴வேன ஞெய்யவிஸேஸஸ்ஸ கம்மபா⁴வேன அக்³க³ஹணதோ கம்மவசனிச்சா²ய அபா⁴வேன அவக³மனத்த²வஸேனேவ கத்துனித்³தே³ஸோ லப்³ப⁴தீதி பு³த்³த⁴வாதி பு³த்³தோ⁴ யதா² ‘‘தி³க்கி²தோ ந த³தா³தீ’’தி. அத்த²தோ பன பாரமிதாபரிபா⁴விதோ ஸயம்பு⁴ஞாணேன ஸஹ வாஸனாய விஹதவித்³த⁴ங்ஸிதனிரவஸேஸகிலேஸோ மஹாகருணாஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணாதி³அபரிமெய்யகு³ணக³ணாதா⁴ரோ க²ந்த⁴ஸந்தானோ பு³த்³தோ⁴. யதா²ஹ –

    Tattha buddhasaddassa tāva ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddeso 97; paṭi. ma. 1.162) niddesanayena attho veditabbo. Atha vā savāsanāya aññāṇaniddāya accantavigamato, buddhiyā vā vikasitabhāvato buddhavāti buddho jāgaraṇavikasanatthavasena. Atha vā kassacipi ñeyyadhammassa anavabuddhassa abhāvena ñeyyavisesassa kammabhāvena aggahaṇato kammavacanicchāya abhāvena avagamanatthavaseneva kattuniddeso labbhatīti buddhavāti buddho yathā ‘‘dikkhito na dadātī’’ti. Atthato pana pāramitāparibhāvito sayambhuñāṇena saha vāsanāya vihataviddhaṃsitaniravasesakileso mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādiaparimeyyaguṇagaṇādhāro khandhasantāno buddho. Yathāha –

    ‘‘பு³த்³தோ⁴தி யோ ஸோ ப⁴க³வா ஸயம்பூ⁴ அனாசரியகோ புப்³பே³ அனநுஸ்ஸுதேஸு த⁴ம்மேஸு ஸாமங் ஸச்சானி அபி⁴ஸம்பு³ஜ்ஜி², தத்த² ச ஸப்³ப³ஞ்ஞுதங் பத்தோ ப³லேஸு ச வஸீபா⁴வ’’ந்தி (மஹானி॰ 192; சூளனி॰ பாராயனத்து²திகா³தா²னித்³தே³ஸோ 97; படி॰ ம॰ 1.161).

    ‘‘Buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāva’’nti (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddeso 97; paṭi. ma. 1.161).

    அபி-ஸத்³தோ³ ஸம்பா⁴வனே. தேன ‘‘ஏவங் கு³ணவிஸேஸயுத்தோ ஸோபி நாம ப⁴க³வா’’தி வக்க²மானகு³ணத⁴ம்மே ஸம்பா⁴வனங் தீ³பேதி. பு³த்³த⁴பா⁴வந்தி ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங். பா⁴வெத்வாதி உப்பாதெ³த்வா வட்³டெ⁴த்வா ச. ஸச்சி²கத்வாதி பச்சக்க²ங் கத்வா. உபக³தோதி பத்தோ, அதி⁴க³தோதி அத்தோ². ஏதஸ்ஸ பு³த்³த⁴பா⁴வந்தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. க³தமலந்தி விக³தமலங், நித்³தோ³ஸந்தி அத்தோ². வந்தே³தி பணமாமி, தோ²மேமி வா. அனுத்தரந்தி உத்தரரஹிதங், லோகுத்தரந்தி அத்தோ². த⁴ம்மந்தி யதா²னுஸிட்ட²ங் படிபஜ்ஜமானே அபாயதோ ச ஸங்ஸாரதோ ச அபதமானே கத்வா தா⁴ரேதீதி த⁴ம்மோ. அயஞ்ஹெத்த² ஸங்கே²பத்தோ² – ஏவங் விவித⁴கு³ணக³ணஸமன்னாக³தோ பு³த்³தோ⁴பி ப⁴க³வா யங் அரியமக்³க³ஸங்கா²தங் த⁴ம்மங் பா⁴வெத்வா, ப²லனிப்³பா³னங் பன ஸச்சி²கத்வா அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அதி⁴க³தோ, தமேவங் பு³த்³தா⁴னம்பி பு³த்³த⁴பா⁴வஹேதுபூ⁴தங் ஸப்³ப³தோ³ஸமலரஹிதங் அத்தனோ உத்தரிதராபா⁴வேன அனுத்தரங் படிவேத⁴ஸத்³த⁴ம்மங் நமாமீதி. பரியத்திஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸபி தப்பகாஸனத்தா இத⁴ ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³.

    Api-saddo sambhāvane. Tena ‘‘evaṃ guṇavisesayutto sopi nāma bhagavā’’ti vakkhamānaguṇadhamme sambhāvanaṃ dīpeti. Buddhabhāvanti sammāsambodhiṃ. Bhāvetvāti uppādetvā vaḍḍhetvā ca. Sacchikatvāti paccakkhaṃ katvā. Upagatoti patto, adhigatoti attho. Etassa buddhabhāvanti etena sambandho. Gatamalanti vigatamalaṃ, niddosanti attho. Vandeti paṇamāmi, thomemi vā. Anuttaranti uttararahitaṃ, lokuttaranti attho. Dhammanti yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne apāyato ca saṃsārato ca apatamāne katvā dhāretīti dhammo. Ayañhettha saṅkhepattho – evaṃ vividhaguṇagaṇasamannāgato buddhopi bhagavā yaṃ ariyamaggasaṅkhātaṃ dhammaṃ bhāvetvā, phalanibbānaṃ pana sacchikatvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ adhigato, tamevaṃ buddhānampi buddhabhāvahetubhūtaṃ sabbadosamalarahitaṃ attano uttaritarābhāvena anuttaraṃ paṭivedhasaddhammaṃ namāmīti. Pariyattisaddhammassapi tappakāsanattā idha saṅgaho daṭṭhabbo.

    அத² வா ‘‘அபி⁴த⁴ம்மனயஸமுத்³த³ங் அதி⁴க³ஞ்சி², தீணி பிடகானி ஸம்மஸீ’’தி ச அட்ட²கதா²யங் வுத்தத்தா பரியத்தித⁴ம்மஸ்ஸபி ஸச்சி²கிரியாஸம்மஸனபரியாயோ லப்³ப⁴தீதி ஸோபி இத⁴ வுத்தோ ஏவாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ததா² ‘‘யங் த⁴ம்மங் பா⁴வெத்வா ஸச்சி²கத்வா’’தி ச வுத்தத்தா பு³த்³த⁴கரத⁴ம்மபூ⁴தாஹி பாரமிதாஹி ஸஹ புப்³ப³பா⁴கே³ அதி⁴ஸீலஸிக்கா²த³யோபி இத⁴ த⁴ம்மஸத்³தே³ன ஸங்க³ஹிதாதி வேதி³தப்³பா³. தாபி ஹி விக³தப்படிபக்க²தாய க³தமலா, அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணதாய அனுத்தரா சாதி. ததா² ஹி ஸத்தானங் ஸகலவட்டது³க்க²னிஸ்ஸரணாய கதமஹாபி⁴னீஹாரோ மஹாகருணாதி⁴வாஸனபேஸலஜ்ஜா²ஸயோ பஞ்ஞாவிஸேஸபரியோதா³தனிம்மலானங் தா³னத³மஸஞ்ஞமாதீ³னங் உத்தமத⁴ம்மானங் ஸதஸஹஸ்ஸாதி⁴கானி கப்பானங் சத்தாரி அஸங்க்²யெய்யானி ஸக்கச்சங் நிரந்தரங் நிரவஸேஸானங் பா⁴வனாபச்சக்க²கரணேஹி கம்மாதீ³ஸு அதி⁴க³தவஸீபா⁴வோ அச்ச²ரியாசிந்தெய்யமஹானுபா⁴வோ அதி⁴ஸீலஅதி⁴சித்தானங் பரமுக்கங்ஸபாரமிப்பத்தோ ப⁴க³வா பச்சயாகாரே சதுவீஸதிகோடிஸதஸஹஸ்ஸமுகே²ன மஹாவஜிரஞாணங் பேஸெத்வா அனுத்தரங் ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴தி.

    Atha vā ‘‘abhidhammanayasamuddaṃ adhigañchi, tīṇi piṭakāni sammasī’’ti ca aṭṭhakathāyaṃ vuttattā pariyattidhammassapi sacchikiriyāsammasanapariyāyo labbhatīti sopi idha vutto evāti daṭṭhabbaṃ. Tathā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā sacchikatvā’’ti ca vuttattā buddhakaradhammabhūtāhi pāramitāhi saha pubbabhāge adhisīlasikkhādayopi idha dhammasaddena saṅgahitāti veditabbā. Tāpi hi vigatappaṭipakkhatāya gatamalā, anaññasādhāraṇatāya anuttarā cāti. Tathā hi sattānaṃ sakalavaṭṭadukkhanissaraṇāya katamahābhinīhāro mahākaruṇādhivāsanapesalajjhāsayo paññāvisesapariyodātanimmalānaṃ dānadamasaññamādīnaṃ uttamadhammānaṃ satasahassādhikāni kappānaṃ cattāri asaṅkhyeyyāni sakkaccaṃ nirantaraṃ niravasesānaṃ bhāvanāpaccakkhakaraṇehi kammādīsu adhigatavasībhāvo acchariyācinteyyamahānubhāvo adhisīlaadhicittānaṃ paramukkaṃsapāramippatto bhagavā paccayākāre catuvīsatikoṭisatasahassamukhena mahāvajirañāṇaṃ pesetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti.

    எத்த² ச ‘‘பா⁴வெத்வா’’தி ஏதேன விஜ்ஜாஸம்பதா³ய த⁴ம்மங் தோ²மேதி, ‘‘ஸச்சி²கத்வா’’தி ஏதேன விமுத்திஸம்பதா³ய. ததா² பட²மேன ஜா²னஸம்பதா³ய, து³தியேன விமொக்க²ஸம்பதா³ய. பட²மேன வா ஸமாதி⁴ஸம்பதா³ய, து³தியேன ஸமாபத்திஸம்பதா³ய. அத² வா பட²மேன க²யஞாணபா⁴வேன, து³தியேன அனுப்பாத³ஞாணபா⁴வேன. பட²மேன வா விஜ்ஜூபமதாய, து³தியேன வஜிரூபமதாய. புரிமேன வா விராக³ஸம்பத்தியா, து³தியேன நிரோத⁴ஸம்பத்தியா. ததா² பட²மேன நிய்யானபா⁴வேன, து³தியேன நிஸ்ஸரணபா⁴வேன. பட²மேன வா ஹேதுபா⁴வேன, து³தியேன அஸங்க²தபா⁴வேன. பட²மேன வா த³ஸ்ஸனபா⁴வேன, து³தியேன விவேகபா⁴வேன. பட²மேன வா அதி⁴பதிபா⁴வேன, து³தியேன அமதபா⁴வேன த⁴ம்மங் தோ²மேதி. அத² வா ‘‘யங் த⁴ம்மங் பா⁴வெத்வா பு³த்³த⁴பா⁴வங் உபக³தோ’’தி ஏதேன ஸ்வாக்கா²ததாய த⁴ம்மங் தோ²மேதி, ‘‘ஸச்சி²கத்வா’’தி ஏதேன ஸந்தி³ட்டி²கதாய. ததா² புரிமேன அகாலிகதாய, பச்சி²மேன ஏஹிபஸ்ஸிகதாய. புரிமேன வா ஓபனெய்யிகதாய, பச்சி²மேன பச்சத்தங் வேதி³தப்³ப³தாய த⁴ம்மங் தோ²மேதி. ‘‘க³தமல’’ந்தி இமினா ஸங்கிலேஸாபா⁴வதீ³பனேன த⁴ம்மஸ்ஸ பரிஸுத்³த⁴தங் த³ஸ்ஸேதி, ‘‘அனுத்தர’’ந்தி ஏதேன அஞ்ஞஸ்ஸ விஸிட்ட²ஸ்ஸ அபா⁴வதீ³பனேன விபுலபரிபுண்ணதங். பட²மேன வா பஹானஸம்பத³ங் த⁴ம்மஸ்ஸ த³ஸ்ஸேதி, து³தியேன பப⁴வஸம்பத³ங். பா⁴வேதப்³ப³தாய வா த⁴ம்மஸ்ஸ க³தமலபா⁴வோ யோஜேதப்³போ³. பா⁴வனாகு³ணேன ஹி ஸோ தோ³ஸானங் ஸமுக்³கா⁴தகோ ஹோதீதி. ஸச்சி²காதப்³ப³பா⁴வேன அனுத்தரபா⁴வோ யோஜேதப்³போ³. ஸச்சி²கிரியானிப்³ப³த்திதோ ஹி தது³த்தரிகரணீயாபா⁴வதோ அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணதாய அனுத்தரோதி. ததா² ‘‘பா⁴வெத்வா’’தி ஏதேன ஸஹ புப்³ப³பா⁴க³ஸீலாதீ³ஹி ஸெக்கா² ஸீலஸமாதி⁴பஞ்ஞாக்க²ந்தா⁴ த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தி. ‘‘ஸச்சி²கத்வா’’தி ஏதேன ஸஹ அஸங்க²தாய தா⁴துயா அஸெக்கா² ஸீலஸமாதி⁴பஞ்ஞாக்க²ந்தா⁴ த³ஸ்ஸிதா ஹொந்தீதி.

    Ettha ca ‘‘bhāvetvā’’ti etena vijjāsampadāya dhammaṃ thometi, ‘‘sacchikatvā’’ti etena vimuttisampadāya. Tathā paṭhamena jhānasampadāya, dutiyena vimokkhasampadāya. Paṭhamena vā samādhisampadāya, dutiyena samāpattisampadāya. Atha vā paṭhamena khayañāṇabhāvena, dutiyena anuppādañāṇabhāvena. Paṭhamena vā vijjūpamatāya, dutiyena vajirūpamatāya. Purimena vā virāgasampattiyā, dutiyena nirodhasampattiyā. Tathā paṭhamena niyyānabhāvena, dutiyena nissaraṇabhāvena. Paṭhamena vā hetubhāvena, dutiyena asaṅkhatabhāvena. Paṭhamena vā dassanabhāvena, dutiyena vivekabhāvena. Paṭhamena vā adhipatibhāvena, dutiyena amatabhāvena dhammaṃ thometi. Atha vā ‘‘yaṃ dhammaṃ bhāvetvā buddhabhāvaṃ upagato’’ti etena svākkhātatāya dhammaṃ thometi, ‘‘sacchikatvā’’ti etena sandiṭṭhikatāya. Tathā purimena akālikatāya, pacchimena ehipassikatāya. Purimena vā opaneyyikatāya, pacchimena paccattaṃ veditabbatāya dhammaṃ thometi. ‘‘Gatamala’’nti iminā saṃkilesābhāvadīpanena dhammassa parisuddhataṃ dasseti, ‘‘anuttara’’nti etena aññassa visiṭṭhassa abhāvadīpanena vipulaparipuṇṇataṃ. Paṭhamena vā pahānasampadaṃ dhammassa dasseti, dutiyena pabhavasampadaṃ. Bhāvetabbatāya vā dhammassa gatamalabhāvo yojetabbo. Bhāvanāguṇena hi so dosānaṃ samugghātako hotīti. Sacchikātabbabhāvena anuttarabhāvo yojetabbo. Sacchikiriyānibbattito hi taduttarikaraṇīyābhāvato anaññasādhāraṇatāya anuttaroti. Tathā ‘‘bhāvetvā’’ti etena saha pubbabhāgasīlādīhi sekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā dassitā honti. ‘‘Sacchikatvā’’ti etena saha asaṅkhatāya dhātuyā asekkhā sīlasamādhipaññākkhandhā dassitā hontīti.

    3. ஏவங் ஸங்கே²பேனேவ ஸப்³ப³த⁴ம்மகு³ணேஹி ஸத்³த⁴ம்மங் அபி⁴த்த²வித்வா இதா³னி அரியஸங்க⁴ங் தோ²மேதுங் ‘‘ஸுக³தஸ்ஸா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ஸுக³தஸ்ஸாதி ஸம்ப³ந்த⁴னித்³தே³ஸோ. ‘‘தஸ்ஸ புத்தான’’ந்தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. ஓரஸானந்தி புத்தவிஸேஸனங். மாரஸேனமத²னானந்தி ஓரஸபுத்தபா⁴வே காரணனித்³தே³ஸோ தேன கிலேஸப்பஹானமேவ ப⁴க³வதோ ஓரஸபுத்தபா⁴வே காரணங் அனுஜானாதீதி த³ஸ்ஸேதி. அட்ட²ன்னந்தி க³ணனபரிச்சே²த³னித்³தே³ஸோ. தேன ச ஸதிபி தேஸங் ஸத்தவிஸேஸபா⁴வேன அனேகஸதஸஹஸ்ஸபா⁴வே இமங் க³ணனபரிச்சே²த³ங் நாதிவத்தந்தீதி த³ஸ்ஸேதி மக்³க³ட்ட²ப²லட்ட²பா⁴வானதிவத்தனதோ. ஸமூஹந்தி ஸமுதா³யனித்³தே³ஸோ. அரியஸங்க⁴ந்தி கு³ணவிஸிட்ட²ஸங்ஹதபா⁴வனித்³தே³ஸோ. தேன அஸதிபி அரியபுக்³க³லானங் காயஸாமக்³கி³யங் அரியஸங்க⁴பா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி தி³ட்டி²ஸீலஸாமஞ்ஞேன ஸங்ஹதபா⁴வதோ.

    3. Evaṃ saṅkhepeneva sabbadhammaguṇehi saddhammaṃ abhitthavitvā idāni ariyasaṅghaṃ thometuṃ ‘‘sugatassā’’tiādimāha. Tattha sugatassāti sambandhaniddeso. ‘‘Tassa puttāna’’nti etena sambandho. Orasānanti puttavisesanaṃ. Mārasenamathanānanti orasaputtabhāve kāraṇaniddeso tena kilesappahānameva bhagavato orasaputtabhāve kāraṇaṃ anujānātīti dasseti. Aṭṭhannanti gaṇanaparicchedaniddeso. Tena ca satipi tesaṃ sattavisesabhāvena anekasatasahassabhāve imaṃ gaṇanaparicchedaṃ nātivattantīti dasseti maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvānativattanato. Samūhanti samudāyaniddeso. Ariyasaṅghanti guṇavisiṭṭhasaṃhatabhāvaniddeso. Tena asatipi ariyapuggalānaṃ kāyasāmaggiyaṃ ariyasaṅghabhāvaṃ dasseti diṭṭhisīlasāmaññena saṃhatabhāvato.

    தத்த² உரஸி ப⁴வா ஜாதா ஸங்ப³த்³தா⁴ ச ஓரஸா. யதா² ஹி ஸத்தானங் ஓரஸபுத்தா அத்தஜதாய பிது ஸந்தகஸ்ஸ தா³யஜ்ஜஸ்ஸ விஸேஸேன பா⁴கி³னோ ஹொந்தி, ஏவமேதேபி அரியபுக்³க³லா ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ஸவனந்தே அரியாய ஜாதியா ஜாததாய ப⁴க³வதோ ஸந்தகஸ்ஸ விமுத்திஸுக²ஸ்ஸ அரியத⁴ம்மரதனஸ்ஸ ஏகந்தேன பா⁴கி³னோதி ஓரஸா விய ஓரஸா. அத² வா ப⁴க³வதோ த⁴ம்மதே³ஸனானுபா⁴வேன அரியபூ⁴மிங் ஓக்கமமானா ஓக்கந்தா ச அரியஸாவகா ப⁴க³வதோ உரே வாயாமஜனிதாபி⁴ஜாதிதாய நிப்பரியாயேன ஓரஸபுத்தாதி வத்தப்³ப³தங் அரஹந்தி. ஸாவகேஹி பவத்தியமானாபி ஹி த⁴ம்மதே³ஸனா ‘‘ப⁴க³வதோ த⁴ம்மதே³ஸனா’’இச்சேவ வுச்சதி தங்மூலகத்தா லக்க²ணாதி³விஸேஸாபா⁴வதோ ச.

    Tattha urasi bhavā jātā saṃbaddhā ca orasā. Yathā hi sattānaṃ orasaputtā attajatāya pitu santakassa dāyajjassa visesena bhāgino honti, evametepi ariyapuggalā sammāsambuddhassa savanante ariyāya jātiyā jātatāya bhagavato santakassa vimuttisukhassa ariyadhammaratanassa ekantena bhāginoti orasā viya orasā. Atha vā bhagavato dhammadesanānubhāvena ariyabhūmiṃ okkamamānā okkantā ca ariyasāvakā bhagavato ure vāyāmajanitābhijātitāya nippariyāyena orasaputtāti vattabbataṃ arahanti. Sāvakehi pavattiyamānāpi hi dhammadesanā ‘‘bhagavato dhammadesanā’’icceva vuccati taṃmūlakattā lakkhaṇādivisesābhāvato ca.

    யதி³பி அரியஸாவகானங் அரியமக்³கா³தி⁴க³மஸமயே ப⁴க³வதோ விய தத³ந்தராயகரணத்த²ங் தே³வபுத்தமாரோ , மாரவாஹினீ வா ந ஏகந்தேன அபஸாதே³தி, தேஹி பன அபஸாதே³தப்³ப³தாய காரணே விமதி²தே தேபி விமதி²தா ஏவ நாம ஹொந்தீதி ஆஹ – ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி. இமஸ்மிங் பனத்தே² ‘‘மாரமாரஸேனமத²னான’’ந்தி வத்தப்³பே³ ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஏகதே³ஸஸரூபேகஸேஸோ கதோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அத² வா க²ந்தா⁴பி⁴ஸங்கா²ரமாரானங் விய தே³வபுத்தமாரஸ்ஸபி கு³ணமாரணே ஸஹாயபா⁴வூபக³மனதோ கிலேஸப³லகாயோ ‘‘ஸேனா’’தி வுச்சதி. யதா²ஹ – ‘‘காமா தே பட²மா ஸேனா’’திஆதி³ (ஸு॰ நி॰ 438; மஹானி॰ 28, 68, 149). ஸா ச தேஹி தி³யட்³ட⁴ஸஹஸ்ஸபே⁴தா³, அனந்தபே⁴தா³ வா கிலேஸவாஹினீ ஸதித⁴ம்மவிசயவீரியஸமதா²தி³கு³ணப்பஹரணேஹி ஓதி⁴ஸோ விமதி²தா விஹதா வித்³த⁴ஸ்தா சாதி மாரஸேனமத²னா, அரியஸாவகா. ஏதேன தேஸங் ப⁴க³வதோ அனுஜாதபுத்ததங் த³ஸ்ஸேதி.

    Yadipi ariyasāvakānaṃ ariyamaggādhigamasamaye bhagavato viya tadantarāyakaraṇatthaṃ devaputtamāro , māravāhinī vā na ekantena apasādeti, tehi pana apasādetabbatāya kāraṇe vimathite tepi vimathitā eva nāma hontīti āha – ‘‘mārasenamathanāna’’nti. Imasmiṃ panatthe ‘‘māramārasenamathanāna’’nti vattabbe ‘‘mārasenamathanāna’’nti ekadesasarūpekaseso katoti daṭṭhabbaṃ. Atha vā khandhābhisaṅkhāramārānaṃ viya devaputtamārassapi guṇamāraṇe sahāyabhāvūpagamanato kilesabalakāyo ‘‘senā’’ti vuccati. Yathāha – ‘‘kāmā te paṭhamā senā’’tiādi (su. ni. 438; mahāni. 28, 68, 149). Sā ca tehi diyaḍḍhasahassabhedā, anantabhedā vā kilesavāhinī satidhammavicayavīriyasamathādiguṇappaharaṇehi odhiso vimathitā vihatā viddhastā cāti mārasenamathanā, ariyasāvakā. Etena tesaṃ bhagavato anujātaputtataṃ dasseti.

    ஆரகத்தா கிலேஸேஹி, அனயே ந இரியனதோ, அயே ச இரியனதோ அரியா நிருத்தினயேன. அத² வா ஸதே³வகேன லோகேன ஸரணந்தி அரணீயதோ உபக³ந்தப்³ப³தோ, உபக³தானஞ்ச தத³த்த²ஸித்³தி⁴தோ அரியா, அரியானங் ஸங்கோ⁴தி அரியஸங்கோ⁴, அரியோ ச ஸோ ஸங்கோ⁴ சாதி வா அரியஸங்கோ⁴, தங் அரியஸங்க⁴ங். ப⁴க³வதோ அபரபா⁴கே³ பு³த்³த⁴த⁴ம்மரதனானம்பி ஸமதி⁴க³மோ ஸங்க⁴ரதனாதீ⁴னோதி அஸ்ஸ அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ ப³ஹூபகாரதங் த³ஸ்ஸேதுங் இதே⁴வ ‘‘ஸிரஸா வந்தே³’’தி வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato ariyā niruttinayena. Atha vā sadevakena lokena saraṇanti araṇīyato upagantabbato, upagatānañca tadatthasiddhito ariyā, ariyānaṃ saṅghoti ariyasaṅgho, ariyo ca so saṅgho cāti vā ariyasaṅgho, taṃ ariyasaṅghaṃ. Bhagavato aparabhāge buddhadhammaratanānampi samadhigamo saṅgharatanādhīnoti assa ariyasaṅghassa bahūpakārataṃ dassetuṃ idheva ‘‘sirasā vande’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.

    எத்த² ச ‘‘ஸுக³தஸ்ஸ ஓரஸானங் புத்தான’’ந்தி ஏதேன அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ பப⁴வஸம்பத³ங் த³ஸ்ஸேதி, ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஏதேன பஹானஸம்பத³ங் ஸகலஸங்கிலேஸப்பஹானதீ³பனதோ. ‘‘அட்ட²ன்னம்பி ஸமூஹ’’ந்தி ஏதேன ஞாணஸம்பத³ங் மக்³க³ட்ட²ப²லட்ட²பா⁴வதீ³பனதோ. ‘‘அரியஸங்க⁴’’ந்தி ஏதேன பப⁴வஸம்பத³ங் த³ஸ்ஸேதி ஸப்³ப³ஸங்கா⁴னங் அக்³க³பா⁴வதீ³பனதோ. அத² வா ‘‘ஸுக³தஸ்ஸ ஓரஸானங் புத்தான’’ந்தி அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ விஸுத்³த⁴னிஸ்ஸயபா⁴வதீ³பனங், ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஸம்மாஉஜுஞாயஸாமீசிப்படிபன்னபா⁴வதீ³பனங், ‘‘அட்ட²ன்னம்பி ஸமூஹ’’ந்தி ஆஹுனெய்யாதி³பா⁴வதீ³பனங், ‘‘அரியஸங்க⁴’’ந்தி அனுத்தரபுஞ்ஞக்கெ²த்தபா⁴வதீ³பனங். ததா² ‘‘ஸுக³தஸ்ஸ ஓரஸானங் புத்தான’’ந்தி ஏதேன அரியஸங்க⁴ஸ்ஸ லோகுத்தரஸரணக³மனஸப்³பா⁴வங் தீ³பேதி. லோகுத்தரஸரணக³மனேன ஹி தே ப⁴க³வதோ ஓரஸபுத்தா ஜாதா. ‘‘மாரஸேனமத²னான’’ந்தி ஏதேன அபி⁴னீஹாரஸம்பதா³ஸித்³த⁴ங் புப்³ப³பா⁴கே³ ஸம்மாபடிபத்திங் த³ஸ்ஸேதி. கதாபி⁴னீஹாரா ஹி ஸம்மாபடிபன்னா மாரங் மாரபரிஸங் வா அபி⁴விஜினந்தி. ‘‘அட்ட²ன்னம்பி ஸமூஹ’’ந்தி ஏதேன வித்³த⁴ஸ்தவிபக்கே² ஸெக்கா²ஸெக்க²த⁴ம்மே த³ஸ்ஸேதி புக்³க³லாதி⁴ட்டா²னேன மக்³க³ப²லத⁴ம்மானங் பகாஸிதத்தா. ‘‘அரியஸங்க⁴’’ந்தி அக்³க³த³க்கி²ணெய்யபா⁴வங் த³ஸ்ஸேதி. ஸரணக³மனஞ்ச ஸாவகானங் ஸப்³ப³கு³ணானங் ஆதி³, ஸபுப்³ப³பா⁴க³ப்படிபதா³ ஸெக்கா² ஸீலக்க²ந்தா⁴த³யோ மஜ்ஜே², அஸெக்கா² ஸீலக்க²ந்தா⁴த³யோ பரியோஸானந்தி ஆதி³மஜ்ஜ²பரியோஸானகல்யாணா ஸங்கே²பதோ ஸப்³பே³ அரியஸங்க⁴கு³ணா பகாஸிதா ஹொந்தி.

    Ettha ca ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti etena ariyasaṅghassa pabhavasampadaṃ dasseti, ‘‘mārasenamathanāna’’nti etena pahānasampadaṃ sakalasaṃkilesappahānadīpanato. ‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena ñāṇasampadaṃ maggaṭṭhaphalaṭṭhabhāvadīpanato. ‘‘Ariyasaṅgha’’nti etena pabhavasampadaṃ dasseti sabbasaṅghānaṃ aggabhāvadīpanato. Atha vā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti ariyasaṅghassa visuddhanissayabhāvadīpanaṃ, ‘‘mārasenamathanāna’’nti sammāujuñāyasāmīcippaṭipannabhāvadīpanaṃ, ‘‘aṭṭhannampi samūha’’nti āhuneyyādibhāvadīpanaṃ, ‘‘ariyasaṅgha’’nti anuttarapuññakkhettabhāvadīpanaṃ. Tathā ‘‘sugatassa orasānaṃ puttāna’’nti etena ariyasaṅghassa lokuttarasaraṇagamanasabbhāvaṃ dīpeti. Lokuttarasaraṇagamanena hi te bhagavato orasaputtā jātā. ‘‘Mārasenamathanāna’’nti etena abhinīhārasampadāsiddhaṃ pubbabhāge sammāpaṭipattiṃ dasseti. Katābhinīhārā hi sammāpaṭipannā māraṃ māraparisaṃ vā abhivijinanti. ‘‘Aṭṭhannampi samūha’’nti etena viddhastavipakkhe sekkhāsekkhadhamme dasseti puggalādhiṭṭhānena maggaphaladhammānaṃ pakāsitattā. ‘‘Ariyasaṅgha’’nti aggadakkhiṇeyyabhāvaṃ dasseti. Saraṇagamanañca sāvakānaṃ sabbaguṇānaṃ ādi, sapubbabhāgappaṭipadā sekkhā sīlakkhandhādayo majjhe, asekkhā sīlakkhandhādayo pariyosānanti ādimajjhapariyosānakalyāṇā saṅkhepato sabbe ariyasaṅghaguṇā pakāsitā honti.

    4. ஏவங் கா³தா²த்தயேன ஸங்கே²பதோ ஸகலகு³ணஸங்கித்தனமுகே²ன ரதனத்தயஸ்ஸ பணாமங் கத்வா இதா³னி தங்னிபச்சகாரங் யதா²தி⁴ப்பேதே பயோஜனே பரிணாமெந்தோ ‘‘இதி மே’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ரதிஜனநட்டே²ன ரதனங், பு³த்³த⁴த⁴ம்மஸங்கா⁴. தேஸஞ்ஹி ‘‘இதிபி ஸோ ப⁴க³வா’’திஆதி³னா யதா²பூ⁴தகு³ணே ஆவஜ்ஜெந்தஸ்ஸ அமதாதி⁴க³மஹேதுபூ⁴தங் அனப்பகங் பீதிபாமோஜ்ஜங் உப்பஜ்ஜதி. யதா²ஹ –

    4. Evaṃ gāthāttayena saṅkhepato sakalaguṇasaṃkittanamukhena ratanattayassa paṇāmaṃ katvā idāni taṃnipaccakāraṃ yathādhippete payojane pariṇāmento ‘‘iti me’’tiādimāha. Tattha ratijananaṭṭhena ratanaṃ, buddhadhammasaṅghā. Tesañhi ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā yathābhūtaguṇe āvajjentassa amatādhigamahetubhūtaṃ anappakaṃ pītipāmojjaṃ uppajjati. Yathāha –

    ‘‘யஸ்மிங், மஹானாம, ஸமயே அரியஸாவகோ ததா²க³தங் அனுஸ்ஸரதி, நேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே ராக³பரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, ந தோ³ஸ…பே॰… ந மோஹபரியுட்டி²தங் சித்தங் ஹோதி, உஜுக³தமேவஸ்ஸ தஸ்மிங் ஸமயே சித்தங் ஹோதி ததா²க³தங் ஆரப்³ப⁴. உஜுக³தசித்தோ கோ² பன, மஹானாம, அரியஸாவகோ லப⁴தி அத்த²வேத³ங், லப⁴தி த⁴ம்மவேத³ங், லப⁴தி த⁴ம்மூபஸங்ஹிதங் பாமோஜ்ஜங், பமுதி³தஸ்ஸ பீதி ஜாயதீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 6.10; 11.11).

    ‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosa…pe… na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti tathāgataṃ ārabbha. Ujugatacitto kho pana, mahānāma, ariyasāvako labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojjaṃ, pamuditassa pīti jāyatī’’tiādi (a. ni. 6.10; 11.11).

    சித்தீகதாதி³பா⁴வோ வா ரதனட்டோ². வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Cittīkatādibhāvo vā ratanaṭṭho. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘சித்தீகதங் மஹக்³க⁴ஞ்ச, அதுலங் து³ல்லப⁴த³ஸ்ஸனங்;

    ‘‘Cittīkataṃ mahagghañca, atulaṃ dullabhadassanaṃ;

    அனோமஸத்தபரிபோ⁴க³ங், ரதனங் தேன வுச்சதீ’’தி. (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 2.33; ஸங்॰ நி॰ அட்ட²॰ 3.5.223; கு²॰ பா॰ அட்ட²॰ 6.3; ஸு॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.226);

    Anomasattaparibhogaṃ, ratanaṃ tena vuccatī’’ti. (dī. ni. aṭṭha. 2.33; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.223; khu. pā. aṭṭha. 6.3; su. ni. aṭṭha. 1.226);

    சித்தீகதபா⁴வாத³யோ ச அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணா பு³த்³தா⁴தீ³ஸு ஏவ லப்³ப⁴ந்தீதி.

    Cittīkatabhāvādayo ca anaññasādhāraṇā buddhādīsu eva labbhantīti.

    வந்த³னாவ வந்த³னாமயங் யதா² ‘‘தா³னமயங், ஸீலமய’’ந்தி (தீ³॰ நி॰ 3.305; இதிவு॰ 60). வந்த³னா செத்த² காயவாசாசித்தேஹி திண்ணங் ரதனானங் கு³ணனின்னதா, தோ²மனா வா. புஜ்ஜபா⁴வப²லனிப்³ப³த்தனதோ புஞ்ஞங், அத்தனோ ஸந்தானங் புனாதீதி வா. ஸுவிஹதந்தராயோதி ஸுட்டு² விஹதந்தராயோ. ஏதேன அத்தனோ பஸாத³ஸம்பத்தியா, ரதனத்தயஸ்ஸ ச கெ²த்தபா⁴வஸம்பத்தியா தங் புஞ்ஞங் அத்த²ப்பகாஸனஸ்ஸ உபகா⁴தகஉபத்³த³வானங் விஹனநே ஸமத்த²ந்தி த³ஸ்ஸேதி. ஹுத்வாதி புப்³ப³காலகிரியா. தஸ்ஸ ‘‘அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. தஸ்ஸாதி யங் ரதனத்தயவந்த³னாமயங் புஞ்ஞங், தஸ்ஸ. ஆனுபா⁴வேனாதி ப³லேன.

    Vandanāva vandanāmayaṃ yathā ‘‘dānamayaṃ, sīlamaya’’nti (dī. ni. 3.305; itivu. 60). Vandanā cettha kāyavācācittehi tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaninnatā, thomanā vā. Pujjabhāvaphalanibbattanato puññaṃ, attano santānaṃ punātīti vā. Suvihatantarāyoti suṭṭhu vihatantarāyo. Etena attano pasādasampattiyā, ratanattayassa ca khettabhāvasampattiyā taṃ puññaṃ atthappakāsanassa upaghātakaupaddavānaṃ vihanane samatthanti dasseti. Hutvāti pubbakālakiriyā. Tassa ‘‘atthaṃ pakāsayissāmī’’ti etena sambandho. Tassāti yaṃ ratanattayavandanāmayaṃ puññaṃ, tassa. Ānubhāvenāti balena.

    5. ஏவங் ரதனத்தயஸ்ஸ நிபச்சகாரகரணே பயோஜனங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி யஸ்ஸா த⁴ம்மதே³ஸனாய அத்த²ங் ஸங்வண்ணேதுகாமோ, தஸ்ஸா தாவ கு³ணாபி⁴த்த²வனவஸேன உபஞ்ஞாபனத்த²ங் ‘‘ஏககது³காதி³படிமண்டி³தஸ்ஸா’’திஆதி³மாஹ, ஏககாதீ³னி அங்கா³னி உபரூபரி வட்³டெ⁴த்வா தே³ஸிதேஹி ஸுத்தந்தேஹி படிமண்டி³தஸ்ஸ விஸிட்ட²ஸ்ஸாதி அத்தோ². ஏதேன ‘‘அங்கு³த்தரோ’’தி அயங் இமஸ்ஸ ஆக³மஸ்ஸ அத்தா²னுக³தா ஸமஞ்ஞாதி த³ஸ்ஸேதி. நனு ச ஏககாதி³வஸேன தே³ஸிதானி ஸுத்தானியேவ ஆக³மோ. கஸ்ஸ பன ஏககது³காதீ³ஹி படிமண்டி³தபா⁴வோதி? ஸச்சமேதங் பரமத்த²தோ, ஸுத்தானி பன உபாதா³ய பஞ்ஞத்தோ ஆக³மோ. யதே²வ ஹி அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸமுதா³யே ஸுத்தந்தி வோஹாரோ, ஏவங் ஸுத்தஸமுதா³யே ஆக³மோதி வோஹாரோ. ஏககாதீ³ஹி அங்கே³ஹி உபரூபரி உத்தரோ அதி⁴கோதி அங்கு³த்தரோ, ஆக³மிஸ்ஸந்தி எத்த², ஏதேன, ஏதஸ்மா வா அத்தத்த²பரத்தா²த³யோதி ஆக³மோ, ஆதி³கல்யாணாதி³கு³ணஸம்பத்தியா உத்தமட்டே²ன தங்தங்அபி⁴பத்தி²தஸமித்³தி⁴ஹேதுதாய பண்டி³தேஹி வரிதப்³ப³தோ வரோ, ஆக³மோ ச ஸோ வரோ ச ஸெட்ட²ட்டே²னாதி ஆக³மவரோ, ஆக³மஸம்மதேஹி வா வரோதி ஆக³மவரோ. அங்கு³த்தரோ ச ஸோ ஆக³மவரோ சாதி அங்கு³த்தராக³மவரோ, தஸ்ஸ.

    5. Evaṃ ratanattayassa nipaccakārakaraṇe payojanaṃ dassetvā idāni yassā dhammadesanāya atthaṃ saṃvaṇṇetukāmo, tassā tāva guṇābhitthavanavasena upaññāpanatthaṃ ‘‘ekakadukādipaṭimaṇḍitassā’’tiādimāha, ekakādīni aṅgāni uparūpari vaḍḍhetvā desitehi suttantehi paṭimaṇḍitassa visiṭṭhassāti attho. Etena ‘‘aṅguttaro’’ti ayaṃ imassa āgamassa atthānugatā samaññāti dasseti. Nanu ca ekakādivasena desitāni suttāniyeva āgamo. Kassa pana ekakadukādīhi paṭimaṇḍitabhāvoti? Saccametaṃ paramatthato, suttāni pana upādāya paññatto āgamo. Yatheva hi atthabyañjanasamudāye suttanti vohāro, evaṃ suttasamudāye āgamoti vohāro. Ekakādīhi aṅgehi uparūpari uttaro adhikoti aṅguttaro, āgamissanti ettha, etena, etasmā vā attatthaparatthādayoti āgamo, ādikalyāṇādiguṇasampattiyā uttamaṭṭhena taṃtaṃabhipatthitasamiddhihetutāya paṇḍitehi varitabbato varo, āgamo ca so varo ca seṭṭhaṭṭhenāti āgamavaro, āgamasammatehi vā varoti āgamavaro. Aṅguttaro ca so āgamavaro cāti aṅguttarāgamavaro, tassa.

    புங்க³வா வுச்சந்தி உஸபா⁴, அஸந்தஸனபரிஸ்ஸயஸஹனஸ்ஸ பரிபாலனாதி³கு³ணேஹி தங்ஸதி³ஸதாய த⁴ம்மகதி²கா ஏவ புங்க³வாதி த⁴ம்மகதி²கபுங்க³வா, தேஸங். ஹேதூபமாதி³ப்படிமண்டி³தனானாவித⁴தே³ஸனானயவிசித்ததாய விசித்தபடிபா⁴னஜனநஸ்ஸ. ஸுமங்க³லவிலாஸினீஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²; ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²; ஸங்॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.1.க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²) பன ‘‘பு³த்³தா⁴னுபு³த்³த⁴ஸங்வண்ணிதஸ்ஸா’’தி வுத்தங். பு³த்³தா⁴னஞ்ஹி ஸச்சப்படிவேத⁴ங் அனுக³ம்ம படிவித்³த⁴ஸச்சா அக்³க³ஸாவகாத³யோ அரியா பு³த்³தா⁴னுபு³த்³தா⁴. அயம்பி ஆக³மோ தேஹி அத்த²ஸங்வண்ணனாவஸேன கு³ணஸங்வண்ணனாவஸேன ச ஸங்வண்ணிதோ ஏவ. அத² வா பு³த்³தா⁴ ச அனுபு³த்³தா⁴ ச பு³த்³தா⁴னுபு³த்³தா⁴தி யோஜேதப்³ப³ங். ஸம்மாஸம்பு³த்³தே⁴னேவ ஹி திண்ணங் பிடகானங் அத்த²வண்ணனாக்கமோ பா⁴ஸிதோ, யா ‘‘பகிண்ணகதே³ஸனா’’தி வுச்சதி. ததோ ஸங்கா³யனாதி³வஸேனேவ ஸாவகேஹீதி ஆசரியா வத³ந்தி. இத⁴ பன ‘‘த⁴ம்மகதி²கபுங்க³வானங் விசித்தபடிபா⁴னஜனநஸ்ஸ’’இச்சேவ தோ²மனா கதா. ஸங்வண்ணனாஸு சாயங் ஆசரியஸ்ஸ பகதி, யா தங்தங்ஸங்வண்ணனாஸு ஆதி³தோ தஸ்ஸ தஸ்ஸ ஸங்வண்ணேதப்³ப³ஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ விஸேஸகு³ணகித்தனேன தோ²மனா. ததா² ஹி ஸுமங்க³லவிலாஸினீபபஞ்சஸூத³னீஸாரத்த²ப்பகாஸனீஸு அட்ட²ஸாலினீஆதீ³ஸு ச யதா²க்கமங் ‘‘ஸத்³தா⁴வஹகு³ணஸ்ஸ, பரவாத³மத²னஸ்ஸ, ஞாணப்பபே⁴த³ஜனநஸ்ஸ, தஸ்ஸ க³ம்பீ⁴ரஞாணேஹி ஓகா³ள்ஹஸ்ஸ அபி⁴ண்ஹஸோ நானானயவிசித்தஸ்ஸா’’திஆதி³னா தோ²மனா கதா.

    Puṅgavā vuccanti usabhā, asantasanaparissayasahanassa paripālanādiguṇehi taṃsadisatāya dhammakathikā eva puṅgavāti dhammakathikapuṅgavā, tesaṃ. Hetūpamādippaṭimaṇḍitanānāvidhadesanānayavicittatāya vicittapaṭibhānajananassa. Sumaṅgalavilāsinīādīsu (dī. ni. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā; ma. ni. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.ganthārambhakathā) pana ‘‘buddhānubuddhasaṃvaṇṇitassā’’ti vuttaṃ. Buddhānañhi saccappaṭivedhaṃ anugamma paṭividdhasaccā aggasāvakādayo ariyā buddhānubuddhā. Ayampi āgamo tehi atthasaṃvaṇṇanāvasena guṇasaṃvaṇṇanāvasena ca saṃvaṇṇito eva. Atha vā buddhā ca anubuddhā ca buddhānubuddhāti yojetabbaṃ. Sammāsambuddheneva hi tiṇṇaṃ piṭakānaṃ atthavaṇṇanākkamo bhāsito, yā ‘‘pakiṇṇakadesanā’’ti vuccati. Tato saṅgāyanādivaseneva sāvakehīti ācariyā vadanti. Idha pana ‘‘dhammakathikapuṅgavānaṃ vicittapaṭibhānajananassa’’icceva thomanā katā. Saṃvaṇṇanāsu cāyaṃ ācariyassa pakati, yā taṃtaṃsaṃvaṇṇanāsu ādito tassa tassa saṃvaṇṇetabbassa dhammassa visesaguṇakittanena thomanā. Tathā hi sumaṅgalavilāsinīpapañcasūdanīsāratthappakāsanīsu aṭṭhasālinīādīsu ca yathākkamaṃ ‘‘saddhāvahaguṇassa, paravādamathanassa, ñāṇappabhedajananassa, tassa gambhīrañāṇehi ogāḷhassa abhiṇhaso nānānayavicittassā’’tiādinā thomanā katā.

    6. அத்தோ² கதீ²யதி ஏதாயாதி அத்த²கதா², ஸா ஏவ அட்ட²கதா², த்த²-காரஸ்ஸ ட்ட²-காரங் கத்வா யதா² ‘‘து³க்க²ஸ்ஸ பீளனட்டோ²’’தி (படி॰ ம॰ 1.17; 2.8). ஆதி³தோதிஆதி³ம்ஹி பட²மஸங்கீ³தியங் . ச²ளபி⁴ஞ்ஞதாய பரமேன சித்தவஸீபா⁴வேன ஸமன்னாக³தத்தா ஜா²னாதீ³ஸு பஞ்சவித⁴வஸிதாஸப்³பா⁴வதோ ச வஸினோ, தே²ரா மஹாகஸ்ஸபாத³யோ, தேஸங் ஸதேஹி பஞ்சஹி. யாதி யா அட்ட²கதா². ஸங்கீ³தாதி அத்த²ங் பகாஸேதுங் யுத்தட்டா²னே ‘‘அயங் ஏதஸ்ஸ அத்தோ², அயங் ஏதஸ்ஸ அத்தோ²’’தி ஸங்க³ஹெத்வா வுத்தா. அனுஸங்கீ³தா ச யஸத்தே²ராதீ³ஹி பச்சா²பி து³தியததியஸங்கீ³தீஸு. இமினா அத்தனோ ஸங்வண்ணனாய ஆக³மனவிஸுத்³தி⁴ங் த³ஸ்ஸேதி.

    6. Attho kathīyati etāyāti atthakathā, sā eva aṭṭhakathā, ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā yathā ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho’’ti (paṭi. ma. 1.17; 2.8). Āditotiādimhi paṭhamasaṅgītiyaṃ . Chaḷabhiññatāya paramena cittavasībhāvena samannāgatattā jhānādīsu pañcavidhavasitāsabbhāvato ca vasino, therā mahākassapādayo, tesaṃ satehi pañcahi. Yāti yā aṭṭhakathā. Saṅgītāti atthaṃ pakāsetuṃ yuttaṭṭhāne ‘‘ayaṃ etassa attho, ayaṃ etassa attho’’ti saṅgahetvā vuttā. Anusaṅgītā ca yasattherādīhi pacchāpi dutiyatatiyasaṅgītīsu. Iminā attano saṃvaṇṇanāya āgamanavisuddhiṃ dasseti.

    7. ஸீஹஸ்ஸ லானதோ க³ஹணதோ ஸீஹளோ, ஸீஹகுமாரோ. தங்வங்ஸஜாததாய தம்ப³பண்ணிதீ³பே க²த்தியானங், தேஸங் நிவாஸதாய தம்ப³பண்ணிதீ³பஸ்ஸ ச ஸீஹளபா⁴வோ வேதி³தப்³போ³. ஆப⁴தாதி ஜம்பு³தீ³பதோ ஆனீதா. அதா²தி பச்சா². அபரபா⁴கே³ ஹி அஸங்கரத்த²ங் ஸீஹளபா⁴ஸாய அட்ட²கதா² ட²பிதாதி. தேன ஸா மூலட்ட²கதா² ஸப்³ப³ஸாதா⁴ரணா ந ஹோதீதி இத³ங் அத்த²ப்பகாஸனங் ஏகந்தேன கரணீயந்தி த³ஸ்ஸேதி. தேனேவாஹ – ‘‘தீ³பவாஸீனமத்தா²யா’’தி. தத்த² தீ³பவாஸீனந்தி ஜம்பு³தீ³பவாஸீனங், தீ³பவாஸீனந்தி வா ஸீஹளதீ³பவாஸீனங் அத்தா²ய ஸீஹளபா⁴ஸாய ட²பிதாதி யோஜனா.

    7. Sīhassa lānato gahaṇato sīhaḷo, sīhakumāro. Taṃvaṃsajātatāya tambapaṇṇidīpe khattiyānaṃ, tesaṃ nivāsatāya tambapaṇṇidīpassa ca sīhaḷabhāvo veditabbo. Ābhatāti jambudīpato ānītā. Athāti pacchā. Aparabhāge hi asaṅkaratthaṃ sīhaḷabhāsāya aṭṭhakathā ṭhapitāti. Tena sā mūlaṭṭhakathā sabbasādhāraṇā na hotīti idaṃ atthappakāsanaṃ ekantena karaṇīyanti dasseti. Tenevāha – ‘‘dīpavāsīnamatthāyā’’ti. Tattha dīpavāsīnanti jambudīpavāsīnaṃ, dīpavāsīnanti vā sīhaḷadīpavāsīnaṃ atthāya sīhaḷabhāsāya ṭhapitāti yojanā.

    8. அபனெத்வானாதி கஞ்சுகஸதி³ஸங் ஸீஹளபா⁴ஸங்அபனெத்வான. ததோதி அட்ட²கதா²தோ. அஹந்தி அத்தானங் நித்³தி³ஸதி. மனோரமங் பா⁴ஸந்தி மாக³த⁴பா⁴ஸங். ஸா ஹி ஸபா⁴வனிருத்திபூ⁴தா பண்டி³தானங் மனங் ரமயதீதி. தேனேவாஹ – ‘‘தந்தினயானுச்ச²விக’’ந்தி, பாளிக³தியா அனுலோமிகங் பாளிச்சா²யானுவிதா⁴யினிந்தி அத்தோ². விக³ததோ³ஸந்தி அஸபா⁴வனிருத்திபா⁴ஸந்தரரஹிதங்.

    8.Apanetvānāti kañcukasadisaṃ sīhaḷabhāsaṃapanetvāna. Tatoti aṭṭhakathāto. Ahanti attānaṃ niddisati. Manoramaṃ bhāsanti māgadhabhāsaṃ. Sā hi sabhāvaniruttibhūtā paṇḍitānaṃ manaṃ ramayatīti. Tenevāha – ‘‘tantinayānucchavika’’nti, pāḷigatiyā anulomikaṃ pāḷicchāyānuvidhāyininti attho. Vigatadosanti asabhāvaniruttibhāsantararahitaṃ.

    9. ஸமயங் அவிலோமெந்தோதி ஸித்³த⁴ந்தங் அவிரோதெ⁴ந்தோ. ஏதேன அத்த²தோ³ஸாபா⁴வமாஹ. அவிருத்³த⁴த்தா ஏவ ஹி தே²ரவாதா³பி இத⁴ பகாஸீயிஸ்ஸந்தி. தே²ரவங்ஸதீ³பானந்தி தி²ரேஹி ஸீலக்க²ந்தா⁴தீ³ஹி ஸமன்னாக³தத்தா தே²ரா , மஹாகஸ்ஸபாத³யோ, தேஹி ஆக³தா ஆசரியபரம்பரா தே²ரவங்ஸோ. தப்பரியாபன்னா ஹுத்வா ஆக³மாதி⁴க³மஸம்பன்னத்தா பஞ்ஞாபஜ்ஜோதேன தஸ்ஸ ஸமுஜ்ஜலனதோ தே²ரவங்ஸதீ³பா, மஹாவிஹாரவாஸினோ தே²ரா, தேஸங். விவிதே⁴ஹி ஆகாரேஹி நிச்சீ²யதீதி வினிச்ச²யோ, க³ண்டி²ட்டா²னேஸு கீ²லமத்³த³னாகாரேன பவத்தா விமதிச்சே²த³கதா². ஸுட்டு² நிபுணோ ஸண்ஹோ வினிச்ச²யோ ஏதேஸந்தி ஸுனிபுணவினிச்ச²யா. அத² வா வினிச்சி²னோதீதி வினிச்ச²யோ, யதா²வுத்தத்த²விஸயங் ஞாணங். ஸுட்டு² நிபுணோ சே²கோ வினிச்ச²யோ ஏதேஸந்தி ஸுனிபுணவினிச்ச²யா. ஏதேன மஹாகஸ்ஸபாதி³த்தே²ரபரம்பராப⁴தோ, ததோயேவ ச அவிபரீதோ ஸண்ஹஸுகு²மோ மஹாவிஹாரவாஸீனங் வினிச்ச²யோதி தஸ்ஸ பமாணபூ⁴ததங் த³ஸ்ஸேதி.

    9.Samayaṃ avilomentoti siddhantaṃ avirodhento. Etena atthadosābhāvamāha. Aviruddhattā eva hi theravādāpi idha pakāsīyissanti. Theravaṃsadīpānanti thirehi sīlakkhandhādīhi samannāgatattā therā , mahākassapādayo, tehi āgatā ācariyaparamparā theravaṃso. Tappariyāpannā hutvā āgamādhigamasampannattā paññāpajjotena tassa samujjalanato theravaṃsadīpā, mahāvihāravāsino therā, tesaṃ. Vividhehi ākārehi nicchīyatīti vinicchayo, gaṇṭhiṭṭhānesu khīlamaddanākārena pavattā vimaticchedakathā. Suṭṭhu nipuṇo saṇho vinicchayo etesanti sunipuṇavinicchayā. Atha vā vinicchinotīti vinicchayo, yathāvuttatthavisayaṃ ñāṇaṃ. Suṭṭhu nipuṇo cheko vinicchayo etesanti sunipuṇavinicchayā. Etena mahākassapādittheraparamparābhato, tatoyeva ca aviparīto saṇhasukhumo mahāvihāravāsīnaṃ vinicchayoti tassa pamāṇabhūtataṃ dasseti.

    10. ஸுஜனஸ்ஸ சாதி -ஸத்³தோ³ ஸம்பிண்ட³னத்தோ². தேன ‘‘ந கேவலங் ஜம்பு³தீ³பவாஸீனங்யேவ அத்தா²ய, அத² கோ² ஸாது⁴ஜனானங் தோஸனத்த²ஞ்சா’’தி த³ஸ்ஸேதி. தேன ச ‘‘தம்ப³பண்ணிதீ³பவாஸீனம்பி அத்தா²யா’’தி அயமத்தோ² ஸித்³தோ⁴ ஹோதி உக்³க³ஹணாதி³ஸுகரதாய தேஸம்பி ப³ஹூபகாரத்தா. சிரட்டி²தத்த²ந்தி சிரட்டி²திஅத்த²ங், சிரகாலாவட்டா²னாயாதி அத்தோ². இத³ஞ்ஹி அத்த²ப்பகாஸனங் அவிபரீதப்³யஞ்ஜனஸுனிக்கே²பஸ்ஸ அத்த²ஸுனீதஸ்ஸ ச உபாயபா⁴வதோ ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸ சிரட்டி²தியா ஸங்வத்ததி. வுத்தஞ்ஹேதங் ப⁴க³வதா –

    10.Sujanassati ca-saddo sampiṇḍanattho. Tena ‘‘na kevalaṃ jambudīpavāsīnaṃyeva atthāya, atha kho sādhujanānaṃ tosanatthañcā’’ti dasseti. Tena ca ‘‘tambapaṇṇidīpavāsīnampi atthāyā’’ti ayamattho siddho hoti uggahaṇādisukaratāya tesampi bahūpakārattā. Ciraṭṭhitatthanti ciraṭṭhitiatthaṃ, cirakālāvaṭṭhānāyāti attho. Idañhi atthappakāsanaṃ aviparītabyañjanasunikkhepassa atthasunītassa ca upāyabhāvato saddhammassa ciraṭṭhitiyā saṃvattati. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘த்³வேமே, பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மா ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸ டி²தியா அஸம்மோஸாய அனந்தரதா⁴னாய ஸங்வத்தந்தி. கதமே த்³வே? ஸுனிக்கி²த்தஞ்ச பத³ப்³யஞ்ஜனங், அத்தோ² ச ஸுனீதோ’’தி (அ॰ நி॰ 2.21).

    ‘‘Dveme, bhikkhave, dhammā saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṃvattanti. Katame dve? Sunikkhittañca padabyañjanaṃ, attho ca sunīto’’ti (a. ni. 2.21).

    11-12. யங் அத்த²வண்ணனங் கத்து²காமோ, தஸ்ஸா மஹந்தத்தங் பரிஹரிதுங் ‘‘ஸாவத்தி²பபூ⁴தீன’’ந்திஆதி³மாஹ. தேனாஹ – ‘‘ந இத⁴ வித்தா²ரகத²ங் கரிஸ்ஸாமி, ந தங் இத⁴ விசாரயிஸ்ஸாமீ’’தி ச. தத்த² தீ³க⁴ஸ்ஸாதி தீ³க⁴னிகாயஸ்ஸ. மஜ்ஜி²மஸ்ஸாதி மஜ்ஜி²மனிகாயஸ்ஸ. ‘‘ஸங்கீ³தீனங் த்³வின்னங் யா மே அத்த²ங் வத³ந்தேனா’’திபி பாடோ². தத்த²பி ஸங்கீ³தீனங் த்³வின்னந்தி தீ³க⁴மஜ்ஜி²மனிகாயானந்தி அத்தோ² க³ஹேதப்³போ³. மேதி கரணத்தே² ஸாமிவசனங், மயாதி அத்தோ². ஸுத³ந்தி நிபாதமத்தங். ஹெட்டா² தீ³க⁴ஸ்ஸ மஜ்ஜி²மஸ்ஸ ச அத்த²ங் வத³ந்தேன ஸாவத்தி²பபு⁴தீனங் நக³ரானங் யா வண்ணனா கதா, தஸ்ஸா வித்தா²ரகத²ங் ந இத⁴ பி⁴ய்யோ கரிஸ்ஸாமீதி யோஜேதப்³ப³ங். யானி ச தத்த² வத்தூ²னி வித்தா²ரவஸேன வுத்தானி, தேஸம்பி வித்தா²ரகத²ங் ந இத⁴ பி⁴ய்யோ கரிஸ்ஸாமீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴.

    11-12. Yaṃ atthavaṇṇanaṃ katthukāmo, tassā mahantattaṃ pariharituṃ ‘‘sāvatthipabhūtīna’’ntiādimāha. Tenāha – ‘‘na idha vitthārakathaṃ karissāmi, na taṃ idha vicārayissāmī’’ti ca. Tattha dīghassāti dīghanikāyassa. Majjhimassāti majjhimanikāyassa. ‘‘Saṅgītīnaṃ dvinnaṃ yā me atthaṃ vadantenā’’tipi pāṭho. Tatthapi saṅgītīnaṃ dvinnanti dīghamajjhimanikāyānanti attho gahetabbo. Meti karaṇatthe sāmivacanaṃ, mayāti attho. Sudanti nipātamattaṃ. Heṭṭhā dīghassa majjhimassa ca atthaṃ vadantena sāvatthipabhutīnaṃ nagarānaṃ yā vaṇṇanā katā, tassā vitthārakathaṃ na idha bhiyyo karissāmīti yojetabbaṃ. Yāni ca tattha vatthūni vitthāravasena vuttāni, tesampi vitthārakathaṃ na idha bhiyyo karissāmīti sambandho.

    13. இதா³னி ‘‘ந இத⁴ வித்தா²ரகத²ங் கரிஸ்ஸாமீ’’தி ஸாமஞ்ஞதோ வுத்தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ பவரங் த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘ஸுத்தானங் பனா’’திஆதி³ வுத்தங். ஸுத்தானங் யே அத்தா² வத்தூ²ஹி வினா ந பகாஸந்தீதி யோஜேதப்³ப³ங்.

    13. Idāni ‘‘na idha vitthārakathaṃ karissāmī’’ti sāmaññato vuttassa atthassa pavaraṃ dassetuṃ – ‘‘suttānaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Suttānaṃ ye atthā vatthūhi vinā na pakāsantīti yojetabbaṃ.

    14. யங் அட்ட²கத²ங் கத்துகாமோ, ததே³கதே³ஸபா⁴வேன விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³ ச க³ஹேதப்³போ³தி கதி²கானங் உபதே³ஸங் கரொந்தோ தத்த² விசாரிதத⁴ம்மே உத்³தே³ஸவஸேன த³ஸ்ஸேதி – ‘‘ஸீலகதா²’’திஆதி³னா. தத்த² ஸீலகதா²தி சாரித்தவாரித்தாதி³வஸேன ஸீலஸ்ஸ வித்தா²ரகதா². து⁴தத⁴ம்மாதி பிண்ட³பாதிகங்கா³த³யோ தேரஸ கிலேஸது⁴னநகத⁴ம்மா. கம்மட்டா²னானி ஸப்³பா³னீதி பாளியங் ஆக³தானி அட்ட²திங்ஸ, அட்ட²கதா²யங் த்³வேதி நிரவஸேஸானி யோக³கம்மஸ்ஸ பா⁴வனாய பவத்திட்டா²னானி. சரியாவிதா⁴னஸஹிதோதி ராக³சரிதாதீ³னங் ஸபா⁴வாதி³விதா⁴னேன ஸஹிதோ. ஜா²னானி சத்தாரி ரூபாவசரஜ்ஜா²னானி, ஸமாபத்தியோ சதஸ்ஸோ ஆருப்பஸமாபத்தியோ . அட்ட²பி வா படிலத்³த⁴மத்தானி ஜா²னானி ஸமாபஜ்ஜனவஸீபா⁴வப்பத்தியா ஸமாபத்தியோ. ஜா²னானி வா ரூபாரூபாவசரஜ்ஜா²னானி, ஸமாபத்தியோ ப²லஸமாபத்தினிரோத⁴ஸமாபத்தியோ.

    14. Yaṃ aṭṭhakathaṃ kattukāmo, tadekadesabhāvena visuddhimaggo ca gahetabboti kathikānaṃ upadesaṃ karonto tattha vicāritadhamme uddesavasena dasseti – ‘‘sīlakathā’’tiādinā. Tattha sīlakathāti cārittavārittādivasena sīlassa vitthārakathā. Dhutadhammāti piṇḍapātikaṅgādayo terasa kilesadhunanakadhammā. Kammaṭṭhānāni sabbānīti pāḷiyaṃ āgatāni aṭṭhatiṃsa, aṭṭhakathāyaṃ dveti niravasesāni yogakammassa bhāvanāya pavattiṭṭhānāni. Cariyāvidhānasahitoti rāgacaritādīnaṃ sabhāvādividhānena sahito. Jhānāni cattāri rūpāvacarajjhānāni, samāpattiyo catasso āruppasamāpattiyo . Aṭṭhapi vā paṭiladdhamattāni jhānāni samāpajjanavasībhāvappattiyā samāpattiyo. Jhānāni vā rūpārūpāvacarajjhānāni, samāpattiyo phalasamāpattinirodhasamāpattiyo.

    15. லோகியலோகுத்தரபே⁴தா³ ச² அபி⁴ஞ்ஞாயோ ஸப்³பா³ அபி⁴ஞ்ஞாயோ. ஞாணவிப⁴ங்கா³தீ³ஸு ஆக³தனயேன ஏகவிதா⁴தி³னா பஞ்ஞாய ஸங்கலெத்வா ஸம்பிண்டெ³த்வா நிச்ச²யோ பஞ்ஞாஸங்கலனநிச்ச²யோ.

    15. Lokiyalokuttarabhedā cha abhiññāyo sabbā abhiññāyo. Ñāṇavibhaṅgādīsu āgatanayena ekavidhādinā paññāya saṃkaletvā sampiṇḍetvā nicchayo paññāsaṅkalananicchayo.

    16. பச்சயத⁴ம்மானங் ஹேதுஆதீ³னங் பச்சயுப்பன்னத⁴ம்மானங் ஹேதுபச்சயாதி³பா⁴வோ பச்சயாகாரோ, தஸ்ஸ தே³ஸனா பச்சயாகாரதே³ஸனா, படிச்சஸமுப்பாத³கதா²தி அத்தோ². ஸா பன க⁴னவினிப்³போ⁴க³ஸ்ஸ ஸுது³க்கரதாய ஸண்ஹஸுகு²மா, நிகாயந்தரலத்³தி⁴ஸங்கரரஹிதா, ஏகத்தனயாதி³ஸஹிதா ச தத்த² விசாரிதாதி ஆஹ – ‘‘ஸுபரிஸுத்³த⁴னிபுணனயா’’தி. படிஸம்பி⁴தா³தீ³ஸு ஆக³தனயங் அவிஸ்ஸஜ்ஜெத்வாவ விசாரிதத்தா அவிமுத்ததந்திமக்³கா³.

    16. Paccayadhammānaṃ hetuādīnaṃ paccayuppannadhammānaṃ hetupaccayādibhāvo paccayākāro, tassa desanā paccayākāradesanā, paṭiccasamuppādakathāti attho. Sā pana ghanavinibbhogassa sudukkaratāya saṇhasukhumā, nikāyantaraladdhisaṅkararahitā, ekattanayādisahitā ca tattha vicāritāti āha – ‘‘suparisuddhanipuṇanayā’’ti. Paṭisambhidādīsu āgatanayaṃ avissajjetvāva vicāritattā avimuttatantimaggā.

    17. இதி பன ஸப்³ப³ந்தி இதி-ஸத்³தோ³ பரிஸமாபனே, பன-ஸத்³தோ³ வசனாலங்காரே, ஏதங் ஸப்³ப³ந்தி அத்தோ². இதா⁴தி இமிஸ்ஸா அட்ட²கதா²ய ந விசாரயிஸ்ஸாமி புனருத்திபா⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ.

    17.Iti pana sabbanti iti-saddo parisamāpane, pana-saddo vacanālaṅkāre, etaṃ sabbanti attho. Idhāti imissā aṭṭhakathāya na vicārayissāmi punaruttibhāvatoti adhippāyo.

    18. இதா³னி தஸ்ஸேவ அவிசாரணஸ்ஸ ஏகந்தகாரணங் நித்³தா⁴ரெந்தோ ‘‘மஜ்ஜே² விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ‘‘மஜ்ஜே² ட²த்வா’’தி ஏதேன மஜ்ஜ²பா⁴வதீ³பனேன விஸேஸதோ சதுன்னங் ஆக³மானங் ஸாதா⁴ரணட்ட²கதா² விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³, ந ஸுமங்க³லவிலாஸினீஆத³யோ விய அஸாதா⁴ரணட்ட²கதா²தி த³ஸ்ஸேதி. ‘‘விஸேஸதோ’’தி ச இத³ங் வினயாபி⁴த⁴ம்மானம்பி விஸுத்³தி⁴மக்³கோ³ யதா²ரஹங் அத்த²வண்ணனா ஹோதி ஏவாதி கத்வா வுத்தங்.

    18. Idāni tasseva avicāraṇassa ekantakāraṇaṃ niddhārento ‘‘majjhe visuddhimaggo’’tiādimāha. Tattha ‘‘majjhe ṭhatvā’’ti etena majjhabhāvadīpanena visesato catunnaṃ āgamānaṃ sādhāraṇaṭṭhakathā visuddhimaggo, na sumaṅgalavilāsinīādayo viya asādhāraṇaṭṭhakathāti dasseti. ‘‘Visesato’’ti ca idaṃ vinayābhidhammānampi visuddhimaggo yathārahaṃ atthavaṇṇanā hoti evāti katvā vuttaṃ.

    19. இச்சேவாதி இதி ஏவ. தம்பீதி விஸுத்³தி⁴மக்³க³ம்பி. ஏதாயாதி மனோரத²பூரணியா. எத்த² ச ‘‘ஸீஹளதீ³பங் ஆப⁴தா’’திஆதி³னா அத்த²ப்பகாஸனஸ்ஸ நிமித்தங் த³ஸ்ஸேதி, ‘‘தீ³பவாஸீனமத்தா²ய ஸுஜனஸ்ஸ ச துட்ட²த்த²ங் சிரட்டி²தத்த²ஞ்ச த⁴ம்மஸ்ஸா’’தி ஏதேன பயோஜனங், அபனெத்வான ததோஹங், ஸீஹளபா⁴ஸ’’ந்திஆதி³னா. ‘‘ஸாவத்தி²பபு⁴தீன’’ந்திஆதி³னா ச கரணப்பகாரங். ஹெட்டி²மனிகாயேஸு விஸுத்³தி⁴மக்³கே³ ச விசாரிதானங் அத்தா²னங் அவிசாரணம்பி ஹி இத⁴ கரணப்பகாரோ ஏவாதி.

    19.Iccevāti iti eva. Tampīti visuddhimaggampi. Etāyāti manorathapūraṇiyā. Ettha ca ‘‘sīhaḷadīpaṃ ābhatā’’tiādinā atthappakāsanassa nimittaṃ dasseti, ‘‘dīpavāsīnamatthāya sujanassa ca tuṭṭhatthaṃ ciraṭṭhitatthañca dhammassā’’ti etena payojanaṃ, apanetvāna tatohaṃ, sīhaḷabhāsa’’ntiādinā. ‘‘Sāvatthipabhutīna’’ntiādinā ca karaṇappakāraṃ. Heṭṭhimanikāyesu visuddhimagge ca vicāritānaṃ atthānaṃ avicāraṇampi hi idha karaṇappakāro evāti.

    க³ந்தா²ரம்ப⁴கதா²வண்ணனா நிட்டி²தா.

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    1. ரூபாதி³வக்³க³வண்ணனா

    1. Rūpādivaggavaṇṇanā

    நிதா³னவண்ணனா

    Nidānavaṇṇanā

    விபா⁴க³வந்தானங் ஸபா⁴வவிபா⁴வனங் விபா⁴க³த³ஸ்ஸனவஸேனேவ ஹோதீதி பட²மங் தாவ நிபாதஸுத்தவஸேன விபா⁴க³ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘தத்த² அங்கு³த்தராக³மோ நாமா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² தத்தா²தி ‘‘அங்கு³த்தராக³மஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி யதி³த³ங் வுத்தங், தஸ்மிங் வசனே, ‘‘யஸ்ஸ அத்த²ங் பகாஸயிஸ்ஸாமீ’’தி படிஞ்ஞாதங், ஸோ அங்கு³த்தராக³மோ நாம நிபாதஸுத்தவஸேன ஏவங் விபா⁴கோ³தி அத்தோ². அத² வா தத்தா²தி ‘‘அங்கு³த்தரனிஸ்ஸிதங் அத்த²’’ந்தி ஏதஸ்மிங் வசனே யோ அங்கு³த்தராக³மோ வுத்தோ, ஸோ நிபாதஸுத்தாதி³வஸேன ஏதி³ஸோதி அத்தோ².

    Vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgadassanavaseneva hotīti paṭhamaṃ tāva nipātasuttavasena vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha aṅguttarāgamo nāmā’’tiādimāha. Tattha tatthāti ‘‘aṅguttarāgamassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti yadidaṃ vuttaṃ, tasmiṃ vacane, ‘‘yassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti paṭiññātaṃ, so aṅguttarāgamo nāma nipātasuttavasena evaṃ vibhāgoti attho. Atha vā tatthāti ‘‘aṅguttaranissitaṃ attha’’nti etasmiṃ vacane yo aṅguttarāgamo vutto, so nipātasuttādivasena edisoti attho.

    இதா³னி தங் ஆதி³தோ பட்டா²ய ஸங்வண்ணிதுகாமோ அத்தனோ ஸங்வண்ணனாய பட²மமஹாஸங்கீ³தியங் நிக்கி²த்தானுக்கமேன பவத்தபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் ‘‘தஸ்ஸ நிபாதேஸு…பே॰… வுத்தங் நிதா³னமாதீ³’’திஆதி³மாஹ. தத்த² யதா²பச்சயங் தத்த² தத்த² தே³ஸிதத்தா பஞ்ஞத்தத்தா ச விப்பகிண்ணானங் த⁴ம்மவினயானங் ஸங்க³ஹெத்வா கா³யனங் கத²னங் ஸங்கீ³தி. ஏதேன தங்தங்ஸிக்கா²பதா³னங் ஸுத்தானஞ்ச ஆதி³பரியோஸானேஸு அந்தரந்தரா ச ஸம்ப³ந்த⁴வஸேன ட²பிதங் ஸங்கீ³திகாரவசனங் ஸங்க³ஹிதங் ஹோதி. ஸங்கீ³யமானஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ மஹந்ததாய பூஜனீயதாய ச மஹதீ ஸங்கீ³தி மஹாஸங்கீ³தி, பட²மா மஹாஸங்கீ³தி பட²மமஹாஸங்கீ³தி, தஸ்ஸா பவத்திகாலோ பட²மமஹாஸங்கீ³திகாலோ, தஸ்மிங் பட²மமஹாஸங்கீ³திகாலே. நித³தா³தி தே³ஸனங் தே³ஸகாலாதி³வஸேன அவிதி³தங் விதி³தங் கத்வா நித³ஸ்ஸேதீதி நிதா³னங். யோ லோகியேஹி உபொக்³கா⁴தோதி வுச்சதி, ஸ்வாயமெத்த² ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்திஆதி³கோ க³ந்தோ² வேதி³தப்³போ³. ந ‘‘ஸனிதா³னாஹங், பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மங் தே³ஸேமீ’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 3.126) விய அஜ்ஜா²ஸயாதி³தே³ஸனுப்பத்திஹேது. தேனேவாஹ – ‘‘ஏவங் மே ஸுதந்திஆதி³கங் ஆயஸ்மதா ஆனந்தே³ன பட²மமஹாஸங்கீ³திகாலே வுத்தங் நிதா³னமாதீ³’’தி.

    Idāni taṃ ādito paṭṭhāya saṃvaṇṇitukāmo attano saṃvaṇṇanāya paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkamena pavattabhāvadassanatthaṃ ‘‘tassa nipātesu…pe… vuttaṃ nidānamādī’’tiādimāha. Tattha yathāpaccayaṃ tattha tattha desitattā paññattattā ca vippakiṇṇānaṃ dhammavinayānaṃ saṅgahetvā gāyanaṃ kathanaṃ saṅgīti. Etena taṃtaṃsikkhāpadānaṃ suttānañca ādipariyosānesu antarantarā ca sambandhavasena ṭhapitaṃ saṅgītikāravacanaṃ saṅgahitaṃ hoti. Saṅgīyamānassa atthassa mahantatāya pūjanīyatāya ca mahatī saṅgīti mahāsaṅgīti, paṭhamā mahāsaṅgīti paṭhamamahāsaṅgīti, tassā pavattikālo paṭhamamahāsaṅgītikālo, tasmiṃ paṭhamamahāsaṅgītikāle. Nidadāti desanaṃ desakālādivasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ. Yo lokiyehi upogghātoti vuccati, svāyamettha ‘‘evaṃ me suta’’ntiādiko gantho veditabbo. Na ‘‘sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemī’’tiādīsu (a. ni. 3.126) viya ajjhāsayādidesanuppattihetu. Tenevāha – ‘‘evaṃ me sutantiādikaṃ āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ nidānamādī’’ti.

    1. ‘‘ஸா பனேஸா’’திஆதி³னா பா³ஹிரனிதா³னே வத்தப்³ப³ங் அதிதி³ஸித்வா இதா³னி அப்³ப⁴ந்தரனிதா³னங் ஆதி³தோ பட்டா²ய ஸங்வண்ணிதுங் ‘‘யங் பனேத’’ந்தி வுத்தங். தத்த² யஸ்மா ஸங்வண்ணனங் கரொந்தேன ஸங்வண்ணேதப்³பே³ த⁴ம்மே பதா³னி பத³விபா⁴க³ங் தத³த்த²ஞ்ச த³ஸ்ஸெத்வா ததோ பரங் பிண்ட³த்தா²தி³னித³ஸ்ஸனவஸேன ச ஸங்வண்ணனா காதப்³பா³, தஸ்மா பதா³னி தாவ த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஏவந்தி நிபாதபத³’’ந்திஆதி³மாஹ . தத்த² பத³விபா⁴கோ³தி பதா³னங் விஸேஸோ, ந பத³விக்³க³ஹோ. அத² வா பதா³னி ச பத³விபா⁴கோ³ ச பத³விபா⁴கோ³, பத³விக்³க³ஹோ ச பத³விபா⁴கோ³ ச பத³விபா⁴கோ³தி வா ஏகஸேஸவஸேன பத³பத³விக்³க³ஹா பத³விபா⁴க³ஸத்³தே³ன வுத்தாதி வேதி³தப்³ப³ங். தத்த² பத³விக்³க³ஹோ ‘‘ஜேதஸ்ஸ வனங் ஜேதவன’’ந்திஆதி³னா ஸமாஸபதே³ஸு த³ட்ட²ப்³போ³.

    1. ‘‘Sā panesā’’tiādinā bāhiranidāne vattabbaṃ atidisitvā idāni abbhantaranidānaṃ ādito paṭṭhāya saṃvaṇṇituṃ ‘‘yaṃ paneta’’nti vuttaṃ. Tattha yasmā saṃvaṇṇanaṃ karontena saṃvaṇṇetabbe dhamme padāni padavibhāgaṃ tadatthañca dassetvā tato paraṃ piṇḍatthādinidassanavasena ca saṃvaṇṇanā kātabbā, tasmā padāni tāva dassento ‘‘evanti nipātapada’’ntiādimāha . Tattha padavibhāgoti padānaṃ viseso, na padaviggaho. Atha vā padāni ca padavibhāgo ca padavibhāgo, padaviggaho ca padavibhāgo ca padavibhāgoti vā ekasesavasena padapadaviggahā padavibhāgasaddena vuttāti veditabbaṃ. Tattha padaviggaho ‘‘jetassa vanaṃ jetavana’’ntiādinā samāsapadesu daṭṭhabbo.

    அத்த²தோதி பத³த்த²தோ. தங் பன பத³த்த²ங் அத்து²த்³தா⁴ரக்கமேன பட²மங் ஏவங்-ஸத்³த³ஸ்ஸ த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஏவங்-ஸத்³தோ³ தாவா’’திஆதி³மாஹ. அவதா⁴ரணாதீ³தி எத்த² ஆதி³-ஸத்³தே³ன இத³மத்த²புச்சா²பரிமாணாதி³அத்தா²னங் ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³. ததா² ஹி ‘‘ஏவங்க³தானி புது²ஸிப்பாயதனானி, ஏவமாதீ³னீ’’திஆதீ³ஸு இத³ங்-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தே² ஏவங்-ஸத்³தோ³. க³த-ஸத்³தோ³ ஹி பகாரபரியாயோ, ததா² விதா⁴கார-ஸத்³தா³ ச. ததா² ஹி வித⁴யுத்தக³தஸத்³தே³ லோகியா பகாரத்தே² வத³ந்தி. ‘‘ஏவங் ஸு தே ஸுன்ஹாதா ஸுவிலித்தா கப்பிதகேஸமஸ்ஸூ ஆமுக்கமணிகுண்ட³லாப⁴ரணா ஓதா³தவத்த²வஸனா பஞ்சஹி காமகு³ணேஹி ஸமப்பிதா ஸமங்கீ³பூ⁴தா பரிசாரெந்தி ஸெய்யதா²பி த்வங் ஏதரஹி ஸாசரியகோதி. நோ ஹித³ங், போ⁴ கோ³தமா’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.286) புச்சா²யங். ‘‘ஏவங் லஹுபரிவத்தங் (அ॰ நி॰ 1.48), ஏவமாயுபரியந்தோ’’தி (தீ³॰ நி॰ 1.244; பாரா॰ 12) ச ஆதீ³ஸு பரிமாணே.

    Atthatoti padatthato. Taṃ pana padatthaṃ atthuddhārakkamena paṭhamaṃ evaṃ-saddassa dassento ‘‘evaṃ-saddo tāvā’’tiādimāha. Avadhāraṇādīti ettha ādi-saddena idamatthapucchāparimāṇādiatthānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Tathā hi ‘‘evaṃgatāni puthusippāyatanāni, evamādīnī’’tiādīsu idaṃ-saddassa atthe evaṃ-saddo. Gata-saddo hi pakārapariyāyo, tathā vidhākāra-saddā ca. Tathā hi vidhayuttagatasadde lokiyā pakāratthe vadanti. ‘‘Evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmukkamaṇikuṇḍalābharaṇā odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyakoti. No hidaṃ, bho gotamā’’tiādīsu (dī. ni. 1.286) pucchāyaṃ. ‘‘Evaṃ lahuparivattaṃ (a. ni. 1.48), evamāyupariyanto’’ti (dī. ni. 1.244; pārā. 12) ca ādīsu parimāṇe.

    நனு ச ‘‘ஏவங் ஸு தே ஸுன்ஹாதா ஸுவிலித்தா ஏவமாயுபரியந்தோ’’தி எத்த² ஏவங்-ஸத்³தே³ன புச்ச²னாகாரபரிமாணாகாரானங் வுத்தத்தா ஆகாரத்தோ² ஏவ ஏவங்-ஸத்³தோ³தி? ந, விஸேஸஸப்³பா⁴வதோ. ஆகாரமத்தவாசகோ ஹி ஏவங்-ஸத்³தோ³ ஆகாரத்தோ²தி அதி⁴ப்பேதோ யதா² ‘‘ஏவங் ப்³யாகோ²’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.234; பாசி॰ 417; சூளவ॰ 65), ந பன ஆகாரவிஸேஸவாசகோ. ஏவஞ்ச கத்வா ‘‘ஏவங் ஜாதேன மச்சேனா’’திஆதீ³னி (த⁴॰ ப॰ 53) உபமாதி³உதா³ஹரணானி உபபன்னானி ஹொந்தி. ததா² ஹி ‘‘யதா² ஹி…பே॰… ப³ஹு’’ந்தி (த⁴॰ ப॰ 53) எத்த² புப்ப²ராஸிட்டா²னியதோ மனுஸ்ஸூபபத்திஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனயோனிஸோமனஸிகாரபோ⁴க³ஸம்பத்தி- ஆதி³தா³னாதி³புஞ்ஞகிரியாஹேதுஸமுதா³யதோ ஸோபா⁴ஸுக³ந்த⁴தாதி³கு³ணயோக³தோ மாலாகு³ணஸதி³ஸியோ பஹூதா புஞ்ஞகிரியா மரிதப்³ப³ஸபா⁴வதாய மச்சேன ஸத்தேன கத்தப்³பா³தி ஜோதிதத்தா புப்ப²ராஸிமாலாகு³ணாவ உபமா. தேஸங் உபமாகாரோ யதா²-ஸத்³தே³ன அனியமதோ வுத்தோதி ‘‘ஏவங்-ஸத்³தோ³ உபமாகாரனிக³மனத்தோ²’’தி வத்துங் யுத்தங், ஸோ பன உபமாகாரோ நியமியமானோ அத்த²தோ உபமாவ ஹோதீதி ஆஹ – ‘‘உபமாயங் ஆக³தோ’’தி. ததா² ‘‘ஏவங் இமினா ஆகாரேன அபி⁴க்கமிதப்³ப³’’ந்திஆதி³னா உபதி³ஸியமானாய ஸமணஸாருப்பாய ஆகப்பஸம்பத்தியா யோ தத்த² உபதி³ஸனாகாரோ, ஸோ அத்த²தோ உபதே³ஸோ ஏவாதி வுத்தங் – ‘‘ஏவங் தே…பே॰… உபதே³ஸே’’தி. ததா² ஏவமேதங் ப⁴க³வா, ஏவமேதங் ஸுக³தாதி எத்த² ப⁴க³வதா யதா²வுத்தமத்த²ங் அவிபரீததோ ஜானந்தேஹி கதங் தத்த² ஸங்விஜ்ஜமானகு³ணானங் பகாரேஹி ஹங்ஸனங் உத³க்³க³தாகரணங் ஸம்பஹங்ஸனங், யோ தத்த² ஸம்பஹங்ஸனாகாரோதி யோஜேதப்³ப³ங்.

    Nanu ca ‘‘evaṃ su te sunhātā suvilittā evamāyupariyanto’’ti ettha evaṃ-saddena pucchanākāraparimāṇākārānaṃ vuttattā ākārattho eva evaṃ-saddoti? Na, visesasabbhāvato. Ākāramattavācako hi evaṃ-saddo ākāratthoti adhippeto yathā ‘‘evaṃ byākho’’tiādīsu (ma. ni. 1.234; pāci. 417; cūḷava. 65), na pana ākāravisesavācako. Evañca katvā ‘‘evaṃ jātena maccenā’’tiādīni (dha. pa. 53) upamādiudāharaṇāni upapannāni honti. Tathā hi ‘‘yathā hi…pe… bahu’’nti (dha. pa. 53) ettha puppharāsiṭṭhāniyato manussūpapattisappurisūpanissayasaddhammassavanayonisomanasikārabhogasampatti- ādidānādipuññakiriyāhetusamudāyato sobhāsugandhatādiguṇayogato mālāguṇasadisiyo pahūtā puññakiriyā maritabbasabhāvatāya maccena sattena kattabbāti jotitattā puppharāsimālāguṇāva upamā. Tesaṃ upamākāro yathā-saddena aniyamato vuttoti ‘‘evaṃ-saddo upamākāranigamanattho’’ti vattuṃ yuttaṃ, so pana upamākāro niyamiyamāno atthato upamāva hotīti āha – ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti. Tathā ‘‘evaṃ iminā ākārena abhikkamitabba’’ntiādinā upadisiyamānāya samaṇasāruppāya ākappasampattiyā yo tattha upadisanākāro, so atthato upadeso evāti vuttaṃ – ‘‘evaṃ te…pe… upadese’’ti. Tathā evametaṃbhagavā, evametaṃ sugatāti ettha bhagavatā yathāvuttamatthaṃ aviparītato jānantehi kataṃ tattha saṃvijjamānaguṇānaṃ pakārehi haṃsanaṃ udaggatākaraṇaṃ sampahaṃsanaṃ, yo tattha sampahaṃsanākāroti yojetabbaṃ.

    ஏவமேவங் பனாயந்தி எத்த² க³ரஹணாகாரோதி யோஜேதப்³ப³ங், ஸோ ச க³ரஹணாகாரோ ‘‘வஸலீ’’திஆதி³கு²ங்ஸனஸத்³த³ஸன்னிதா⁴னதோ இத⁴ ஏவங்-ஸத்³தே³ன பகாஸிதோதி விஞ்ஞாயதி. யதா² செத்த², ஏவங் உபமாகாராத³யோபி உபமாதி³வஸேன வுத்தானங் புப்ப²ராஸிஆதி³ஸத்³தா³னங் ஸன்னிதா⁴னதோதி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஏவங், ப⁴ந்தேதி கோ²திஆதீ³ஸு பன த⁴ம்மஸ்ஸ ஸாது⁴கங் ஸவனமனஸிகாரேன நியோஜிதேஹி பி⁴க்கூ²ஹி அத்தனோ தத்த² டி²தபா⁴வஸ்ஸ படிஜானநவஸேன வுத்தத்தா எத்த² ஏவங்-ஸத்³தோ³ வசனஸம்படிச்ச²னத்தோ² வுத்தோ, தேன ‘‘ஏவங், ப⁴ந்தே, ஸாது⁴ ப⁴ந்தே, ஸுட்டு² ப⁴ந்தே’’தி வுத்தங் ஹோதி. ஏவஞ்ச வதே³ஹீதி ‘‘யதா²ஹங் வதா³மி, ஏவங் ஸமணங் ஆனந்த³ங் வதே³ஹீ’’தி வத³னாகாரோ இதா³னி வத்தப்³போ³ ஏவங்-ஸத்³தே³ன நித³ஸ்ஸீயதீதி நித³ஸ்ஸனத்தோ² வுத்தோ. ஏவங் நோதி எத்தா²பி தேஸங் யதா²வுத்தத⁴ம்மானங் அஹிதது³க்கா²வஹபா⁴வே ஸன்னிட்டா²னஜனநத்த²ங் அனுமதிக்³க³ஹணவஸேன ‘‘நோ வா, கத²ங் வோ எத்த² ஹோதீ’’தி புச்சா²ய கதாய ‘‘ஏவங் நோ எத்த² ஹோதீ’’தி வுத்தத்தா ததா³காரஸன்னிட்டா²னங் ஏவங்-ஸத்³தே³ன விபா⁴விதந்தி விஞ்ஞாயதி. ஸோ பன தேஸங் த⁴ம்மானங் அஹிதாய து³க்கா²ய ஸங்வத்தனாகாரோ நியமியமானோ அவதா⁴ரணத்தோ² ஹோதீதி ஆஹ – ‘‘ஏவங் நோ எத்த² ஹோதீதிஆதீ³ஸு அவதா⁴ரணே’’தி.

    Evamevaṃ panāyanti ettha garahaṇākāroti yojetabbaṃ, so ca garahaṇākāro ‘‘vasalī’’tiādikhuṃsanasaddasannidhānato idha evaṃ-saddena pakāsitoti viññāyati. Yathā cettha, evaṃ upamākārādayopi upamādivasena vuttānaṃ puppharāsiādisaddānaṃ sannidhānatoti daṭṭhabbaṃ. Evaṃ, bhanteti khotiādīsu pana dhammassa sādhukaṃ savanamanasikārena niyojitehi bhikkhūhi attano tattha ṭhitabhāvassa paṭijānanavasena vuttattā ettha evaṃ-saddo vacanasampaṭicchanattho vutto, tena ‘‘evaṃ, bhante, sādhu bhante, suṭṭhu bhante’’ti vuttaṃ hoti. Evañca vadehīti ‘‘yathāhaṃ vadāmi, evaṃ samaṇaṃ ānandaṃ vadehī’’ti vadanākāro idāni vattabbo evaṃ-saddena nidassīyatīti nidassanattho vutto. Evaṃ noti etthāpi tesaṃ yathāvuttadhammānaṃ ahitadukkhāvahabhāve sanniṭṭhānajananatthaṃ anumatiggahaṇavasena ‘‘no vā, kathaṃ vo ettha hotī’’ti pucchāya katāya ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ti vuttattā tadākārasanniṭṭhānaṃ evaṃ-saddena vibhāvitanti viññāyati. So pana tesaṃ dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanākāro niyamiyamāno avadhāraṇattho hotīti āha – ‘‘evaṃ no ettha hotītiādīsu avadhāraṇe’’ti.

    நானானயனிபுணந்தி ஏகத்தனானத்தஅப்³யாபாரஏவங்த⁴ம்மதாஸங்கா²தா, நந்தி³யாவட்டதிபுக்க²லஸீஹவிக்கீளிதஅங்குஸதி³ஸாலோசனஸங்கா²தா வா ஆதா⁴ராதி³பே⁴த³வஸேன நானாவிதா⁴ நயா நானானயா. நயா வா பாளிக³தியோ, தா ச பஞ்ஞத்திஆதி³வஸேன ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யாதி³லோகியாதி³தது³ப⁴யவோமிஸ்ஸகதாதி³வஸேன குஸலாதி³வஸேன க²ந்தா⁴தி³வஸேன ஸங்க³ஹாதி³வஸேன ஸமயவிமுத்தாதி³வஸேன பதா⁴னாதி³வஸேன குஸலமூலாதி³வஸேன திகபட்டா²னாதி³வஸேன ச நானப்பகாராதி நானானயா, தேஹி நிபுணங் ஸண்ஹங் ஸுகு²மந்தி நானானயனிபுணங். ஆஸயோவ அஜ்ஜா²ஸயோ, தே ச ஸஸ்ஸதாதி³பே⁴தே³ன தத்த² ச அப்பரஜக்க²தாதி³பே⁴தே³ன ச அனேகே, அத்தஜ்ஜா²ஸயாத³யோ ஏவ வா ஸமுட்டா²னங் உப்பத்திஹேது ஏதஸ்ஸாதி அனேகஜ்ஜா²ஸயஸமுட்டா²னங். அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னந்தி அத்த²ப்³யஞ்ஜனபரிபுண்ணங் உபனேதப்³பா³பா⁴வதோ. ஸங்காஸனபகாஸனவிவரணவிப⁴ஜனஉத்தானீகரணபஞ்ஞத்திவஸேன ச²ஹி அத்த²பதே³ஹி அக்க²ரபத³ப்³யஞ்ஜனாகாரனிருத்தினித்³தே³ஸவஸேன ச²ஹி ப்³யஞ்ஜனபதே³ஹி ச ஸமன்னாக³தந்தி வா அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.

    Nānānayanipuṇanti ekattanānattaabyāpāraevaṃdhammatāsaṅkhātā, nandiyāvaṭṭatipukkhalasīhavikkīḷitaaṅkusadisālocanasaṅkhātā vā ādhārādibhedavasena nānāvidhā nayā nānānayā. Nayā vā pāḷigatiyo, tā ca paññattiādivasena saṃkilesabhāgiyādilokiyāditadubhayavomissakatādivasena kusalādivasena khandhādivasena saṅgahādivasena samayavimuttādivasena padhānādivasena kusalamūlādivasena tikapaṭṭhānādivasena ca nānappakārāti nānānayā, tehi nipuṇaṃ saṇhaṃ sukhumanti nānānayanipuṇaṃ. Āsayova ajjhāsayo, te ca sassatādibhedena tattha ca apparajakkhatādibhedena ca aneke, attajjhāsayādayo eva vā samuṭṭhānaṃ uppattihetu etassāti anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ. Atthabyañjanasampannanti atthabyañjanaparipuṇṇaṃ upanetabbābhāvato. Saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatanti vā attho daṭṭhabbo.

    விவித⁴பாடிஹாரியந்தி எத்த² பாடிஹாரியபத³ஸ்ஸ வசனத்த²ங் ‘‘படிபக்க²ஹரணதோ ராகா³தி³கிலேஸாபனயனதோ ச பாடிஹாரிய’’ந்தி வத³ந்தி. ப⁴க³வதோ பன படிபக்கா² ராகா³த³யோ ந ஸந்தி , யே ஹரிதப்³பா³. புது²ஜ்ஜனானம்பி விக³தூபக்கிலேஸே அட்ட²கு³ணஸமன்னாக³தே சித்தே ஹதபடிபக்கே² இத்³தி⁴வித⁴ங் பவத்ததி, தஸ்மா தத்த² பவத்தவோஹாரேன ச ந ஸக்கா இத⁴ ‘‘பாடிஹாரிய’’ந்தி வத்து²ங். ஸசே பன மஹாகாருணிகஸ்ஸ ப⁴க³வதோ வேனெய்யக³தா ச கிலேஸா படிபக்கா², தேஸங் ஹரணதோ ‘‘பாடிஹாரிய’’ந்தி வுத்தங், ஏவங் ஸதி யுத்தமேதங். அத² வா ப⁴க³வதோ ச ஸாஸனஸ்ஸ ச படிபக்கா² தித்தி²யா, தேஸங் ஹரணதோ பாடிஹாரியங். தே ஹி தி³ட்டி²ஹரணவஸேன ச தி³ட்டி²ப்பகாஸனே அஸமத்த²பா⁴வேன ச இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனீஹி ஹரிதா அபனீதா ஹொந்தீதி. ‘‘படீ’’தி வா அயங் ஸத்³தோ³ ‘‘பச்சா²’’தி ஏதஸ்ஸ அத்த²ங் போ³தே⁴தி ‘‘தஸ்மிங் படிபவிட்ட²ம்ஹி, அஞ்ஞோ ஆக³ஞ்சி² ப்³ராஹ்மணோ’’திஆதீ³ஸு (ஸு॰ நி॰ 985; சூளனி॰ பாராயனவக்³கோ³, வத்து²கா³தா² 4) விய, தஸ்மா ஸமாஹிதே சித்தே விக³தூபக்கிலேஸே கதகிச்சேன பச்சா² ஹரிதப்³ப³ங் பவத்தேதப்³ப³ந்தி படிஹாரியங், அத்தனோ வா உபக்கிலேஸேஸு சதுத்த²ஜ்ஜா²னமக்³கே³ஹி ஹரிதேஸு பச்சா² ஹரணங் படிஹாரியங், இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனியோ ச விக³தூபக்கிலேஸேன கதகிச்சேன ச ஸத்தஹிதத்த²ங் புன பவத்தேதப்³பா³, ஹரிதேஸு ச அத்தனோ உபக்கிலேஸேஸு பரஸத்தானங் உபக்கிலேஸஹரணானி ஹொந்தீதி படிஹாரியானி ப⁴வந்தி. படிஹாரியமேவ பாடிஹாரியங், படிஹாரியே வா இத்³தி⁴ஆதே³ஸனானுஸாஸனிஸமுதா³யே ப⁴வங் ஏகமேகங் பாடிஹாரியந்தி வுச்சதி. படிஹாரியங் வா சதுத்த²ஜ்ஜா²னங் மக்³கோ³ ச படிபக்க²ஹரணதோ, தத்த² ஜாதங், தஸ்மிங் வா நிமித்தபூ⁴தே, ததோ வா ஆக³தந்தி பாடிஹாரியங். தஸ்ஸ பன இத்³தி⁴ஆதி³பே⁴தே³ன விஸயபே⁴தே³ன ச ப³ஹுவித⁴ஸ்ஸ ப⁴க³வதோ தே³ஸனாயங் லப்³ப⁴மானத்தா ஆஹ – ‘‘விவித⁴பாடிஹாரிய’’ந்தி.

    Vividhapāṭihāriyanti ettha pāṭihāriyapadassa vacanatthaṃ ‘‘paṭipakkhaharaṇato rāgādikilesāpanayanato ca pāṭihāriya’’nti vadanti. Bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi , ye haritabbā. Puthujjanānampi vigatūpakkilese aṭṭhaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vatthuṃ. Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato ‘‘pāṭihāriya’’nti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ. Atha vā bhagavato ca sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ. Te hi diṭṭhiharaṇavasena ca diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti. ‘‘Paṭī’’ti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (su. ni. 985; cūḷani. pārāyanavaggo, vatthugāthā 4) viya, tasmā samāhite citte vigatūpakkilese katakiccena pacchā haritabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ paṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatūpakkilesena katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upakkilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni bhavanti. Paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ, paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanisamudāye bhavaṃ ekamekaṃ pāṭihāriyanti vuccati. Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ. Tassa pana iddhiādibhedena visayabhedena ca bahuvidhassa bhagavato desanāyaṃ labbhamānattā āha – ‘‘vividhapāṭihāriya’’nti.

    ந அஞ்ஞதா²தி ப⁴க³வதோ ஸம்முகா² ஸுதாகாரதோ ந அஞ்ஞதா²தி அத்தோ², ந பன ப⁴க³வதோ தே³ஸிதாகாரதோ. அசிந்தெய்யானுபா⁴வா ஹி ப⁴க³வதோ தே³ஸனா. ஏவஞ்ச கத்வா ‘‘ஸப்³ப³ப்பகாரேன கோ ஸமத்தோ² விஞ்ஞாது’’ந்தி இத³ங் வசனங் ஸமத்தி²தங் ப⁴வதி, தா⁴ரணப³லத³ஸ்ஸனஞ்ச ந விருஜ்ஜ²தி ஸுதாகாராவிருஜ்ஜ²னஸ்ஸ அதி⁴ப்பேதத்தா. ந ஹெத்த² அத்த²ந்தரதாபரிஹாரோ த்³வின்னங் அத்தா²னங் ஏகவிஸயத்தா, இதரதா² தே²ரோ ப⁴க³வதோ தே³ஸனாய ஸப்³ப³தா² படிக்³க³ஹணே ஸமத்தோ² அஸமத்தோ² சாதி ஆபஜ்ஜெய்யாதி.

    Na aññathāti bhagavato sammukhā sutākārato na aññathāti attho, na pana bhagavato desitākārato. Acinteyyānubhāvā hi bhagavato desanā. Evañca katvā ‘‘sabbappakārena ko samattho viññātu’’nti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ bhavati, dhāraṇabaladassanañca na virujjhati sutākārāvirujjhanassa adhippetattā. Na hettha atthantaratāparihāro dvinnaṃ atthānaṃ ekavisayattā, itarathā thero bhagavato desanāya sabbathā paṭiggahaṇe samattho asamattho cāti āpajjeyyāti.

    ‘‘யோ பரோ ந ஹோதி, ஸோ அத்தா’’தி ஏவங் வுத்தாய நியகஜ்ஜ²த்தஸங்கா²தாய ஸஸந்ததியங் வத்தனதோ திவிதோ⁴பி மே-ஸத்³தோ³ கிஞ்சாபி ஏகஸ்மிங்யேவ அத்தே² தி³ஸ்ஸதி, கரணஸம்பதா³னஸாமினித்³தே³ஸவஸேன பன விஜ்ஜமானபே⁴த³ங் ஸந்தா⁴யாஹ – ‘‘மே-ஸத்³தோ³ தீஸு அத்தே²ஸு தி³ஸ்ஸதீ’’தி.

    ‘‘Yo paro na hoti, so attā’’ti evaṃ vuttāya niyakajjhattasaṅkhātāya sasantatiyaṃ vattanato tividhopi me-saddo kiñcāpi ekasmiṃyeva atthe dissati, karaṇasampadānasāminiddesavasena pana vijjamānabhedaṃ sandhāyāha – ‘‘me-saddo tīsu atthesu dissatī’’ti.

    கிஞ்சாபி உபஸக்³கோ³ கிரியங் விஸேஸேதி, ஜோதகபா⁴வதோ பன ஸதிபி தஸ்மிங் ஸுத-ஸத்³தோ³ ஏவ தங் தமத்த²ங் வத³தீதி அனுபஸக்³க³ஸ்ஸ ஸுத-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்து²த்³தா⁴ரே ஸஉபஸக்³க³ஸ்ஸ க³ஹணங் ந விருஜ்ஜ²தீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸஉபஸக்³கோ³ ச அனுபஸக்³கோ³ சா’’தி ஆஹ. அஸ்ஸாதி ஸுதஸத்³த³ஸ்ஸ. கம்மபா⁴வஸாத⁴னானி இத⁴ ஸுதஸத்³தே³ ஸம்ப⁴வந்தீதி வுத்தங் – ‘‘உபதா⁴ரிதந்தி வா உபதா⁴ரணந்தி வா அத்தோ²’’தி. மயாதி அத்தே² ஸதீதி யதா³ மே-ஸத்³த³ஸ்ஸ கத்துவஸேன கரணனித்³தே³ஸோ, ததா³தி அத்தோ². மமாதி அத்தே² ஸதீதி யதா³ ஸம்ப³ந்த⁴வஸேன ஸாமினித்³தே³ஸோ, ததா³.

    Kiñcāpi upasaggo kiriyaṃ viseseti, jotakabhāvato pana satipi tasmiṃ suta-saddo eva taṃ tamatthaṃ vadatīti anupasaggassa suta-saddassa atthuddhāre saupasaggassa gahaṇaṃ na virujjhatīti dassento ‘‘saupasaggo ca anupasaggo cā’’ti āha. Assāti sutasaddassa. Kammabhāvasādhanāni idha sutasadde sambhavantīti vuttaṃ – ‘‘upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho’’ti. Mayāti atthe satīti yadā me-saddassa kattuvasena karaṇaniddeso, tadāti attho. Mamāti atthe satīti yadā sambandhavasena sāminiddeso, tadā.

    ஸுதஸத்³த³ஸன்னிட்டா²னே பயுத்தேன ஏவங்-ஸத்³தே³ன ஸவனகிரியாஜோதகேன ப⁴விதப்³ப³ந்தி வுத்தங் – ‘‘ஏவந்தி ஸோதவிஞ்ஞாணாதி³விஞ்ஞாணகிச்சனித³ஸ்ஸன’’ந்தி. ஆதி³-ஸத்³தே³ன ஸம்படிச்ச²னாதீ³னங் ஸோதத்³வாரிகவிஞ்ஞாணானங் தத³பி⁴னீஹடானஞ்ச மனொத்³வாரிகவிஞ்ஞாணானங் க³ஹணங் வேதி³தப்³ப³ங். ஸப்³பே³ஸம்பி வாக்யானங் ஏவகாரத்த²ஸஹிதத்தா ‘‘ஸுத’’ந்தி ஏதஸ்ஸ ஸுதமேவாதி அயமத்தோ² லப்³ப⁴தீதி ஆஹ – ‘‘அஸ்ஸவனபா⁴வப்படிக்கே²பதோ’’தி. ஏதேன அவதா⁴ரணேன நியாமதங் த³ஸ்ஸேதி. யதா² ச ஸுதங் ஸுதமேவாதி நியாமேதப்³ப³ங், தங் ஸம்மா ஸுதங் ஹோதீதி ஆஹ – ‘‘அனூனாதி⁴காவிபரீதக்³க³ஹணனித³ஸ்ஸன’’ந்தி. அத² வா ஸத்³த³ந்தரத்தா²போஹனவஸேன ஸத்³தோ³ அத்த²ங் வத³தீதி ஸுதந்தி அஸ்ஸுதங் ந ஹோதீதி அயமேதஸ்ஸ அத்தோ²தி வுத்தங் – ‘‘அஸ்ஸவனபா⁴வப்படிக்கே²பதோ’’தி. இமினா தி³ட்டா²தி³வினிவத்தனங் கரோதி. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – ந இத³ங் மயா தி³ட்ட²ங், ந ஸயம்பு⁴ஞாணேன ஸச்சி²கதங், அத² கோ² ஸுதங், தஞ்ச ஸம்மதே³வாதி. தேனேவாஹ – ‘‘அனூனாதி⁴காவிபரீதக்³க³ஹணனித³ஸ்ஸன’’ந்தி. அவதா⁴ரணத்தே² வா ஏவங்-ஸத்³தே³ அயமத்த²யோஜனா – ‘‘கரீயதீ’’தி தத³பெக்க²ஸ்ஸ ஸுத-ஸத்³த³ஸ்ஸ அயமத்தோ² வுத்தோ ‘‘அஸ்ஸவனபா⁴வப்படிக்கே²பதோ’’தி. தேனேவாஹ – ‘‘அனூனாதி⁴காவிபரீதக்³க³ஹணனித³ஸ்ஸன’’ந்தி. ஸவன-ஸத்³தோ³ செத்த² கம்மத்தோ² வேதி³தப்³போ³ ‘‘ஸுய்யதீ’’தி.

    Sutasaddasanniṭṭhāne payuttena evaṃ-saddena savanakiriyājotakena bhavitabbanti vuttaṃ – ‘‘evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassana’’nti. Ādi-saddena sampaṭicchanādīnaṃ sotadvārikaviññāṇānaṃ tadabhinīhaṭānañca manodvārikaviññāṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Sabbesampi vākyānaṃ evakāratthasahitattā ‘‘suta’’nti etassa sutamevāti ayamattho labbhatīti āha – ‘‘assavanabhāvappaṭikkhepato’’ti. Etena avadhāraṇena niyāmataṃ dasseti. Yathā ca sutaṃ sutamevāti niyāmetabbaṃ, taṃ sammā sutaṃ hotīti āha – ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti. Atha vā saddantaratthāpohanavasena saddo atthaṃ vadatīti sutanti assutaṃ na hotīti ayametassa atthoti vuttaṃ – ‘‘assavanabhāvappaṭikkhepato’’ti. Iminā diṭṭhādivinivattanaṃ karoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – na idaṃ mayā diṭṭhaṃ, na sayambhuñāṇena sacchikataṃ, atha kho sutaṃ, tañca sammadevāti. Tenevāha – ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti. Avadhāraṇatthe vā evaṃ-sadde ayamatthayojanā – ‘‘karīyatī’’ti tadapekkhassa suta-saddassa ayamattho vutto ‘‘assavanabhāvappaṭikkhepato’’ti. Tenevāha – ‘‘anūnādhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti. Savana-saddo cettha kammattho veditabbo ‘‘suyyatī’’ti.

    ஏவங் ஸவனஹேதுஸவனவிஸேஸவஸேன பத³த்தயஸ்ஸ ஏகேன பகாரேன அத்த²யோஜனங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி பகாரந்தரேஹி தங் த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘ததா² ஏவ’’ந்திஆதி³ வுத்தங். தத்த² தஸ்ஸாதி யா ஸா ப⁴க³வதோ ஸம்முகா² த⁴ம்மஸ்ஸவனாகாரேன பவத்தா மனொத்³வாரவிஞ்ஞாணவீதி², தஸ்ஸா. ஸா ஹி நானப்பகாரேன ஆரம்மணே பவத்திதுங் ஸமத்தா². ததா² ச வுத்தங் – ‘‘ஸோதத்³வாரானுஸாரேனா’’தி. நானப்பகாரேனாதி வக்க²மானானங் அனேகவிஹிதானங் ப்³யஞ்ஜனத்த²க்³க³ஹணானங் நானாகாரேன. ஏதேன இமிஸ்ஸா யோஜனாய ஆகாரத்தோ² ஏவங்-ஸத்³தோ³ க³ஹிதோதி தீ³பேதி. பவத்திபா⁴வப்பகாஸனந்தி பவத்தியா அத்தி²பா⁴வப்பகாஸனங். ஸுதந்தி த⁴ம்மப்பகாஸனந்தி யஸ்மிங் ஆரம்மணே வுத்தப்பகாரா விஞ்ஞாணவீதி² நானப்பகாரேன பவத்தா, தஸ்ஸ த⁴ம்மத்தா வுத்தங், ந ஸுதஸத்³த³ஸ்ஸ த⁴ம்மத்த²த்தா. வுத்தஸ்ஸேவத்த²ஸ்ஸ பாகடீகரணங் ‘‘அயஞ்ஹெத்தா²’’திஆதி³. தத்த² விஞ்ஞாணவீதி²யாதி கரணத்தே² கரணவசனங், மயாதி கத்துஅத்தே².

    Evaṃ savanahetusavanavisesavasena padattayassa ekena pakārena atthayojanaṃ dassetvā idāni pakārantarehi taṃ dassetuṃ – ‘‘tathā eva’’ntiādi vuttaṃ. Tattha tassāti yā sā bhagavato sammukhā dhammassavanākārena pavattā manodvāraviññāṇavīthi, tassā. Sā hi nānappakārena ārammaṇe pavattituṃ samatthā. Tathā ca vuttaṃ – ‘‘sotadvārānusārenā’’ti. Nānappakārenāti vakkhamānānaṃ anekavihitānaṃ byañjanatthaggahaṇānaṃ nānākārena. Etena imissā yojanāya ākārattho evaṃ-saddo gahitoti dīpeti. Pavattibhāvappakāsananti pavattiyā atthibhāvappakāsanaṃ. Sutanti dhammappakāsananti yasmiṃ ārammaṇe vuttappakārā viññāṇavīthi nānappakārena pavattā, tassa dhammattā vuttaṃ, na sutasaddassa dhammatthattā. Vuttassevatthassa pākaṭīkaraṇaṃ ‘‘ayañhetthā’’tiādi. Tattha viññāṇavīthiyāti karaṇatthe karaṇavacanaṃ, mayāti kattuatthe.

    ஏவந்தி நித்³தி³ஸிதப்³ப³ப்பகாஸனந்தி நித³ஸ்ஸனத்த²ங் ஏவங்-ஸத்³த³ங் க³ஹெத்வா வுத்தங் நித³ஸ்ஸேதப்³ப³ஸ்ஸ நித³ஸ்ஸிதப்³ப³த்தாபா⁴வாபா⁴வதோ . தேன ஏவங்-ஸத்³தே³ன ஸகலம்பி ஸுத்தங் பச்சாமட்ட²ந்தி த³ஸ்ஸேதி. ஸுதஸத்³த³ஸ்ஸ கிரியாஸத்³த³த்தா ஸவனகிரியாய ச ஸாதா⁴ரணவிஞ்ஞாணப்பப³ந்த⁴ப்படிப³த்³த⁴த்தா தத்த² ச புக்³க³லவோஹாரோதி வுத்தங் – ‘‘ஸுதந்தி புக்³க³லகிச்சப்பகாஸன’’ந்தி. ந ஹி புக்³க³லவோஹாரரஹிதே த⁴ம்மப்பப³ந்தே⁴ ஸவனகிரியா லப்³ப⁴தீதி.

    Evanti niddisitabbappakāsananti nidassanatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā vuttaṃ nidassetabbassa nidassitabbattābhāvābhāvato . Tena evaṃ-saddena sakalampi suttaṃ paccāmaṭṭhanti dasseti. Sutasaddassa kiriyāsaddattā savanakiriyāya ca sādhāraṇaviññāṇappabandhappaṭibaddhattā tattha ca puggalavohāroti vuttaṃ – ‘‘sutanti puggalakiccappakāsana’’nti. Na hi puggalavohārarahite dhammappabandhe savanakiriyā labbhatīti.

    யஸ்ஸ சித்தஸந்தானஸ்ஸாதிஆதி³பி ஆகாரத்த²மேவ ஏவங்-ஸத்³த³ங் க³ஹெத்வா புரிமயோஜனாய அஞ்ஞதா² அத்த²யோஜனங் த³ஸ்ஸேதுங் வுத்தங். தத்த² ஆகாரபஞ்ஞத்தீதி உபாதா³பஞ்ஞத்தி ஏவ த⁴ம்மானங் பவத்திஆகாருபாதா³னவஸேன ததா² வுத்தா. ஸுதந்தி விஸயனித்³தே³ஸோதி ஸோதப்³ப³பூ⁴தோ த⁴ம்மோ ஸவனகிரியாகத்துபுக்³க³லஸ்ஸ ஸவனகிரியாவஸேன பவத்திட்டா²னந்தி கத்வா வுத்தங். சித்தஸந்தானவினிமுத்தஸ்ஸ பரமத்த²தோ கஸ்ஸசி கத்துஅபா⁴வேபி ஸத்³த³வோஹாரேன பு³த்³தி⁴பரிகப்பிதபே⁴த³வசனிச்சா²ய சித்தஸந்தானதோ அஞ்ஞங் விய தங்ஸமங்கி³ங் கத்வா வுத்தங் – ‘‘சித்தஸந்தானேன தங்ஸமங்கீ³னோ’’தி. ஸவனகிரியாவிஸயோபி ஸோதப்³ப³த⁴ம்மோ ஸவனகிரியாவஸேன பவத்தசித்தஸந்தானஸ்ஸ இத⁴ பரமத்த²தோ கத்துபா⁴வதோ, ஸவனவஸேன சித்தபவத்தியா ஏவ வா ஸவனகிரியாபா⁴வதோ தங்கிரியாகத்து ச விஸயோ ஹோதீதி கத்வா வுத்தங் – ‘‘தங்ஸமங்கீ³னோ கத்துவிஸயே’’தி. ஸுதாகாரஸ்ஸ ச தே²ரஸ்ஸ ஸம்மானிச்சி²தபா⁴வதோ ஆஹ – ‘‘க³ஹணஸன்னிட்டா²ன’’ந்தி. ஏதேன வா அவதா⁴ரணத்த²ங் ஏவங்-ஸத்³த³ங் க³ஹெத்வா அயமத்த²யோஜனா கதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Yassa cittasantānassātiādipi ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā purimayojanāya aññathā atthayojanaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha ākārapaññattīti upādāpaññatti eva dhammānaṃ pavattiākārupādānavasena tathā vuttā. Sutanti visayaniddesoti sotabbabhūto dhammo savanakiriyākattupuggalassa savanakiriyāvasena pavattiṭṭhānanti katvā vuttaṃ. Cittasantānavinimuttassa paramatthato kassaci kattuabhāvepi saddavohārena buddhiparikappitabhedavacanicchāya cittasantānato aññaṃ viya taṃsamaṅgiṃ katvā vuttaṃ – ‘‘cittasantānena taṃsamaṅgīno’’ti. Savanakiriyāvisayopi sotabbadhammo savanakiriyāvasena pavattacittasantānassa idha paramatthato kattubhāvato, savanavasena cittapavattiyā eva vā savanakiriyābhāvato taṃkiriyākattu ca visayo hotīti katvā vuttaṃ – ‘‘taṃsamaṅgīno kattuvisaye’’ti. Sutākārassa ca therassa sammānicchitabhāvato āha – ‘‘gahaṇasanniṭṭhāna’’nti. Etena vā avadhāraṇatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā ayamatthayojanā katāti daṭṭhabbaṃ.

    புப்³பே³ ஸுதானங் நானாவிஹிதானங் ஸுத்தஸங்கா²தானங் அத்த²ப்³யஞ்ஜனானங் உபதா⁴ரிதரூபஸ்ஸ ஆகாரஸ்ஸ நித³ஸ்ஸனஸ்ஸ, அவதா⁴ரணஸ்ஸ வா பகாஸனஸபா⁴வோ ஏவங்-ஸத்³தோ³தி ததா³காராதி³உபதா⁴ரணஸ்ஸ புக்³க³லபஞ்ஞத்தியா உபாதா³னபூ⁴தத⁴ம்மப்பப³ந்த⁴ப்³யாபாரதாய வுத்தங் – ‘‘ஏவந்தி புக்³க³லகிச்சனித்³தே³ஸோ’’தி. ஸவனகிரியா பன புக்³க³லவாதி³னோபி விஞ்ஞாணனிரபெக்கா² நத்தீ²தி விஸேஸதோ விஞ்ஞாணப்³யாபாரோதி ஆஹ – ‘‘ஸுதந்தி விஞ்ஞாணகிச்சனித்³தே³ஸோ’’தி. மேதி ஸத்³த³ப்பவத்தியா ஏகந்தேனேவ ஸத்தவிஸயத்தா விஞ்ஞாணகிச்சஸ்ஸ ச தத்தே²வ ஸமோத³ஹிதப்³ப³தோ ‘‘மேதி உப⁴யகிச்சயுத்தபுக்³க³லனித்³தே³ஸோ’’தி வுத்தங். அவிஜ்ஜமானபஞ்ஞத்திவிஜ்ஜமானபஞ்ஞத்திஸபா⁴வா யதா²க்கமங் ஏவங்ஸத்³த³ஸுதஸத்³தா³னங் அத்தா²தி தே ததா²ரூபபஞ்ஞத்திஉபாதா³னப்³யாபாரபா⁴வேன த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ – ‘‘ஏவந்தி புக்³க³லகிச்சனித்³தே³ஸோ, ஸுதந்தி விஞ்ஞாணகிச்சனித்³தே³ஸோ’’தி. எத்த² ச கரணகிரியாகத்துகம்மவிஸேஸப்பகாஸனவஸேன புக்³க³லப்³யாபாரவிஸயபுக்³க³லப்³யாபாரனித³ஸ்ஸனவஸேன க³ஹணாகாரக்³கா³ஹகதப்³பி³ஸயவிஸேஸனித்³தே³ஸவஸேன கத்துகரணப்³யாபாரகத்துனித்³தே³ஸவஸேன ச து³தியாத³யோ சதஸ்ஸோ அத்த²யோஜனா த³ஸ்ஸிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Pubbe sutānaṃ nānāvihitānaṃ suttasaṅkhātānaṃ atthabyañjanānaṃ upadhāritarūpassa ākārassa nidassanassa, avadhāraṇassa vā pakāsanasabhāvo evaṃ-saddoti tadākārādiupadhāraṇassa puggalapaññattiyā upādānabhūtadhammappabandhabyāpāratāya vuttaṃ – ‘‘evanti puggalakiccaniddeso’’ti. Savanakiriyā pana puggalavādinopi viññāṇanirapekkhā natthīti visesato viññāṇabyāpāroti āha – ‘‘sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti. Meti saddappavattiyā ekanteneva sattavisayattā viññāṇakiccassa ca tattheva samodahitabbato ‘‘meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso’’ti vuttaṃ. Avijjamānapaññattivijjamānapaññattisabhāvā yathākkamaṃ evaṃsaddasutasaddānaṃ atthāti te tathārūpapaññattiupādānabyāpārabhāvena dassento āha – ‘‘evanti puggalakiccaniddeso, sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti. Ettha ca karaṇakiriyākattukammavisesappakāsanavasena puggalabyāpāravisayapuggalabyāpāranidassanavasena gahaṇākāraggāhakatabbisayavisesaniddesavasena kattukaraṇabyāpārakattuniddesavasena ca dutiyādayo catasso atthayojanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.

    ஸப்³ப³ஸ்ஸபி ஸத்³தா³தி⁴க³மனீயஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ பஞ்ஞத்திமுகே²னேவ படிபஜ்ஜிதப்³ப³த்தா ஸப்³ப³பஞ்ஞத்தீனஞ்ச விஜ்ஜமானாதி³வஸேன ச²ஸு பஞ்ஞத்திபே⁴தே³ஸு அந்தோக³த⁴த்தா தேஸு ‘‘ஏவ’’ந்திஆதீ³னங் பஞ்ஞத்தீனங் ஸரூபங் நித்³தா⁴ரெந்தோ ஆஹ – ‘‘ஏவந்தி ச மேதி சா’’திஆதி³. தத்த² ஏவந்தி ச மேதி ச வுச்சமானஸ்ஸத்த²ஸ்ஸ ஆகாராதி³னோ த⁴ம்மானங் அஸல்லக்க²ணபா⁴வதோ அவிஜ்ஜமானபஞ்ஞத்திபா⁴வோதி ஆஹ – ‘‘ஸச்சிகட்ட²பரமத்த²வஸேன அவிஜ்ஜமானபஞ்ஞத்தீ’’தி. தத்த² ஸச்சிகட்ட²பரமத்த²வஸேனாதி பூ⁴தத்த²உத்தமத்த²வஸேன. இத³ங் வுத்தங் ஹோதி – யோ மாயாமரீசிஆத³யோ விய அபூ⁴தத்தோ², அனுஸ்ஸவாதீ³ஹி க³ஹேதப்³போ³ விய அனுத்தமத்தோ² ச ந ஹோதி, ஸோ ரூபஸத்³தா³தி³ஸபா⁴வோ, ருப்பனானுப⁴வனாதி³ஸபா⁴வோ வா அத்தோ² ஸச்சிகட்டோ² பரமத்தோ² சாதி வுச்சதி, ந ததா² ‘‘ஏவங் மே’’திபதா³னங் அத்தோ²தி. ஏதமேவத்த²ங் பாகடதரங் காதுங் ‘‘கிஞ்ஹெத்த² த’’ந்திஆதி³ வுத்தங். ஸுதந்தி பன ஸத்³தா³யதனங் ஸந்தா⁴யாஹ – ‘‘விஜ்ஜமானபஞ்ஞத்தீ’’தி. தேனேவ ஹி ‘‘யஞ்ஹி தங் எத்த² ஸோதேன உபலத்³த⁴’’ந்தி வுத்தங். ‘‘ஸோதத்³வாரானுஸாரேன உபலத்³த⁴’’ந்தி பன வுத்தே அத்த²ப்³யஞ்ஜனாதி³ ஸப்³ப³ங் லப்³ப⁴தி. தங் தங் உபாதா³ய வத்தப்³ப³தோதி ஸோதபத²மாக³தே த⁴ம்மே உபாதா³ய தேஸங் உபதா⁴ரிதாகாராதி³னோ பச்சாமஸனவஸேன ஏவந்தி, ஸஸந்ததிபரியாபன்னே க²ந்தே⁴ உபாதா³ய மேதி வத்தப்³ப³த்தாதி அத்தோ². தி³ட்டா²தி³ஸபா⁴வரஹிதே ஸத்³தா³யதனே பவத்தமானோபி ஸுதவோஹாரோ ‘‘து³தியங் ததிய’’ந்திஆதி³கோ விய பட²மாதீ³னி தி³ட்ட²முதவிஞ்ஞாதே அபெக்கி²த்வா பவத்தோதி ஆஹ – ‘‘தி³ட்டா²தீ³னி உபனிதா⁴ய வத்தப்³ப³தோ’’தி. அஸ்ஸுதங் ந ஹோதீதி ஹி ஸுதந்தி பகாஸிதோ அயமத்தோ²தி.

    Sabbassapi saddādhigamanīyassa atthassa paññattimukheneva paṭipajjitabbattā sabbapaññattīnañca vijjamānādivasena chasu paññattibhedesu antogadhattā tesu ‘‘eva’’ntiādīnaṃ paññattīnaṃ sarūpaṃ niddhārento āha – ‘‘evanti ca meti cā’’tiādi. Tattha evanti ca meti ca vuccamānassatthassa ākārādino dhammānaṃ asallakkhaṇabhāvato avijjamānapaññattibhāvoti āha – ‘‘saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī’’ti. Tattha saccikaṭṭhaparamatthavasenāti bhūtatthauttamatthavasena. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo māyāmarīciādayo viya abhūtattho, anussavādīhi gahetabbo viya anuttamattho ca na hoti, so rūpasaddādisabhāvo, ruppanānubhavanādisabhāvo vā attho saccikaṭṭho paramattho cāti vuccati, na tathā ‘‘evaṃ me’’tipadānaṃ atthoti. Etamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘kiñhettha ta’’ntiādi vuttaṃ. Sutanti pana saddāyatanaṃ sandhāyāha – ‘‘vijjamānapaññattī’’ti. Teneva hi ‘‘yañhi taṃ ettha sotena upaladdha’’nti vuttaṃ. ‘‘Sotadvārānusārena upaladdha’’nti pana vutte atthabyañjanādi sabbaṃ labbhati. Taṃ taṃ upādāya vattabbatoti sotapathamāgate dhamme upādāya tesaṃ upadhāritākārādino paccāmasanavasena evanti, sasantatipariyāpanne khandhe upādāya meti vattabbattāti attho. Diṭṭhādisabhāvarahite saddāyatane pavattamānopi sutavohāro ‘‘dutiyaṃ tatiya’’ntiādiko viya paṭhamādīni diṭṭhamutaviññāte apekkhitvā pavattoti āha – ‘‘diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato’’ti. Assutaṃ na hotīti hi sutanti pakāsito ayamatthoti.

    அத்தனா படிவித்³தா⁴ ஸுத்தஸ்ஸ பகாரவிஸேஸா ஏவந்தி தே²ரேன பச்சாமட்டா²தி ஆஹ – ‘‘அஸம்மோஹங் தீ³பேதீ’’தி. நானப்பகாரப்படிவேத⁴ஸமத்தோ² ஹோதீதி ஏதேன வக்க²மானஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ நானப்பகாரதங் து³ப்படிவிஜ்ஜ²தஞ்ச த³ஸ்ஸேதி. ஸுதஸ்ஸ அஸம்மோஸங் தீ³பேதீதி ஸுதாகாரஸ்ஸ யாதா²வதோ த³ஸ்ஸியமானத்தா வுத்தங். அஸம்மோஹேனாதி ஸம்மோஹாபா⁴வேன, பஞ்ஞாய ஏவ வா ஸவனகாலஸம்பூ⁴தாய தது³த்தரிகாலபஞ்ஞாஸித்³தி⁴. ஏவங் அஸம்மோஸேனாதி எத்தா²பி வத்தப்³ப³ங். ப்³யஞ்ஜனானங் படிவிஜ்ஜி²தப்³போ³ ஆகாரோ நாதிக³ம்பீ⁴ரோ, யதா²ஸுததா⁴ரணமேவ தத்த² கரணீயந்தி ஸதியா ப்³யாபாரோ அதி⁴கோ, பஞ்ஞா தத்த² கு³ணீபூ⁴தாதி வுத்தங் – ‘‘பஞ்ஞாபுப்³ப³ங்க³மாயா’’திஆதி³ ‘‘பஞ்ஞாய புப்³ப³ங்க³மா’’தி கத்வா. புப்³ப³ங்க³மதா செத்த² பதா⁴னபா⁴வோ ‘‘மனோபுப்³ப³ங்க³மா’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ப॰ 1, 2) விய, புப்³ப³ங்க³மதாய வா சக்கு²விஞ்ஞாணாதீ³ஸு ஆவஜ்ஜனாதீ³னங் விய அப்பதா⁴னத்தே பஞ்ஞா புப்³ப³ங்க³மா ஏதிஸ்ஸாதி அயம்பி அத்தோ² யுஜ்ஜதி, ஏவங் ஸதிபுப்³ப³ங்க³மாயாதி எத்தா²பி வுத்தனயானுஸாரேன யதா²ஸம்ப⁴வமத்தோ² வேதி³தப்³போ³. அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னஸ்ஸாதி அத்த²ப்³யஞ்ஜனபரிபுண்ணஸ்ஸ, ஸங்காஸனப்பகாஸனவிவரணவிப⁴ஜனஉத்தானீகரணபஞ்ஞத்திவஸேன ச²ஹி அத்த²பதே³ஹி அக்க²ரபத³ப்³யஞ்ஜனாகாரனிருத்தினித்³தே³ஸவஸேன ச²ஹி ப்³யஞ்ஜனபதே³ஹி ச ஸமன்னாக³தஸ்ஸாதி வா அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³.

    Attanā paṭividdhā suttassa pakāravisesā evanti therena paccāmaṭṭhāti āha – ‘‘asammohaṃ dīpetī’’ti. Nānappakārappaṭivedhasamattho hotīti etena vakkhamānassa suttassa nānappakārataṃ duppaṭivijjhatañca dasseti. Sutassa asammosaṃ dīpetīti sutākārassa yāthāvato dassiyamānattā vuttaṃ. Asammohenāti sammohābhāvena, paññāya eva vā savanakālasambhūtāya taduttarikālapaññāsiddhi. Evaṃ asammosenāti etthāpi vattabbaṃ. Byañjanānaṃ paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro, yathāsutadhāraṇameva tattha karaṇīyanti satiyā byāpāro adhiko, paññā tattha guṇībhūtāti vuttaṃ – ‘‘paññāpubbaṅgamāyā’’tiādi ‘‘paññāya pubbaṅgamā’’ti katvā. Pubbaṅgamatā cettha padhānabhāvo ‘‘manopubbaṅgamā’’tiādīsu (dha. pa. 1, 2) viya, pubbaṅgamatāya vā cakkhuviññāṇādīsu āvajjanādīnaṃ viya appadhānatte paññā pubbaṅgamā etissāti ayampi attho yujjati, evaṃ satipubbaṅgamāyāti etthāpi vuttanayānusārena yathāsambhavamattho veditabbo. Atthabyañjanasampannassāti atthabyañjanaparipuṇṇassa, saṅkāsanappakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatassāti vā attho daṭṭhabbo.

    யோனிஸோமனஸிகாரங் தீ³பேதி ஏவங்-ஸத்³தே³ன வுச்சமானானங் ஆகாரனித³ஸ்ஸனாவதா⁴ரணத்தா²னங் அவிபரீதஸத்³த⁴ம்மவிஸயத்தாதி அதி⁴ப்பாயோ. அவிக்கே²பங் தீ³பேதீதி ‘‘சித்தபரியாதா³னங் கத்த² பா⁴ஸித’’ந்திஆதி³புச்சா²வஸே பகரணப்பத்தஸ்ஸ வக்க²மானஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ ஸவனங் ஸமாதா⁴னமந்தரேன ந ஸம்ப⁴வதீதி கத்வா வுத்தங். விக்கி²த்தசித்தஸ்ஸாதிஆதி³ தஸ்ஸேவத்த²ஸ்ஸ ஸமத்த²னவஸேன வுத்தங். ஸப்³ப³ஸம்பத்தியாதி அத்த²ப்³யஞ்ஜனதே³ஸகப்பயோஜனாதி³ஸம்பத்தியா. அவிபரீதஸத்³த⁴ம்மவிஸயேஹி விய ஆகாரனித³ஸ்ஸனாவதா⁴ரணத்தே²ஹி யோனிஸோமனஸிகாரஸ்ஸ, ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனேன விய ச அவிக்கே²பஸ்ஸ யதா² யோனிஸோமனஸிகாரேன ப²லபூ⁴தேன அத்தஸம்மாபணிதி⁴புப்³பே³கதபுஞ்ஞதானங் ஸித்³தி⁴ வுத்தா தத³வினாபா⁴வதோ. ஏவங் அவிக்கே²பேன ப²லபூ⁴தேன காரணபூ⁴தானங் ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயானங் ஸித்³தி⁴ த³ஸ்ஸேதப்³பா³ ஸியா அஸ்ஸுதவதோ ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயரஹிதஸ்ஸ ச தத³பா⁴வதோ. ந ஹி விக்கி²த்தசித்தோதிஆதி³னா ஸமத்த²னவசனேன பன அவிக்கே²பேன காரணபூ⁴தேன ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயேன ச ப²லபூ⁴தஸ்ஸ ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனஸ்ஸ ஸித்³தி⁴ த³ஸ்ஸிதா. அயங் பனெத்த² அதி⁴ப்பாயோ யுத்தோ ஸியா, ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயா ந ஏகந்தேன அவிக்கே²பஸ்ஸ காரணங் பா³ஹிரங்க³த்தா, அவிக்கே²போ பன ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயோ விய ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனஸ்ஸ ஏகந்தகாரணந்தி. ஏவம்பி அவிக்கே²பேன ஸப்புரிஸூபனிஸ்ஸயஸித்³தி⁴ஜோதனா ந ஸமத்தி²தாவ. நோ ந ஸமத்தி²தா விக்கி²த்தசித்தானங் ஸப்புரிஸபயிருபாஸனாபா⁴வஸ்ஸ அத்த²ஸித்³த⁴த்தா. எத்த² ச புரிமங் ப²லேன காரணஸ்ஸ ஸித்³தி⁴த³ஸ்ஸனங் நதீ³பூரேன விய உபரி வுட்டி²ஸப்³பா⁴வஸ்ஸ, து³தியங் காரணேன ப²லஸ்ஸ ஸித்³தி⁴த³ஸ்ஸனங் த³ட்ட²ப்³ப³ங் ஏகந்தவஸ்ஸினா விய மேக⁴வுட்டா²னேன வுட்டி²ப்பவத்தியா.

    Yonisomanasikāraṃdīpeti evaṃ-saddena vuccamānānaṃ ākāranidassanāvadhāraṇatthānaṃ aviparītasaddhammavisayattāti adhippāyo. Avikkhepaṃ dīpetīti ‘‘cittapariyādānaṃ kattha bhāsita’’ntiādipucchāvase pakaraṇappattassa vakkhamānassa suttassa savanaṃ samādhānamantarena na sambhavatīti katvā vuttaṃ. Vikkhittacittassātiādi tassevatthassa samatthanavasena vuttaṃ. Sabbasampattiyāti atthabyañjanadesakappayojanādisampattiyā. Aviparītasaddhammavisayehi viya ākāranidassanāvadhāraṇatthehi yonisomanasikārassa, saddhammassavanena viya ca avikkhepassa yathā yonisomanasikārena phalabhūtena attasammāpaṇidhipubbekatapuññatānaṃ siddhi vuttā tadavinābhāvato. Evaṃ avikkhepena phalabhūtena kāraṇabhūtānaṃ saddhammassavanasappurisūpanissayānaṃ siddhi dassetabbā siyā assutavato sappurisūpanissayarahitassa ca tadabhāvato. Na hi vikkhittacittotiādinā samatthanavacanena pana avikkhepena kāraṇabhūtena sappurisūpanissayena ca phalabhūtassa saddhammassavanassa siddhi dassitā. Ayaṃ panettha adhippāyo yutto siyā, saddhammassavanasappurisūpanissayā na ekantena avikkhepassa kāraṇaṃ bāhiraṅgattā, avikkhepo pana sappurisūpanissayo viya saddhammassavanassa ekantakāraṇanti. Evampi avikkhepena sappurisūpanissayasiddhijotanā na samatthitāva. No na samatthitā vikkhittacittānaṃ sappurisapayirupāsanābhāvassa atthasiddhattā. Ettha ca purimaṃ phalena kāraṇassa siddhidassanaṃ nadīpūrena viya upari vuṭṭhisabbhāvassa, dutiyaṃ kāraṇena phalassa siddhidassanaṃ daṭṭhabbaṃ ekantavassinā viya meghavuṭṭhānena vuṭṭhippavattiyā.

    ப⁴க³வதோ வசனஸ்ஸ அத்த²ப்³யஞ்ஜனப்பபே⁴த³பரிச்சே²த³வஸேன ஸகலஸாஸனஸம்பத்திஓகா³ஹனாகாரோ நிரவஸேஸபரஹிதபாரிபூரிதாகாரணந்தி வுத்தங் – ‘‘ஏவங் ப⁴த்³த³கோ ஆகாரோ’’தி. யஸ்மா ந ஹோதீதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. பச்சி²மசக்கத்³வயஸம்பத்திந்தி அத்தஸம்மாபணிதி⁴புப்³பே³கதபுஞ்ஞதாஸங்கா²தகு³ணத்³வயங். அபராபரங் வுத்தியா செத்த² சக்கபா⁴வோ, சரந்தி ஏதேஹி ஸத்தா ஸம்பத்திப⁴வேஸூதி வா. யே ஸந்தா⁴ய வுத்தங் – ‘‘சத்தாரிமானி, பி⁴க்க²வே, சக்கானி, யேஹி ஸமன்னாக³தானங் தே³வமனுஸ்ஸானங் சதுசக்கங் வத்ததீ’’திஆதி³ (அ॰ நி॰ 4.31). புரிமபச்சி²மபா⁴வோ செத்த² தே³ஸனாக்கமவஸேன த³ட்ட²ப்³போ³. பச்சி²மசக்கத்³வயஸித்³தி⁴யாதி பச்சி²மசக்கத்³வயஸ்ஸ அத்தி²தாய. ஸம்மாபணிஹிதத்தோ புப்³பே³ ச கதபுஞ்ஞோ ஸுத்³தா⁴ஸயோ ஹோதி தத³ஸித்³தி⁴ஹேதூனங் கிலேஸானங் தூ³ரீபா⁴வதோதி ஆஹ – ‘‘ஆஸயஸுத்³தி⁴ ஸித்³தா⁴ ஹோதீ’’தி. ததா² ஹி வுத்தங் – ‘‘ஸம்மாபணிஹிதங் சித்தங், ஸெய்யஸோ நங் ததோ கரே’’தி (த⁴॰ ப॰ 43), ‘‘கதபுஞ்ஞோஸி த்வங், ஆனந்த³, பதா⁴னமனுயுஞ்ஜ, கி²ப்பங் ஹோஹிஸி அனாஸவோ’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.207) ச. தேனேவாஹ – ‘‘ஆஸயஸுத்³தி⁴யா அதி⁴க³மப்³யத்திஸித்³தீ⁴’’தி. பயோக³ஸுத்³தி⁴யாதி யோனிஸோமனஸிகாரபுப்³ப³ங்க³மஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸவனப்பயோக³ஸ்ஸ விஸத³பா⁴வேன. ததா² சாஹ – ‘‘ஆக³மப்³யத்திஸித்³தீ⁴’’தி , ஸப்³ப³ஸ்ஸ வா காயவசீபயோக³ஸ்ஸ நித்³தோ³ஸபா⁴வேன. பரிஸுத்³த⁴காயவசீபயோகோ³ ஹி விப்படிஸாராபா⁴வதோ அவிக்கி²த்தசித்தோ பரியத்தியங் விஸாரதோ³ ஹோதீதி.

    Bhagavato vacanassa atthabyañjanappabhedaparicchedavasena sakalasāsanasampattiogāhanākāro niravasesaparahitapāripūritākāraṇanti vuttaṃ – ‘‘evaṃ bhaddako ākāro’’ti. Yasmā na hotīti sambandho. Pacchimacakkadvayasampattinti attasammāpaṇidhipubbekatapuññatāsaṅkhātaguṇadvayaṃ. Aparāparaṃ vuttiyā cettha cakkabhāvo, caranti etehi sattā sampattibhavesūti vā. Ye sandhāya vuttaṃ – ‘‘cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’tiādi (a. ni. 4.31). Purimapacchimabhāvo cettha desanākkamavasena daṭṭhabbo. Pacchimacakkadvayasiddhiyāti pacchimacakkadvayassa atthitāya. Sammāpaṇihitatto pubbe ca katapuñño suddhāsayo hoti tadasiddhihetūnaṃ kilesānaṃ dūrībhāvatoti āha – ‘‘āsayasuddhi siddhā hotī’’ti. Tathā hi vuttaṃ – ‘‘sammāpaṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti (dha. pa. 43), ‘‘katapuññosi tvaṃ, ānanda, padhānamanuyuñja, khippaṃ hohisi anāsavo’’ti (dī. ni. 2.207) ca. Tenevāha – ‘‘āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī’’ti. Payogasuddhiyāti yonisomanasikārapubbaṅgamassa dhammassavanappayogassa visadabhāvena. Tathā cāha – ‘‘āgamabyattisiddhī’’ti , sabbassa vā kāyavacīpayogassa niddosabhāvena. Parisuddhakāyavacīpayogo hi vippaṭisārābhāvato avikkhittacitto pariyattiyaṃ visārado hotīti.

    நானப்பகாரபடிவேத⁴தீ³பகேனாதிஆதி³னா அத்த²ப்³யஞ்ஜனேஸு தே²ரஸ்ஸ ஏவங்-ஸத்³த³ஸுத-ஸத்³தா³னங் அஸம்மோஹதீ³பனதோ சதுப்படிஸம்பி⁴தா³வஸேன அத்த²யோஜனங் த³ஸ்ஸேதி. தத்த² ஸோதப்பபே⁴த³படிவேத⁴தீ³பகேனாதி ஏதேன அயங் ஸுத-ஸத்³தோ³ ஏவங்-ஸத்³த³ஸன்னிதா⁴னதோ, வக்க²மானாபெக்கா²ய வா ஸாமஞ்ஞேனேவ ஸோதப்³ப³த⁴ம்மவிஸேஸங் ஆமஸதீதி த³ஸ்ஸேதி. மனோதி³ட்டி²கரணானங் பரியத்தித⁴ம்மானங் அனுபெக்க²னஸுப்படிவேதா⁴ விஸேஸதோ மனஸிகாரப்படிப³த்³தா⁴தி தே வுத்தனயேன யோனிஸோமனஸிகாரதீ³பகேன ஏவங்-ஸத்³தே³ன யோஜெத்வா, ஸவனதா⁴ரணவசீபரிசயா பரியத்தித⁴ம்மா விஸேஸேன ஸோதாவதா⁴னப்படிப³த்³தா⁴தி தே அவிக்கே²பதீ³பகேன ஸுத-ஸத்³தே³ன யோஜெத்வா த³ஸ்ஸெந்தோ ஸாஸனஸம்பத்தியா த⁴ம்மஸ்ஸவனே உஸ்ஸாஹங் ஜனேதி. தத்த² த⁴ம்மாதி பரியத்தித⁴ம்மா. மனஸா அனுபெக்கி²தாதி ‘‘இத⁴ ஸீலங் கதி²தங், இத⁴ ஸமாதி⁴, இத⁴ பஞ்ஞா, எத்தகா எத்த² அனுஸந்த⁴யோ’’திஆதி³னா நயேன மனஸா அனு அனு பெக்கி²தா. தி³ட்டி²யா ஸுப்படிவித்³தா⁴தி நிஜ்ஜா²னக்க²ந்தி பூ⁴தாய, ஞாதபரிஞ்ஞாஸங்கா²தாய வா தி³ட்டி²யா தத்த² தத்த² வுத்தரூபாரூபத⁴ம்மே ‘‘இதி ரூபங், எத்தகங் ரூப’’ந்திஆதி³னா ஸுட்டு² வவத்த²பெத்வா படிவித்³தா⁴.

    Nānappakārapaṭivedhadīpakenātiādinā atthabyañjanesu therassa evaṃ-saddasuta-saddānaṃ asammohadīpanato catuppaṭisambhidāvasena atthayojanaṃ dasseti. Tattha sotappabhedapaṭivedhadīpakenāti etena ayaṃ suta-saddo evaṃ-saddasannidhānato, vakkhamānāpekkhāya vā sāmaññeneva sotabbadhammavisesaṃ āmasatīti dasseti. Manodiṭṭhikaraṇānaṃ pariyattidhammānaṃ anupekkhanasuppaṭivedhā visesato manasikārappaṭibaddhāti te vuttanayena yonisomanasikāradīpakena evaṃ-saddena yojetvā, savanadhāraṇavacīparicayā pariyattidhammā visesena sotāvadhānappaṭibaddhāti te avikkhepadīpakena suta-saddena yojetvā dassento sāsanasampattiyā dhammassavane ussāhaṃ janeti. Tattha dhammāti pariyattidhammā. Manasā anupekkhitāti ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā, ettakā ettha anusandhayo’’tiādinā nayena manasā anu anu pekkhitā. Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti nijjhānakkhanti bhūtāya, ñātapariññāsaṅkhātāya vā diṭṭhiyā tattha tattha vuttarūpārūpadhamme ‘‘iti rūpaṃ, ettakaṃ rūpa’’ntiādinā suṭṭhu vavatthapetvā paṭividdhā.

    ஸகலேன வசனேனாதி புப்³பே³ தீஹி பதே³ஹி விஸுங் விஸுங் யோஜிதத்தா வுத்தங். அஸப்புரிஸபூ⁴மிந்தி அகதஞ்ஞுதங், ‘‘இதே⁴கச்சோ பாபபி⁴க்கு² ததா²க³தப்பவேதி³தங் த⁴ம்மவினயங் பரியாபுணித்வா அத்தனோ த³ஹதீ’’தி (பாரா॰ 195) ஏவங் வுத்தங் அனரியவோஹாராவத்த²ங். ஸா ஏவ அனரியவோஹாராவத்தா² அஸத்³த⁴ம்மோ. நனு ச ஆனந்த³த்தே²ரஸ்ஸ ‘‘மமேத³ங் வசன’’ந்தி அதி⁴மானஸ்ஸ, மஹாகஸ்ஸபத்தே²ராதீ³னஞ்ச ததா³ஸங்காய அபா⁴வதோ அஸப்புரிஸபூ⁴மிஸமதிக்கமாதி³வசனங் நிரத்த²கந்தி? நயித³மேவங், ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்தி வத³ந்தேன அயம்பி அத்தோ² விபா⁴விதோதி த³ஸ்ஸனதோ. கேசி பன ‘‘தே³வதானங் பரிவிதக்காபெக்க²ங் ததா²வசனந்தி ஏதி³ஸீ சோத³னா அனவகாஸா’’தி வத³ந்தி. தஸ்மிங் கிர க²ணே ஏகச்சானங் தே³வதானங் ஏவங் சேதஸோ பரிவிதக்கோ உத³பாதி³ ‘‘ப⁴க³வா பரினிப்³பு³தோ, அயஞ்ச ஆயஸ்மா தே³ஸனாகுஸலோ இதா³னி த⁴ம்மங் தே³ஸேதி, ஸக்யகுலப்பஸுதோ ததா²க³தஸ்ஸ பா⁴தா சூளபிதுபுத்தோ, கிங் நு கோ² ஸயங் ஸச்சி²கதங் த⁴ம்மங் தே³ஸேதி, உதா³ஹு ப⁴க³வதோ ஏவ வசனங் யதா²ஸுத’’ந்தி, ஏவங் ததா³ஸங்கிதப்பகாரதோ அஸப்புரிஸபூ⁴மிஸமோக்கமாதி³தோ அதிக்கமாதி³ விபா⁴விதந்தி. அத்தனோ அத³ஹந்தோதி ‘‘மமேத³’’ந்தி அத்தனி அட்ட²பெந்தோ. அப்பேதீதி நித³ஸ்ஸேதி. தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகபரமத்தே²ஸு யதா²ரஹங் ஸத்தே நேதீதி நெத்தி, த⁴ம்மோயேவ நெத்தி த⁴ம்மனெத்தி.

    Sakalena vacanenāti pubbe tīhi padehi visuṃ visuṃ yojitattā vuttaṃ. Asappurisabhūminti akataññutaṃ, ‘‘idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’’ti (pārā. 195) evaṃ vuttaṃ anariyavohārāvatthaṃ. Sā eva anariyavohārāvatthā asaddhammo. Nanu ca ānandattherassa ‘‘mamedaṃ vacana’’nti adhimānassa, mahākassapattherādīnañca tadāsaṅkāya abhāvato asappurisabhūmisamatikkamādivacanaṃ niratthakanti? Nayidamevaṃ, ‘‘evaṃ me suta’’nti vadantena ayampi attho vibhāvitoti dassanato. Keci pana ‘‘devatānaṃ parivitakkāpekkhaṃ tathāvacananti edisī codanā anavakāsā’’ti vadanti. Tasmiṃ kira khaṇe ekaccānaṃ devatānaṃ evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘bhagavā parinibbuto, ayañca āyasmā desanākusalo idāni dhammaṃ deseti, sakyakulappasuto tathāgatassa bhātā cūḷapituputto, kiṃ nu kho sayaṃ sacchikataṃ dhammaṃ deseti, udāhu bhagavato eva vacanaṃ yathāsuta’’nti, evaṃ tadāsaṅkitappakārato asappurisabhūmisamokkamādito atikkamādi vibhāvitanti. Attano adahantoti ‘‘mameda’’nti attani aṭṭhapento. Appetīti nidasseti. Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthesu yathārahaṃ satte netīti netti, dhammoyeva netti dhammanetti.

    த³ள்ஹதரனிவிட்டா² விசிகிச்சா² கங்கா². நாதிஸங்ஸப்பனங் மதிபே⁴த³மத்தங் விமதி. அஸ்ஸத்³தி⁴யங் வினாஸேதி ப⁴க³வதா பா⁴ஸிதத்தா ஸம்முகா² சஸ்ஸ படிக்³க³ஹிதத்தா க²லிதது³ருத்தாதி³க்³க³ஹணதோ³ஸாபா⁴வதோ ச. எத்த² ச பஞ்சமாத³யோ திஸ்ஸோ அத்த²யோஜனா ஆகாராதி³அத்தே²ஸு அக்³க³ஹிதவிஸேஸமேவ ஏவங்-ஸத்³த³ங் க³ஹெத்வா த³ஸ்ஸிதா, ததோ பரா சதஸ்ஸோ ஆகாரத்த²மேவ ஏவங்-ஸத்³த³ங் க³ஹெத்வா விபா⁴விதா, பச்சி²மா பன திஸ்ஸோ யதா²க்கமங் ஆகாரத்த²ங் நித³ஸ்ஸனத்த²ங் அவதா⁴ரணத்த²ஞ்ச ஏவங்-ஸத்³த³ங் க³ஹெத்வா யோஜிதாதி த³ட்ட²ப்³ப³ங்.

    Daḷhataraniviṭṭhā vicikicchā kaṅkhā. Nātisaṃsappanaṃ matibhedamattaṃ vimati. Assaddhiyaṃ vināseti bhagavatā bhāsitattā sammukhā cassa paṭiggahitattā khalitaduruttādiggahaṇadosābhāvato ca. Ettha ca pañcamādayo tisso atthayojanā ākārādiatthesu aggahitavisesameva evaṃ-saddaṃ gahetvā dassitā, tato parā catasso ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā vibhāvitā, pacchimā pana tisso yathākkamaṃ ākāratthaṃ nidassanatthaṃ avadhāraṇatthañca evaṃ-saddaṃ gahetvā yojitāti daṭṭhabbaṃ.

    ஏக-ஸத்³தோ³ அஞ்ஞஸெட்ட²அஸஹாயஸங்கா²தீ³ஸு தி³ஸ்ஸதி. ததா² ஹேஸ ‘‘ஸஸ்ஸதோ அத்தா ச லோகோ ச, இத³மேவ ஸச்சங் மோக⁴மஞ்ஞந்தி இத்தே²கே அபி⁴வத³ந்தீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.27) அஞ்ஞத்தே² தி³ஸ்ஸதி, ‘‘சேதஸோ ஏகோதி³பா⁴வ’’ந்திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.228; பாரா॰ 11) ஸெட்டே², ‘‘ஏகோ வூபகட்டோ²’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.405; 2.215; ம॰ நி॰ 1.80; ஸங்॰ நி॰ 3.63; சூளவ॰ 445) அஸஹாயே ‘‘ஏகோவ கோ², பி⁴க்க²வே, க²ணோ ச ஸமயோ ச ப்³ரஹ்மசரியவாஸாயா’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 8.29) ஸங்கா²யங். இதா⁴பி ஸங்கா²யந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ – ‘‘ஏகந்தி க³ணனபரிச்சே²த³னித்³தே³ஸோ’’தி. காலஞ்ச ஸமயஞ்சாதி யுத்தகாலஞ்ச பச்சயஸாமக்³கி³ஞ்ச. க²ணோதி ஓகாஸோ. ததா²க³துப்பாதா³தி³கோ ஹி மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியஸ்ஸ ஓகாஸோ தப்பச்சயப்படிலாப⁴ஹேதுத்தா. க²ணோ ஏவ ச ஸமயோ. யோ க²ணோதி ச ஸமயோதி ச வுச்சதி, ஸோ ஏகோ ஏவாதி ஹி அத்தோ². மஹாஸமயோதி மஹாஸமூஹோ. ஸமயோபி கோ²தி ஸிக்கா²பத³பூரணஸ்ஸ ஹேதுபி. ஸமயப்பவாத³கேதி தி³ட்டி²ப்பவாத³கே. தத்த² ஹி நிஸின்னா தித்தி²யா அத்தனோ அத்தனோ ஸமயங் பவத³ந்தீதி. அத்தா²பி⁴ஸமயாதி ஹிதப்படிலாபா⁴. அபி⁴ஸமேதப்³போ³தி அபி⁴ஸமயோ, அபி⁴ஸமயோ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²தி பீளனாதீ³னி அபி⁴ஸமேதப்³ப³பா⁴வேன ஏகீபா⁴வங் உபனெத்வா வுத்தானி. அபி⁴ஸமயஸ்ஸ வா படிவேத⁴ஸ்ஸ விஸயபூ⁴தோ அத்தோ² அபி⁴ஸமயட்டோ²தி தானேவ ததா² ஏகத்தேன வுத்தானி. தத்த² பீளனங் து³க்க²ஸச்சஸ்ஸ தங்ஸமங்கி³னோ ஹிங்ஸனங் அவிப்பா²ரிகதாகரணங். ஸந்தாபோ து³க்க²து³க்க²தாதி³வஸேன ஸந்தபனங் பரித³ஹனங்.

    Eka-saddo aññaseṭṭhaasahāyasaṅkhādīsu dissati. Tathā hesa ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27) aññatthe dissati, ‘‘cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11) seṭṭhe, ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405; 2.215; ma. ni. 1.80; saṃ. ni. 3.63; cūḷava. 445) asahāye ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) saṅkhāyaṃ. Idhāpi saṅkhāyanti dassento āha – ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ti. Kālañca samayañcāti yuttakālañca paccayasāmaggiñca. Khaṇoti okāso. Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayappaṭilābhahetuttā. Khaṇo eva ca samayo. Yo khaṇoti ca samayoti ca vuccati, so eko evāti hi attho. Mahāsamayoti mahāsamūho. Samayopi khoti sikkhāpadapūraṇassa hetupi. Samayappavādaketi diṭṭhippavādake. Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano samayaṃ pavadantīti. Atthābhisamayāti hitappaṭilābhā. Abhisametabboti abhisamayo, abhisamayo attho abhisamayaṭṭhoti pīḷanādīni abhisametabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni. Abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayaṭṭhoti tāneva tathā ekattena vuttāni. Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃsamaṅgino hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ. Santāpo dukkhadukkhatādivasena santapanaṃ paridahanaṃ.

    தத்த² ஸஹகாரிகாரணே ஸனிஜ்ஜ²ங் ஸமேதி ஸமவேதீதி ஸமயோ, ஸமவாயோ. ஸமேதி ஸமாக³ச்ச²தி எத்த² மக்³க³ப்³ரஹ்மசரியங் ததா³தா⁴ரபுக்³க³லேஹீதி ஸமயோ, க²ணோ. ஸமேதி எத்த², ஏதேன வா ஸங்க³ச்ச²தி ஸத்தோ, ஸபா⁴வத⁴ம்மோ வா ஸஹஜாதாதீ³ஹி, உப்பாதா³தீ³ஹி வாதி ஸமயோ, காலோ. த⁴ம்மப்பவத்திமத்ததாய அத்த²தோ அபூ⁴தோபி ஹி காலோ த⁴ம்மப்பவத்தியா அதி⁴கரணங் கரணங் விய ச கப்பனாமத்தஸித்³தே⁴ன ரூபேன வோஹரீயதீதி. ஸமங், ஸஹ வா அவயவானங் அயனங் பவத்தி அவட்டா²னந்தி ஸமயோ, ஸமூஹோ யதா² ‘‘ஸமுதா³யோ’’தி. அவயவஸஹாவட்டா²னமேவ ஹி ஸமூஹோதி. அவஸேஸபச்சயானங் ஸமாக³மே ஏதி ப²லங் ஏதஸ்மா உப்பஜ்ஜதி பவத்ததி சாதி ஸமயோ, ஹேது யதா² ‘‘ஸமுத³யோ’’தி. ஸமேதி ஸங்யோஜனபா⁴வதோ ஸம்ப³த்³தோ⁴ ஏதி அத்தனோ விஸயே பவத்ததி, த³ள்ஹக்³க³ஹணபா⁴வதோ வா ஸங்யுத்தா அயந்தி பவத்தந்தி ஸத்தா யதா²பி⁴னிவேஸங் ஏதேனாதி ஸமயோ, தி³ட்டி². தி³ட்டி²ஸங்யோஜனேன ஹி ஸத்தா அதிவிய ப³ஜ்ஜ²ந்தீதி. ஸமிதி ஸங்க³தி ஸமோதா⁴னந்தி ஸமயோ, படிலாபோ⁴. ஸமஸ்ஸ யானங், ஸம்மா வா யானங் அபக³மோதி ஸமயோ, பஹானங். அபி⁴முக²ங் ஞாணேன ஸம்மா ஏதப்³போ³ அபி⁴ஸமேதப்³போ³தி அபி⁴ஸமயோ, த⁴ம்மானங் அவிபரீதோ ஸபா⁴வோ. அபி⁴முக²பா⁴வேன ஸம்மா ஏதி க³ச்ச²தி பு³ஜ்ஜ²தீதி அபி⁴ஸமயோ, த⁴ம்மானங் அவிபரீதஸபா⁴வாவபோ³தோ⁴. ஏவங் தஸ்மிங் தஸ்மிங் அத்தே² ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ பவத்தி வேதி³தப்³பா³. ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ அத்து²த்³தா⁴ரே அபி⁴ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ உதா³ஹரணங் வுத்தனயேன வேதி³தப்³ப³ங். அஸ்ஸாதி ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ. காலோ அத்தோ² ஸமவாயாதீ³னங் அத்தா²னங் இத⁴ அஸம்ப⁴வதோ, தே³ஸதே³ஸகபரிஸானங் விய ஸுத்தஸ்ஸ நிதா³னபா⁴வேன காலஸ்ஸ அபதி³ஸிதப்³ப³தோ ச.

    Tattha sahakārikāraṇe sanijjhaṃ sameti samavetīti samayo, samavāyo. Sameti samāgacchati ettha maggabrahmacariyaṃ tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo. Sameti ettha, etena vā saṃgacchati satto, sabhāvadhammo vā sahajātādīhi, uppādādīhi vāti samayo, kālo. Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ karaṇaṃ viya ca kappanāmattasiddhena rūpena voharīyatīti. Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho yathā ‘‘samudāyo’’ti. Avayavasahāvaṭṭhānameva hi samūhoti. Avasesapaccayānaṃ samāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti. Sameti saṃyojanabhāvato sambaddho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā saṃyuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo, diṭṭhi. Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhantīti. Samiti saṅgati samodhānanti samayo, paṭilābho. Samassa yānaṃ, sammā vā yānaṃ apagamoti samayo, pahānaṃ. Abhimukhaṃ ñāṇena sammā etabbo abhisametabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo. Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ aviparītasabhāvāvabodho. Evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samayasaddassa pavatti veditabbā. Samayasaddassa atthuddhāre abhisamayasaddassa udāharaṇaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Assāti samayasaddassa. Kālo attho samavāyādīnaṃ atthānaṃ idha asambhavato, desadesakaparisānaṃ viya suttassa nidānabhāvena kālassa apadisitabbato ca.

    கஸ்மா பனெத்த² அனியமிதவஸேனேவ காலோ நித்³தி³ட்டோ², ந உதுஸங்வச்ச²ராதி³வஸேன நியமெத்வாதி ஆஹ – ‘‘தத்த² கிஞ்சாபீ’’திஆதி³. உதுஸங்வச்ச²ராதி³வஸேன நியமங் அகத்வா ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ வசனே அயம்பி கு³ணோ லத்³தோ⁴ ஹோதீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யே வா இமே’’திஆதி³மாஹ. ஸாமஞ்ஞஜோதனா ஹி விஸேஸே அவதிட்ட²தீதி. தத்த² தி³ட்ட²த⁴ம்மஸுக²விஹாரஸமயோ தே³வஸிகங் ஜா²னஸமாபத்தீஹி வீதினாமனகாலோ, விஸேஸதோ ஸத்தஸத்தாஹானி. ஸுப்பகாஸாதி த³ஸஸஹஸ்ஸிலோகதா⁴துயா பகம்பனஓபா⁴ஸபாதுபா⁴வாதீ³ஹி பாகடா. யதா²வுத்தபே⁴தே³ஸு ஏவ ஸமயேஸு ஏகதே³ஸங் பகாரந்தரேஹி ஸங்க³ஹெத்வா த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘யோ சாய’’ந்திஆதி³மாஹ. ததா² ஹி ஞாணகிச்சஸமயோ அத்தஹிதப்படிபத்திஸமயோ ச அபி⁴ஸம்போ³தி⁴ஸமயோ, அரியதுண்ஹீபா⁴வஸமயோ தி³ட்ட²த⁴ம்மஸுக²விஹாரஸமயோ, கருணாகிச்சபரஹிதப்படிபத்தித⁴ம்மிகதா²ஸமயோ தே³ஸனாஸமயோயேவ.

    Kasmā panettha aniyamitavaseneva kālo niddiṭṭho, na utusaṃvaccharādivasena niyametvāti āha – ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi. Utusaṃvaccharādivasena niyamaṃ akatvā samayasaddassa vacane ayampi guṇo laddho hotīti dassento ‘‘ye vā ime’’tiādimāha. Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhatīti. Tattha diṭṭhadhammasukhavihārasamayo devasikaṃ jhānasamāpattīhi vītināmanakālo, visesato sattasattāhāni. Suppakāsāti dasasahassilokadhātuyā pakampanaobhāsapātubhāvādīhi pākaṭā. Yathāvuttabhedesu eva samayesu ekadesaṃ pakārantarehi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘yo cāya’’ntiādimāha. Tathā hi ñāṇakiccasamayo attahitappaṭipattisamayo ca abhisambodhisamayo, ariyatuṇhībhāvasamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo, karuṇākiccaparahitappaṭipattidhammikathāsamayo desanāsamayoyeva.

    கரணவசனேன நித்³தே³ஸோ கதோதி ஸம்ப³ந்தோ⁴. தத்தா²தி அபி⁴த⁴ம்மவினயேஸு. ததா²தி பு⁴ம்மகரணேஹி. அதி⁴கரணத்தோ² ஆதா⁴ரத்தோ². பா⁴வோ நாம கிரியா, கிரியாய கிரியந்தரலக்க²ணங் பா⁴வேனபா⁴வலக்க²ணங். தத்த² யதா² காலோ ஸபா⁴வத⁴ம்மபரிச்சி²ன்னோ ஸயங் பரமத்த²தோ அவிஜ்ஜமானோபி ஆதா⁴ரபா⁴வேன பஞ்ஞாதோ தங்க²ணப்பவத்தானங் ததோ புப்³பே³ பரதோ ச அபா⁴வதோ ‘‘புப்³ப³ண்ஹே ஜாதோ, ஸாயன்ஹே க³ச்ச²தீ’’தி ச ஆதீ³ஸு, ஸமூஹோ ச அவயவவினிமுத்தோ அவிஜ்ஜமானோபி கப்பனாமத்தஸித்³தோ⁴ அவயவானங் ஆதா⁴ரபா⁴வேன பஞ்ஞாபீயதி ‘‘ருக்கே² ஸாகா², யவராஸியங் ஸம்பூ⁴தோ’’திஆதீ³ஸு, ஏவங் இதா⁴பீதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ – ‘‘அதி⁴கரணங்…பே॰… த⁴ம்மான’’ந்தி. யஸ்மிங் காலே, த⁴ம்மபுஞ்ஜே வா காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதி, தஸ்மிங் ஏவ காலே, த⁴ம்மபுஞ்ஜே ச ப²ஸ்ஸாத³யோபி ஹொந்தீதி அயஞ்ஹி தத்த² அத்தோ². யதா² ‘‘கா³வீஸு து³ய்ஹமானாஸு க³தோ, து³த்³தா⁴ஸு ஆக³தோ’’தி தோ³ஹனகிரியாய க³மனகிரியா லக்கீ²யதி, ஏவங் இதா⁴பி ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே, தஸ்மிங் ஸமயே’’தி ச வுத்தே ‘‘ஸதீ’’தி அயமத்தோ² விஞ்ஞாயமானோ ஏவ ஹோதி பத³த்த²ஸ்ஸ ஸத்தாவிரஹாபா⁴வதோதி ஸமயஸ்ஸ ஸத்தாகிரியாய சித்தஸ்ஸ உப்பாத³கிரியா, ப²ஸ்ஸாதீ³னங் ப⁴வனகிரியா ச லக்கீ²யதீதி. யஸ்மிங் ஸமயேதி யஸ்மிங் நவமே க²ணே, யஸ்மிங் யோனிஸோமனஸிகாராதி³ஹேதும்ஹி, பச்சயஸமவாயே வா ஸதி காமாவசரங் குஸலங் சித்தங் உப்பன்னங் ஹோதி, தஸ்மிங்யேவ க²ணே ஹேதும்ஹி பச்சயஸமவாயே ச ப²ஸ்ஸாத³யோபி ஹொந்தீதி உப⁴யத்த² ஸமயஸத்³தே³ பு⁴ம்மனித்³தே³ஸோ கதோ லக்க²ணபூ⁴தபா⁴வயுத்தோதி த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ – ‘‘க²ண…பே॰… லக்கீ²யதீ’’தி.

    Karaṇavacanena niddeso katoti sambandho. Tatthāti abhidhammavinayesu. Tathāti bhummakaraṇehi. Adhikaraṇattho ādhārattho. Bhāvo nāma kiriyā, kiriyāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ. Tattha yathā kālo sabhāvadhammaparicchinno sayaṃ paramatthato avijjamānopi ādhārabhāvena paññāto taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvato ‘‘pubbaṇhe jāto, sāyanhe gacchatī’’ti ca ādīsu, samūho ca avayavavinimutto avijjamānopi kappanāmattasiddho avayavānaṃ ādhārabhāvena paññāpīyati ‘‘rukkhe sākhā, yavarāsiyaṃ sambhūto’’tiādīsu, evaṃ idhāpīti dassento āha – ‘‘adhikaraṇaṃ…pe… dhammāna’’nti. Yasmiṃ kāle, dhammapuñje vā kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃ eva kāle, dhammapuñje ca phassādayopi hontīti ayañhi tattha attho. Yathā ‘‘gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgato’’ti dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evaṃ idhāpi ‘‘yasmiṃ samaye, tasmiṃ samaye’’ti ca vutte ‘‘satī’’ti ayamattho viññāyamāno eva hoti padatthassa sattāvirahābhāvatoti samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā, phassādīnaṃ bhavanakiriyā ca lakkhīyatīti. Yasmiṃ samayeti yasmiṃ navame khaṇe, yasmiṃ yonisomanasikārādihetumhi, paccayasamavāye vā sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva khaṇe hetumhi paccayasamavāye ca phassādayopi hontīti ubhayattha samayasadde bhummaniddeso kato lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti dassento āha – ‘‘khaṇa…pe… lakkhīyatī’’ti.

    ஹேதுஅத்தோ² கரணத்தோ² ச ஸம்ப⁴வதி ‘‘அன்னேன வஸதி, அஜ்ஜே²னேன வஸதி, ப²ரஸுனா சி²ந்த³தி, குதா³லேன க²ணதீ’’திஆதீ³ஸு விய. வீதிக்கமஞ்ஹி ஸுத்வா பி⁴க்கு²ஸங்க⁴ங் ஸன்னிபாதாபெத்வா ஓதிண்ணே வத்து²ஸ்மிங் தங் புக்³க³லங் படிபுச்சி²த்வா விக³ரஹித்வா ச தங் தங் வத்து²ங் ஓதிண்ணகாலங் அனதிக்கமித்வா தேனேவ காலேன ஸிக்கா²பதா³னி பஞ்ஞாபெந்தோ ப⁴க³வா விஹரதி ஸிக்கா²பத³பஞ்ஞத்திஹேதுஞ்ச அபெக்க²மானோ ததியபாராஜிகாதீ³ஸு விய.

    Hetuattho karaṇattho ca sambhavati ‘‘annena vasati, ajjhenena vasati, pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya. Vītikkamañhi sutvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇe vatthusmiṃ taṃ puggalaṃ paṭipucchitvā vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuṃ otiṇṇakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena sikkhāpadāni paññāpento bhagavā viharati sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno tatiyapārājikādīsu viya.

    அச்சந்தமேவ ஆரம்ப⁴தோ பட்டா²ய யாவ தே³ஸனானிட்டா²னங் பரஹிதப்படிபத்திஸங்கா²தேன கருணாவிஹாரேன. தத³த்த²ஜோதனத்த²ந்தி அச்சந்தஸங்யோக³த்த²ஜோதனத்த²ங். உபயோக³வசனநித்³தே³ஸோ கதோ யதா² ‘‘மாஸங் அஜ்ஜே²தீ’’தி. போராணாதி அட்ட²கதா²சரியா. அபி⁴லாபமத்தபே⁴தோ³தி வசனமத்தேன விஸேஸோ. தேன ஸுத்தவினயேஸு விப⁴த்திப்³யத்தயோ கதோதி த³ஸ்ஸேதி.

    Accantameva ārambhato paṭṭhāya yāva desanāniṭṭhānaṃ parahitappaṭipattisaṅkhātena karuṇāvihārena. Tadatthajotanatthanti accantasaṃyogatthajotanatthaṃ. Upayogavacananiddeso kato yathā ‘‘māsaṃ ajjhetī’’ti. Porāṇāti aṭṭhakathācariyā. Abhilāpamattabhedoti vacanamattena viseso. Tena suttavinayesu vibhattibyattayo katoti dasseti.

    இதா³னி ‘‘ப⁴க³வா’’தி இமஸ்ஸ அத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ஆஹ – ‘‘ப⁴க³வாதி க³ரூ’’திஆதி³. ப⁴க³வாதி வசனங் ஸெட்ட²ந்தி ஸெட்ட²வாசகங் வசனங், ஸெட்ட²கு³ணஸஹசரணங் ஸெட்ட²ந்தி வுத்தங். அத² வா வுச்சதீதி வசனங், அத்தோ². யஸ்மா யோ ‘‘ப⁴க³வா’’தி வசனேன வசனீயோ அத்தோ², ஸோ ஸெட்டோ²தி அத்தோ². ப⁴க³வாதி வசனமுத்தமந்தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. கா³ரவயுத்தோதி க³ருபா⁴வயுத்தோ க³ருகு³ணயோக³தோ. க³ருகரணங் வா ஸாதிஸயங் அரஹதீதி கா³ரவயுத்தோ, கா³ரவாரஹோதி அத்தோ². ஸிப்பாதி³ஸிக்கா²பகா க³ரூ ஹொந்தி, ந ச கா³ரவயுத்தா, அயங் பன தாதி³ஸோ ந ஹோதி, தஸ்மா க³ரூதி வத்வா கா³ரவயுத்தோதி வுத்தந்தி கேசி. வுத்தோயேவ, ந இத⁴ வத்தப்³போ³ விஸுத்³தி⁴மக்³க³ஸ்ஸ இமிஸ்ஸா அட்ட²கதா²ய ஏகதே³ஸபா⁴வதோதி அதி⁴ப்பாயோ.

    Idāni ‘‘bhagavā’’ti imassa atthaṃ dassento āha – ‘‘bhagavāti garū’’tiādi. Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhanti seṭṭhavācakaṃ vacanaṃ, seṭṭhaguṇasahacaraṇaṃ seṭṭhanti vuttaṃ. Atha vā vuccatīti vacanaṃ, attho. Yasmā yo ‘‘bhagavā’’ti vacanena vacanīyo attho, so seṭṭhoti attho. Bhagavāti vacanamuttamanti etthāpi eseva nayo. Gāravayuttoti garubhāvayutto garuguṇayogato. Garukaraṇaṃ vā sātisayaṃ arahatīti gāravayutto, gāravārahoti attho. Sippādisikkhāpakā garū honti, na ca gāravayuttā, ayaṃ pana tādiso na hoti, tasmā garūti vatvā gāravayuttoti vuttanti keci. Vuttoyeva, na idha vattabbo visuddhimaggassa imissā aṭṭhakathāya ekadesabhāvatoti adhippāyo.

    த⁴ம்மஸரீரங் பச்சக்க²ங் கரோதீதி ‘‘யோ வோ, ஆனந்த³, மயா த⁴ம்மோ ச வினயோ ச தே³ஸிதோ பஞ்ஞத்தோ , ஸோ வோ மமச்சயேன ஸத்தா²’’தி (தீ³॰ நி॰ 2.216) வசனதோ த⁴ம்மஸ்ஸ ஸத்து²பா⁴வபரியாயோ விஜ்ஜதீதி கத்வா வுத்தங். வஜிரஸங்கா⁴தஸமானகாயோ பரேஹி அபே⁴ஜ்ஜஸரீரத்தா. ந ஹி ப⁴க³வதோ ரூபகாயே கேனசி ஸக்கா அந்தராயோ காதுந்தி. தே³ஸனாஸம்பத்திங் நித்³தி³ஸதி வக்க²மானஸ்ஸ ஸகலஸுத்தஸ்ஸ ஏவந்தி நித்³தி³ஸனதோ. ஸாவகஸம்பத்திங் நித்³தி³ஸதி படிஸம்பி⁴தா³பத்தேன பஞ்சஸு டா²னேஸு ப⁴க³வதா ஏதத³க்³கே³ ட²பிதேன மயா மஹாஸாவகேன ஸுதங், தஞ்ச கோ² மயா ஸுதங், ந அனுஸ்ஸுதிகங், ந பரம்பராப⁴தந்தி இமஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ தீ³பனதோ. காலஸம்பத்திங் நித்³தி³ஸதி ‘‘ப⁴க³வா’’தி பத³ஸ்ஸ ஸன்னிதா⁴னே பயுத்தஸ்ஸ ஸமயஸத்³த³ஸ்ஸ காலஸ்ஸ பு³த்³து⁴ப்பாத³ப்படிமண்டி³தபா⁴வதீ³பனதோ . பு³த்³து⁴ப்பாத³பரமா ஹி காலஸம்பதா³. தேனேதங் வுச்சதி –

    Dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karotīti ‘‘yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto , so vo mamaccayena satthā’’ti (dī. ni. 2.216) vacanato dhammassa satthubhāvapariyāyo vijjatīti katvā vuttaṃ. Vajirasaṅghātasamānakāyo parehi abhejjasarīrattā. Na hi bhagavato rūpakāye kenaci sakkā antarāyo kātunti. Desanāsampattiṃ niddisati vakkhamānassa sakalasuttassa evanti niddisanato. Sāvakasampattiṃ niddisati paṭisambhidāpattena pañcasu ṭhānesu bhagavatā etadagge ṭhapitena mayā mahāsāvakena sutaṃ, tañca kho mayā sutaṃ, na anussutikaṃ, na paramparābhatanti imassa atthassa dīpanato. Kālasampattiṃ niddisati ‘‘bhagavā’’ti padassa sannidhāne payuttassa samayasaddassa kālassa buddhuppādappaṭimaṇḍitabhāvadīpanato . Buddhuppādaparamā hi kālasampadā. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘கப்பகஸாயே கலியுகே³, பு³த்³து⁴ப்பாதோ³ அஹோ மஹச்ச²ரியங்;

    ‘‘Kappakasāye kaliyuge, buddhuppādo aho mahacchariyaṃ;

    ஹுதாவஹமஜ்ஜே² ஜாதங், ஸமுதி³தமகரந்த³மரவிந்த³’’ந்தி. (தீ³॰ நி॰ டீ॰ 1.1; ஸங்॰ நி॰ டீ॰ 1.1.1 தே³வதாஸங்யுத்த);

    Hutāvahamajjhe jātaṃ, samuditamakarandamaravinda’’nti. (dī. ni. ṭī. 1.1; saṃ. ni. ṭī. 1.1.1 devatāsaṃyutta);

    ப⁴க³வாதி தே³ஸகஸம்பத்திங் நித்³தி³ஸதி கு³ணவிஸிட்ட²ஸத்துத்தமக³ருகா³ரவாதி⁴வசனபா⁴வதோ.

    Bhagavāti desakasampattiṃ niddisati guṇavisiṭṭhasattuttamagarugāravādhivacanabhāvato.

    ஏவங்னாமகே நக³ரேதி கத²ங் பனேதங் நக³ரங் ஏவங்னாமகங் ஜாதந்தி? வுச்சதே, யதா² காகந்த³ஸ்ஸ இஸினோ நிவாஸட்டா²னே மாபிதா நக³ரீ காகந்தீ³, மாகந்த³ஸ்ஸ நிவாஸட்டா²னே மாபிதா மாகந்தீ³, குஸம்ப³ஸ்ஸ நிவாஸட்டா²னே மாபிதா கோஸம்பீ³தி வுச்சதி, ஏவங் ஸவத்த²ஸ்ஸ இஸினோ நிவாஸட்டா²னே மாபிதா நக³ரீ ஸாவத்தீ²தி வுச்சதி. ஏவங் தாவ அக்க²ரசிந்தகா வத³ந்தி. அட்ட²கதா²சரியா பன ப⁴ணந்தி – ‘‘யங் கிஞ்சி மனுஸ்ஸானங் உபபோ⁴க³பரிபோ⁴க³ங், ஸப்³ப³மெத்த² அத்தீ²’’தி ஸாவத்தி². ஸத்த²ஸமாயோகே³ ச ‘கிங் ப⁴ண்ட³மத்தீ²’தி புச்சி²தே ‘ஸப்³ப³மத்தீ²’தி வசனமுபாதா³ய ஸாவத்தி².

    Evaṃnāmake nagareti kathaṃ panetaṃ nagaraṃ evaṃnāmakaṃ jātanti? Vuccate, yathā kākandassa isino nivāsaṭṭhāne māpitā nagarī kākandī, mākandassa nivāsaṭṭhāne māpitā mākandī, kusambassa nivāsaṭṭhāne māpitā kosambīti vuccati, evaṃ savatthassa isino nivāsaṭṭhāne māpitā nagarī sāvatthīti vuccati. Evaṃ tāva akkharacintakā vadanti. Aṭṭhakathācariyā pana bhaṇanti – ‘‘yaṃ kiñci manussānaṃ upabhogaparibhogaṃ, sabbamettha atthī’’ti sāvatthi. Satthasamāyoge ca ‘kiṃ bhaṇḍamatthī’ti pucchite ‘sabbamatthī’ti vacanamupādāya sāvatthi.

    ‘‘ஸப்³ப³தா³ ஸப்³பூ³பகரணங், ஸாவத்தி²யங் ஸமோஹிதங்;

    ‘‘Sabbadā sabbūpakaraṇaṃ, sāvatthiyaṃ samohitaṃ;

    தஸ்மா ஸப்³ப³முபாதா³ய, ஸாவத்தீ²தி பவுச்சதி. (ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.14; கு²॰ பா॰ அட்ட²॰ 5.மங்க³லஸுத்தவண்ணனா; உதா³॰ அட்ட²॰ 5; படி॰ ம॰ 2.1.184);

    Tasmā sabbamupādāya, sāvatthīti pavuccati. (ma. ni. aṭṭha. 1.14; khu. pā. aṭṭha. 5.maṅgalasuttavaṇṇanā; udā. aṭṭha. 5; paṭi. ma. 2.1.184);

    ‘‘கோஸலானங் புரங் ரம்மங், த³ஸ்ஸனெய்யங் மனோரமங்;

    ‘‘Kosalānaṃ puraṃ rammaṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ;

    த³ஸஹி ஸத்³தே³ஹி அவிவித்தங், அன்னபானஸமாயுதங்.

    Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyutaṃ.

    ‘‘வுத்³தி⁴ங் வேபுல்லதங் பத்தங், இத்³த⁴ங் பீ²தங் மனோரமங்;

    ‘‘Vuddhiṃ vepullataṃ pattaṃ, iddhaṃ phītaṃ manoramaṃ;

    ஆளகமந்தா³வ தே³வானங், ஸாவத்தி²புரமுத்தம’’ந்தி. (ம॰ நி॰ அட்ட²॰ 1.14; கு²॰ பா॰ அட்ட²॰ 5.மங்க³லஸுத்தவண்ணனா);

    Āḷakamandāva devānaṃ, sāvatthipuramuttama’’nti. (ma. ni. aṭṭha. 1.14; khu. pā. aṭṭha. 5.maṅgalasuttavaṇṇanā);

    அவிஸேஸேனாதி ந விஸேஸேன, விஹாரபா⁴வஸாமஞ்ஞேனாதி அத்தோ². இரியாபத²விஹாரோ…பே॰… விஹாரேஸூதி இரியாபத²விஹாரோ தி³ப்³ப³விஹாரோ ப்³ரஹ்மவிஹாரோ அரியவிஹாரோதி ஏதேஸு சதூஸு விஹாரேஸு. ஸமங்கி³பரிதீ³பனந்தி ஸமங்கி³பா⁴வபரிதீ³பனங். ஏதந்தி விஹரதீதி ஏதங் பத³ங். ததா² ஹி தங் ‘‘இதே⁴கச்சோ கி³ஹிஸங்ஸட்டோ² விஹரதி ஸஹனந்தீ³ ஸஹஸோகீ’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 4.241) இரியாபத²விஹாரே ஆக³தங், ‘‘யஸ்மிங் ஸமயே, பி⁴க்க²வே, பி⁴க்கு² விவிச்சேவ காமேஹி … பட²மங் ஜா²னங் உபஸம்பஜ்ஜ விஹரதீ’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ஸ॰ 499; விப⁴॰ 624) தி³ப்³ப³விஹாரே, ‘‘ஸோ மெத்தாஸஹக³தேன சேதஸா ஏகங் தி³ஸங் ப²ரித்வா விஹரதீ’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.556; 3.308; ம॰ நி॰ 1.77, 459, 509; 2.309, 315, 451, 471; 3.230, விப⁴॰ 642, 643) ப்³ரஹ்மவிஹாரே, ‘‘ஸோ கோ²ஹங், அக்³கி³வெஸ்ஸன, தஸ்ஸாயேவ கதா²ய பரியோஸானே தஸ்மிங்யேவ புரிமஸ்மிங் ஸமாதி⁴னிமித்தே அஜ்ஜ²த்தமேவ சித்தங் ஸண்ட²பேமி ஸன்னிஸாதே³மி ஏகோதி³ங் கரோமி, ஸமாத³ஹாமி, யேன ஸுத³ங் நிச்சகப்பங் விஹராமீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.387) அரியவிஹாரே.

    Avisesenāti na visesena, vihārabhāvasāmaññenāti attho. Iriyāpathavihāro…pe… vihāresūti iriyāpathavihāro dibbavihāro brahmavihāro ariyavihāroti etesu catūsu vihāresu. Samaṅgiparidīpananti samaṅgibhāvaparidīpanaṃ. Etanti viharatīti etaṃ padaṃ. Tathā hi taṃ ‘‘idhekacco gihisaṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.241) iriyāpathavihāre āgataṃ, ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi … paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’tiādīsu (dha. sa. 499; vibha. 624) dibbavihāre, ‘‘so mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādīsu (dī. ni. 1.556; 3.308; ma. ni. 1.77, 459, 509; 2.309, 315, 451, 471; 3.230, vibha. 642, 643) brahmavihāre, ‘‘so khohaṃ, aggivessana, tassāyeva kathāya pariyosāne tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi sannisādemi ekodiṃ karomi, samādahāmi, yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.387) ariyavihāre.

    தத்த² இரியனங் பவத்தனங் இரியா, காயப்பயோகோ³. தஸ்ஸா பவத்தனூபாயபா⁴வதோ டா²னாதி³ இரியாபதோ². டா²னஸமங்கீ³ வா ஹி காயேன கிஞ்சி கரெய்ய க³மனாதீ³ஸு அஞ்ஞதரஸமங்கீ³ வா. அத² வா இரியதி பவத்ததி ஏதேன அத்தபா⁴வோ, காயகிச்சங் வாதி இரியா, தஸ்ஸா பவத்தியா உபாயபா⁴வதோ பதோ²தி இரியாபதோ², டா²னாதி³ ஏவ. ஸோ ச அத்த²தோ க³தினிவத்திஆதி³ஆகாரேன பவத்தோ சதுஸந்ததிரூபப்பப³ந்தோ⁴ ஏவ. விஹரணங், விஹரதி ஏதேனாதி வா விஹாரோ. தி³வி ப⁴வோ தி³ப்³போ³, தத்த² ப³ஹுலப்பவத்தியா ப்³ரஹ்மபாரிஸஜ்ஜாதி³தே³வலோகே ப⁴வோதி அத்தோ². தத்த² யோ தி³ப்³பா³னுபா⁴வோ, தத³த்தா²ய ஸங்வத்ததீதி வா தி³ப்³போ³, அபி⁴ஞ்ஞாபி⁴னீஹாரவஸேன மஹாக³திகத்தா வா தி³ப்³போ³, தி³ப்³போ³ ச ஸோ விஹாரோ சாதி தி³ப்³ப³விஹாரோ, சதஸ்ஸோ ரூபாவசரஸமாபத்தியோ. அரூபஸமாபத்தியோபி எத்தே²வ ஸங்க³ஹங் க³ச்ச²ந்தி. ப்³ரஹ்மானங், ப்³ரஹ்மானோ வா விஹாரா ப்³ரஹ்மவிஹாரா, சதஸ்ஸோ அப்பமஞ்ஞாயோ. அரியோ, அரியானங் வா விஹாரோ அரியவிஹாரோ, சத்தாரி ஸாமஞ்ஞப²லானி. ஸோ ஹி ஏகங் இரியாபத²பா³த⁴னந்திஆதி³ யதி³பி ப⁴க³வா ஏகேனபி இரியாபதே²ன சிரதரங் காலங் அத்தபா⁴வங் பவத்தேதுங் ஸக்கோதி, ததா²பி உபாதி³ன்னகஸரீரஸ்ஸ அயங் ஸபா⁴வோதி த³ஸ்ஸேதுங் வுத்தங். யஸ்மா வா ப⁴க³வா யத்த² கத்த²சி வஸந்தோ வேனெய்யானங் த⁴ம்மங் தே³ஸெந்தோ நானாஸமாபத்தீஹி ச காலங் வீதினாமெந்தோ வஸதீதி ஸத்தானங் அத்தனோ ச விவித⁴ஹிதஸுக²ங் ஹரதி உபனேதி உப்பாதே³தி, தஸ்மா விவித⁴ங் ஹரதீதி விஹரதீதி ஏவமெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

    Tattha iriyanaṃ pavattanaṃ iriyā, kāyappayogo. Tassā pavattanūpāyabhāvato ṭhānādi iriyāpatho. Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya gamanādīsu aññatarasamaṅgī vā. Atha vā iriyati pavattati etena attabhāvo, kāyakiccaṃ vāti iriyā, tassā pavattiyā upāyabhāvato pathoti iriyāpatho, ṭhānādi eva. So ca atthato gatinivattiādiākārena pavatto catusantatirūpappabandho eva. Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro. Divi bhavo dibbo, tattha bahulappavattiyā brahmapārisajjādidevaloke bhavoti attho. Tattha yo dibbānubhāvo, tadatthāya saṃvattatīti vā dibbo, abhiññābhinīhāravasena mahāgatikattā vā dibbo, dibbo ca so vihāro cāti dibbavihāro, catasso rūpāvacarasamāpattiyo. Arūpasamāpattiyopi ettheva saṅgahaṃ gacchanti. Brahmānaṃ, brahmāno vā vihārā brahmavihārā, catasso appamaññāyo. Ariyo, ariyānaṃ vā vihāro ariyavihāro, cattāri sāmaññaphalāni. So hi ekaṃ iriyāpathabādhanantiādi yadipi bhagavā ekenapi iriyāpathena cirataraṃ kālaṃ attabhāvaṃ pavattetuṃ sakkoti, tathāpi upādinnakasarīrassa ayaṃ sabhāvoti dassetuṃ vuttaṃ. Yasmā vā bhagavā yattha katthaci vasanto veneyyānaṃ dhammaṃ desento nānāsamāpattīhi ca kālaṃ vītināmento vasatīti sattānaṃ attano ca vividhahitasukhaṃ harati upaneti uppādeti, tasmā vividhaṃ haratīti viharatīti evamettha attho veditabbo.

    ஜேதஸ்ஸ ராஜகுமாரஸ்ஸாதி எத்த² அத்தனோ பச்சத்தி²கஜனங் ஜினாதீதி ஜேதோ. ஸோதஸத்³தோ³ விய ஹி கத்துஸாத⁴னோ ஜேதஸத்³தோ³. அத² வா ரஞ்ஞா பஸேனதி³கோஸலேன அத்தனோ பச்சத்தி²கஜனே ஜிதே ஜாதோதி ஜேதோ. ரஞ்ஞோ ஹி ஜயங் ஆரோபெத்வா குமாரோ ஜிதவாதி ஜேதோதி வுத்தோ. மங்க³லகாமதாய வா தஸ்ஸ ஏவங்னாமமேவ கதந்தி ஜேதோ. மங்க³லகாமதாய ஹி ஜெய்யோதி ஏதஸ்மிங் அத்தே² ஜேதோதி வுத்தங். வித்தா²ரோ பனாதிஆதி³னா ‘‘அனாத²பிண்டி³கஸ்ஸ ஆராமே’’தி எத்த² ஸுத³த்தோ நாம ஸோ, க³ஹபதி, மாதாபிதூஹி கதனாமவஸேன, ஸப்³ப³காமஸமித்³த⁴தாய பன விக³தமச்சே²ரதாய கருணாதி³கு³ணஸமங்கி³தாய ச நிச்சகாலங் அனாதா²னங் பிண்ட³மதா³ஸி. தேன அனாத²பிண்டி³கோதி ஸங்க²ங் க³தோ. ஆரமந்தி எத்த² பாணினோ, விஸேஸேன வா பப்³ப³ஜிதாதி ஆராமோ, தஸ்ஸ புப்ப²ப²லாதி³ஸோபா⁴ய நாதிதூ³ரனச்சாஸன்னதாதி³பஞ்சவித⁴ஸேனாஸனங்க³ஸம்பத்தியா ச ததோ ததோ ஆக³ம்ம ரமந்தி அபி⁴ரமந்தி, அனுக்கண்டி²தா ஹுத்வா நிவஸந்தீதி அத்தோ². வுத்தப்பகாராய வா ஸம்பத்தியா தத்த² தத்த² க³தேபி அத்தனோ அப்³ப⁴ந்தரங்யேவ ஆனெத்வா ரமேதீதி ஆராமோ. ஸோ ஹி அனாத²பிண்டி³கேன க³ஹபதினா ஜேதஸ்ஸ ராஜகுமாரஸ்ஸ ஹத்த²தோ அட்டா²ரஸஹிரஞ்ஞகோடீஹி ஸந்தா²ரேன கிணித்வா அட்டா²ரஸஹிரஞ்ஞகோடீஹி ஸேனாஸனானி காராபெத்வா அட்டா²ரஸஹிரஞ்ஞகோடீஹி விஹாரமஹங் நிட்டா²பெத்வா ஏவங் சதுபஞ்ஞாஸஹிரஞ்ஞகோடிபரிச்சாகே³ன பு³த்³த⁴ப்பமுக²ஸ்ஸ பி⁴க்கு²ஸங்க⁴ஸ்ஸ நிய்யாதிதோ, தஸ்மா ‘‘அனாத²பிண்டி³கஸ்ஸ ஆராமோ’’தி வுச்சதீதி இமமத்த²ங் நித³ஸ்ஸேதி.

    Jetassarājakumārassāti ettha attano paccatthikajanaṃ jinātīti jeto. Sotasaddo viya hi kattusādhano jetasaddo. Atha vā raññā pasenadikosalena attano paccatthikajane jite jātoti jeto. Rañño hi jayaṃ āropetvā kumāro jitavāti jetoti vutto. Maṅgalakāmatāya vā tassa evaṃnāmameva katanti jeto. Maṅgalakāmatāya hi jeyyoti etasmiṃ atthe jetoti vuttaṃ. Vitthāro panātiādinā ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti ettha sudatto nāma so, gahapati, mātāpitūhi katanāmavasena, sabbakāmasamiddhatāya pana vigatamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍamadāsi. Tena anāthapiṇḍikoti saṅkhaṃ gato. Āramanti ettha pāṇino, visesena vā pabbajitāti ārāmo, tassa pupphaphalādisobhāya nātidūranaccāsannatādipañcavidhasenāsanaṅgasampattiyā ca tato tato āgamma ramanti abhiramanti, anukkaṇṭhitā hutvā nivasantīti attho. Vuttappakārāya vā sampattiyā tattha tattha gatepi attano abbhantaraṃyeva ānetvā rametīti ārāmo. So hi anāthapiṇḍikena gahapatinā jetassa rājakumārassa hatthato aṭṭhārasahiraññakoṭīhi santhārena kiṇitvā aṭṭhārasahiraññakoṭīhi senāsanāni kārāpetvā aṭṭhārasahiraññakoṭīhi vihāramahaṃ niṭṭhāpetvā evaṃ catupaññāsahiraññakoṭipariccāgena buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyātito, tasmā ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāmo’’ti vuccatīti imamatthaṃ nidasseti.

    தத்தா²தி ‘‘ஏகங் ஸமயங் ப⁴க³வா ஸாவத்தி²யங் விஹரதி ஜேதவனே அனாத²பிண்டி³கஸ்ஸ ஆராமே’’தி யங் வுத்தங் வாக்யங், தத்த². ஸியாதி கஸ்ஸசி ஏவங் பரிவிதக்கோ ஸியா, வக்க²மானாகாரேன கதா³சி சோதெ³ய்ய வாதி அத்தோ². அத² தத்த² விஹரதீதி யதி³ ஜேதவனே அனாத²பிண்டி³கஸ்ஸ ஆராமே விஹரதி. ந வத்தப்³ப³ந்தி நானாடா²னபூ⁴தத்தா ஸாவத்தி²ஜேதவனானங், ‘‘ஏகங் ஸமய’’ந்தி ச வுத்தத்தாதி அதி⁴ப்பாயோ. இதா³னி சோத³கோ தமேவ அத்தனோ அதி⁴ப்பாயங் ‘‘ந ஹி ஸக்கா’’திஆதி³னா விவரதி. இதரோ ஸப்³ப³மேதங் அவிபரீதங் அத்த²ங் அஜானந்தேன தயா வுத்தந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ந கோ² பனேதங் ஏவங் த³ட்ட²ப்³ப³’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² ஏதந்தி ‘‘ஸாவத்தி²யங் விஹரதி ஜேதவனே அனாத²பிண்டி³கஸ்ஸ ஆராமே’’தி ஏதங் வசனங். ஏவந்தி ‘‘யதி³ தாவ ப⁴க³வா’’திஆதி³னா யங் தங் ப⁴வதா சோதி³தங், தங் அத்த²தோ ஏவங் ந கோ² பன த³ட்ட²ப்³ப³ங், ந உப⁴யத்த² அபுப்³ப³ங் அசரிமங் விஹாரத³ஸ்ஸனத்த²ந்தி அத்தோ². இதா³னி அத்தனா யதா²தி⁴ப்பேதங் அவிபரீதமத்த²ங், தஸ்ஸ ச படிகச்சேவ வுத்தபா⁴வங், தேன ச அப்படிவித்³த⁴தங் பகாஸெந்தோ ‘‘நனு அவோசும்ஹ…பே॰… ஜேதவனே’’தி ஆஹ. ஏவம்பி ‘‘ஜேதவனே அனாத²பிண்டி³கஸ்ஸ ஆராமே விஹரதி’’ச்சேவ வத்தப்³ப³ங், ந ‘‘ஸாவத்தி²ய’’ந்தி சோத³னங் மனஸி கத்வா வுத்தங் – ‘‘கோ³சரகா³மனித³ஸ்ஸனத்த²’’ந்திஆதி³.

    Tatthāti ‘‘ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti yaṃ vuttaṃ vākyaṃ, tattha. Siyāti kassaci evaṃ parivitakko siyā, vakkhamānākārena kadāci codeyya vāti attho. Atha tattha viharatīti yadi jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme viharati. Na vattabbanti nānāṭhānabhūtattā sāvatthijetavanānaṃ, ‘‘ekaṃ samaya’’nti ca vuttattāti adhippāyo. Idāni codako tameva attano adhippāyaṃ ‘‘na hi sakkā’’tiādinā vivarati. Itaro sabbametaṃ aviparītaṃ atthaṃ ajānantena tayā vuttanti dassento ‘‘na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabba’’ntiādimāha. Tattha etanti ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti etaṃ vacanaṃ. Evanti ‘‘yadi tāva bhagavā’’tiādinā yaṃ taṃ bhavatā coditaṃ, taṃ atthato evaṃ na kho pana daṭṭhabbaṃ, na ubhayattha apubbaṃ acarimaṃ vihāradassanatthanti attho. Idāni attanā yathādhippetaṃ aviparītamatthaṃ, tassa ca paṭikacceva vuttabhāvaṃ, tena ca appaṭividdhataṃ pakāsento ‘‘nanu avocumha…pe… jetavane’’ti āha. Evampi ‘‘jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme viharati’’cceva vattabbaṃ, na ‘‘sāvatthiya’’nti codanaṃ manasi katvā vuttaṃ – ‘‘gocaragāmanidassanattha’’ntiādi.

    அவஸ்ஸஞ்செத்த² கோ³சரகா³மகித்தனங் கத்தப்³ப³ங். ததா² ஹி தங் யதா² ஜேதவனாதி³கித்தனங் பப்³ப³ஜிதானுக்³க³ஹகரணாதி³அனேகப்பயோஜனங், ஏவங் கோ³சரகா³மகித்தனம்பி க³ஹட்டா²னுக்³க³ஹகரணாதி³விவித⁴பயோஜனந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘ஸாவத்தி²வசனேனா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² பச்சயக்³க³ஹணேன உபஸங்கமபயிருபாஸனானங் ஓகாஸதா³னேன த⁴ம்மதே³ஸனாய ஸரணேஸு ஸீலேஸு ச பதிட்டா²பனேன யதூ²பனிஸ்ஸயங் உபரிவிஸேஸாதி⁴க³மாவஹனேன ச க³ஹட்டா²னுக்³க³ஹகரணங், உக்³க³ஹபரிபுச்சா²னங் கம்மட்டா²னானுயோக³ஸ்ஸ ச அனுரூபவஸனட்டா²னபரிக்³க³ஹேனெத்த² பப்³ப³ஜிதானுக்³க³ஹகரணங் வேதி³தப்³ப³ங். கருணாய உபக³மனங், ந லாபா⁴தி³னிமித்தங். பஞ்ஞாய அபக³மனங், ந விரோதா⁴தி³னிமித்தந்தி உபக³மனாபக³மனானங் நிருபக்கிலேஸதங் விபா⁴வேதி. த⁴ம்மிகஸுக²ங் நாம அனவஜ்ஜஸுக²ங். தே³வதானங் உபகாரப³ஹுலதா ஜனவிவித்ததாய. பசுரஜனவிவித்தஞ்ஹி டா²னங் தே³வா உபஸங்கமிதப்³ப³ங் மஞ்ஞந்தி. தத³த்த²பரினிப்பா²த³னந்தி லோகத்த²னிப்பா²த³னங், பு³த்³த⁴கிச்சஸம்பாத³னந்தி அத்தோ². ஏவமாதி³னாதி ஆதி³-ஸத்³தே³ன ஸாவத்தி²கித்தனேன ரூபகாயஸ்ஸ அனுக்³க³ண்ஹனங் த³ஸ்ஸேதி, ஜேதவனாதி³கித்தனேன த⁴ம்மகாயஸ்ஸ. ததா² புரிமேன பராதீ⁴னகிரியாகரணங், து³தியேன அத்தாதீ⁴னகிரியாகரணங். புரிமேன வா கருணாகிச்சங், இதரேன பஞ்ஞாகிச்சங். புரிமேன சஸ்ஸ பரமாய அனுகம்பாய ஸமன்னாக³மங், பச்சி²மேன பரமாய உபெக்கா²ய ஸமன்னாக³மங் தீ³பேதி. ப⁴க³வா ஹி ஸப்³ப³ஸத்தே பரமாய அனுகம்பாய அனுகம்பதி, ந ச தத்த² ஸினேஹதோ³ஸானுபதிதோ பரமுபெக்க²கபா⁴வதோ. உபெக்க²கோ ச ந பரஹிதஸுக²கரணே அப்பொஸ்ஸுக்கோ மஹாகாருணிகபா⁴வதோ. தஸ்ஸ மஹாகாருணிகதாய லோகனாத²தா, உபெக்க²கதாய அத்தனாத²தா.

    Avassañcettha gocaragāmakittanaṃ kattabbaṃ. Tathā hi taṃ yathā jetavanādikittanaṃ pabbajitānuggahakaraṇādianekappayojanaṃ, evaṃ gocaragāmakittanampi gahaṭṭhānuggahakaraṇādivividhapayojananti dassento ‘‘sāvatthivacanenā’’tiādimāha. Tattha paccayaggahaṇena upasaṅkamapayirupāsanānaṃ okāsadānena dhammadesanāya saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhāpanena yathūpanissayaṃ uparivisesādhigamāvahanena ca gahaṭṭhānuggahakaraṇaṃ, uggahaparipucchānaṃ kammaṭṭhānānuyogassa ca anurūpavasanaṭṭhānapariggahenettha pabbajitānuggahakaraṇaṃ veditabbaṃ. Karuṇāya upagamanaṃ, na lābhādinimittaṃ. Paññāya apagamanaṃ, na virodhādinimittanti upagamanāpagamanānaṃ nirupakkilesataṃ vibhāveti. Dhammikasukhaṃ nāma anavajjasukhaṃ. Devatānaṃ upakārabahulatā janavivittatāya. Pacurajanavivittañhi ṭhānaṃ devā upasaṅkamitabbaṃ maññanti. Tadatthaparinipphādananti lokatthanipphādanaṃ, buddhakiccasampādananti attho. Evamādināti ādi-saddena sāvatthikittanena rūpakāyassa anuggaṇhanaṃ dasseti, jetavanādikittanena dhammakāyassa. Tathā purimena parādhīnakiriyākaraṇaṃ, dutiyena attādhīnakiriyākaraṇaṃ. Purimena vā karuṇākiccaṃ, itarena paññākiccaṃ. Purimena cassa paramāya anukampāya samannāgamaṃ, pacchimena paramāya upekkhāya samannāgamaṃ dīpeti. Bhagavā hi sabbasatte paramāya anukampāya anukampati, na ca tattha sinehadosānupatito paramupekkhakabhāvato. Upekkhako ca na parahitasukhakaraṇe appossukko mahākāruṇikabhāvato. Tassa mahākāruṇikatāya lokanāthatā, upekkhakatāya attanāthatā.

    ததா² ஹேஸ போ³தி⁴ஸத்தபூ⁴தோ மஹாகருணாய ஸஞ்சோதி³தமானஸோ ஸகலலோகஹிதாய உஸ்ஸுக்கமாபன்னோ மஹாபி⁴னீஹாரதோ பட்டா²ய தத³த்த²னிப்பா²த³னத்த²ங் புஞ்ஞஞாணஸம்பா⁴ரே ஸம்பாதெ³ந்தோ அபரிமிதங் காலங் அனப்பகங் து³க்க²மனுபோ⁴ஸி, உபெக்க²கதாய ஸம்மா பதிதேஹி து³க்கே²ஹி ந விகம்பிததா. மஹாகாருணிகதாய ஸங்ஸாராபி⁴முக²தா, உபெக்க²கதாய ததோ நிப்³பி³ந்த³னா. ததா² உபெக்க²கதாய நிப்³பா³னாபி⁴முக²தா, மஹாகாருணிகதாய தத³தி⁴க³மோ. ததா² மஹாகாருணிகதாய பரேஸங் அஹிங்ஸாபனங், உபெக்க²கதாய ஸயங் பரேஹி அபா⁴யனங். மஹாகாருணிகதாய பரங் ரக்க²தோ அத்தனோ ரக்க²ணங், உபெக்க²கதாய அத்தானங் ரக்க²தோ பரேஸங் ரக்க²ணங். தேனஸ்ஸ அத்தஹிதாய படிபன்னாதீ³ஸு சதுத்த²புக்³க³லபா⁴வோ ஸித்³தோ⁴ ஹோதி. ததா² மஹாகாருணிகதாய ஸச்சாதி⁴ட்டா²னஸ்ஸ ச சாகா³தி⁴ட்டா²னஸ்ஸ ச பாரிபூரீ, உபெக்க²கதாய உபஸமாதி⁴ட்டா²னஸ்ஸ ச பஞ்ஞாதி⁴ட்டா²னஸ்ஸ ச பாரிபூரீ . ஏவங் புரிஸுத்³தா⁴ஸயப்பயோக³ஸ்ஸ மஹாகாருணிகதாய லோகஹிதத்த²மேவ ரஜ்ஜஸம்பதா³தி³ப⁴வஸம்பத்தியா உபக³மனங், உபெக்க²கதாய திணாயபி அமஞ்ஞமானஸ்ஸ ததோ அபக³மனங். இதி ஸுவிஸுத்³த⁴உபக³மாபக³மஸ்ஸ மஹாகாருணிகதாய லோகஹிதத்த²மேவ தா³னவஸேன ஸம்பத்தீனங் பரிச்சஜனா, உபெக்க²கதாய சஸ்ஸ ப²லஸ்ஸ அத்தனோ அபச்சாஸீஸனா. ஏவங் ஸமுதா³க³மனதோ பட்டா²ய அச்ச²ரியப்³பு⁴தகு³ணஸமன்னாக³தஸ்ஸ மஹாகாருணிகதாய பரேஸங் ஹிதஸுக²த்த²ங் அதிது³க்கரகாரிதா, உபெக்க²கதாய காயம்பி அனலங்காரிதா.

    Tathā hesa bodhisattabhūto mahākaruṇāya sañcoditamānaso sakalalokahitāya ussukkamāpanno mahābhinīhārato paṭṭhāya tadatthanipphādanatthaṃ puññañāṇasambhāre sampādento aparimitaṃ kālaṃ anappakaṃ dukkhamanubhosi, upekkhakatāya sammā patitehi dukkhehi na vikampitatā. Mahākāruṇikatāya saṃsārābhimukhatā, upekkhakatāya tato nibbindanā. Tathā upekkhakatāya nibbānābhimukhatā, mahākāruṇikatāya tadadhigamo. Tathā mahākāruṇikatāya paresaṃ ahiṃsāpanaṃ, upekkhakatāya sayaṃ parehi abhāyanaṃ. Mahākāruṇikatāya paraṃ rakkhato attano rakkhaṇaṃ, upekkhakatāya attānaṃ rakkhato paresaṃ rakkhaṇaṃ. Tenassa attahitāya paṭipannādīsu catutthapuggalabhāvo siddho hoti. Tathā mahākāruṇikatāya saccādhiṭṭhānassa ca cāgādhiṭṭhānassa ca pāripūrī, upekkhakatāya upasamādhiṭṭhānassa ca paññādhiṭṭhānassa ca pāripūrī . Evaṃ purisuddhāsayappayogassa mahākāruṇikatāya lokahitatthameva rajjasampadādibhavasampattiyā upagamanaṃ, upekkhakatāya tiṇāyapi amaññamānassa tato apagamanaṃ. Iti suvisuddhaupagamāpagamassa mahākāruṇikatāya lokahitatthameva dānavasena sampattīnaṃ pariccajanā, upekkhakatāya cassa phalassa attano apaccāsīsanā. Evaṃ samudāgamanato paṭṭhāya acchariyabbhutaguṇasamannāgatassa mahākāruṇikatāya paresaṃ hitasukhatthaṃ atidukkarakāritā, upekkhakatāya kāyampi analaṅkāritā.

    ததா² மஹாகாருணிகதாய சரிமத்தபா⁴வே ஜிண்ணாதுரமதத³ஸ்ஸனேன ஸஞ்ஜாதஸங்வேகோ³, உபெக்க²கதாய உளாரேஸு தே³வபோ⁴க³ஸதி³ஸேஸு போ⁴கே³ஸு நிரபெக்கோ² மஹாபி⁴னிக்க²மனங் நிக்க²மி. ததா² மஹாகாருணிகதாய ‘‘கிச்ச²ங் வதாயங் லோகோ ஆபன்னோ’’திஆதி³னா (தீ³॰ நி॰ 2.57; ஸங்॰ நி॰ 2.4, 10) கருணாமுகே²னேவ விபஸ்ஸனாரம்போ⁴, உபெக்க²கதாய பு³த்³த⁴பூ⁴தஸ்ஸ ஸத்த ஸத்தாஹானி விவேகஸுகே²னேவ வீதினாமனங். மஹாகாருணிகதாய த⁴ம்மக³ம்பீ⁴ரதங் பச்சவெக்கி²த்வா த⁴ம்மதே³ஸனாய அப்பொஸ்ஸுக்கனங் ஆபஜ்ஜித்வாபி மஹாப்³ரஹ்முனோ அஜ்ஜே²ஸனாபதே³ஸேன ஓகாஸகரணங், உபெக்க²கதாய பஞ்சவக்³கி³யாதி³வேனெய்யானங் அனநுரூபஸமுதா³சாரேபி அனஞ்ஞதா²பா⁴வோ. மஹாகாருணிகதாய கத்த²சி படிகா⁴தாபா⁴வேனஸ்ஸ ஸப்³ப³த்த² அமித்தஸஞ்ஞாபா⁴வோ, உபெக்க²கதாய கத்த²சிபி அனுரோதா⁴பா⁴வேன ஸப்³ப³த்த² ஸினேஹஸந்த²வாபா⁴வோ. மஹாகாருணிகதாய பரேஸங் பஸாத³னா, உபெக்க²கதாய பஸன்னாகாரேஹி ந விகம்பனா. மஹாகாருணிகதாய த⁴ம்மானுராகா³பா⁴வேன தத்த² ஆசரியமுட்டி²அபா⁴வோ, உபெக்க²கதாய ஸாவகானுராகா³பா⁴வேன பரிவாரபரிகம்மதாபா⁴வோ. மஹாகாருணிகதாய த⁴ம்மங் தே³ஸேதுங் பரேஹி ஸங்ஸக்³க³முபக³ச்ச²தோபி உபெக்க²கதாய ந தத்த² அபி⁴ரதி. மஹாகாருணிகதாய கா³மாதீ³னங் ஆஸன்னட்டா²னே வஸதோபி உபெக்க²கதாய அரஞ்ஞட்டா²னே ஏவ விஹரணங். தேன வுத்தங் – ‘‘புரிமேனஸ்ஸ பரமாய அனுகம்பாய ஸமன்னாக³மங் தீ³பேதீ’’தி.

    Tathā mahākāruṇikatāya carimattabhāve jiṇṇāturamatadassanena sañjātasaṃvego, upekkhakatāya uḷāresu devabhogasadisesu bhogesu nirapekkho mahābhinikkhamanaṃ nikkhami. Tathā mahākāruṇikatāya ‘‘kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno’’tiādinā (dī. ni. 2.57; saṃ. ni. 2.4, 10) karuṇāmukheneva vipassanārambho, upekkhakatāya buddhabhūtassa satta sattāhāni vivekasukheneva vītināmanaṃ. Mahākāruṇikatāya dhammagambhīrataṃ paccavekkhitvā dhammadesanāya appossukkanaṃ āpajjitvāpi mahābrahmuno ajjhesanāpadesena okāsakaraṇaṃ, upekkhakatāya pañcavaggiyādiveneyyānaṃ ananurūpasamudācārepi anaññathābhāvo. Mahākāruṇikatāya katthaci paṭighātābhāvenassa sabbattha amittasaññābhāvo, upekkhakatāya katthacipi anurodhābhāvena sabbattha sinehasanthavābhāvo. Mahākāruṇikatāya paresaṃ pasādanā, upekkhakatāya pasannākārehi na vikampanā. Mahākāruṇikatāya dhammānurāgābhāvena tattha ācariyamuṭṭhiabhāvo, upekkhakatāya sāvakānurāgābhāvena parivāraparikammatābhāvo. Mahākāruṇikatāya dhammaṃ desetuṃ parehi saṃsaggamupagacchatopi upekkhakatāya na tattha abhirati. Mahākāruṇikatāya gāmādīnaṃ āsannaṭṭhāne vasatopi upekkhakatāya araññaṭṭhāne eva viharaṇaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘purimenassa paramāya anukampāya samannāgamaṃ dīpetī’’ti.

    ந்தி தத்ராதி பத³ங். ‘‘தே³ஸகாலபரிதீ³பன’’ந்தி யே தே³ஸகாலா இத⁴ விஹரணகிரியாவிஸேஸனபா⁴வேன வுத்தா, தேஸங் பரிதீ³பனந்தி த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘யங் ஸமயங்…பே॰… தீ³பேதீ’’தி ஆஹ. தங்-ஸத்³தோ³ ஹி வுத்தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ படினித்³தே³ஸோ, தஸ்மா இத⁴ காலஸ்ஸ தே³ஸஸ்ஸ வா படினித்³தே³ஸோ ப⁴விதுமரஹதி, ந அஞ்ஞஸ்ஸ. அயங் தாவ தத்ர-ஸத்³த³ஸ்ஸ படினித்³தே³ஸபா⁴வே அத்த²விபா⁴வனா. யஸ்மா பன ஈதி³ஸேஸு டா²னேஸு தத்ர-ஸத்³தோ³ த⁴ம்மதே³ஸனாவிஸிட்ட²ங் தே³ஸகாலஞ்ச விபா⁴வேதி, தஸ்மா வுத்தங் – ‘‘பா⁴ஸிதப்³ப³யுத்தே வா தே³ஸகாலே தீ³பேதீ’’தி. தேன தத்ராதி யத்ர ப⁴க³வா த⁴ம்மதே³ஸனத்த²ங் பி⁴க்கூ² ஆலபதி பா⁴ஸதி, தாதி³ஸே தே³ஸே, காலே வாதி அத்தோ². ந ஹீதிஆதி³னா தமேவத்த²ங் ஸமத்தே²தி. நனு ச யத்த² டி²தோ ப⁴க³வா ‘‘அகாலோ கோ² தாவா’’திஆதி³னா பா³ஹியஸ்ஸ த⁴ம்மதே³ஸனங் படிக்கி²பி, தத்தே²வ அந்தரவீதி²யங் டி²தோ தஸ்ஸ த⁴ம்மங் தே³ஸேஸீதி? ஸச்சமேதங், அதே³ஸேதப்³ப³காலே அதே³ஸனாய இத³ங் உதா³ஹரணங். தேனேவாஹ – ‘‘அகாலோ கோ² தாவா’’தி.

    Tanti tatrāti padaṃ. ‘‘Desakālaparidīpana’’nti ye desakālā idha viharaṇakiriyāvisesanabhāvena vuttā, tesaṃ paridīpananti dassento ‘‘yaṃ samayaṃ…pe… dīpetī’’ti āha. Taṃ-saddo hi vuttassa atthassa paṭiniddeso, tasmā idha kālassa desassa vā paṭiniddeso bhavitumarahati, na aññassa. Ayaṃ tāva tatra-saddassa paṭiniddesabhāve atthavibhāvanā. Yasmā pana īdisesu ṭhānesu tatra-saddo dhammadesanāvisiṭṭhaṃ desakālañca vibhāveti, tasmā vuttaṃ – ‘‘bhāsitabbayutte vā desakāle dīpetī’’ti. Tena tatrāti yatra bhagavā dhammadesanatthaṃ bhikkhū ālapati bhāsati, tādise dese, kāle vāti attho. Na hītiādinā tamevatthaṃ samattheti. Nanu ca yattha ṭhito bhagavā ‘‘akālo kho tāvā’’tiādinā bāhiyassa dhammadesanaṃ paṭikkhipi, tattheva antaravīthiyaṃ ṭhito tassa dhammaṃ desesīti? Saccametaṃ, adesetabbakāle adesanāya idaṃ udāharaṇaṃ. Tenevāha – ‘‘akālo kho tāvā’’ti.

    யங் பன தத்த² வுத்தங் – ‘‘அந்தரக⁴ரங் பவிட்ட²ம்ஹா’’தி, தம்பி தஸ்ஸ அகாலபா⁴வஸ்ஸேவ பரியாயேன த³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தங். தஸ்ஸ ஹி ததா³ அத்³தா⁴னபரிஸ்ஸமேன ரூபகாயே அகம்மஞ்ஞதா அஹோஸி, ப³லவபீதிவேகே³ன நாமகாயே. தது³ப⁴யஸ்ஸ வூபஸமங் ஆக³மெந்தோ பபஞ்சபரிஹாரத்த²ங் ப⁴க³வா ‘‘அகாலோ கோ²’’தி பரியாயேன படிக்கி²பி. அதே³ஸேதப்³ப³தே³ஸே அதே³ஸனாய பன உதா³ஹரணங் ‘‘அத² கோ² ப⁴க³வா மக்³கா³ ஓக்கம்ம அஞ்ஞதரஸ்மிங் ருக்க²மூலே நிஸீதி³ (ஸங்॰ நி॰ 2.154), விஹாரபச்சா²யாயங் பஞ்ஞத்தே ஆஸனே நிஸீதீ³’’தி (தீ³॰ நி॰ 1.363) ச ஏவமாதி³கங் இத⁴ ஆதி³ஸத்³தே³ன ஸங்க³ஹிதங். ‘‘அத² கோ² ஸோ, பி⁴க்க²வே, பா³லோ இத⁴ புப்³பே³ நேஸாதோ³ இத⁴ பாபானி கம்மானி கரித்வா’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.251) பத³பூரணமத்தே கோ²-ஸத்³தோ³, ‘‘து³க்க²ங் கோ² அகா³ரவோ விஹரதி அப்பதிஸ்ஸோ’’திஆதீ³ஸு (அ॰ நி॰ 4.21) அவதா⁴ரணே, ‘‘கித்தாவதா நு கோ², ஆவுஸோ, ஸத்து² பவிவித்தஸ்ஸ விஹரதோ ஸாவகா விவேகங் நானுஸிக்க²ந்தீ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.31) ஆதி³காலத்தே², வாக்யாரம்பே⁴தி அத்தோ². தத்த² பத³பூரணேன வசனாலங்காரமத்தங் கதங் ஹோதி, ஆதி³காலத்தே²ன வாக்யஸ்ஸ உபஞ்ஞாஸமத்தங். அவதா⁴ரணத்தே²ன பன நியமத³ஸ்ஸனங், தஸ்மா ஆமந்தேஸி ஏவாதி ஆமந்தனே நியமோ த³ஸ்ஸிதோ ஹோதி.

    Yaṃ pana tattha vuttaṃ – ‘‘antaragharaṃ paviṭṭhamhā’’ti, tampi tassa akālabhāvasseva pariyāyena dassanatthaṃ vuttaṃ. Tassa hi tadā addhānaparissamena rūpakāye akammaññatā ahosi, balavapītivegena nāmakāye. Tadubhayassa vūpasamaṃ āgamento papañcaparihāratthaṃ bhagavā ‘‘akālo kho’’ti pariyāyena paṭikkhipi. Adesetabbadese adesanāya pana udāharaṇaṃ ‘‘atha kho bhagavā maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi (saṃ. ni. 2.154), vihārapacchāyāyaṃ paññatte āsane nisīdī’’ti (dī. ni. 1.363) ca evamādikaṃ idha ādisaddena saṅgahitaṃ. ‘‘Atha kho so, bhikkhave, bālo idha pubbe nesādo idha pāpāni kammāni karitvā’’tiādīsu (ma. ni. 3.251) padapūraṇamatte kho-saddo, ‘‘dukkhaṃ kho agāravo viharati appatisso’’tiādīsu (a. ni. 4.21) avadhāraṇe, ‘‘kittāvatā nu kho, āvuso, satthu pavivittassa viharato sāvakā vivekaṃ nānusikkhantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.31) ādikālatthe, vākyārambheti attho. Tattha padapūraṇena vacanālaṅkāramattaṃ kataṃ hoti, ādikālatthena vākyassa upaññāsamattaṃ. Avadhāraṇatthena pana niyamadassanaṃ, tasmā āmantesi evāti āmantane niyamo dassito hoti.

    ப⁴க³வாதி லோகக³ருதீ³பனந்தி கஸ்மா வுத்தங், நனு புப்³பே³பி ப⁴க³வாஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ² வுத்தோதி? யதி³பி வுத்தோ, தங் பனஸ்ஸ யதா²வுத்தே டா²னே விஹரணகிரியாய கத்து விஸேஸத³ஸ்ஸனத்த²ங் கதங், ந ஆமந்தனகிரியாய, இத⁴ பன ஆமந்தனகிரியாய, தஸ்மா தத³த்த²ங் புன ‘‘ப⁴க³வா’’தி பாளியங் வுத்தந்தி தஸ்ஸத்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘ப⁴க³வாதி லோகக³ருதீ³பன’’ந்தி ஆஹ. தேன லோகக³ருபா⁴வதோ தத³னுரூபங் படிபத்திங் பத்தெ²ந்தோ அத்தனோ ஸந்திகங் உபக³தானங் பி⁴க்கூ²னங் அஜ்ஜா²ஸயானுரூபங் த⁴ம்மங் தே³ஸேதுங் தே ஆமந்தேஸீதி த³ஸ்ஸேதி. கதா²ஸவனயுத்தபுக்³க³லவசனந்தி வக்க²மானாய சித்தபரியாதா³னதே³ஸனாய ஸவனயொக்³க³புக்³க³லவசனங். சதூஸுபி பரிஸாஸு பி⁴க்கூ² ஏவ ஏதி³ஸானங் தே³ஸனானங் விஸேஸேன பா⁴ஜனபூ⁴தாதி ஸாதிஸயங் ஸாஸனஸம்படிக்³கா³ஹகபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் இத⁴ பி⁴க்கு²க்³க³ஹணந்தி த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி ஸத்³த³த்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘அபிசா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² பி⁴க்க²கோதி பி⁴க்கூ²தி பி⁴க்க²னத⁴ம்மதாய பி⁴க்கூ²தி அத்தோ². பி⁴க்கா²சரியங் அஜ்ஜு²பக³தோதி பு³த்³தா⁴தீ³ஹி அஜ்ஜு²பக³தங் பி⁴க்கா²சரியங், உஞ்சா²சரியங், அஜ்ஜு²பக³தத்தா அனுட்டி²தத்தா பி⁴க்கு². யோ ஹி அப்பங் வா மஹந்தங் வா போ⁴க³க்க²ந்த⁴ங் பஹாய அகா³ரஸ்மா அனகா³ரியங் பப்³ப³ஜிதோ, ஸோ கஸிகோ³ரக்கா²தி³ஜீவிகாகப்பனங் ஹித்வா லிங்க³ஸம்படிச்ச²னேனேவ பி⁴க்கா²சரியங் அஜ்ஜு²பக³தத்தா பி⁴க்கு², பரப்படிப³த்³த⁴ஜீவிகத்தா வா விஹாரமஜ்ஜே² காஜப⁴த்தங் பு⁴ஞ்ஜமானோபி பி⁴க்கா²சரியங் அஜ்ஜு²பக³தோதி பி⁴க்கு², பிண்டி³யாலோபபோ⁴ஜனங் நிஸ்ஸாய பப்³ப³ஜ்ஜாய உஸ்ஸாஹஜாதத்தா வா பி⁴க்கா²சரியங் அஜ்ஜு²பக³தோதி பி⁴க்கூ²தி ஏவமெத்த² அத்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³. ஆதி³னா நயேனாதி ‘‘சி²ன்னபி⁴ன்னபடத⁴ரோதி பி⁴க்கு², பி⁴ந்த³தி பாபகே அகுஸலே த⁴ம்மேதி பி⁴க்கு², பி⁴ன்னத்தா பாபகானங் அகுஸலானங் த⁴ம்மானங் பி⁴க்கூ²’’திஆதி³னா (விப⁴॰ 510) விப⁴ங்கே³ ஆக³தனயேன. ஞாபனேதி அவபோ³த⁴னே, படிவேத³னேதி அத்தோ².

    Bhagavāti lokagarudīpananti kasmā vuttaṃ, nanu pubbepi bhagavāsaddassa attho vuttoti? Yadipi vutto, taṃ panassa yathāvutte ṭhāne viharaṇakiriyāya kattu visesadassanatthaṃ kataṃ, na āmantanakiriyāya, idha pana āmantanakiriyāya, tasmā tadatthaṃ puna ‘‘bhagavā’’ti pāḷiyaṃ vuttanti tassatthaṃ dassetuṃ ‘‘bhagavāti lokagarudīpana’’nti āha. Tena lokagarubhāvato tadanurūpaṃ paṭipattiṃ patthento attano santikaṃ upagatānaṃ bhikkhūnaṃ ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desetuṃ te āmantesīti dasseti. Kathāsavanayuttapuggalavacananti vakkhamānāya cittapariyādānadesanāya savanayoggapuggalavacanaṃ. Catūsupi parisāsu bhikkhū eva edisānaṃ desanānaṃ visesena bhājanabhūtāti sātisayaṃ sāsanasampaṭiggāhakabhāvadassanatthaṃ idha bhikkhuggahaṇanti dassetvā idāni saddatthaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha. Tattha bhikkhakoti bhikkhūti bhikkhanadhammatāya bhikkhūti attho. Bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti buddhādīhi ajjhupagataṃ bhikkhācariyaṃ, uñchācariyaṃ, ajjhupagatattā anuṭṭhitattā bhikkhu. Yo hi appaṃ vā mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito, so kasigorakkhādijīvikākappanaṃ hitvā liṅgasampaṭicchaneneva bhikkhācariyaṃ ajjhupagatattā bhikkhu, parappaṭibaddhajīvikattā vā vihāramajjhe kājabhattaṃ bhuñjamānopi bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhu, piṇḍiyālopabhojanaṃ nissāya pabbajjāya ussāhajātattā vā bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhūti evamettha attho daṭṭhabbo. Ādinā nayenāti ‘‘chinnabhinnapaṭadharoti bhikkhu, bhindati pāpake akusale dhammeti bhikkhu, bhinnattā pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ bhikkhū’’tiādinā (vibha. 510) vibhaṅge āgatanayena. Ñāpaneti avabodhane, paṭivedaneti attho.

    பி⁴க்க²னஸீலதாதி பி⁴க்க²னேன ஜீவனஸீலதா, ந கஸிவாணிஜ்ஜாதி³னா ஜீவனஸீலதா. பி⁴க்க²னத⁴ம்மதாதி ‘‘உத்³தி³ஸ்ஸ அரியா திட்ட²ந்தீ’’தி (ஜா॰ 1.7.59) ஏவங் வுத்தா பி⁴க்க²னஸபா⁴வதா, ந யாசனகோஹஞ்ஞஸபா⁴வதா. பி⁴க்க²னே ஸாது⁴காரிதாதி ‘‘உத்திட்டே² நப்பமஜ்ஜெய்யா’’தி (த⁴॰ ப॰ 168) வசனங் அனுஸ்ஸரித்வா தத்த² அப்பமஜ்ஜனா. அத² வா ஸீலங் நாம பகதிஸபா⁴வோ, இத⁴ பன தத³தி⁴ட்டா²னங். த⁴ம்மோதி வதங். ஸாது⁴காரிதாதி ஸக்கச்சகாரிதா ஆத³ரகிரியா. ஹீனாதி⁴கஜனஸேவிதந்தி யே பி⁴க்கு²பா⁴வே டி²தாபி ஜாதிமதா³தி³வஸேன உத்³த⁴தா உன்னளா, யே ச கி³ஹிபா⁴வே பரேஸங் அதி⁴கபா⁴வம்பி அனுபக³தத்தா பி⁴க்கா²சரியங் பரமகாருஞ்ஞதங் மஞ்ஞந்தி, தேஸங் உப⁴யேஸம்பி யதா²க்கமங் ‘‘பி⁴க்க²வோ’’தி வசனேன ஹீனஜனேஹி த³லித்³தே³ஹி பரமகாருஞ்ஞதங் பத்தேஹி பரகுலேஸு பி⁴க்கா²சரியாய ஜீவிகங் கப்பெந்தேஹி ஸேவிதங் வுத்திங் பகாஸெந்தோ உத்³த⁴தபா⁴வனிக்³க³ஹங் கரோதி. அதி⁴கஜனேஹி உளாரபோ⁴க³க²த்தியகுலாதி³தோ பப்³ப³ஜிதேஹி பு³த்³தா⁴தீ³ஹி ஆஜீவவிஸோத⁴னத்த²ங் ஸேவிதங் வுத்திங் பகாஸெந்தோ தீ³னபா⁴வனிக்³க³ஹங் கரோதீதி யோஜேதப்³ப³ங். யஸ்மா ‘‘பி⁴க்க²வோ’’தி வசனங் ஆமந்தனபா⁴வதோ அபி⁴முகீ²கரணங், பகரணதோ ஸாமத்தி²யதோ ச ஸுஸ்ஸுஸாஜனநங் ஸக்கச்சஸவனமனஸிகாரனியோஜனஞ்ச ஹோதி, தஸ்மா தமத்த²ங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘பி⁴க்க²வோதி இமினா’’திஆதி³மாஹ. தத்த² ஸாது⁴கங் ஸவனமனஸிகாரேதி ஸாது⁴கஸவனே ஸாது⁴கமனஸிகாரே ச. கத²ங் பன பவத்திதா ஸவனாத³யோ ஸாது⁴கங் பவத்திதா ஹொந்தீதி? ‘‘அத்³தா⁴ இமாய ஸம்மாபடிபத்தியா ஸகலஸாஸனஸம்பத்தி ஹத்த²க³தா ப⁴விஸ்ஸதீ’’தி ஆத³ரகா³ரவயோகே³ன கதா²தீ³ஸு அபரிப⁴வாதி³னா ச. வுத்தஞ்ஹி ‘‘பஞ்சஹி, பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மேஹி ஸமன்னாக³தோ ஸுணந்தோ ஸத்³த⁴ம்மங் ப⁴ப்³போ³ நியாமங் ஓக்கமிதுங் குஸலேஸு த⁴ம்மேஸு ஸம்மத்தங். கதமேஹி பஞ்சஹி? கத²ங் ந பரிபோ⁴தி, கதி²தங் ந பரிபோ⁴தி, ந அத்தானங் பரிபோ⁴தி, அவிக்கி²த்தசித்தோ த⁴ம்மங் ஸுணாதி ஏகக்³க³சித்தோ, யோனிஸோ ச மனஸிகரோதி. இமேஹி கோ², பி⁴க்க²வே, பஞ்சஹி த⁴ம்மேஹி ஸமன்னாக³தோ ஸுணந்தோ ஸத்³த⁴ம்மங் ப⁴ப்³போ³ நியாமங் ஓக்கமிதுங் குஸலேஸு த⁴ம்மேஸு ஸம்மத்த’’ந்தி (அ॰ நி॰ 5.151). தேனேவாஹ – ‘‘ஸாது⁴கங் ஸவனமனஸிகாராயத்தா ஹி ஸாஸனஸம்பத்தீ’’தி.

    Bhikkhanasīlatāti bhikkhanena jīvanasīlatā, na kasivāṇijjādinā jīvanasīlatā. Bhikkhanadhammatāti ‘‘uddissa ariyā tiṭṭhantī’’ti (jā. 1.7.59) evaṃ vuttā bhikkhanasabhāvatā, na yācanakohaññasabhāvatā. Bhikkhane sādhukāritāti ‘‘uttiṭṭhe nappamajjeyyā’’ti (dha. pa. 168) vacanaṃ anussaritvā tattha appamajjanā. Atha vā sīlaṃ nāma pakatisabhāvo, idha pana tadadhiṭṭhānaṃ. Dhammoti vataṃ. Sādhukāritāti sakkaccakāritā ādarakiriyā. Hīnādhikajanasevitanti ye bhikkhubhāve ṭhitāpi jātimadādivasena uddhatā unnaḷā, ye ca gihibhāve paresaṃ adhikabhāvampi anupagatattā bhikkhācariyaṃ paramakāruññataṃ maññanti, tesaṃ ubhayesampi yathākkamaṃ ‘‘bhikkhavo’’ti vacanena hīnajanehi daliddehi paramakāruññataṃ pattehi parakulesu bhikkhācariyāya jīvikaṃ kappentehi sevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatabhāvaniggahaṃ karoti. Adhikajanehi uḷārabhogakhattiyakulādito pabbajitehi buddhādīhi ājīvavisodhanatthaṃ sevitaṃ vuttiṃ pakāsento dīnabhāvaniggahaṃ karotīti yojetabbaṃ. Yasmā ‘‘bhikkhavo’’ti vacanaṃ āmantanabhāvato abhimukhīkaraṇaṃ, pakaraṇato sāmatthiyato ca sussusājananaṃ sakkaccasavanamanasikāraniyojanañca hoti, tasmā tamatthaṃ dassento ‘‘bhikkhavoti iminā’’tiādimāha. Tattha sādhukaṃ savanamanasikāreti sādhukasavane sādhukamanasikāre ca. Kathaṃ pana pavattitā savanādayo sādhukaṃ pavattitā hontīti? ‘‘Addhā imāya sammāpaṭipattiyā sakalasāsanasampatti hatthagatā bhavissatī’’ti ādaragāravayogena kathādīsu aparibhavādinā ca. Vuttañhi ‘‘pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ. Katamehi pañcahi? Kathaṃ na paribhoti, kathitaṃ na paribhoti, na attānaṃ paribhoti, avikkhittacitto dhammaṃ suṇāti ekaggacitto, yoniso ca manasikaroti. Imehi kho, bhikkhave, pañcahi dhammehi samannāgato suṇanto saddhammaṃ bhabbo niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammatta’’nti (a. ni. 5.151). Tenevāha – ‘‘sādhukaṃ savanamanasikārāyattā hi sāsanasampattī’’ti.

    புப்³பே³ ஸப்³ப³பரிஸாஸாதா⁴ரணத்தேபி ப⁴க³வதோ த⁴ம்மதே³ஸனாய ‘‘ஜெட்ட²ஸெட்டா²’’திஆதி³னா பி⁴க்கூ²னங் ஏவ ஆமந்தனே காரணங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி பி⁴க்கூ² ஆமந்தெத்வாவ த⁴ம்மதே³ஸனாய பயோஜனங் த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘கிமத்த²ங் பன ப⁴க³வா’’தி சோத³னங் ஸமுட்டா²பேதி. தத்த² அஞ்ஞங் சிந்தெந்தாதி அஞ்ஞவிஹிதா. விக்கி²த்தசித்தாதி அஸமாஹிதசித்தா. த⁴ம்மங் பச்சவெக்க²ந்தாதி ஹிய்யோ ததோ பரங் தி³வஸேஸு வா ஸுதத⁴ம்மங் பதி பதி மனஸா அவெக்க²ந்தா. பி⁴க்கூ² ஆமந்தெத்வா த⁴ம்மே தே³ஸியமானே ஆதி³தோ பட்டா²ய தே³ஸனங் ஸல்லக்கே²துங் ஸக்கொந்தீதி இமமத்த²ங் ப்³யதிரேகமுகே²ன த³ஸ்ஸேதுங் ‘‘தே அனாமந்தெத்வா’’திஆதி³ வுத்தங்.

    Pubbe sabbaparisāsādhāraṇattepi bhagavato dhammadesanāya ‘‘jeṭṭhaseṭṭhā’’tiādinā bhikkhūnaṃ eva āmantane kāraṇaṃ dassetvā idāni bhikkhū āmantetvāva dhammadesanāya payojanaṃ dassetuṃ ‘‘kimatthaṃ pana bhagavā’’ti codanaṃ samuṭṭhāpeti. Tattha aññaṃ cintentāti aññavihitā. Vikkhittacittāti asamāhitacittā. Dhammaṃ paccavekkhantāti hiyyo tato paraṃ divasesu vā sutadhammaṃ pati pati manasā avekkhantā. Bhikkhū āmantetvā dhamme desiyamāne ādito paṭṭhāya desanaṃ sallakkhetuṃ sakkontīti imamatthaṃ byatirekamukhena dassetuṃ ‘‘te anāmantetvā’’tiādi vuttaṃ.

    பி⁴க்க²வோதி செத்த² ஸந்தி⁴வஸேன இ-காரலோபோ த³ட்ட²ப்³போ³. பி⁴க்க²வோ இதீதி அயங் இதி-ஸத்³தோ³ ஹேதுபரிஸமாபனாதி³அத்த²பத³த்த²விபரியாயபகாராவதா⁴ரணனித³ஸ்ஸனாதி³அனேகத்த²ப்பபே⁴தோ³. ததா² ஹேஸ ‘‘ருப்பதீதி கோ², பி⁴க்க²வே, தஸ்மா ரூபந்தி வுச்சதீ’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 3.79) ஹெத்வத்தே² தி³ஸ்ஸதி. ‘‘தஸ்மாதிஹ மே, பி⁴க்க²வே, த⁴ம்மதா³யாதா³ ப⁴வத², மா ஆமிஸதா³யாதா³. அத்தி² மே தும்ஹேஸு அனுகம்பா. கிந்தி மே ஸாவகா த⁴ம்மதா³யாதா³ ப⁴வெய்யுங், நோ ஆமிஸதா³யாதா³’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 1.19) பரிஸமாபனே. ‘‘இதி வா இதி ஏவரூபா நச்சகீ³தவாதி³தவிஸூகத³ஸ்ஸனா படிவிரதோ’’திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 1.13) ஆதி³அத்தே². ‘‘மாக³ண்டி³யோதி தஸ்ஸ ப்³ராஹ்மணஸ்ஸ ஸங்கா² ஸமஞ்ஞா பஞ்ஞத்தி வோஹாரோ நாமங் நாமகம்மங் நாமதெ⁴ய்யங் நிருத்தி ப்³யஞ்ஜனமபி⁴லாபோ’’திஆதீ³ஸு (மஹானி॰ 73, 75) பத³த்த²விபரியாயே. ‘‘இதி கோ², பி⁴க்க²வே, ஸப்படிப⁴யோ பா³லோ, அப்படிப⁴யோ பண்டி³தோ, ஸஉபத்³த³வோ பா³லோ, அனுபத்³த³வோ பண்டி³தோ, ஸஉபஸக்³கோ³ பா³லோ, அனுபஸக்³கோ³ பண்டி³தோ’’திஆதீ³ஸு (ம॰ நி॰ 3.124) பகாரே. ‘‘அத்தி² இத³ப்பச்சயா ஜராமரணந்தி புட்டே²ன ஸதா, ‘ஆனந்த³, அத்தீ²’திஸ்ஸ வசனீயங். ‘கிங் பச்சயா ஜராமரண’ந்தி இதி சே வதெ³ய்ய. ஜாதிபச்சயா ஜராமரணங் இச்சஸ்ஸ வசனீய’’ந்திஆதீ³ஸு (தீ³॰ நி॰ 2.96) அவதா⁴ரணே. ‘‘அத்தீ²தி கோ², கச்சான, அயமேகோ அந்தோ, நத்தீ²தி கோ², கச்சான, அயங் து³தியோ அந்தோ’’திஆதீ³ஸு (ஸங்॰ நி॰ 2.15; ஸங்॰ நி॰ 3.90) நித³ஸ்ஸனே. இதா⁴பி நித³ஸ்ஸனே ஏவ த³ட்ட²ப்³போ³. பி⁴க்க²வோதி ஹி ஆமந்தனாகாரோ. தமேஸ இதி-ஸத்³தோ³ நித³ஸ்ஸேதி ‘‘பி⁴க்க²வோதி ஆமந்தேஸீ’’தி. இமினா நயேன ‘‘ப⁴த்³த³ந்தே’’திஆதீ³ஸுபி யதா²ரஹங் இதி-ஸத்³த³ஸ்ஸ அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. புப்³பே³ ‘‘ப⁴க³வா ஆமந்தேஸீ’’தி வுத்தத்தா ‘‘ப⁴க³வதோ பச்சஸ்ஸோஸு’’ந்தி இத⁴ ‘‘ப⁴க³வதோ’’தி ஸாமிவசனங் ஆமந்தனமேவ ஸம்ப³ந்தி⁴அந்தரங் அபெக்க²தீதி இமினா அதி⁴ப்பாயேன ‘‘ப⁴க³வதோ ஆமந்தனங் படிஅஸ்ஸோஸு’’ந்தி வுத்தங். ‘‘ப⁴க³வதோ’’தி பன இத³ங் படிஸ்ஸவஸம்ப³ந்தே⁴ன ஸம்பதா³னவசனங் யதா² ‘‘தே³வத³த்தாய படிஸ்ஸுணோதீ’’தி. யங் நிதா³னங் பா⁴ஸிதந்தி ஸம்ப³ந்தோ⁴. இமஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ ஸுகா²வகா³ஹணத்த²ந்தி கமலகுவலயுஜ்ஜலவிமலஸாது³ரஸஸலிலாய பொக்க²ரணியா ஸுகா²வதரணத்த²ங் நிம்மலஸிலாதலரசனாவிலாஸஸோபி⁴தரதனஸோபானங் விப்பகிண்ணமுத்தாதலஸதி³ஸவாலுகாசுண்ணபண்ட³ரபூ⁴மிபா⁴க³ங் தித்த²ங் விய ஸுவிப⁴த்தபி⁴த்திவிசித்ரவேதி³காபரிக்கி²த்தஸ்ஸ நக்க²த்தபத²ங் பு²ஸிதுகாமதாய விய படிவிஜம்பி⁴தஸமுஸ்ஸயஸ்ஸ பாஸாத³வரஸ்ஸ ஸுகா²ரோஹனத்த²ங் த³ந்தமயஸண்ஹமுது³ப²லகஞ்சனலதாவினத்³த⁴மணிக³ணப்பபா⁴ஸமுத³யுஜ்ஜலஸோப⁴ங் ஸோபானங் விய ஸுவண்ணவலயனூபுராதி³ஸங்க⁴ட்டனஸத்³த³ஸம்மிஸ்ஸிதஸ்ஸ கதி²தஹஸிதமது⁴ரஸ்ஸரகே³ஹஜனவிஜம்பி⁴தவிசரிதஸ்ஸ உளாரஇஸ்ஸரியவிப⁴வஸோபி⁴தஸ்ஸ மஹாக⁴ரஸ்ஸ ஸுக²ப்பவேஸனத்த²ங் ஸுவண்ணரஜதமணிமுத்தாபவாளாதி³ஜுதிவிஸ்ஸரவிஜ்ஜோதிதஸுப்பதிட்டி²தவிஸாலத்³வாரபா³ஹங் மஹாத்³வாரங் விய ச அத்த²ப்³யஞ்ஜனஸம்பன்னஸ்ஸ பு³த்³தா⁴னங் தே³ஸனாஞாணக³ம்பீ⁴ரபா⁴வஸங்ஸூசகஸ்ஸ இமஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ ஸுகா²வகா³ஹத்த²ங்.

    Bhikkhavoti cettha sandhivasena i-kāralopo daṭṭhabbo. Bhikkhavo itīti ayaṃ iti-saddo hetuparisamāpanādiatthapadatthavipariyāyapakārāvadhāraṇanidassanādianekatthappabhedo. Tathā hesa ‘‘ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā rūpanti vuccatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.79) hetvatthe dissati. ‘‘Tasmātiha me, bhikkhave, dhammadāyādā bhavatha, mā āmisadāyādā. Atthi me tumhesu anukampā. Kinti me sāvakā dhammadāyādā bhaveyyuṃ, no āmisadāyādā’’tiādīsu (ma. ni. 1.19) parisamāpane. ‘‘Iti vā iti evarūpā naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato’’tiādīsu (dī. ni. 1.13) ādiatthe. ‘‘Māgaṇḍiyoti tassa brāhmaṇassa saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanamabhilāpo’’tiādīsu (mahāni. 73, 75) padatthavipariyāye. ‘‘Iti kho, bhikkhave, sappaṭibhayo bālo, appaṭibhayo paṇḍito, saupaddavo bālo, anupaddavo paṇḍito, saupasaggo bālo, anupasaggo paṇḍito’’tiādīsu (ma. ni. 3.124) pakāre. ‘‘Atthi idappaccayā jarāmaraṇanti puṭṭhena satā, ‘ānanda, atthī’tissa vacanīyaṃ. ‘Kiṃ paccayā jarāmaraṇa’nti iti ce vadeyya. Jātipaccayā jarāmaraṇaṃ iccassa vacanīya’’ntiādīsu (dī. ni. 2.96) avadhāraṇe. ‘‘Atthīti kho, kaccāna, ayameko anto, natthīti kho, kaccāna, ayaṃ dutiyo anto’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.15; saṃ. ni. 3.90) nidassane. Idhāpi nidassane eva daṭṭhabbo. Bhikkhavoti hi āmantanākāro. Tamesa iti-saddo nidasseti ‘‘bhikkhavoti āmantesī’’ti. Iminā nayena ‘‘bhaddante’’tiādīsupi yathārahaṃ iti-saddassa attho veditabbo. Pubbe ‘‘bhagavā āmantesī’’ti vuttattā ‘‘bhagavato paccassosu’’nti idha ‘‘bhagavato’’ti sāmivacanaṃ āmantanameva sambandhiantaraṃ apekkhatīti iminā adhippāyena ‘‘bhagavato āmantanaṃ paṭiassosu’’nti vuttaṃ. ‘‘Bhagavato’’ti pana idaṃ paṭissavasambandhena sampadānavacanaṃ yathā ‘‘devadattāya paṭissuṇotī’’ti. Yaṃ nidānaṃ bhāsitanti sambandho. Imassa suttassa sukhāvagāhaṇatthanti kamalakuvalayujjalavimalasādurasasalilāya pokkharaṇiyā sukhāvataraṇatthaṃ nimmalasilātalaracanāvilāsasobhitaratanasopānaṃ vippakiṇṇamuttātalasadisavālukācuṇṇapaṇḍarabhūmibhāgaṃ titthaṃ viya suvibhattabhittivicitravedikāparikkhittassa nakkhattapathaṃ phusitukāmatāya viya paṭivijambhitasamussayassa pāsādavarassa sukhārohanatthaṃ dantamayasaṇhamuduphalakañcanalatāvinaddhamaṇigaṇappabhāsamudayujjalasobhaṃ sopānaṃ viya suvaṇṇavalayanūpurādisaṅghaṭṭanasaddasammissitassa kathitahasitamadhurassaragehajanavijambhitavicaritassa uḷāraissariyavibhavasobhitassa mahāgharassa sukhappavesanatthaṃ suvaṇṇarajatamaṇimuttāpavāḷādijutivissaravijjotitasuppatiṭṭhitavisāladvārabāhaṃ mahādvāraṃ viya ca atthabyañjanasampannassa buddhānaṃ desanāñāṇagambhīrabhāvasaṃsūcakassa imassa suttassa sukhāvagāhatthaṃ.

    எத்தா²ஹ – ‘‘கிமத்த²ங் பன த⁴ம்மவினயஸங்க³ஹே கயிரமானே நிதா³னவசனங், நனு ப⁴க³வதா பா⁴ஸிதவசனஸ்ஸேவ ஸங்க³ஹோ காதப்³போ³’’தி? வுச்சதே, தே³ஸனாய டி²திஅஸம்மோஸஸத்³தெ⁴ய்யபா⁴வஸம்பாத³னத்த²ங். காலதே³ஸதே³ஸகனிமித்தபரிஸாபதே³ஸேஹி உபனிப³ந்தி⁴த்வா ட²பிதா ஹி தே³ஸனா சிரட்டி²திகா ஹோதி அஸம்மோஸத⁴ம்மா ஸத்³தெ⁴ய்யா ச. தே³ஸகாலகத்துஹேதுனிமித்தேஹி உபனிப³த்³தோ⁴ விய வோஹாரவினிச்ச²யோ. தேனேவ ச ஆயஸ்மதா மஹாகஸ்ஸபேன ‘‘சித்தபரியாதா³னஸுத்தங், ஆவுஸோ ஆனந்த³, கத்த² பா⁴ஸித’’ந்திஆதி³னா தே³ஸாதி³புச்சா²ஸு கதாஸு தாஸங் விஸ்ஸஜ்ஜனங் கரொந்தேன த⁴ம்மப⁴ண்டா³கா³ரிகேன ‘‘ஏவங் மே ஸுத’’ந்திஆதி³னா இமஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ நிதா³னங் பா⁴ஸிதங். அபிச ஸத்து²ஸம்பத்திப்பகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசனங். ததா²க³தஸ்ஸ ஹி ப⁴க³வதோ புப்³ப³சரணானுமானாக³மதக்காபா⁴வதோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴பா⁴வஸித்³தி⁴. ந ஹி ஸம்மாஸம்பு³ஸ்ஸ புப்³ப³சரணாதீ³ஹி அத்தோ² அத்தி² ஸப்³ப³த்த² அப்படிஹதஞாணசாரதாய ஏகப்பமாணத்தா ச ஞெய்யத⁴ம்மேஸு. ததா² ஆசரியமுட்டி²த⁴ம்மமச்ச²ரியஸாஸனஸாவகானானுராகா³பா⁴வதோ கீ²ணாஸவபா⁴வஸித்³தி⁴. ந ஹி ஸப்³ப³ஸோ கீ²ணாஸவஸ்ஸ தே ஸம்ப⁴வந்தீதி ஸுவிஸுத்³த⁴ஸ்ஸ பரானுக்³க³ஹப்பவத்தி. ஏவங் தே³ஸகஸங்கிலேஸபூ⁴தானங் தி³ட்டி²ஸீலஸம்பதா³தூ³ஸகானங் அவிஜ்ஜாதண்ஹானங் அச்சந்தாபா⁴வஸங்ஸூசகேஹி ஞாணப்பஹானஸம்பதா³பி⁴ப்³யஞ்ஜனகேஹி ச ஸம்பு³த்³த⁴விஸுத்³த⁴பா⁴வேஹி புரிமவேஸாரஜ்ஜத்³வயஸித்³தி⁴, ததோ ச அந்தராயிகனிய்யானிகத⁴ம்மேஸு ஸம்மோஹாபா⁴வஸித்³தி⁴தோ பச்சி²மவேஸாரஜ்ஜத்³வயஸித்³தீ⁴தி ப⁴க³வதோ சதுவேஸாரஜ்ஜஸமன்னாக³மோ அத்தஹிதபரஹிதப்படிபத்தி ச நிதா³னவசனேன பகாஸிதா ஹோதி. தத்த² தத்த² ஸம்பத்தபரிஸாய அஜ்ஜா²ஸயானுரூபங் டா²னுப்பத்திகப்படிபா⁴னேன த⁴ம்மதே³ஸனாதீ³பனதோ, இத⁴ பன ரூபக³ருகானங் புக்³க³லானங் அஜ்ஜா²ஸயானுரூபங் டா²னுப்பத்திகப்படிபா⁴னேன த⁴ம்மதே³ஸனாதீ³பனதோதி யோஜேதப்³ப³ங். தேன வுத்தங் – ‘‘ஸத்து²ஸம்பத்திப்பகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசன’’ந்தி.

    Etthāha – ‘‘kimatthaṃ pana dhammavinayasaṅgahe kayiramāne nidānavacanaṃ, nanu bhagavatā bhāsitavacanasseva saṅgaho kātabbo’’ti? Vuccate, desanāya ṭhitiasammosasaddheyyabhāvasampādanatthaṃ. Kāladesadesakanimittaparisāpadesehi upanibandhitvā ṭhapitā hi desanā ciraṭṭhitikā hoti asammosadhammā saddheyyā ca. Desakālakattuhetunimittehi upanibaddho viya vohāravinicchayo. Teneva ca āyasmatā mahākassapena ‘‘cittapariyādānasuttaṃ, āvuso ānanda, kattha bhāsita’’ntiādinā desādipucchāsu katāsu tāsaṃ vissajjanaṃ karontena dhammabhaṇḍāgārikena ‘‘evaṃ me suta’’ntiādinā imassa suttassa nidānaṃ bhāsitaṃ. Apica satthusampattippakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ. Tathāgatassa hi bhagavato pubbacaraṇānumānāgamatakkābhāvato sammāsambuddhabhāvasiddhi. Na hi sammāsambussa pubbacaraṇādīhi attho atthi sabbattha appaṭihatañāṇacāratāya ekappamāṇattā ca ñeyyadhammesu. Tathā ācariyamuṭṭhidhammamacchariyasāsanasāvakānānurāgābhāvato khīṇāsavabhāvasiddhi. Na hi sabbaso khīṇāsavassa te sambhavantīti suvisuddhassa parānuggahappavatti. Evaṃ desakasaṃkilesabhūtānaṃ diṭṭhisīlasampadādūsakānaṃ avijjātaṇhānaṃ accantābhāvasaṃsūcakehi ñāṇappahānasampadābhibyañjanakehi ca sambuddhavisuddhabhāvehi purimavesārajjadvayasiddhi, tato ca antarāyikaniyyānikadhammesu sammohābhāvasiddhito pacchimavesārajjadvayasiddhīti bhagavato catuvesārajjasamannāgamo attahitaparahitappaṭipatti ca nidānavacanena pakāsitā hoti. Tattha tattha sampattaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ ṭhānuppattikappaṭibhānena dhammadesanādīpanato, idha pana rūpagarukānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayānurūpaṃ ṭhānuppattikappaṭibhānena dhammadesanādīpanatoti yojetabbaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘satthusampattippakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti.

    ததா² ஸாஸனஸம்பத்திப்பகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசனங். ஞாணகருணாபரிக்³க³ஹிதஸப்³ப³கிரியஸ்ஸ ஹி ப⁴க³வதோ நத்தி² நிரத்த²கா படிபத்தி, அத்தஹிதத்தா² வா. தஸ்மா பரேஸங் ஏவ அத்தா²ய பவத்தஸப்³ப³கிரியஸ்ஸ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ஸகலம்பி காயவசீமனோகம்மங் யதா²பவத்தங் வுச்சமானங் தி³ட்ட²த⁴ம்மிகஸம்பராயிகபரமத்தே²ஹி யதா²ரஹங் ஸத்தானங் அனுஸாஸனட்டே²ன ஸாஸனங், ந கப்பரசனா. தயித³ங் ஸத்து²சரிதங் காலதே³ஸதே³ஸகபரிஸாபதே³ஸேஹி ஸத்³தி⁴ங் தத்த² தத்த² நிதா³னவசனேஹி யதா²ரஹங் பகாஸீயதி. ‘‘இத⁴ பன ரூபக³ருகானங் புக்³க³லான’’ந்திஆதி³ ஸப்³ப³ங் புரிமஸதி³ஸமேவ. தேன வுத்தங் – ‘‘ஸாஸனஸம்பத்திப்பகாஸனத்த²ங் நிதா³னவசன’’ந்தி. அபிச ஸத்து²னோ பமாணபா⁴வப்பகாஸனேன வசனேன ஸாஸனஸ்ஸ பமாணபா⁴வத³ஸ்ஸனத்த²ங் நிதா³னவசனங், தஞ்ச தே³ஸகப்பமாணபா⁴வத³ஸ்ஸனங் ஹெட்டா² வுத்தனயானுஸாரேன ‘‘ப⁴க³வா’’தி ச இமினா பதே³ன விபா⁴விதந்தி வேதி³தப்³ப³ங். ப⁴க³வாதி ஹி ததா²க³தஸ்ஸ ராக³தோ³ஸமோஹாதி³ஸப்³ப³கிலேஸமலது³ச்சரிததோ³ஸப்பஹானதீ³பனேன வசனேன அனஞ்ஞஸாதா⁴ரணஸுபரிஸுத்³த⁴ஞாணகருணாதி³கு³ணவிஸேஸயோக³பரிதீ³பனேன ததோ ஏவ ஸப்³ப³ஸத்துத்தமபா⁴வதீ³பனேன அயமத்தோ² ஸப்³ப³தா² பகாஸிதோ ஹோதீதி. இத³மெத்த² நிதா³னவசனப்பயோஜனஸ்ஸ முக²மத்தனித³ஸ்ஸனங்.

    Tathā sāsanasampattippakāsanatthaṃ nidānavacanaṃ. Ñāṇakaruṇāpariggahitasabbakiriyassa hi bhagavato natthi niratthakā paṭipatti, attahitatthā vā. Tasmā paresaṃ eva atthāya pavattasabbakiriyassa sammāsambuddhassa sakalampi kāyavacīmanokammaṃ yathāpavattaṃ vuccamānaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ sattānaṃ anusāsanaṭṭhena sāsanaṃ, na kapparacanā. Tayidaṃ satthucaritaṃ kāladesadesakaparisāpadesehi saddhiṃ tattha tattha nidānavacanehi yathārahaṃ pakāsīyati. ‘‘Idha pana rūpagarukānaṃ puggalāna’’ntiādi sabbaṃ purimasadisameva. Tena vuttaṃ – ‘‘sāsanasampattippakāsanatthaṃ nidānavacana’’nti. Apica satthuno pamāṇabhāvappakāsanena vacanena sāsanassa pamāṇabhāvadassanatthaṃ nidānavacanaṃ, tañca desakappamāṇabhāvadassanaṃ heṭṭhā vuttanayānusārena ‘‘bhagavā’’ti ca iminā padena vibhāvitanti veditabbaṃ. Bhagavāti hi tathāgatassa rāgadosamohādisabbakilesamaladuccaritadosappahānadīpanena vacanena anaññasādhāraṇasuparisuddhañāṇakaruṇādiguṇavisesayogaparidīpanena tato eva sabbasattuttamabhāvadīpanena ayamattho sabbathā pakāsito hotīti. Idamettha nidānavacanappayojanassa mukhamattanidassanaṃ.

    நிக்கி²த்தஸ்ஸாதி தே³ஸிதஸ்ஸ. தே³ஸனா ஹி தே³ஸேதப்³ப³ஸ்ஸ ஸீலாதி³அத்த²ஸ்ஸ வேனெய்யஸந்தானேஸு நிக்கி²பனதோ ‘‘நிக்கே²போ’’தி வுச்சதி. ஸுத்தனிக்கே²பங் விசாரெத்வாவ வுச்சமானா பாகடா ஹோதீதி ஸாமஞ்ஞதோ ப⁴க³வதோ தே³ஸனாய ஸமுட்டா²னஸ்ஸ விபா⁴க³ங் த³ஸ்ஸெத்வா ‘‘எத்தா²யங் தே³ஸனா ஏவங்ஸமுட்டா²னா’’தி தே³ஸனாய ஸமுட்டா²னே த³ஸ்ஸிதே ஸுத்தஸ்ஸ ஸம்மதே³வ நிதா³னபரிஜானநேன வண்ணனாய ஸுவிஞ்ஞெய்யத்தா வுத்தங். தத்த² யதா² அனேகஸதஅனேகஸஹஸ்ஸபே⁴தா³னிபி ஸுத்தந்தானி ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யாதி³பட்டா²னநயவஸேன ஸோளஸவித⁴தங் நாதிவத்தந்தி, ஏவங் அத்தஜ்ஜா²ஸயாதி³ஸுத்தனிக்கே²பவஸேன சதுப்³பி³த⁴பா⁴வந்தி ஆஹ – ‘‘சத்தாரோ ஹி ஸுத்தனிக்கே²பா’’தி. எத்த² ச யதா² அத்தஜ்ஜா²ஸயஸ்ஸ அட்டு²ப்பத்தியா ச பரஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²ஹி ஸத்³தி⁴ங் ஸங்ஸக்³க³பே⁴தோ³ ஸம்ப⁴வதி ‘‘அத்தஜ்ஜா²ஸயோ ச பரஜ்ஜா²ஸயோ ச, அத்தஜ்ஜா²ஸயோ ச புச்சா²வஸிகோ ச, அட்டு²ப்பத்திகோ ச பரஜ்ஜா²ஸயோ ச, அட்டு²ப்பத்திகோ ச புச்சா²வஸிகோ சா’’தி அஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²னுஸந்தி⁴ஸப்³பா⁴வதோ, ஏவங் யதி³பி அட்டு²ப்பத்தியா அத்தஜ்ஜா²ஸயேனபி ஸங்ஸக்³க³பே⁴தோ³ ஸம்ப⁴வதி, அத்தஜ்ஜா²ஸயாதீ³ஹி பன புரதோ டி²தேஹி அட்டு²ப்பத்தியா ஸங்ஸக்³கோ³ நத்தீ²தி ந இத⁴ நிரவஸேஸோ வித்தா²ரனயோ ஸம்ப⁴வதீதி ‘‘சத்தாரோ ஸுத்தனிக்கே²பா’’தி வுத்தங். தத³ந்தோக³த⁴த்தா வா ஸேஸனிக்கே²பானங் மூலனிக்கே²பவஸேன சத்தாரோவ த³ஸ்ஸிதா. யதா²த³ஸ்ஸனஞ்ஹெத்த² அயங் ஸங்ஸக்³க³பே⁴தோ³ க³ஹேதப்³போ³தி.

    Nikkhittassāti desitassa. Desanā hi desetabbassa sīlādiatthassa veneyyasantānesu nikkhipanato ‘‘nikkhepo’’ti vuccati. Suttanikkhepaṃ vicāretvāva vuccamānā pākaṭā hotīti sāmaññato bhagavato desanāya samuṭṭhānassa vibhāgaṃ dassetvā ‘‘etthāyaṃ desanā evaṃsamuṭṭhānā’’ti desanāya samuṭṭhāne dassite suttassa sammadeva nidānaparijānanena vaṇṇanāya suviññeyyattā vuttaṃ. Tattha yathā anekasataanekasahassabhedānipi suttantāni saṃkilesabhāgiyādipaṭṭhānanayavasena soḷasavidhataṃ nātivattanti, evaṃ attajjhāsayādisuttanikkhepavasena catubbidhabhāvanti āha – ‘‘cattāro hi suttanikkhepā’’ti. Ettha ca yathā attajjhāsayassa aṭṭhuppattiyā ca parajjhāsayapucchāhi saddhiṃ saṃsaggabhedo sambhavati ‘‘attajjhāsayo ca parajjhāsayo ca, attajjhāsayo ca pucchāvasiko ca, aṭṭhuppattiko ca parajjhāsayo ca, aṭṭhuppattiko ca pucchāvasiko cā’’ti ajjhāsayapucchānusandhisabbhāvato, evaṃ yadipi aṭṭhuppattiyā attajjhāsayenapi saṃsaggabhedo sambhavati, attajjhāsayādīhi pana purato ṭhitehi aṭṭhuppattiyā saṃsaggo natthīti na idha niravaseso vitthāranayo sambhavatīti ‘‘cattāro suttanikkhepā’’ti vuttaṃ. Tadantogadhattā vā sesanikkhepānaṃ mūlanikkhepavasena cattārova dassitā. Yathādassanañhettha ayaṃ saṃsaggabhedo gahetabboti.

    தத்ராயங் வசனத்தோ² – நிக்கி²பீயதீதி நிக்கே²போ, ஸுத்தங் ஏவ நிக்கே²போ ஸுத்தனிக்கே²போ. அத² வா நிக்கி²பனங் நிக்கே²போ, ஸுத்தஸ்ஸ நிக்கே²போ ஸுத்தனிக்கே²போ, ஸுத்ததே³ஸனாதி அத்தோ². அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயோ அத்தஜ்ஜா²ஸயோ, ஸோ அஸ்ஸ அத்தி² காரணபூ⁴தோதி அத்தஜ்ஜா²ஸயோ. அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயோ ஏதஸ்ஸாதி வா அத்தஜ்ஜா²ஸயோ. பரஜ்ஜா²ஸயேபி ஏஸேவ நயோ. புச்சா²ய வஸோ புச்சா²வஸோ, ஸோ ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி புச்சா²வஸிகோ. ஸுத்ததே³ஸனாவத்து²பூ⁴தஸ்ஸ அத்த²ஸ்ஸ உப்பத்தி அத்து²ப்பத்தி, அத்து²ப்பத்தியேவ அட்டு²ப்பத்தி த்த²-காரஸ்ஸ ட்ட²-காரங் கத்வா. ஸா ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி அட்டு²ப்பத்திகோ. அத² வா நிக்கி²பீயதி ஸுத்தங் ஏதேனாதி ஸுத்தனிக்கே²போ, அத்தஜ்ஜா²ஸயாதி³ ஏவ. ஏதஸ்மிங் அத்த²விகப்பே அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயோ அத்தஜ்ஜா²ஸயோ. பரேஸங் அஜ்ஜா²ஸயோ பரஜ்ஜா²ஸயோ. புச்சீ²யதீதி புச்சா², புச்சி²தப்³போ³ அத்தோ². புச்சா²வஸேன பவத்தங் த⁴ம்மப்படிக்³கா³ஹகானங் வசனங் புச்சா²வஸிகங், ததே³வ நிக்கே²பஸத்³தா³பெக்கா²ய புல்லிங்க³வஸேன வுத்தங் – ‘‘புச்சா²வஸிகோ’’தி. ததா² அட்டு²ப்பத்தி ஏவ அட்டு²ப்பத்திகோதி ஏவமெத்த² அத்தோ² வேதி³தப்³போ³.

    Tatrāyaṃ vacanattho – nikkhipīyatīti nikkhepo, suttaṃ eva nikkhepo suttanikkhepo. Atha vā nikkhipanaṃ nikkhepo, suttassa nikkhepo suttanikkhepo, suttadesanāti attho. Attano ajjhāsayo attajjhāsayo, so assa atthi kāraṇabhūtoti attajjhāsayo. Attano ajjhāsayo etassāti vā attajjhāsayo. Parajjhāsayepi eseva nayo. Pucchāya vaso pucchāvaso, so etassa atthīti pucchāvasiko. Suttadesanāvatthubhūtassa atthassa uppatti atthuppatti, atthuppattiyeva aṭṭhuppatti ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā. Sā etassa atthīti aṭṭhuppattiko. Atha vā nikkhipīyati suttaṃ etenāti suttanikkhepo, attajjhāsayādi eva. Etasmiṃ atthavikappe attano ajjhāsayo attajjhāsayo. Paresaṃ ajjhāsayo parajjhāsayo. Pucchīyatīti pucchā, pucchitabbo attho. Pucchāvasena pavattaṃ dhammappaṭiggāhakānaṃ vacanaṃ pucchāvasikaṃ, tadeva nikkhepasaddāpekkhāya pulliṅgavasena vuttaṃ – ‘‘pucchāvasiko’’ti. Tathā aṭṭhuppatti eva aṭṭhuppattikoti evamettha attho veditabbo.

    அபிசெத்த² பரேஸங் இந்த்³ரியபரிபாகாதி³காரணனிரபெக்க²த்தா அத்தஜ்ஜா²ஸயஸ்ஸ விஸுங் ஸுத்தனிக்கே²பபா⁴வோ யுத்தோ கேவலங் அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயேனேவ த⁴ம்மதந்திட்ட²பனத்த²ங் பவத்திததே³ஸனத்தா. பரஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²வஸிகானங் பன பரேஸங் அஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²னங் தே³ஸனாபவத்திஹேதுபூ⁴தானங் உப்பத்தியங் பவத்திதானங் கத²மட்டு²ப்பத்தியா அனவரோதோ⁴, புச்சா²வஸிகஅட்டு²ப்பத்திகானங் வா பரஜ்ஜா²ஸயானுரோதே⁴ன பவத்திதானங் கத²ங் பரஜ்ஜா²ஸயே அனவரோதோ⁴தி? ந சோதே³தப்³ப³மேதங். பரேஸஞ்ஹி அபி⁴னீஹாரபரிபுச்சா²தி³வினிமுத்தஸ்ஸேவ ஸுத்ததே³ஸனாகாரணுப்பாத³ஸ்ஸ அட்டு²ப்பத்திபா⁴வேன க³ஹிதத்தா பரஜ்ஜா²ஸயபுச்சா²வஸிகானங் விஸுங் க³ஹணங். ததா² ஹி ப்³ரஹ்மஜாலத⁴ம்மதா³யாத³ஸுத்தாதீ³னங் வண்ணாவண்ணஆமிஸுப்பாதா³தி³தே³ஸனானிமித்தங் ‘‘அட்டு²ப்பத்தீ’’தி வுச்சதி. பரேஸங் புச்ச²ங் வினா அஜ்ஜா²ஸயங் ஏவ நிமித்தங் கத்வா தே³ஸிதோ பரஜ்ஜா²ஸயோ, புச்சா²வஸேன தே³ஸிதோ புச்சா²வஸிகோதி பாகடோயமத்தோ²தி. அத்தனோ அஜ்ஜா²ஸயேனேவ கதே²ஸீதி த⁴ம்மதந்திட்ட²பனத்த²ங் கதே²ஸி. விமுத்திபரிபாசனீயா த⁴ம்மா ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியாத³யோ. அஜ்ஜா²ஸயந்தி அதி⁴முத்திங். க²ந்திந்தி தி³ட்டி²னிஜ்ஜா²னக்க²ந்திங். மனந்தி பஞ்ஞத்திசித்தங். அபி⁴னீஹாரந்தி பணிதா⁴னங். பு³ஜ்ஜ²னபா⁴வந்தி பு³ஜ்ஜ²னஸபா⁴வங், படிவிஜ்ஜ²னாகாரங் வா. ரூபக³ருகானந்தி பஞ்சஸு ஆரம்மணேஸு ரூபாரம்மணக³ருகா ரூபக³ருகா. சித்தேன ரூபனின்னா ரூபபோணா ரூபபப்³பா⁴ரா ரூபத³ஸ்ஸனப்பஸுதா ரூபேன ஆகட்³டி⁴தஹத³யா, தேஸங் ரூபக³ருகானங்.

    Apicettha paresaṃ indriyaparipākādikāraṇanirapekkhattā attajjhāsayassa visuṃ suttanikkhepabhāvo yutto kevalaṃ attano ajjhāsayeneva dhammatantiṭṭhapanatthaṃ pavattitadesanattā. Parajjhāsayapucchāvasikānaṃ pana paresaṃ ajjhāsayapucchānaṃ desanāpavattihetubhūtānaṃ uppattiyaṃ pavattitānaṃ kathamaṭṭhuppattiyā anavarodho, pucchāvasikaaṭṭhuppattikānaṃ vā parajjhāsayānurodhena pavattitānaṃ kathaṃ parajjhāsaye anavarodhoti? Na codetabbametaṃ. Paresañhi abhinīhāraparipucchādivinimuttasseva suttadesanākāraṇuppādassa aṭṭhuppattibhāvena gahitattā parajjhāsayapucchāvasikānaṃ visuṃ gahaṇaṃ. Tathā hi brahmajāladhammadāyādasuttādīnaṃ vaṇṇāvaṇṇaāmisuppādādidesanānimittaṃ ‘‘aṭṭhuppattī’’ti vuccati. Paresaṃ pucchaṃ vinā ajjhāsayaṃ eva nimittaṃ katvā desito parajjhāsayo, pucchāvasena desito pucchāvasikoti pākaṭoyamatthoti. Attano ajjhāsayeneva kathesīti dhammatantiṭṭhapanatthaṃ kathesi. Vimuttiparipācanīyā dhammā saddhindriyādayo. Ajjhāsayanti adhimuttiṃ. Khantinti diṭṭhinijjhānakkhantiṃ. Mananti paññatticittaṃ. Abhinīhāranti paṇidhānaṃ. Bujjhanabhāvanti bujjhanasabhāvaṃ, paṭivijjhanākāraṃ vā. Rūpagarukānanti pañcasu ārammaṇesu rūpārammaṇagarukā rūpagarukā. Cittena rūpaninnā rūpapoṇā rūpapabbhārā rūpadassanappasutā rūpena ākaḍḍhitahadayā, tesaṃ rūpagarukānaṃ.

    படிஸேத⁴த்தோ²தி படிக்கே²பத்தோ². கஸ்ஸ பன படிக்கே²பத்தோ²தி? கிரியாபதா⁴னஞ்ஹி வாக்யங், தஸ்மா ‘‘ந ஸமனுபஸ்ஸாமீ’’தி ஸமனுபஸ்ஸனாகிரியாபடிஸேத⁴த்தோ². தேனாஹ – ‘‘இமஸ்ஸ பன பத³ஸ்ஸா’’திஆதி³. யோ பரோ ந ஹோதி, ஸோ அத்தாதி லோகஸமஞ்ஞாமத்தஸித்³த⁴ங் ஸத்தஸந்தானங் ஸந்தா⁴ய – ‘‘அஹ’’ந்தி ஸத்தா² வத³தி, ந பா³ஹிரகபரிகப்பிதங் அஹங்காரவிஸயங் அஹங்காரஸ்ஸ போ³தி⁴மூலேயேவ ஸமுச்சி²ன்னத்தா. லோகஸமஞ்ஞானதிக்கமந்தா ஏவ ஹி பு³த்³தா⁴னங் லோகியே விஸயே தே³ஸனாபவத்தி. பி⁴க்க²வேதி ஆலபனே காரணங் ஹெட்டா² வுத்தமேவ. அஞ்ஞந்தி அபெக்கா²ஸித்³த⁴த்தா அஞ்ஞத்த²ஸ்ஸ ‘‘இதா³னி வத்தப்³ப³இத்தி²ரூபதோ அஞ்ஞ’’ந்தி ஆஹ. ஏகம்பி ரூபந்தி ஏகங் வண்ணாயதனங். ஸமங் விஸமங் ஸம்மா யாதா²வதோ அனு அனு பஸ்ஸதீதி ஸமனுபஸ்ஸனா, ஞாணங். ஸங்கிலிஸ்ஸனவஸேன அனு அனு பஸ்ஸதீதி ஸமனுபஸ்ஸனா, தி³ட்டி². நோ நிச்சதோதி எத்த² இதி-ஸத்³தோ³ ஆதி³அத்தோ², ஏவமாதி³கோதி அத்தோ². தேன ‘‘து³க்க²தோ ஸமனுபஸ்ஸதீ’’தி ஏவமாதீ³னி ஸங்க³ண்ஹாதி. ஓலோகெந்தோபீதி தே³வமனுஸ்ஸவிமானகப்பருக்க²மணிகனகாதி³க³தானி ரூபானி அனவஸேஸங் ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணேன ஓலோகெந்தோபி. ஸாமஞ்ஞவசனோபி யங்-ஸத்³தோ³ ‘‘ஏகரூபம்பீ’’தி ரூபஸ்ஸ அதி⁴க³தத்தா ரூபவிஸயோ இச்சி²தோதி ‘‘யங் ரூப’’ந்தி வுத்தங். ததா² புரிஸஸத்³தோ³ பரியாதி³யிதப்³ப³சித்தபுக்³க³லவிஸயோதி ரூபக³ருகஸ்ஸாதி விஸேஸிதங். க³ஹணங் ‘‘கே²பன’’ந்தி ச அதி⁴ப்பேதங், பரியாதா³னஞ்ச உப்பத்தினிவாரணந்தி ஆஹ – ‘‘சதுபூ⁴மககுஸலசித்த’’ந்தி. தஞ்ஹி ரூபங் தாதி³ஸஸ்ஸ பரித்தகுஸலஸ்ஸபி உப்பத்திங் நிவாரேதி, கிமங்க³ங் பன மஹக்³க³தானுத்தரசித்தஸ்ஸாதி லோகுத்தரகுஸலசித்தஸ்ஸபி உப்பத்தியா நிவாரணங் ஹோதுங் ஸமத்த²ங், லோகியகுஸலுப்பத்தியா நிவாரகத்தே வத்தப்³ப³மேவ நத்தீ²தி ‘‘சதுபூ⁴மககுஸலசித்தங் பரியாதி³யித்வா’’தி வுத்தங். ந ஹி காமகு³ணஸ்ஸாத³ப்பஸுதஸ்ஸ புரிஸஸ்ஸ தா³னாதி³வஸேன ஸவிப்பா²ரிகா குஸலுப்பத்தி ஸம்ப⁴வதி. க³ண்ஹித்வா கே²பெத்வாதி அத்தானங் அஸ்ஸாதெ³த்வா பவத்தமானஸ்ஸ அகுஸலசித்தஸ்ஸ பச்சயோ ஹொந்தங் பவத்தினிவாரணேன முட்டி²க³தங் விய க³ஹெத்வா அனுப்பாத³னிரோதே⁴ன கே²பெத்வா விய திட்ட²தி. தாவ மஹதி லோகஸன்னிவாஸே தஸ்ஸ பரியாதி³யட்டா²னங் அவிச்சே²த³தோ லப்³ப⁴தீதி ஆஹ – ‘‘திட்ட²தீ’’தி யதா² ‘‘பப்³ப³தா திட்ட²ந்தி, நஜ்ஜோ ஸந்த³ந்தீ’’தி. தேனாஹ – ‘‘இத⁴ உப⁴யம்பி வட்டதீ’’திஆதி³.

    Paṭisedhatthoti paṭikkhepattho. Kassa pana paṭikkhepatthoti? Kiriyāpadhānañhi vākyaṃ, tasmā ‘‘na samanupassāmī’’ti samanupassanākiriyāpaṭisedhattho. Tenāha – ‘‘imassa pana padassā’’tiādi. Yo paro na hoti, so attāti lokasamaññāmattasiddhaṃ sattasantānaṃ sandhāya – ‘‘aha’’nti satthā vadati, na bāhirakaparikappitaṃ ahaṃkāravisayaṃ ahaṃkārassa bodhimūleyeva samucchinnattā. Lokasamaññānatikkamantā eva hi buddhānaṃ lokiye visaye desanāpavatti. Bhikkhaveti ālapane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva. Aññanti apekkhāsiddhattā aññatthassa ‘‘idāni vattabbaitthirūpato añña’’nti āha. Ekampi rūpanti ekaṃ vaṇṇāyatanaṃ. Samaṃ visamaṃ sammā yāthāvato anu anu passatīti samanupassanā, ñāṇaṃ. Saṃkilissanavasena anu anu passatīti samanupassanā, diṭṭhi. No niccatoti ettha iti-saddo ādiattho, evamādikoti attho. Tena ‘‘dukkhato samanupassatī’’ti evamādīni saṅgaṇhāti. Olokentopīti devamanussavimānakapparukkhamaṇikanakādigatāni rūpāni anavasesaṃ sabbaññutaññāṇena olokentopi. Sāmaññavacanopi yaṃ-saddo ‘‘ekarūpampī’’ti rūpassa adhigatattā rūpavisayo icchitoti ‘‘yaṃ rūpa’’nti vuttaṃ. Tathā purisasaddo pariyādiyitabbacittapuggalavisayoti rūpagarukassāti visesitaṃ. Gahaṇaṃ ‘‘khepana’’nti ca adhippetaṃ, pariyādānañca uppattinivāraṇanti āha – ‘‘catubhūmakakusalacitta’’nti. Tañhi rūpaṃ tādisassa parittakusalassapi uppattiṃ nivāreti, kimaṅgaṃ pana mahaggatānuttaracittassāti lokuttarakusalacittassapi uppattiyā nivāraṇaṃ hotuṃ samatthaṃ, lokiyakusaluppattiyā nivārakatte vattabbameva natthīti ‘‘catubhūmakakusalacittaṃ pariyādiyitvā’’ti vuttaṃ. Na hi kāmaguṇassādappasutassa purisassa dānādivasena savipphārikā kusaluppatti sambhavati. Gaṇhitvā khepetvāti attānaṃ assādetvā pavattamānassa akusalacittassa paccayo hontaṃ pavattinivāraṇena muṭṭhigataṃ viya gahetvā anuppādanirodhena khepetvā viya tiṭṭhati. Tāva mahati lokasannivāse tassa pariyādiyaṭṭhānaṃ avicchedato labbhatīti āha – ‘‘tiṭṭhatī’’ti yathā ‘‘pabbatā tiṭṭhanti, najjo sandantī’’ti. Tenāha – ‘‘idha ubhayampi vaṭṭatī’’tiādi.

    யத²யித³ந்தி ஸந்தி⁴வஸேன ஆகாரஸ்ஸ ரஸ்ஸத்தங் யகாராக³மோ சாதி ஆஹ – ‘‘யதா² இத³’’ந்தி. இத்தி²யா ரூபந்தி இத்தி²ஸரீரக³தங் தப்படிப³த்³த⁴ஞ்ச ரூபாயதனங். பரமத்த²ஸ்ஸ நிருள்ஹோ, பட²மங் ஸாதா⁴ரணதோ ஸத்³த³ஸத்த²லக்க²ணானி விபா⁴வேதப்³பா³னி, பச்சா² அஸாதா⁴ரணதோதி தானி பாளிவஸேன விபா⁴வேதுங் – ‘‘ருப்பதீதி கோ²…பே॰… வேதி³தப்³ப³’’ந்தி ஆஹ. தத்த² ருப்பதீதி ஸீதாதி³விரோதி⁴பச்சயேஹி விகாரங் ஆபாதீ³யதி, ஆபஜ்ஜதீதி வா அத்தோ². விகாருப்பத்தி ச விரோதி⁴பச்சயஸன்னிபாதே விஸதி³ஸுப்பத்தி விபூ⁴ததரா, குதோ பனாயங் விஸேஸோதி சே? ‘‘ஸீதேனா’’திஆதி³வசனதோ. ஏவஞ்ச கத்வா வேத³னாதீ³ஸு அனவஸேஸரூபஸமஞ்ஞா ஸாமஞ்ஞலக்க²ணந்தி ஸப்³ப³ரூபத⁴ம்மஸாதா⁴ரணங் ரூப்பனங். இதா³னி அத்து²த்³தா⁴ரனயேன ரூபஸத்³த³ங் ஸங்வண்ணெந்தோ ‘‘அயங் பனா’’திஆதி³மாஹ. ரூபக்க²ந்தே⁴ வத்ததீதி ‘‘ஓளாரிகங் வா ஸுகு²மங் வா’’திஆதி³வசனதோ (ம॰ நி॰ 1.361; 2.113; 3.86, 89; விப⁴॰ 2). ரூபூபபத்தியாதி எத்த² ரூபப⁴வோ ரூபங் உத்தரபத³லோபேன. ரூபப⁴வூபபத்தியாதி அயஞ்ஹெத்த² அத்தோ². கஸிணனிமித்தேதி பத²வீகஸிணாதி³ஸஞ்ஞிதே படிபா⁴க³னிமித்தே. ரூப்பதி அத்தனோ ப²லஸ்ஸ ஸபா⁴வங் கரோதீதி ரூபங், ஸபா⁴வஹேதூதி ஆஹ – ‘‘ஸரூபா…பே॰… எத்த² பச்சயே’’தி. கரசரணாதி³அவயவஸங்கா⁴தபா⁴வேன ரூபீயதி நிரூபீயதீதி ரூபங், ரூபகாயோதி ஆஹ – ‘‘ஆகாஸோ…பே॰… எத்த² ஸரீரே’’தி.

    Yathayidanti sandhivasena ākārassa rassattaṃ yakārāgamo cāti āha – ‘‘yathā ida’’nti. Itthiyā rūpanti itthisarīragataṃ tappaṭibaddhañca rūpāyatanaṃ. Paramatthassa niruḷho, paṭhamaṃ sādhāraṇato saddasatthalakkhaṇāni vibhāvetabbāni, pacchā asādhāraṇatoti tāni pāḷivasena vibhāvetuṃ – ‘‘ruppatīti kho…pe… veditabba’’nti āha. Tattha ruppatīti sītādivirodhipaccayehi vikāraṃ āpādīyati, āpajjatīti vā attho. Vikāruppatti ca virodhipaccayasannipāte visadisuppatti vibhūtatarā, kuto panāyaṃ visesoti ce? ‘‘Sītenā’’tiādivacanato. Evañca katvā vedanādīsu anavasesarūpasamaññā sāmaññalakkhaṇanti sabbarūpadhammasādhāraṇaṃ rūppanaṃ. Idāni atthuddhāranayena rūpasaddaṃ saṃvaṇṇento ‘‘ayaṃ panā’’tiādimāha. Rūpakkhandhe vattatīti ‘‘oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā’’tiādivacanato (ma. ni. 1.361; 2.113; 3.86, 89; vibha. 2). Rūpūpapattiyāti ettha rūpabhavo rūpaṃ uttarapadalopena. Rūpabhavūpapattiyāti ayañhettha attho. Kasiṇanimitteti pathavīkasiṇādisaññite paṭibhāganimitte. Rūppati attano phalassa sabhāvaṃ karotīti rūpaṃ, sabhāvahetūti āha – ‘‘sarūpā…pe… ettha paccaye’’ti. Karacaraṇādiavayavasaṅghātabhāvena rūpīyati nirūpīyatīti rūpaṃ, rūpakāyoti āha – ‘‘ākāso…pe… ettha sarīre’’ti.

    ரூபயதி வண்ணவிகாரங் ஆபஜ்ஜமானங் ஹத³யங்க³தபா⁴வங் பகாஸேதீதி ரூபங், வண்ணாயதனங். ஆரோஹபரிணாஹாதி³பே⁴த³ரூபக³தங் ஸண்டா²னஸம்பத்திங் நிஸ்ஸாய பஸாத³ங் ஆபஜ்ஜமானோ ரூபப்பமாணோதி வுத்தோதி ஆஹ – ‘‘எத்த² ஸண்டா²னே’’தி. பியரூபந்திஆதீ³ஸு ஸபா⁴வத்தோ² ரூபஸத்³தோ³. ஆதி³ஸத்³தே³ன ரூபஜ்ஜா²னாதீ³னங் ஸங்க³ஹோ. ‘‘ரூபீ ரூபானி பஸ்ஸதீ’’தி எத்த² அஜ்ஜ²த்தங் கேஸாதீ³ஸு பரிகம்மஸஞ்ஞாவஸேன படிலத்³த⁴ரூபஜ்ஜா²னங் ரூபங், தங் அஸ்ஸ அத்தீ²தி ரூபீதி வுத்தோ. இத்தி²யா சதுஸமுட்டா²னே வண்ணேதி இத்தி²ஸரீரபரியாபன்னமேவ ரூபங் க³ஹிதங், தப்படிப³த்³த⁴வத்தா²லங்காராதி³ரூபம்பி பன புரிஸசித்தஸ்ஸ பரியாதா³யகங் ஹோதீதி த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘அபிசா’’திஆதி³ வுத்தங். க³ந்த⁴வண்ணக்³க³ஹணேன விலேபனங் வுத்தங். காமங் ‘‘அஸுகாய இத்தி²யா பஸாத⁴ன’’ந்தி ஸல்லக்கி²தஸ்ஸ அகாயப்படிப³த்³த⁴ஸ்ஸபி வண்ணோ படிப³த்³த⁴சித்தஸ்ஸ புரிஸஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்டெ²ய்ய, தங் பன ந ஏகந்திகந்தி ஏகந்திகங் த³ஸ்ஸெந்தோ ‘‘காயப்படிப³த்³தோ⁴’’திஆஹ. உபகப்பதீதி சித்தஸ்ஸ பரியாதா³னாய உபகப்பதி. புரிமஸ்ஸேவாதி புப்³பே³ வுத்தஅத்த²ஸ்ஸேவ த³ள்ஹீகரணத்த²ங் வுத்தங் யதா² ‘‘த்³விக்க²த்துங் ப³ந்த⁴ங் ஸுப³ந்த⁴’’ந்தி. நிக³மனவஸேன வா ஏதங் வுத்தந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். ஓபம்மவஸேன வுத்தந்தி ‘‘யங் ஏவங் புரிஸஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²தீ’’தி ஸகலமேவித³ங் புரிமவசனங் உபமாவஸேன வுத்தங், தத்த² பன உபமாபூ⁴தங் அத்த²ங் த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘யத²யித³ங்…பே॰… இத்தி²ரூப’’ந்தி வுத்தங். பரியாதா³னே ஆனுபா⁴வோ ஸம்ப⁴வோ பரியாதா³னானுபா⁴வோ, தஸ்ஸ த³ஸ்ஸனவஸேன வுத்தங்.

    Rūpayati vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti rūpaṃ, vaṇṇāyatanaṃ. Ārohapariṇāhādibhedarūpagataṃ saṇṭhānasampattiṃ nissāya pasādaṃ āpajjamāno rūpappamāṇoti vuttoti āha – ‘‘ettha saṇṭhāne’’ti. Piyarūpantiādīsu sabhāvattho rūpasaddo. Ādisaddena rūpajjhānādīnaṃ saṅgaho. ‘‘Rūpī rūpāni passatī’’ti ettha ajjhattaṃ kesādīsu parikammasaññāvasena paṭiladdharūpajjhānaṃ rūpaṃ, taṃ assa atthīti rūpīti vutto. Itthiyā catusamuṭṭhāne vaṇṇeti itthisarīrapariyāpannameva rūpaṃ gahitaṃ, tappaṭibaddhavatthālaṅkārādirūpampi pana purisacittassa pariyādāyakaṃ hotīti dassetuṃ – ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Gandhavaṇṇaggahaṇena vilepanaṃ vuttaṃ. Kāmaṃ ‘‘asukāya itthiyā pasādhana’’nti sallakkhitassa akāyappaṭibaddhassapi vaṇṇo paṭibaddhacittassa purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyya, taṃ pana na ekantikanti ekantikaṃ dassento ‘‘kāyappaṭibaddho’’tiāha. Upakappatīti cittassa pariyādānāya upakappati. Purimassevāti pubbe vuttaatthasseva daḷhīkaraṇatthaṃ vuttaṃ yathā ‘‘dvikkhattuṃ bandhaṃ subandha’’nti. Nigamanavasena vā etaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Opammavasena vuttanti ‘‘yaṃ evaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’ti sakalamevidaṃ purimavacanaṃ upamāvasena vuttaṃ, tattha pana upamābhūtaṃ atthaṃ dassetuṃ – ‘‘yathayidaṃ…pe… itthirūpa’’nti vuttaṃ. Pariyādāne ānubhāvo sambhavo pariyādānānubhāvo, tassa dassanavasena vuttaṃ.

    இத³ங் பன ‘‘இத்தி²ரூப’’ந்திஆதி³வசனங் பரியாதா³னானுபா⁴வே ஸாதே⁴தப்³பே³ தீ³பேதப்³பே³ வத்து² காரணங். நாகோ³ நாம ஸோ ராஜா, தீ³க⁴தா³டி²கத்தா பன ‘‘மஹாதா³டி²கனாக³ராஜா’’தி வுத்தோ. அஸங்வரனியாமேனாதி சக்கு²த்³வாரிகேன அஸங்வரனீஹாரேன. நிமித்தங் க³ஹெத்வாதி ராகு³ப்பத்திஹேதுபூ⁴தங் ரூபங் ஸுப⁴னிமித்தங் க³ஹெத்வா. விஸிகாத³ஸ்ஸனங் க³ந்த்வாதி ஸிவதி²கத³ஸ்ஸனங் க³ந்த்வா. தத்த² ஹி ஆதீ³னவானுபஸ்ஸனா இஜ்ஜ²தி. வத்து²லோபே⁴ன குதோ தாதி³ஸாய மரணந்தி அஸத்³த³ஹந்தோ ‘‘முக²ங் தும்ஹாகங் தூ⁴மவண்ண’’ந்தி தே த³ஹரஸாமணேரே உப்பண்டெ³ந்தோ வத³தி.

    Idaṃ pana ‘‘itthirūpa’’ntiādivacanaṃ pariyādānānubhāve sādhetabbe dīpetabbe vatthu kāraṇaṃ. Nāgo nāma so rājā, dīghadāṭhikattā pana ‘‘mahādāṭhikanāgarājā’’ti vutto. Asaṃvaraniyāmenāti cakkhudvārikena asaṃvaranīhārena. Nimittaṃ gahetvāti rāguppattihetubhūtaṃ rūpaṃ subhanimittaṃ gahetvā. Visikādassanaṃ gantvāti sivathikadassanaṃ gantvā. Tattha hi ādīnavānupassanā ijjhati. Vatthulobhena kuto tādisāya maraṇanti asaddahanto ‘‘mukhaṃ tumhākaṃ dhūmavaṇṇa’’nti te daharasāmaṇere uppaṇḍento vadati.

    ரதனத்தயே ஸுப்பஸன்னத்தா காகவண்ணதிஸ்ஸாதீ³ஹி விஸேஸனத்த²ஞ்ச ஸோ திஸ்ஸமஹாராஜா ஸத்³தா⁴ஸத்³தே³ன விஸேஸெத்வா வுச்சதி. த³ஹரஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²தீதி அதி⁴காரவஸேன வுத்தங். நிட்டி²துத்³தே³ஸகிச்சோதி கா³மே அஸப்பாயரூபத³ஸ்ஸனங் இமஸ்ஸ அனத்தா²ய ஸியாதி ஆசரியேன நிவாரிதகா³மப்பவேஸோ பச்சா² நிட்டி²துத்³தே³ஸகிச்சோ ஹுத்வா டி²தோ. தேன வுத்தங் – ‘‘அத்த²காமானங் வசனங் அக்³க³ஹெத்வா’’தி . நிவத்த²வத்த²ங் ஸஞ்ஜானித்வாதி அத்தனா தி³ட்ட²தி³வஸே நிவத்த²வத்த²ங் தஸ்ஸா மததி³வஸே ஸிவதி²கத³ஸ்ஸனத்த²ங் க³தேன லத்³த⁴ங் ஸஞ்ஜானித்வா. ஏவம்பீதி ஏவங் மரணஸம்பாபனவஸேனபி. அயங் தாவெத்த² அட்ட²கதா²ய அனுத்தானத்த²தீ³பனா.

    Ratanattaye suppasannattā kākavaṇṇatissādīhi visesanatthañca so tissamahārājā saddhāsaddena visesetvā vuccati. Daharassa cittaṃ pariyādāyatiṭṭhatīti adhikāravasena vuttaṃ. Niṭṭhituddesakiccoti gāme asappāyarūpadassanaṃ imassa anatthāya siyāti ācariyena nivāritagāmappaveso pacchā niṭṭhituddesakicco hutvā ṭhito. Tena vuttaṃ – ‘‘atthakāmānaṃ vacanaṃ aggahetvā’’ti . Nivatthavatthaṃ sañjānitvāti attanā diṭṭhadivase nivatthavatthaṃ tassā matadivase sivathikadassanatthaṃ gatena laddhaṃ sañjānitvā. Evampīti evaṃ maraṇasampāpanavasenapi. Ayaṃ tāvettha aṭṭhakathāya anuttānatthadīpanā.

    நெத்தினயவண்ணனா

    Nettinayavaṇṇanā

    இதா³னி பகரணனயேன பாளியா அத்த²வண்ணனங் கரிஸ்ஸாம. ஸா பன அத்த²ஸங்வண்ணனா யஸ்மா தே³ஸனாய ஸமுட்டா²னப்பயோஜனபா⁴ஜனேஸு பிண்ட³த்தே²ஸு ச நித்³தா⁴ரிதேஸு ஸுகரா ஹோதி ஸுவிஞ்ஞெய்யா ச, தஸ்மா ஸுத்ததே³ஸனாய ஸமுட்டா²னாதீ³னி பட²மங் நித்³தா⁴ரயிஸ்ஸாம. தத்த² ஸமுட்டா²னங் நாம தே³ஸனானிதா³னங், தங் ஸாதா⁴ரணமஸாதா⁴ரணந்தி து³வித⁴ங். தத்த² ஸாதா⁴ரணம்பி அஜ்ஜ²த்திகபா³ஹிரபே⁴த³தோ து³வித⁴ங். தத்த² ஸாதா⁴ரணங் அஜ்ஜ²த்திகஸமுட்டா²னங் நாம லோகனாத²ஸ்ஸ மஹாகருணா. தாய ஹி ஸமுஸ்ஸாஹிதஸ்ஸ ப⁴க³வதோ வேனெய்யானங் த⁴ம்மதே³ஸனாய சித்தங் உத³பாதி³, யங் ஸந்தா⁴ய வுத்தங் – ‘‘ஸத்தேஸு ச காருஞ்ஞதங் படிச்ச பு³த்³த⁴சக்கு²னா லோகங் வோலோகேஸீ’’திஆதி³ (ம॰ நி॰ 1.283; மஹாவ॰ 9; ஸங்॰ நி॰ 1.173). எத்த² ச ஹேதாவத்தா²யபி மஹாகருணாய ஸங்க³ஹோ த³ட்ட²ப்³போ³ யாவதே³வ ஸங்ஸாரமஹோக⁴தோ ஸத்³த⁴ம்மதே³ஸனாஹத்த²தா³னேஹி ஸத்தஸந்தாரணத்த²ங் தது³ப்பத்திதோ. யதா² ச மஹாகருணா, ஏவங் ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணங் த³ஸப³லஞாணாத³யோ ச தே³ஸனாய அப்³ப⁴ந்தரஸமுட்டா²னபா⁴வேன வத்தப்³பா³. ஸப்³ப³ஞ்ஹி ஞெய்யத⁴ம்மங் தேஸங் தே³ஸேதப்³பா³காரங் ஸத்தானஞ்ச ஆஸயானுஸயாதி³ங் யாதா²வதோ ஜானந்தோ ப⁴க³வா டா²னாட்டா²னாதீ³ஸு கோஸல்லேன வேனெய்யஜ்ஜா²ஸயானுரூபங் விசித்தனயதே³ஸனங் பவத்தேஸீதி. பா³ஹிரங் பன ஸாதா⁴ரணங் ஸமுட்டா²னங் த³ஸஸஹஸ்ஸமஹாப்³ரஹ்மபரிவாரஸ்ஸ ஸஹம்பதிப்³ரஹ்முனோ அஜ்ஜே²ஸனங். தத³ஜ்ஜே²ஸனுத்தரகாலஞ்ஹி த⁴ம்மக³ம்பீ⁴ரதாபச்சவெக்க²ணாஜனிதங் அப்பொஸ்ஸுக்கதங் படிப்பஸ்ஸம்பெ⁴த்வா த⁴ம்மஸ்ஸாமீ த⁴ம்மதே³ஸனாய உஸ்ஸாஹஜாதோ அஹோஸி. அஸாதா⁴ரணம்பி அப்³ப⁴ந்தரபா³ஹிரபே⁴த³தோ து³வித⁴மேவ. தத்த² அப்³ப⁴ந்தரங் யாய மஹாகருணாய யேன ச தே³ஸனாஞாணேன இத³ங் ஸுத்தங் பவத்திதங், தது³ப⁴யங் வேதி³தப்³ப³ங். பா³ஹிரங் பன ரூபக³ருகானங் புக்³க³லானங் அஜ்ஜா²ஸயோ. ஸ்வாயமத்தோ² அட்ட²கதா²யங் வுத்தோ ஏவ.

    Idāni pakaraṇanayena pāḷiyā atthavaṇṇanaṃ karissāma. Sā pana atthasaṃvaṇṇanā yasmā desanāya samuṭṭhānappayojanabhājanesu piṇḍatthesu ca niddhāritesu sukarā hoti suviññeyyā ca, tasmā suttadesanāya samuṭṭhānādīni paṭhamaṃ niddhārayissāma. Tattha samuṭṭhānaṃ nāma desanānidānaṃ, taṃ sādhāraṇamasādhāraṇanti duvidhaṃ. Tattha sādhāraṇampi ajjhattikabāhirabhedato duvidhaṃ. Tattha sādhāraṇaṃ ajjhattikasamuṭṭhānaṃ nāma lokanāthassa mahākaruṇā. Tāya hi samussāhitassa bhagavato veneyyānaṃ dhammadesanāya cittaṃ udapādi, yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’tiādi (ma. ni. 1.283; mahāva. 9; saṃ. ni. 1.173). Ettha ca hetāvatthāyapi mahākaruṇāya saṅgaho daṭṭhabbo yāvadeva saṃsāramahoghato saddhammadesanāhatthadānehi sattasantāraṇatthaṃ taduppattito. Yathā ca mahākaruṇā, evaṃ sabbaññutaññāṇaṃ dasabalañāṇādayo ca desanāya abbhantarasamuṭṭhānabhāvena vattabbā. Sabbañhi ñeyyadhammaṃ tesaṃ desetabbākāraṃ sattānañca āsayānusayādiṃ yāthāvato jānanto bhagavā ṭhānāṭṭhānādīsu kosallena veneyyajjhāsayānurūpaṃ vicittanayadesanaṃ pavattesīti. Bāhiraṃ pana sādhāraṇaṃ samuṭṭhānaṃ dasasahassamahābrahmaparivārassa sahampatibrahmuno ajjhesanaṃ. Tadajjhesanuttarakālañhi dhammagambhīratāpaccavekkhaṇājanitaṃ appossukkataṃ paṭippassambhetvā dhammassāmī dhammadesanāya ussāhajāto ahosi. Asādhāraṇampi abbhantarabāhirabhedato duvidhameva. Tattha abbhantaraṃ yāya mahākaruṇāya yena ca desanāñāṇena idaṃ suttaṃ pavattitaṃ, tadubhayaṃ veditabbaṃ. Bāhiraṃ pana rūpagarukānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayo. Svāyamattho aṭṭhakathāyaṃ vutto eva.

    பயோஜனம்பி ஸாதா⁴ரணாஸாதா⁴ரணதோ து³வித⁴ங். தத்த² ஸாதா⁴ரணங் யாவ அனுபாதா³பரினிப்³பா³னங் விமுத்திரஸத்தா ப⁴க³வதோ தே³ஸனாய. தேனேவாஹ – ‘‘ஏதத³த்தா² கதா², ஏதத³த்தா² மந்தனா’’திஆதி³. அஸாதா⁴ரணங் பன தேஸங் ரூபக³ருகானங் புக்³க³லானங் ரூபே ச²ந்த³ராக³ஸ்ஸ ஜஹாபனங், உப⁴யம்பேதங் பா³ஹிரமேவ. ஸசே பன வேனெய்யஸந்தானக³தம்பி தே³ஸனாப³லஸித்³தி⁴ஸங்கா²தங் பயோஜனங் அதி⁴ப்பாயஸமிஜ்ஜ²னபா⁴வதோ யதா²தி⁴ப்பேதத்த²ஸித்³தி⁴யா மஹாகாருணிகஸ்ஸ ப⁴க³வதோபி பயோஜனமேவாதி க³ண்ஹெய்ய, இமினா பரியாயேனஸ்ஸ அப்³ப⁴ந்தரதாபி ஸியா.

    Payojanampi sādhāraṇāsādhāraṇato duvidhaṃ. Tattha sādhāraṇaṃ yāva anupādāparinibbānaṃ vimuttirasattā bhagavato desanāya. Tenevāha – ‘‘etadatthā kathā, etadatthā mantanā’’tiādi. Asādhāraṇaṃ pana tesaṃ rūpagarukānaṃ puggalānaṃ rūpe chandarāgassa jahāpanaṃ, ubhayampetaṃ bāhirameva. Sace pana veneyyasantānagatampi desanābalasiddhisaṅkhātaṃ payojanaṃ adhippāyasamijjhanabhāvato yathādhippetatthasiddhiyā mahākāruṇikassa bhagavatopi payojanamevāti gaṇheyya, iminā pariyāyenassa abbhantaratāpi siyā.

    அபிச தேஸங் ரூபக³ருகானங் புக்³க³லானங் ரூபஸ்மிங் விஜ்ஜமானஸ்ஸ ஆதீ³னவஸ்ஸ யாதா²வதோ அனவபோ³தோ⁴ இமிஸ்ஸா தே³ஸனாய ஸமுட்டா²னங், தத³வபோ³தோ⁴ பயோஜனங். ஸோ ஹி இமாய தே³ஸனாய ப⁴க³வந்தங் பயோஜேதி தன்னிப்பா²த³னபராயங் தே³ஸனாதி கத்வா. யஞ்ஹி தே³ஸனாய ஸாதே⁴தப்³ப³ங் ப²லங், தங் ஆகங்கி²தப்³ப³த்தா தே³ஸகங் தே³ஸனாய பயோஜேதீதி பயோஜனந்தி வுச்சதி. ததா² தேஸங் புக்³க³லானங் தத³ஞ்ஞேஸஞ்ச வேனெய்யானங் ரூபமுகே²ன பஞ்சஸு உபாதா³னக்க²ந்தே⁴ஸு ஆதீ³னவத³ஸ்ஸனஞ்செத்த² பயோஜனங். ததா² ஸங்ஸாரசக்கனிவத்திஸத்³த⁴ம்மசக்கப்பவத்திஸஸ்ஸதாதி³மிச்சா²வாத³னிராகரணங் ஸம்மாவாத³புரெக்கா²ரோ அகுஸலமூலஸமூஹனநங் குஸலமூலஸமாரோபனங் அபாயத்³வாரபித³ஹனங் ஸக்³க³மக்³க³த்³வாரவிவரணங் பரியுட்டா²னவூபஸமனங் அனுஸயஸமுக்³கா⁴தனங் ‘‘முத்தோ மோசெஸ்ஸாமீ’’தி புரிமபடிஞ்ஞாவிஸங்வாத³னங் தப்படிபக்க²மாரமனோரத²விஸங்வாத³னங் தித்தி²யத⁴ம்மனிம்மத²னங் பு³த்³த⁴த⁴ம்மபதிட்டா²பனந்தி ஏவமாதீ³னிபி பயோஜனானி இத⁴ வேதி³தப்³பா³னி.

    Apica tesaṃ rūpagarukānaṃ puggalānaṃ rūpasmiṃ vijjamānassa ādīnavassa yāthāvato anavabodho imissā desanāya samuṭṭhānaṃ, tadavabodho payojanaṃ. So hi imāya desanāya bhagavantaṃ payojeti tannipphādanaparāyaṃ desanāti katvā. Yañhi desanāya sādhetabbaṃ phalaṃ, taṃ ākaṅkhitabbattā desakaṃ desanāya payojetīti payojananti vuccati. Tathā tesaṃ puggalānaṃ tadaññesañca veneyyānaṃ rūpamukhena pañcasu upādānakkhandhesu ādīnavadassanañcettha payojanaṃ. Tathā saṃsāracakkanivattisaddhammacakkappavattisassatādimicchāvādanirākaraṇaṃ sammāvādapurekkhāro akusalamūlasamūhananaṃ kusalamūlasamāropanaṃ apāyadvārapidahanaṃ saggamaggadvāravivaraṇaṃ pariyuṭṭhānavūpasamanaṃ anusayasamugghātanaṃ ‘‘mutto mocessāmī’’ti purimapaṭiññāvisaṃvādanaṃ tappaṭipakkhamāramanorathavisaṃvādanaṃ titthiyadhammanimmathanaṃ buddhadhammapatiṭṭhāpananti evamādīnipi payojanāni idha veditabbāni.

    யதா² தே புக்³க³லா ரூபக³ருகா, ஏவங் தத³ஞ்ஞே ச ஸக்காயக³ருகா ஸக்காயஸ்மிங் அல்லீனா ஸங்க²தத⁴ம்மானங் ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ ச படிபத்திங் அஜானந்தா அஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனஸாதா⁴ரணபரிசரியமனஸிகாரபரா ஸத்³த⁴ம்மஸ்ஸவனதா⁴ரணபரிசயப்படிவேத⁴விமுகா² ச ப⁴வவிப்பமொக்கே²ஸினோ வேனெய்யா இமிஸ்ஸா தே³ஸனாய பா⁴ஜனங்.

    Yathā te puggalā rūpagarukā, evaṃ tadaññe ca sakkāyagarukā sakkāyasmiṃ allīnā saṅkhatadhammānaṃ sammāsambuddhassa ca paṭipattiṃ ajānantā asaddhammassavanasādhāraṇaparicariyamanasikāraparā saddhammassavanadhāraṇaparicayappaṭivedhavimukhā ca bhavavippamokkhesino veneyyā imissā desanāya bhājanaṃ.

    பிண்ட³த்தா செத்த² ரூபக்³க³ஹணேன ரூபதா⁴துரூபாயதனரூபக்க²ந்த⁴பரிக்³க³ண்ஹனங் ரூபமுகே²ன சதுத⁴ம்மானங் வட்டத்தயவிச்சே²த³னூபாயோ ஆஸவோகா⁴தி³விவேசனங் அபி⁴னந்த³னநிவாரணஸங்க³திக்கமோ விவாத³மூலபரிச்சாகோ³ ஸிக்க²த்தயானுயோகோ³ பஹானத்தயதீ³பனா ஸமத²விபஸ்ஸனானுட்டா²னங் பா⁴வனாஸச்சி²கிரியாஸித்³தீ⁴தி ஏவமாத³யோ வேதி³தப்³பா³.

    Piṇḍattā cettha rūpaggahaṇena rūpadhāturūpāyatanarūpakkhandhapariggaṇhanaṃ rūpamukhena catudhammānaṃ vaṭṭattayavicchedanūpāyo āsavoghādivivecanaṃ abhinandananivāraṇasaṅgatikkamo vivādamūlapariccāgo sikkhattayānuyogo pahānattayadīpanā samathavipassanānuṭṭhānaṃ bhāvanāsacchikiriyāsiddhīti evamādayo veditabbā.

    இதோ பரங் பன ஸோளஸ ஹாரா த³ஸ்ஸேதப்³பா³. தத்த² ‘‘ரூப’’ந்தி ஸஹஜாதா தஸ்ஸ நிஸ்ஸயபூ⁴தா தப்படிப³த்³தா⁴ ச ஸப்³பே³ ரூபாரூபத⁴ம்மா தண்ஹாவஜ்ஜா து³க்க²ஸச்சங். தங்ஸமுட்டா²பிகா ததா³ரம்மணா ச தண்ஹா ஸமுத³யஸச்சங். தது³ப⁴யேஸங் அப்பவத்தி நிரோத⁴ஸச்சங். நிரோத⁴ப்பஜானநா படிபதா³ மக்³க³ஸச்சங். தத்த² ஸமுத³யேன அஸ்ஸாதோ³, து³க்கே²ன ஆதீ³னவோ, மக்³க³னிரோதே⁴ஹி நிஸ்ஸரணங், ரூபாரம்மணஸ்ஸ அகுஸலசித்தஸ்ஸ குஸலசித்தஸ்ஸ ச பரியாதா³னங் ப²லங். யஞ்ஹி தே³ஸனாய ஸாதே⁴தப்³ப³ங் பயோஜனங், தங் ப²லந்தி வுத்தோவாயமத்தோ². தத³த்த²ங் ஹித³ங் ஸுத்தங் ப⁴க³வதா தே³ஸிதந்தி. யதா² தங் குஸலசித்தங் ந பரியாதி³யதி, ஏவங் படிஸங்கா²னபா⁴வனாப³லபரிக்³க³ஹிதா இந்த்³ரியேஸு கு³த்தத்³வாரதா உபாயோ. புரிஸஸ்ஸ குஸலசித்தபரியாதா³னேனஸ்ஸ ரூபஸ்ஸ அஞ்ஞரூபாஸாதா⁴ரணதாத³ஸ்ஸனாபதே³ஸேன அத்த²காமேஹி ததோ சித்தங் ஸாது⁴கங் ரக்கி²தப்³ப³ங். அயமெத்த² ப⁴க³வதோ ஆணத்தீதி அயங் தே³ஸனாஹாரோ. அஸ்ஸாதா³தி³ஸந்த³ஸ்ஸனவிபா⁴வனலக்க²ணோ ஹி தே³ஸனாஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் நெத்திப்பகரணே

    Ito paraṃ pana soḷasa hārā dassetabbā. Tattha ‘‘rūpa’’nti sahajātā tassa nissayabhūtā tappaṭibaddhā ca sabbe rūpārūpadhammā taṇhāvajjā dukkhasaccaṃ. Taṃsamuṭṭhāpikā tadārammaṇā ca taṇhā samudayasaccaṃ. Tadubhayesaṃ appavatti nirodhasaccaṃ. Nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccaṃ. Tattha samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, rūpārammaṇassa akusalacittassa kusalacittassa ca pariyādānaṃ phalaṃ. Yañhi desanāya sādhetabbaṃ payojanaṃ, taṃ phalanti vuttovāyamattho. Tadatthaṃ hidaṃ suttaṃ bhagavatā desitanti. Yathā taṃ kusalacittaṃ na pariyādiyati, evaṃ paṭisaṅkhānabhāvanābalapariggahitā indriyesu guttadvāratā upāyo. Purisassa kusalacittapariyādānenassa rūpassa aññarūpāsādhāraṇatādassanāpadesena atthakāmehi tato cittaṃ sādhukaṃ rakkhitabbaṃ. Ayamettha bhagavato āṇattīti ayaṃ desanāhāro. Assādādisandassanavibhāvanalakkhaṇo hi desanāhāro. Vuttañhetaṃ nettippakaraṇe

    ‘‘அஸ்ஸாதா³தீ³னவதா, நிஸ்ஸரணம்பி ச ப²லங் உபாயோ ச;

    ‘‘Assādādīnavatā, nissaraṇampi ca phalaṃ upāyo ca;

    ஆணத்தீ ச ப⁴க³வதோ, யோகீ³னங் தே³ஸனாஹாரோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Āṇattī ca bhagavato, yogīnaṃ desanāhāro’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    தே³ஸீயதி ஸங்வண்ணீயதி ஏதாய ஸுத்தத்தோ²தி தே³ஸனா, தே³ஸனாய ஸஹசரணதோ வா தே³ஸனா. நனு ச அஞ்ஞேபி ஹாரா தே³ஸனாஸங்கா²தஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ அத்த²ஸங்வண்ணனாதோ தே³ஸனாய ஸஹசாரினோ வாதி? ஸச்சமேதங், அயங் பன ஹாரோ யேபு⁴ய்யேன யதா²ருதவஸேனேவ விஞ்ஞாயமானோ தே³ஸனாய ஸஹ சரதீதி வத்தப்³ப³தங் அரஹதி, ந ததா²பரே. ந ஹி அஸ்ஸாதா³தீ³னவனிஸ்ஸரணாதி³ஸந்த³ஸ்ஸனரஹிதா ஸுத்ததே³ஸனா அத்தி². கிங் பன தேஸங் அஸ்ஸாதா³தீ³னங் அனவஸேஸானங் வசனங் தே³ஸனாஹாரோ, உதா³ஹு ஏகச்சானந்தி? நிரவஸேஸானங்யேவ. யஸ்மிஞ்ஹி ஸுத்தே அஸ்ஸாதா³தீ³னவனிஸ்ஸரணானி ஸரூபதோ ஆக³தானி, தத்த² வத்தப்³ப³மேவ நத்தி². யத்த² பன ஏகதே³ஸேன ஆக³தானி, ந ச ஸரூபேன, தத்த² அனாக³தங் அத்த²வஸேன நித்³தா⁴ரெத்வா ஹாரோ யோஜேதப்³போ³.

    Desīyati saṃvaṇṇīyati etāya suttatthoti desanā, desanāya sahacaraṇato vā desanā. Nanu ca aññepi hārā desanāsaṅkhātassa suttassa atthasaṃvaṇṇanāto desanāya sahacārino vāti? Saccametaṃ, ayaṃ pana hāro yebhuyyena yathārutavaseneva viññāyamāno desanāya saha caratīti vattabbataṃ arahati, na tathāpare. Na hi assādādīnavanissaraṇādisandassanarahitā suttadesanā atthi. Kiṃ pana tesaṃ assādādīnaṃ anavasesānaṃ vacanaṃ desanāhāro, udāhu ekaccānanti? Niravasesānaṃyeva. Yasmiñhi sutte assādādīnavanissaraṇāni sarūpato āgatāni, tattha vattabbameva natthi. Yattha pana ekadesena āgatāni, na ca sarūpena, tattha anāgataṃ atthavasena niddhāretvā hāro yojetabbo.

    ஸயங் ஸமந்தசக்கு²பா⁴வதோ தங்த³ஸ்ஸனேன ஸபா⁴வதோ ச ‘‘அஹ’’ந்தி வுத்தங். பி⁴க்க²னஸீலதாதி³கு³ணயோக³தோ அபி⁴முகீ²கரணத்த²ஞ்ச, ‘‘பி⁴க்க²வே’’தி வுத்தங். அத்தாபா⁴வதோ அபரதாத³ஸ்ஸனத்த²ஞ்ச ‘‘அஞ்ஞ’’ந்தி வுத்தங். ஏகஸ்ஸ அனுபலப்³ப⁴த³ஸ்ஸனத்த²ங் அனேகபா⁴வப்படிஸேத⁴னத்த²ஞ்ச ‘‘ஏகரூபம்பீ’’தி வுத்தங். தாதி³ஸஸ்ஸ ரூபஸ்ஸ அபா⁴வதோ அத³ஸ்ஸனதோ ச ‘‘ந ஸமனுபஸ்ஸாமீ’’தி வுத்தங். தஸ்ஸ பச்சாமஸனதோ அனியமதோ ச ‘‘ய’’ந்தி வுத்தங். இதா³னி வுச்சமானாகாரபராமஸனதோ தத³ஞ்ஞாகாரனிஸேத⁴னதோ ச ‘‘ஏவ’’ந்தி வுத்தங். விஸபா⁴கி³ந்த்³ரியவத்து²தோ ஸபா⁴க³வத்து²ஸ்மிங் தத³பா⁴வதோ ச ‘‘புரிஸஸ்ஸா’’தி வுத்தங். நிமித்தக்³கா³ஹஸ்ஸ வத்து²பா⁴வதோ ததா² பரிகப்பிதத்தா ச ‘‘சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²தீ’’தி வுத்தங். ஏவந்தி வுத்தாகாரபராமஸனத்த²ஞ்சேவ நித³ஸ்ஸனத்த²ஞ்ச ‘‘யதா²’’தி வுத்தங். அத்தனோ பச்சக்க²பா⁴வதோ பி⁴க்கூ²னங் பச்சக்க²கரணத்த²ஞ்ச ‘‘இத³’’ந்தி வுத்தங். இத்தி²ஸந்தானபரியாபன்னதோ தப்படிப³த்³த⁴பா⁴வதோ ச ‘‘இத்தி²ரூப’’ந்தி வுத்தந்தி ஏவங் அனுபத³விசயதோ விசயோ ஹாரோ. விசீயந்தி ஏதேன, எத்த² வா பத³பஞ்ஹாத³யோதி விசயோ, விசிதி ஏவ வா தேஸந்தி விசயோ. பத³புச்சா²விஸ்ஸஜ்ஜனபுப்³பா³பரானுக்³க³ஹனங் அஸ்ஸாதா³தீ³னஞ்ச விஸேஸனித்³தா⁴ரணவஸேன பவிசயலக்க²ணோ ஹி விசயோ ஹாரோ. வுத்தம்பி சேதங் –

    Sayaṃ samantacakkhubhāvato taṃdassanena sabhāvato ca ‘‘aha’’nti vuttaṃ. Bhikkhanasīlatādiguṇayogato abhimukhīkaraṇatthañca, ‘‘bhikkhave’’ti vuttaṃ. Attābhāvato aparatādassanatthañca ‘‘añña’’nti vuttaṃ. Ekassa anupalabbhadassanatthaṃ anekabhāvappaṭisedhanatthañca ‘‘ekarūpampī’’ti vuttaṃ. Tādisassa rūpassa abhāvato adassanato ca ‘‘na samanupassāmī’’ti vuttaṃ. Tassa paccāmasanato aniyamato ca ‘‘ya’’nti vuttaṃ. Idāni vuccamānākāraparāmasanato tadaññākāranisedhanato ca ‘‘eva’’nti vuttaṃ. Visabhāgindriyavatthuto sabhāgavatthusmiṃ tadabhāvato ca ‘‘purisassā’’ti vuttaṃ. Nimittaggāhassa vatthubhāvato tathā parikappitattā ca ‘‘cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’ti vuttaṃ. Evanti vuttākāraparāmasanatthañceva nidassanatthañca ‘‘yathā’’ti vuttaṃ. Attano paccakkhabhāvato bhikkhūnaṃ paccakkhakaraṇatthañca ‘‘ida’’nti vuttaṃ. Itthisantānapariyāpannato tappaṭibaddhabhāvato ca ‘‘itthirūpa’’nti vuttanti evaṃ anupadavicayato vicayo hāro. Vicīyanti etena, ettha vā padapañhādayoti vicayo, viciti eva vā tesanti vicayo. Padapucchāvissajjanapubbāparānuggahanaṃ assādādīnañca visesaniddhāraṇavasena pavicayalakkhaṇo hi vicayo hāro. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘யங் புச்சி²தஞ்ச விஸ்ஸஜ்ஜிதஞ்ச, ஸுத்தஸ்ஸ யா ச அனுகீ³தி;

    ‘‘Yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugīti;

    ஸுத்தஸ்ஸ யோ பவிசயோ, ஹாரோ விசயோதி நித்³தி³ட்டோ²’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Suttassa yo pavicayo, hāro vicayoti niddiṭṭho’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    அனாதி³மதி ஸங்ஸாரே இத்தி²புரிஸானங் அஞ்ஞமஞ்ஞரூபாபி⁴ராமதாய ‘‘இத்தி²ரூபங் புரிஸஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²தீ’’தி யுஜ்ஜதீதி அயங் யுத்திஹாரோ. ப்³யஞ்ஜனத்தா²னங் யுத்தாயுத்தவிபா⁴க³விபா⁴வனலக்க²ணோ ஹி யுத்திஹாரோ. வுத்தம்பி சேதங் –

    Anādimati saṃsāre itthipurisānaṃ aññamaññarūpābhirāmatāya ‘‘itthirūpaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’ti yujjatīti ayaṃ yuttihāro. Byañjanatthānaṃ yuttāyuttavibhāgavibhāvanalakkhaṇo hi yuttihāro. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ஸப்³பே³ஸங் ஹாரானங், யா பூ⁴மீ யோ ச கோ³சரோ தேஸங்;

    ‘‘Sabbesaṃ hārānaṃ, yā bhūmī yo ca gocaro tesaṃ;

    யுத்தாயுத்திபரிக்கா², ஹாரோ யுத்தீதி நித்³தி³ட்டோ²’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Yuttāyuttiparikkhā, hāro yuttīti niddiṭṭho’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    யுத்தீதி ச உபபத்தி ஸாத⁴னயுத்தி, இத⁴ பன யுத்திவிசாரணா யுத்தி உத்தரபத³லோபேன ‘‘ரூபப⁴வோ ரூப’’ந்தி யதா². யுத்திஸஹசரணதோ வா யுத்தி.

    Yuttīti ca upapatti sādhanayutti, idha pana yuttivicāraṇā yutti uttarapadalopena ‘‘rūpabhavo rūpa’’nti yathā. Yuttisahacaraṇato vā yutti.

    இத்தி²ரூபங் அயோனிஸோ ஓலோகியமானங் இந்த்³ரியேஸு அகு³த்தத்³வாரதாய பத³ட்டா²னங், ஸா குஸலானங் த⁴ம்மானங் அபா⁴வனாய பத³ட்டா²னங், ஸா ஸப்³ப³ஸ்ஸபி ஸங்கிலேஸபக்க²ஸ்ஸ பரிவுத்³தி⁴யா பத³ட்டா²னங். ப்³யதிரேகதோ பன இத்தி²ரூபங் யோனிஸோ ஓலோகியமானங் ஸதிபட்டா²னபா⁴வனாய பத³ட்டா²னங், ஸா பொ³ஜ்ஜ²ங்கா³னங் பா⁴வனாபாரிபூரியா பத³ட்டா²னங், ஸா விஜ்ஜாவிமுத்தீனங் பாரிபூரியா பத³ட்டா²னங், குஸலஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ பரியாதா³னங் ஸம்மோஹாபி⁴னிவேஸஸ்ஸ பத³ட்டா²னங், ஸோ ஸங்கா²ரானங் பத³ட்டா²னங், ஸங்கா²ரா விஞ்ஞாணஸ்ஸாதி ஸப்³ப³ங் ஆவத்ததி ப⁴வசக்கங். ப்³யதிரேகதோ பன குஸலஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ அபரியாதா³னங் தேஸங் தேஸங் குஸலானங் த⁴ம்மானங் உப்பாதா³ய பாரிபூரியா பத³ட்டா²னந்தி அயங் தாவ அவிஸேஸதோ நயோ. விஸேஸதோ பன ஸீலஸ்ஸ அபரியாதா³னங் அவிப்படிஸாரஸ்ஸ பத³ட்டா²னங், அவிப்படிஸாரோ பாமோஜ்ஜஸ்ஸாதிஆதி³னா யாவ அனுபாதா³பரினிப்³பா³னங் நேதப்³ப³ங். அயங் பத³ட்டா²னோ ஹாரோ. ஸுத்தே ஆக³தத⁴ம்மானங் பத³ட்டா²னபூ⁴தே த⁴ம்மே தேஸஞ்ச பத³ட்டா²னபூ⁴தேதி ஸம்ப⁴வதோ பத³ட்டா²னபூ⁴தத⁴ம்மனித்³தா⁴ரணலக்க²ணோ ஹி பத³ட்டா²னோ ஹாரோ. வுத்தஞ்சேதங் –

    Itthirūpaṃ ayoniso olokiyamānaṃ indriyesu aguttadvāratāya padaṭṭhānaṃ, sā kusalānaṃ dhammānaṃ abhāvanāya padaṭṭhānaṃ, sā sabbassapi saṃkilesapakkhassa parivuddhiyā padaṭṭhānaṃ. Byatirekato pana itthirūpaṃ yoniso olokiyamānaṃ satipaṭṭhānabhāvanāya padaṭṭhānaṃ, sā bojjhaṅgānaṃ bhāvanāpāripūriyā padaṭṭhānaṃ, sā vijjāvimuttīnaṃ pāripūriyā padaṭṭhānaṃ, kusalassa cittassa pariyādānaṃ sammohābhinivesassa padaṭṭhānaṃ, so saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ, saṅkhārā viññāṇassāti sabbaṃ āvattati bhavacakkaṃ. Byatirekato pana kusalassa cittassa apariyādānaṃ tesaṃ tesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya pāripūriyā padaṭṭhānanti ayaṃ tāva avisesato nayo. Visesato pana sīlassa apariyādānaṃ avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ, avippaṭisāro pāmojjassātiādinā yāva anupādāparinibbānaṃ netabbaṃ. Ayaṃ padaṭṭhāno hāro. Sutte āgatadhammānaṃ padaṭṭhānabhūte dhamme tesañca padaṭṭhānabhūteti sambhavato padaṭṭhānabhūtadhammaniddhāraṇalakkhaṇo hi padaṭṭhāno hāro. Vuttañcetaṃ –

    ‘‘த⁴ம்மங் தே³ஸேதி ஜினோ, தஸ்ஸ ச த⁴ம்மஸ்ஸ யங் பத³ட்டா²னங்;

    ‘‘Dhammaṃ deseti jino, tassa ca dhammassa yaṃ padaṭṭhānaṃ;

    இதி யாவ ஸப்³ப³த⁴ம்மா, ஏஸோ ஹாரோ பத³ட்டா²னோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Iti yāva sabbadhammā, eso hāro padaṭṭhāno’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    பத³ட்டா²னந்தி ஆஸன்னகாரணங். இத⁴ பன பத³ட்டா²னவிசாரணா பத³ட்டா²னோதிஆதி³ யுத்திஹாரே வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³ப³ங்.

    Padaṭṭhānanti āsannakāraṇaṃ. Idha pana padaṭṭhānavicāraṇā padaṭṭhānotiādi yuttihāre vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ஏகரூபந்தி ச ரூபாயதனக்³க³ஹணேன ச²ன்னம்பி பா³ஹிரானங் ஆயதனானங் க³ஹணங் பா³ஹிராயதனபா⁴வேன ஏகலக்க²ணத்தா. சித்தந்தி மனாயதனக்³க³ஹணேன ச²ன்னம்பி அஜ்ஜ²த்திகானங் ஆயதனானங் க³ஹணங் அஜ்ஜ²த்திகாயதனபா⁴வேன ஏகலக்க²ணத்தா. ஏவங் க²ந்த⁴தா⁴தாதி³வஸேனபி ஏகலக்க²ணதா வத்தப்³பா³. அயங் லக்க²ணோ ஹாரோ. லக்கீ²யந்தி ஏதேன, எத்த² வா ஏகலக்க²ணத⁴ம்மா அவுத்தாபி ஏகச்சவசனேனாதி லக்க²ணோ. ஸுத்தே அனாக³தேபி த⁴ம்மே வுத்தப்பகாரே ஆக³தே விய நித்³தா⁴ரெத்வா யா ஸங்வண்ணனா, ஸோ லக்க²ணோ ஹாரோ. வுத்தம்பி சேதங் –

    Ekarūpanti ca rūpāyatanaggahaṇena channampi bāhirānaṃ āyatanānaṃ gahaṇaṃ bāhirāyatanabhāvena ekalakkhaṇattā. Cittanti manāyatanaggahaṇena channampi ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ gahaṇaṃ ajjhattikāyatanabhāvena ekalakkhaṇattā. Evaṃ khandhadhātādivasenapi ekalakkhaṇatā vattabbā. Ayaṃ lakkhaṇo hāro. Lakkhīyanti etena, ettha vā ekalakkhaṇadhammā avuttāpi ekaccavacanenāti lakkhaṇo. Sutte anāgatepi dhamme vuttappakāre āgate viya niddhāretvā yā saṃvaṇṇanā, so lakkhaṇo hāro. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘வுத்தம்ஹி ஏகத⁴ம்மே, யே த⁴ம்மா ஏகலக்க²ணா கேசி;

    ‘‘Vuttamhi ekadhamme, ye dhammā ekalakkhaṇā keci;

    வுத்தா ப⁴வந்தி ஸப்³பே³, ஸோ ஹாரோ லக்க²ணோ நாமா’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Vuttā bhavanti sabbe, so hāro lakkhaṇo nāmā’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    நிதா³னே இமிஸ்ஸா தே³ஸனாய ரூபக³ருகானங் புக்³க³லானங் ரூபஸ்மிங் அனாதீ³னவத³ஸ்ஸிதா வுத்தா, ‘‘கத²ங் நு கோ² இமே இமங் தே³ஸனங் ஸுத்வா ரூபே ஆதீ³னவத³ஸ்ஸனமுகே²ன ஸப்³ப³ஸ்மிம்பி க²ந்த⁴பஞ்சகே ஸப்³ப³ஸோ ச²ந்த³ராக³ங் பஹாய ஸகலவட்டது³க்க²தோ முச்செய்யுங், பரே ச தத்த² பதிட்டா²பெய்யு’’ந்தி அயமெத்த² ப⁴க³வதோ அதி⁴ப்பாயோ. பத³னிப்³ப³சனங் நிருத்தங், தங் ‘‘ஏவ’’ந்திஆதி³னிதா³னபதா³னங் ‘‘நாஹ’’ந்திஆதி³பாளிபதா³னஞ்ச அட்ட²கதா²யங் தஸ்ஸா லீனத்த²வண்ணனாய ச வுத்தனயானுஸாரேன ஸுகரத்தா ந வித்தா²ரயிம்ஹ.

    Nidāne imissā desanāya rūpagarukānaṃ puggalānaṃ rūpasmiṃ anādīnavadassitā vuttā, ‘‘kathaṃ nu kho ime imaṃ desanaṃ sutvā rūpe ādīnavadassanamukhena sabbasmimpi khandhapañcake sabbaso chandarāgaṃ pahāya sakalavaṭṭadukkhato mucceyyuṃ, pare ca tattha patiṭṭhāpeyyu’’nti ayamettha bhagavato adhippāyo. Padanibbacanaṃ niruttaṃ, taṃ ‘‘eva’’ntiādinidānapadānaṃ ‘‘nāha’’ntiādipāḷipadānañca aṭṭhakathāyaṃ tassā līnatthavaṇṇanāya ca vuttanayānusārena sukarattā na vitthārayimha.

    பத³பத³த்த²தே³ஸனாதே³ஸனானிக்கே²பஸுத்தஸந்தி⁴வஸேன பஞ்சவிதா⁴ ஸந்தி⁴. தத்த² பத³ஸ்ஸ பத³ந்தரேன ஸம்ப³ந்தோ⁴ பத³ஸந்தி⁴. பத³த்த²ஸ்ஸ பத³த்த²ந்தரேன ஸம்ப³ந்தோ⁴ பத³த்த²ஸந்தி⁴, யோ ‘‘கிரியாகாரகஸம்ப³ந்தோ⁴’’தி வுச்சதி. நானானுஸந்தி⁴கஸ்ஸ ஸுத்தஸ்ஸ தங்தங்அனுஸந்தீ⁴ஹி ஸம்ப³ந்தோ⁴, ஏகானுஸந்தி⁴கஸ்ஸ ச புப்³பா³பரஸம்ப³ந்தோ⁴ தே³ஸனாஸந்தி⁴, யா அட்ட²கதா²யங் ‘‘புச்சா²னுஸந்தி⁴, அஜ்ஜா²ஸயானுஸந்தி⁴, யதா²னுஸந்தீ⁴’’தி திதா⁴ விப⁴த்தா. அஜ்ஜா²ஸயோ செத்த² அத்தஜ்ஜா²ஸயோ பரஜ்ஜா²ஸயோதி த்³விதா⁴ வேதி³தப்³போ³. தே³ஸனானிக்கே²பஸந்தி⁴ சதுன்னங் ஸுத்தனிக்கே²பானங் வஸேன வேதி³தப்³பா³. ஸுத்தஸந்தி⁴ இத⁴ பட²மனிக்கே²பவஸேனேவ வேதி³தப்³பா³. ‘‘கஸ்மா பனெத்த² இத³மேவ சித்தபரியாதா³னஸுத்தங் பட²மங் நிக்கி²த்த’’ந்தி நாயமனுயோகோ³ கத்த²சி ந பவத்ததி. அபிச இமே ஸத்தா அனாதி³மதி ஸங்ஸாரே பரிப்³ப⁴மந்தா இத்தி²புரிஸா அஞ்ஞமஞ்ஞேஸங் பஞ்சகாமகு³ணஸங்கா²தரூபாபி⁴ராமா, தத்த² இத்தீ² புரிஸஸ்ஸ ரூபே ஸத்தா கி³த்³தா⁴ க³தி⁴தா லக்³கா³ லக்³கி³தா ஆஸத்தா, ஸா சஸ்ஸா தத்த² ஆஸத்தி து³ப்³பி³வேசனீயா . ததா² புரிஸோ இத்தி²யா ரூபே, தத்த² ச த³ஸ்ஸனஸங்ஸக்³கோ³ க³ருதரோ இதரேஸஞ்ச மூலபூ⁴தோ. தேனேவ ஹி ப⁴க³வா ‘‘கத²ங் நு கோ² மாதுகா³மே படிபஜ்ஜிதப்³ப³’’ந்தி (தீ³॰ நி॰ 2.203) புட்டோ² ‘‘அத³ஸ்ஸனமேவா’’தி அவோச. தஸ்மா ப⁴க³வா பஞ்சஸு காமகு³ணேஸு ரூபே ச²ந்த³ராக³ஹாபனத்த²ங் இத³மேவ ஸுத்தங் பட²மங் தே³ஸேஸி. நிப்³பா³னாதி⁴க³மாய படிபத்தியா ஆதி³ ரேஸா படிபத்தீதி. யங் பன ஏகிஸ்ஸா தே³ஸனாய தே³ஸனந்தரேன ஸங்ஸந்த³னங், அயம்பி தே³ஸனாஸந்தி⁴. ஸா இத⁴ ஏவங் வேதி³தப்³பா³. ‘‘நாஹங், பி⁴க்க²வே…பே॰… திட்ட²தீ’’தி அயங் தே³ஸனா. ‘‘யே கோ², பி⁴க்க²வே, சக்கு²விஞ்ஞெய்யா ரூபா இட்டா² கந்தா மனாபா பியரூபா காமூபஸங்ஹிதா ரஜனீயா , தஞ்சே பி⁴க்கு² அபி⁴னந்த³தி அபி⁴வத³தி அஜ்ஜோ²ஸாய திட்ட²தி, தஸ்ஸ தங் அபி⁴னந்த³தோ அபி⁴வத³தோ அஜ்ஜோ²ஸாய திட்ட²தோ உப்பஜ்ஜந்தி அனேகே பாபகா அகுஸலா த⁴ம்மா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.118) இமாய தே³ஸனாய ஸங்ஸந்த³தி. ததா² ‘‘ரூபே மஞ்ஞதி, ரூபேஸு மஞ்ஞதி, ரூபதோ மஞ்ஞதி, ரூபங் ‘மே’தி மஞ்ஞதி. ரூபங், பி⁴க்க²வே, அனபி⁴ஜானங் அபரிஜானங் அவிராஜயங் அப்பஜஹங் அப⁴ப்³போ³ து³க்க²க்க²யாயா’’தி (ஸங்॰ நி॰ 4.112) ஏவமாதீ³ஹி தே³ஸனாஹி ஸங்ஸந்த³தீதி அயங் சதுப்³யூஹோ ஹாரோ. வியூஹீயந்தி விபா⁴கே³ன பிண்டீ³யந்தி ஏதேன, எத்த² வாதி ப்³யூஹோ, நிப்³ப³சனாதீ³னங் சதுன்னங் ப்³யூஹோதி சதுப்³யூஹோ, சதுன்னங் வா ப்³யூஹோ எத்தா²தி சதுப்³யூஹோ. நிப்³ப³சனாதி⁴ப்பாயாதீ³னங் சதுன்னங் விபா⁴க³லக்க²ணோ ஹி சதுப்³யூஹோ ஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Padapadatthadesanādesanānikkhepasuttasandhivasena pañcavidhā sandhi. Tattha padassa padantarena sambandho padasandhi. Padatthassa padatthantarena sambandho padatthasandhi, yo ‘‘kiriyākārakasambandho’’ti vuccati. Nānānusandhikassa suttassa taṃtaṃanusandhīhi sambandho, ekānusandhikassa ca pubbāparasambandho desanāsandhi, yā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pucchānusandhi, ajjhāsayānusandhi, yathānusandhī’’ti tidhā vibhattā. Ajjhāsayo cettha attajjhāsayo parajjhāsayoti dvidhā veditabbo. Desanānikkhepasandhi catunnaṃ suttanikkhepānaṃ vasena veditabbā. Suttasandhi idha paṭhamanikkhepavaseneva veditabbā. ‘‘Kasmā panettha idameva cittapariyādānasuttaṃ paṭhamaṃ nikkhitta’’nti nāyamanuyogo katthaci na pavattati. Apica ime sattā anādimati saṃsāre paribbhamantā itthipurisā aññamaññesaṃ pañcakāmaguṇasaṅkhātarūpābhirāmā, tattha itthī purisassa rūpe sattā giddhā gadhitā laggā laggitā āsattā, sā cassā tattha āsatti dubbivecanīyā . Tathā puriso itthiyā rūpe, tattha ca dassanasaṃsaggo garutaro itaresañca mūlabhūto. Teneva hi bhagavā ‘‘kathaṃ nu kho mātugāme paṭipajjitabba’’nti (dī. ni. 2.203) puṭṭho ‘‘adassanamevā’’ti avoca. Tasmā bhagavā pañcasu kāmaguṇesu rūpe chandarāgahāpanatthaṃ idameva suttaṃ paṭhamaṃ desesi. Nibbānādhigamāya paṭipattiyā ādi resā paṭipattīti. Yaṃ pana ekissā desanāya desanantarena saṃsandanaṃ, ayampi desanāsandhi. Sā idha evaṃ veditabbā. ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave…pe… tiṭṭhatī’’ti ayaṃ desanā. ‘‘Ye kho, bhikkhave, cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā , tañce bhikkhu abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati, tassa taṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjanti aneke pāpakā akusalā dhammā’’ti (saṃ. ni. 4.118) imāya desanāya saṃsandati. Tathā ‘‘rūpe maññati, rūpesu maññati, rūpato maññati, rūpaṃ ‘me’ti maññati. Rūpaṃ, bhikkhave, anabhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo dukkhakkhayāyā’’ti (saṃ. ni. 4.112) evamādīhi desanāhi saṃsandatīti ayaṃ catubyūho hāro. Viyūhīyanti vibhāgena piṇḍīyanti etena, ettha vāti byūho, nibbacanādīnaṃ catunnaṃ byūhoti catubyūho, catunnaṃ vā byūho etthāti catubyūho. Nibbacanādhippāyādīnaṃ catunnaṃ vibhāgalakkhaṇo hi catubyūho hāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘நேருத்தமதி⁴ப்பாயோ, ப்³யஞ்ஜனமத² தே³ஸனானிதா³னஞ்ச;

    ‘‘Neruttamadhippāyo, byañjanamatha desanānidānañca;

    புப்³பா³பரானுஸந்தீ⁴, ஏஸோ ஹாரோ சதுப்³யூஹோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Pubbāparānusandhī, eso hāro catubyūho’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    ‘‘நாஹங், பி⁴க்க²வே, அஞ்ஞங்…பே॰… இத்தி²ரூப’’ந்தி ஏதேன அயோனிஸோமனஸிகாரோ தீ³பிதோ. யங் தத்த² சித்தங் பரியாதி³யதி, தேன யோனிஸோமனஸிகாரோ. தத்த² அயோனிஸோமனஸிகரோதோ தண்ஹாவிஜ்ஜா பரிவட்³ட⁴ந்தி, தாஸு தண்ஹாக³ஹணேன நவ தண்ஹாமூலகா த⁴ம்மா ஆவட்டந்தி, அவிஜ்ஜாக³ஹணேன அவிஜ்ஜாமூலகங் ஸப்³ப³ங் ப⁴வசக்கங் ஆவட்டதி, யோனிஸோமனஸிகாரக்³க³ஹணேன ச யோனிஸோமனஸிகாரமூலகா த⁴ம்மா ஆவட்டந்தி, சதுப்³பி³த⁴ஞ்ச ஸம்பத்திசக்கந்தி. அயங் ஆவட்டோ ஹாரோ. ஆவட்டயந்தி ஏதேன, எத்த² வா ஸபா⁴க³விஸபா⁴கா³ ச த⁴ம்மா, தேஸங் வா ஆவட்டனந்தி ஆவட்டோ. தே³ஸனாய க³ஹிதத⁴ம்மானங் ஸபா⁴கா³ஸபா⁴க³த⁴ம்மவஸேன ஆவட்டனலக்க²ணோ ஹி ஆவட்டோ ஹாரோ. வுத்தம்பி சேதங் –

    ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ…pe… itthirūpa’’nti etena ayonisomanasikāro dīpito. Yaṃ tattha cittaṃ pariyādiyati, tena yonisomanasikāro. Tattha ayonisomanasikaroto taṇhāvijjā parivaḍḍhanti, tāsu taṇhāgahaṇena nava taṇhāmūlakā dhammā āvaṭṭanti, avijjāgahaṇena avijjāmūlakaṃ sabbaṃ bhavacakkaṃ āvaṭṭati, yonisomanasikāraggahaṇena ca yonisomanasikāramūlakā dhammā āvaṭṭanti, catubbidhañca sampatticakkanti. Ayaṃ āvaṭṭo hāro. Āvaṭṭayanti etena, ettha vā sabhāgavisabhāgā ca dhammā, tesaṃ vā āvaṭṭananti āvaṭṭo. Desanāya gahitadhammānaṃ sabhāgāsabhāgadhammavasena āvaṭṭanalakkhaṇo hi āvaṭṭo hāro. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ஏகம்ஹி பத³ட்டா²னே, பரியேஸதி ஸேஸகங் பத³ட்டா²னங்;

    ‘‘Ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhānaṃ;

    ஆவட்டதி படிபக்கே², ஆவட்டோ நாம ஸோ ஹாரோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Āvaṭṭati paṭipakkhe, āvaṭṭo nāma so hāro’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    ரூபங் சதுப்³பி³த⁴ங் கம்மஸமுட்டா²னங், சித்தஸமுட்டா²னங், உதுஸமுட்டா²னங், ஆஹாரஸமுட்டா²னங், ததா² இட்ட²ங் இட்ட²மஜ்ஜ²த்தங் அனிட்ட²ங் அனிட்ட²மஜ்ஜ²த்தந்தி. இத⁴ பன இட்ட²ங் அதி⁴ப்பேதங். சித்தங் குஸலசித்தமெத்த² வேதி³தப்³ப³ங். தங் காமாவசரங், ரூபாவசரங், அரூபாவசரங், லோகுத்தரந்தி சதுப்³பி³த⁴ங். வேத³னாதி³ஸம்பயுத்தத⁴ம்மபே⁴த³தோ அனேகவித⁴ந்தி அயங் விப⁴த்திஹாரோ. விப⁴ஜீயந்தி ஏதேன, எத்த² வா ஸாதா⁴ரணாஸாதா⁴ரணானங் ஸங்கிலேஸவோதா³னத⁴ம்மானங் பூ⁴மியோதி விப⁴த்தி. விப⁴ஜனங் வா ஏதேஸங் பூ⁴மியோதி விப⁴த்தி. ஸங்கிலேஸத⁴ம்மே வோதா³னத⁴ம்மே ச ஸாதா⁴ரணாஸாதா⁴ரணதோ பத³ட்டா²னதோ பூ⁴மிதோ விப⁴ஜனலக்க²ணோ ஹி விப⁴த்திஹாரோ. வுத்தம்பி சேதங் –

    Rūpaṃ catubbidhaṃ kammasamuṭṭhānaṃ, cittasamuṭṭhānaṃ, utusamuṭṭhānaṃ, āhārasamuṭṭhānaṃ, tathā iṭṭhaṃ iṭṭhamajjhattaṃ aniṭṭhaṃ aniṭṭhamajjhattanti. Idha pana iṭṭhaṃ adhippetaṃ. Cittaṃ kusalacittamettha veditabbaṃ. Taṃ kāmāvacaraṃ, rūpāvacaraṃ, arūpāvacaraṃ, lokuttaranti catubbidhaṃ. Vedanādisampayuttadhammabhedato anekavidhanti ayaṃ vibhattihāro. Vibhajīyanti etena, ettha vā sādhāraṇāsādhāraṇānaṃ saṃkilesavodānadhammānaṃ bhūmiyoti vibhatti. Vibhajanaṃ vā etesaṃ bhūmiyoti vibhatti. Saṃkilesadhamme vodānadhamme ca sādhāraṇāsādhāraṇato padaṭṭhānato bhūmito vibhajanalakkhaṇo hi vibhattihāro. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘த⁴ம்மஞ்ச பத³ட்டா²னங், பூ⁴மிஞ்ச விப⁴ஜ்ஜதே அயங் ஹாரோ;

    ‘‘Dhammañca padaṭṭhānaṃ, bhūmiñca vibhajjate ayaṃ hāro;

    ஸாதா⁴ரணே அஸாதா⁴ரணே ச நெய்யோ விப⁴த்தீ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Sādhāraṇe asādhāraṇe ca neyyo vibhattī’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    இத்தி²ரூபங் புரிஸஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²தி அயோனிஸோ மனஸிகரோதோ, யோனிஸோ மனஸிகரோதோ ந பரியாதி³யதி ஸுஸங்வுதிந்த்³ரியத்தா ஸீலேஸு ஸமாஹிதஸ்ஸாதி அயங் பரிவத்தோ ஹாரோ. படிபக்க²வஸேன பரிவத்தீயந்தி இமினா, எத்த² வா ஸுத்தே வுத்தத⁴ம்மா, பரிவத்தனங் வா தேஸந்தி பரிவத்தோ. நித்³தி³ட்டா²னங் த⁴ம்மானங் படிபக்க²தோ பரிவத்தனலக்க²ணோ ஹி பரிவத்தோ ஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Itthirūpaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati ayoniso manasikaroto, yoniso manasikaroto na pariyādiyati susaṃvutindriyattā sīlesu samāhitassāti ayaṃ parivatto hāro. Paṭipakkhavasena parivattīyanti iminā, ettha vā sutte vuttadhammā, parivattanaṃ vā tesanti parivatto. Niddiṭṭhānaṃ dhammānaṃ paṭipakkhato parivattanalakkhaṇo hi parivatto hāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘குஸலாகுஸலே த⁴ம்மே, நித்³தி³ட்டே² பா⁴விதே பஹீனே ச;

    ‘‘Kusalākusale dhamme, niddiṭṭhe bhāvite pahīne ca;

    பரிவத்ததி படிபக்கே², ஹாரோ பரிவத்தனோ நாமா’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Parivattati paṭipakkhe, hāro parivattano nāmā’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    பி⁴க்க²வே, ஸமணா பப்³ப³ஜிதாதி பரியாயவசனங். அஞ்ஞங் பரங் கிஞ்சீதி பரியாயவசனங். ரூபங் வண்ணங் சக்கு²விஞ்ஞெய்யந்தி பரியாயவசனங். ஸமனுபஸ்ஸாமி ஓலோகெஸ்ஸாமி ஜானாமீதி பரியாயவசனங். ஏவங் இத்த²ங் இமங் பகாரந்தி பரியாயவசனங். புரிஸஸ்ஸ புக்³க³லஸ்ஸாதி பரியாயவசனங். சித்தங் விஞ்ஞாணங் மனோதி பரியாயவசனங். பரியாதா³ய க³ஹெத்வா கே²பெத்வாதி பரியாயவசனங். திட்ட²தி த⁴ரதி டா²தீதி பரியாயவசனங். யதா² யேன பகாரேன யேனாகாரேனாதி பரியாயவசனங். இத்தீ² நாரீ மாதுகா³மோதி பரியாயவசனந்தி அயங் வேவசனோ ஹாரோ. விவித⁴ங் வசனங் ஏகஸ்ஸேவத்த²ஸ்ஸ வாசகமெத்தா²தி விவசனங், விவசனமேவ வேவசனங். விவித⁴ங் வுச்சதி ஏதேன அத்தோ²தி வா விவசனங், விவசனமேவ வேவசனங். ஏகஸ்மிங் அத்தே² அனேகபரியாயஸத்³த³ப்பயோஜனலக்க²ணோ ஹி வேவசனோ ஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Bhikkhave, samaṇā pabbajitāti pariyāyavacanaṃ. Aññaṃ paraṃ kiñcīti pariyāyavacanaṃ. Rūpaṃ vaṇṇaṃ cakkhuviññeyyanti pariyāyavacanaṃ. Samanupassāmi olokessāmi jānāmīti pariyāyavacanaṃ. Evaṃ itthaṃ imaṃ pakāranti pariyāyavacanaṃ. Purisassa puggalassāti pariyāyavacanaṃ. Cittaṃ viññāṇaṃ manoti pariyāyavacanaṃ. Pariyādāya gahetvā khepetvāti pariyāyavacanaṃ. Tiṭṭhati dharati ṭhātīti pariyāyavacanaṃ. Yathā yena pakārena yenākārenāti pariyāyavacanaṃ. Itthī nārī mātugāmoti pariyāyavacananti ayaṃ vevacano hāro. Vividhaṃ vacanaṃ ekassevatthassa vācakametthāti vivacanaṃ, vivacanameva vevacanaṃ. Vividhaṃ vuccati etena atthoti vā vivacanaṃ, vivacanameva vevacanaṃ. Ekasmiṃ atthe anekapariyāyasaddappayojanalakkhaṇo hi vevacano hāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘வேவசனானி ப³ஹூனி து, ஸுத்தே வுத்தானி ஏகத⁴ம்மஸ்ஸ;

    ‘‘Vevacanāni bahūni tu, sutte vuttāni ekadhammassa;

    யோ ஜானாதி ஸுத்தவிதூ³, வேவசனோ நாம ஸோ ஹாரோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Yo jānāti suttavidū, vevacano nāma so hāro’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    ரூபங் காளஸாமாதி³வஸேன அனேகதா⁴ பஞ்ஞத்தங். புரிஸோ க²த்தியாதி³வஸேன அனேகதா⁴ பஞ்ஞத்தோ. சித்தங் பரித்தமஹக்³க³தாதி³வஸேன அனேகதா⁴ பஞ்ஞத்தங். ‘‘பரியாதா³யா’’தி எத்த² பரியாதா³னங் பரியாதா³யகானங் பாபத⁴ம்மானங் வஸேன வீதிக்கமபரியுட்டா²னாதி³னா ச அனேகதா⁴ பஞ்ஞத்தங். அயங் பஞ்ஞத்திஹாரோ. பகாரேஹி, பபே⁴த³தோ வா ஞாபீயந்தி இமினா, எத்த² வா அத்தா²தி பஞ்ஞத்தி. ஏகேகஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ அனேகாஹி பஞ்ஞத்தீஹி பஞ்ஞாபேதப்³பா³காரவிபா⁴வனலக்க²ணோ ஹி பஞ்ஞத்திஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Rūpaṃ kāḷasāmādivasena anekadhā paññattaṃ. Puriso khattiyādivasena anekadhā paññatto. Cittaṃ parittamahaggatādivasena anekadhā paññattaṃ. ‘‘Pariyādāyā’’ti ettha pariyādānaṃ pariyādāyakānaṃ pāpadhammānaṃ vasena vītikkamapariyuṭṭhānādinā ca anekadhā paññattaṃ. Ayaṃ paññattihāro. Pakārehi, pabhedato vā ñāpīyanti iminā, ettha vā atthāti paññatti. Ekekassa dhammassa anekāhi paññattīhi paññāpetabbākāravibhāvanalakkhaṇo hi paññattihāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ஏகங் ப⁴க³வா த⁴ம்மங், பஞ்ஞத்தீஹி விவிதா⁴ஹி தே³ஸேதி;

    ‘‘Ekaṃ bhagavā dhammaṃ, paññattīhi vividhāhi deseti;

    ஸோ ஆகாரோ ஞெய்யோ, பஞ்ஞத்தீ நாம ஸோ ஹாரோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    So ākāro ñeyyo, paññattī nāma so hāro’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    விரோதி⁴பச்சயஸமவாயே விஸதி³ஸுப்பத்திருப்பனவண்ணவிகாராபத்தியா தங்ஸமங்கி³னோ ஹத³யங்க³தபா⁴வப்பகாஸனங் ரூபட்டோ²தி அனிச்சதாமுகே²ன ஓதரணங், அனிச்சஸ்ஸ பன து³க்க²த்தா து³க்க²தாமுகே²ன, து³க்க²ஸ்ஸ ச அனத்தகத்தா ஸுஞ்ஞதாமுகே²ன ஓதரணங். சித்தங் மனோவிஞ்ஞாணதா⁴து, தஸ்ஸா பரியாதா³யிகா தண்ஹா ததே³கட்டா² ச பாபத⁴ம்மா த⁴ம்மதா⁴தூதி தா⁴துமுகே²ன ஓதரணங். ஏவங் க²ந்தா⁴யதனாதி³முகே²ஹிபி ஓதரணங் வத்தப்³ப³ந்தி அயங் ஓதரணோ ஹாரோ. ஓதாரீயந்தி அனுப்பவேஸீயந்தி ஏதேன, எத்த² வா ஸுத்தாக³தா த⁴ம்மா படிச்சஸமுப்பாதா³தீ³ஸூதி ஓதரணோ. படிச்சஸமுப்பாதா³தி³முகே²ன ஸுத்தத்த²ஸ்ஸ ஓதரணலக்க²ணோ ஹி ஓதரணோ ஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Virodhipaccayasamavāye visadisuppattiruppanavaṇṇavikārāpattiyā taṃsamaṅgino hadayaṅgatabhāvappakāsanaṃ rūpaṭṭhoti aniccatāmukhena otaraṇaṃ, aniccassa pana dukkhattā dukkhatāmukhena, dukkhassa ca anattakattā suññatāmukhena otaraṇaṃ. Cittaṃ manoviññāṇadhātu, tassā pariyādāyikā taṇhā tadekaṭṭhā ca pāpadhammā dhammadhātūti dhātumukhena otaraṇaṃ. Evaṃ khandhāyatanādimukhehipi otaraṇaṃ vattabbanti ayaṃ otaraṇo hāro. Otārīyanti anuppavesīyanti etena, ettha vā suttāgatā dhammā paṭiccasamuppādādīsūti otaraṇo. Paṭiccasamuppādādimukhena suttatthassa otaraṇalakkhaṇo hi otaraṇo hāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘யோ ச படிச்சுப்பாதோ³, இந்த்³ரியக²ந்தா⁴ ச தா⁴துஆயதனா;

    ‘‘Yo ca paṭiccuppādo, indriyakhandhā ca dhātuāyatanā;

    ஏதேஹி ஓதரதி யோ, ஓதரணோ நாம ஸோ ஹாரோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Etehi otarati yo, otaraṇo nāma so hāro’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    நாஹங், பி⁴க்க²வே…பே॰… ஸமனுபஸ்ஸாமீதி ஆரம்போ⁴. ஏவங் புரிஸஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²தீதி பத³ஸுத்³தி⁴, ந பன ஆரம்ப⁴ஸுத்³தி⁴. யத²யித³ந்திஆதி³ பத³ஸுத்³தி⁴ சேவ ஆரம்ப⁴ஸுத்³தி⁴ சாதி அயங் ஸோத⁴னோ ஹாரோ. ஸோதீ⁴யந்தி ஸமாதீ⁴யந்தி ஏதேன, எத்த² வா ஸுத்தே பத³பத³த்த²பஞ்ஹாரம்பா⁴தி ஸோத⁴னோ. ஸுத்தே பத³பத³த்த²பஞ்ஹாரம்பா⁴னங் ஸோத⁴னலக்க²ணோ ஹி ஸோத⁴னோ ஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Nāhaṃ, bhikkhave…pe… samanupassāmīti ārambho. Evaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatīti padasuddhi, na pana ārambhasuddhi. Yathayidantiādi padasuddhi ceva ārambhasuddhi cāti ayaṃ sodhano hāro. Sodhīyanti samādhīyanti etena, ettha vā sutte padapadatthapañhārambhāti sodhano. Sutte padapadatthapañhārambhānaṃ sodhanalakkhaṇo hi sodhano hāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘விஸ்ஸஜ்ஜிதம்ஹி பஞ்ஹே, கா³தா²யங் புச்சி²தாயமாரப்³ப⁴;

    ‘‘Vissajjitamhi pañhe, gāthāyaṃ pucchitāyamārabbha;

    ஸுத்³தா⁴ஸுத்³த⁴பரிக்கா², ஹாரோ ஸோ ஸோத⁴னோ நாமா’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Suddhāsuddhaparikkhā, hāro so sodhano nāmā’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    அஞ்ஞந்தி ஸாமஞ்ஞதோ அதி⁴ட்டா²னங் கஸ்ஸசி விஸேஸஸ்ஸ அனாமட்ட²த்தா. ஏகரூபம்பீதி தங் அவிகப்பெத்வா விஸேஸவசனங். யத²யித³ந்தி ஸாமஞ்ஞதோ அதி⁴ட்டா²னங் அனியமவசனபா⁴வதோ. இத்தி²ரூபந்தி தங் அவிகப்பெத்வா விஸேஸவசனந்தி அயங் அதி⁴ட்டா²னோ ஹாரோ. அதி⁴ட்டீ²யந்தி அனுப்பவத்தீயந்தி ஏதேன, எத்த² வா ஸாமஞ்ஞவிஸேஸபூ⁴தா த⁴ம்மா வினா விகப்பேனாதி அதி⁴ட்டா²னோ. ஸுத்தாக³தானங் த⁴ம்மானங் அவிகப்பனவஸேனேவ ஸாமஞ்ஞவிஸேஸனித்³தா⁴ரணலக்க²ணோ ஹி அதி⁴ட்டா²னோ ஹாரோ. வுத்தம்பி சேதங் –

    Aññanti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ kassaci visesassa anāmaṭṭhattā. Ekarūpampīti taṃ avikappetvā visesavacanaṃ. Yathayidanti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ aniyamavacanabhāvato. Itthirūpanti taṃ avikappetvā visesavacananti ayaṃ adhiṭṭhāno hāro. Adhiṭṭhīyanti anuppavattīyanti etena, ettha vā sāmaññavisesabhūtā dhammā vinā vikappenāti adhiṭṭhāno. Suttāgatānaṃ dhammānaṃ avikappanavaseneva sāmaññavisesaniddhāraṇalakkhaṇo hi adhiṭṭhāno hāro. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ஏகத்ததாய த⁴ம்மா, யேபி ச வேமத்ததாய நித்³தி³ட்டா²;

    ‘‘Ekattatāya dhammā, yepi ca vemattatāya niddiṭṭhā;

    தேன விகப்பயிதப்³பா³, ஏஸோ ஹாரோ அதி⁴ட்டா²னோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Tena vikappayitabbā, eso hāro adhiṭṭhāno’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    ரூபஸ்ஸ கம்மாவிஜ்ஜாத³யோ கம்மசித்தாத³யோ ச ஹேது. ஸமனுபஸ்ஸனாய ஆவஜ்ஜனாத³யோ. குஸலஸ்ஸ சித்தஸ்ஸ யோனிஸோ மனஸிகாராத³யோ. பரியாதா³யாதி எத்த² பரியாதா³னஸ்ஸ அயோனிஸோமனஸிகாராத³யோதி அயங் பரிக்கா²ரோ ஹாரோ. பரிகரோதி அபி⁴ஸங்க²ரோதி ப²லந்தி பரிக்கா²ரோ, ஹேது பச்சயோ ச. பரிக்கா²ரங் ஆசிக்க²தீதி பரிக்கா²ரோ, ஹாரோ. பரிக்கா²ரவிஸயத்தா, பரிக்கா²ரஸஹசரணதோ வா பரிக்கா²ரோ. ஸுத்தே ஆக³தத⁴ம்மானங் பரிக்கா²ரஸங்கா²தஹேதுபச்சயே நித்³தா⁴ரெத்வா ஸங்வண்ணனாலக்க²ணோ ஹி பரிக்கா²ரோ ஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Rūpassa kammāvijjādayo kammacittādayo ca hetu. Samanupassanāya āvajjanādayo. Kusalassa cittassa yoniso manasikārādayo. Pariyādāyāti ettha pariyādānassa ayonisomanasikārādayoti ayaṃ parikkhāro hāro. Parikaroti abhisaṅkharoti phalanti parikkhāro, hetu paccayo ca. Parikkhāraṃ ācikkhatīti parikkhāro, hāro. Parikkhāravisayattā, parikkhārasahacaraṇato vā parikkhāro. Sutte āgatadhammānaṃ parikkhārasaṅkhātahetupaccaye niddhāretvā saṃvaṇṇanālakkhaṇo hi parikkhāro hāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘யே த⁴ம்மா யங் த⁴ம்மங், ஜனயந்திப்பச்சயா பரம்பரதோ;

    ‘‘Ye dhammā yaṃ dhammaṃ, janayantippaccayā paramparato;

    ஹேதுமவகட்³ட⁴யித்வா, ஏஸோ ஹாரோ பரிக்கா²ரோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Hetumavakaḍḍhayitvā, eso hāro parikkhāro’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    புரிஸஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²தீதி எத்த² பரியாதா³யிகா விஸேஸதோ தண்ஹாவிஜ்ஜா வேதி³தப்³பா³ தாஸங் வஸேன பரியாதா³னஸம்ப⁴வதோ. தாஸு தண்ஹாய ரூபமதி⁴ட்டா²னங், அவிஜ்ஜாய அரூபங். விஸேஸதோ தண்ஹாய ஸமதோ² படிபக்கோ², அவிஜ்ஜாய விபஸ்ஸனா. ஸமத²ஸ்ஸ சேதோவிமுத்தி, ப²லவிபஸ்ஸனாய பஞ்ஞாவிமுத்தி. ததா² ஹி தா ராக³விராகா³ அவிஜ்ஜாவிராகா³தி விஸேஸெத்வா வுச்சந்தீதி அயங் ஸமாரோபனோ ஹாரோ. ஸமாரோபீயந்தி ஏதேன, எத்த² வா பத³ட்டா²னாதி³முகே²ன த⁴ம்மாதி ஸமாரோபனோ. ஸுத்தே ஆக³தத⁴ம்மானங் பத³ட்டா²னவேவசனபா⁴வனாபஹானஸமாரோபனவிசாரணலக்க²ணோ ஹி ஸமாரோபனோ ஹாரோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatīti ettha pariyādāyikā visesato taṇhāvijjā veditabbā tāsaṃ vasena pariyādānasambhavato. Tāsu taṇhāya rūpamadhiṭṭhānaṃ, avijjāya arūpaṃ. Visesato taṇhāya samatho paṭipakkho, avijjāya vipassanā. Samathassa cetovimutti, phalavipassanāya paññāvimutti. Tathā hi tā rāgavirāgā avijjāvirāgāti visesetvā vuccantīti ayaṃ samāropano hāro. Samāropīyanti etena, ettha vā padaṭṭhānādimukhena dhammāti samāropano. Sutte āgatadhammānaṃ padaṭṭhānavevacanabhāvanāpahānasamāropanavicāraṇalakkhaṇo hi samāropano hāro. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘யே த⁴ம்மா யங் மூலா, யே சேகத்தா² பகாஸிதா முனினா;

    ‘‘Ye dhammā yaṃ mūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā;

    தே ஸமாரோபயிதப்³பா³, ஏஸ ஸமாரோபனோ ஹாரோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Te samāropayitabbā, esa samāropano hāro’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    எத்தாவதா ச –

    Ettāvatā ca –

    ‘‘தே³ஸனா விசயோ யுத்தி, பத³ட்டா²னோ ச லக்க²ணோ;

    ‘‘Desanā vicayo yutti, padaṭṭhāno ca lakkhaṇo;

    சதுப்³யூஹோ ச ஆவட்டோ, விப⁴த்தி பரிவத்தனோ.

    Catubyūho ca āvaṭṭo, vibhatti parivattano.

    வேவசனோ ச பஞ்ஞத்தி, ஓதரணோ ச ஸோத⁴னோ;

    Vevacano ca paññatti, otaraṇo ca sodhano;

    அதி⁴ட்டா²னோ பரிக்கா²ரோ, ஸமாரோபனோ ஸோளஸோ’’தி. (நெத்தி॰ 1 உத்³தே³ஸவார) –

    Adhiṭṭhāno parikkhāro, samāropano soḷaso’’ti. (netti. 1 uddesavāra) –

    ஏவங் வுத்தா ஸோளஸ ஹாரா த³ஸ்ஸிதாதி வேதி³தப்³பா³. ஹரீயந்தி ஏதேஹி, எத்த² வா ஸுத்தகெ³ய்யாதி³விஸயா அஞ்ஞாணஸங்ஸயவிபல்லாஸாதி ஹாரா. ஹரந்தி வா ஸயங் தானி, ஹரணமத்தமேவ வாதி ஹாரா ப²லூபசாரேன. அத² வா ஹரீயந்தி வோஹரீயந்தி த⁴ம்மஸங்வண்ணகத⁴ம்மப்படிக்³கா³ஹகேஹி த⁴ம்மஸ்ஸ தா³னக்³க³ஹணவஸேனாதி ஹாரா. அத² வா ஹாரா வியாதி ஹாரா. யதா² ஹி அனேகரதனாவலிஸமூஹோ ஹாரஸங்கா²தோ அத்தனோ அவயவபூ⁴தரதனஸம்ப²ஸ்ஸேஹி ஸமுபஜனியமானஹிலாத³ஸுகோ² ஹுத்வா தது³பபோ⁴கி³ஜனஸரீரஸந்தாபங் நிதா³க⁴பரிளாஹூபஜனிதங் வூபஸமேதி, ஏவமேவ தேபி நானாவித⁴பரமத்த²ரதனப்பப³ந்தா⁴ ஸங்வண்ணனாவிஸேஸா அத்தனோ அவயவபூ⁴தபரமத்த²ரதனாதி⁴க³மேன ஸமுப்பாதி³யமானநிப்³பு³திஸுகா² த⁴ம்மப்படிக்³கா³ஹகஜனஹத³யபரிதாபங் காமராகா³தி³கிலேஸஹேதுகங் வூபஸமெந்தீதி. அத² வா ஹாரயந்தி அஞ்ஞாணாதி³னீஹாரங் அபக³மங் கரொந்தி ஆசிக்க²ந்தீதி வா ஹாரா. அத² வா ஸோதுஜனசித்தஸ்ஸ ஹரணதோ ரமணதோ ச ஹாரா நிருத்தினயேன யதா² ‘‘ப⁴வேஸு வந்தக³மனோ ப⁴க³வா’’தி (விஸுத்³தி⁴॰ 1.144; பாரா॰ அட்ட²॰ 1.வேரஞ்ஜகண்ட³வண்ணனா).

    Evaṃ vuttā soḷasa hārā dassitāti veditabbā. Harīyanti etehi, ettha vā suttageyyādivisayā aññāṇasaṃsayavipallāsāti hārā. Haranti vā sayaṃ tāni, haraṇamattameva vāti hārā phalūpacārena. Atha vā harīyanti voharīyanti dhammasaṃvaṇṇakadhammappaṭiggāhakehi dhammassa dānaggahaṇavasenāti hārā. Atha vā hārā viyāti hārā. Yathā hi anekaratanāvalisamūho hārasaṅkhāto attano avayavabhūtaratanasamphassehi samupajaniyamānahilādasukho hutvā tadupabhogijanasarīrasantāpaṃ nidāghapariḷāhūpajanitaṃ vūpasameti, evameva tepi nānāvidhaparamattharatanappabandhā saṃvaṇṇanāvisesā attano avayavabhūtaparamattharatanādhigamena samuppādiyamānanibbutisukhā dhammappaṭiggāhakajanahadayaparitāpaṃ kāmarāgādikilesahetukaṃ vūpasamentīti. Atha vā hārayanti aññāṇādinīhāraṃ apagamaṃ karonti ācikkhantīti vā hārā. Atha vā sotujanacittassa haraṇato ramaṇato ca hārā niruttinayena yathā ‘‘bhavesu vantagamano bhagavā’’ti (visuddhi. 1.144; pārā. aṭṭha. 1.verañjakaṇḍavaṇṇanā).

    இதோ பரங் பன நந்தி³யாவட்டாதி³பஞ்சவித⁴னயா வேதி³தப்³பா³ – தத்த² தண்ஹாவிஜ்ஜா ஸமுத³யஸச்சங், தாஸங் அதி⁴ட்டா²னாதி³பூ⁴தா ரூபத⁴ம்மா து³க்க²ஸச்சங், தேஸங் அப்பவத்தி நிரோத⁴ஸச்சங், நிரோத⁴ப்பஜானநா படிபதா³ மக்³க³ஸச்சங். தண்ஹாக³ஹணேன செத்த² மாயாஸாடெ²ய்யமானாதிமானமத³ப்பமாத³பாபிச்ச²தாபாபமித்ததாஅஹிரிகஅனொத்தப்பாதி³வஸேன அகுஸலபக்கோ² நேதப்³போ³. அவிஜ்ஜாக³ஹணேன விபரீதமனஸிகாரகோதூ⁴பனாஹமக்க²பளாஸஇஸ்ஸாமச்ச²ரிய- ஸாரம்ப⁴தோ³வசஸ்ஸதாப⁴வதி³ட்டி²விப⁴வதி³ட்டி²ஆதி³வஸேன அகுஸலபக்கோ² நேதப்³போ³. வுத்தவிபரியாயதோ குஸலபக்கோ² நேதப்³போ³. கத²ங்? அமாயாஅஸாடெ²ய்யாதி³வஸேன அவிபரீதமனஸிகாராதி³வஸேன ச. ததா² ஸமத²பக்கி²யானங் ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியாதீ³னங் , விபஸ்ஸனாபக்கி²யானங் அனிச்சஸஞ்ஞாதீ³னஞ்ச வஸேன வோதா³னபக்கோ² நேதப்³போ³தி அயங் நந்தி³யாவட்டஸ்ஸ நயஸ்ஸ பூ⁴மி. யோ ஹி தண்ஹாஅவிஜ்ஜாஹி ஸங்கிலேஸபக்க²ஸ்ஸ ஸுத்தத்த²ஸ்ஸ ஸமத²விபஸ்ஸனாஹி வோதா³னபக்க²ஸ்ஸ ச சதுஸச்சயோஜனமுகே²ன நயனலக்க²ணோ ஸங்வண்ணனாவிஸேஸோ, அயங் நந்தி³யாவட்டனயோ நாம. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Ito paraṃ pana nandiyāvaṭṭādipañcavidhanayā veditabbā – tattha taṇhāvijjā samudayasaccaṃ, tāsaṃ adhiṭṭhānādibhūtā rūpadhammā dukkhasaccaṃ, tesaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhappajānanā paṭipadā maggasaccaṃ. Taṇhāgahaṇena cettha māyāsāṭheyyamānātimānamadappamādapāpicchatāpāpamittatāahirikaanottappādivasena akusalapakkho netabbo. Avijjāgahaṇena viparītamanasikārakodhūpanāhamakkhapaḷāsaissāmacchariya- sārambhadovacassatābhavadiṭṭhivibhavadiṭṭhiādivasena akusalapakkho netabbo. Vuttavipariyāyato kusalapakkho netabbo. Kathaṃ? Amāyāasāṭheyyādivasena aviparītamanasikārādivasena ca. Tathā samathapakkhiyānaṃ saddhindriyādīnaṃ , vipassanāpakkhiyānaṃ aniccasaññādīnañca vasena vodānapakkho netabboti ayaṃ nandiyāvaṭṭassa nayassa bhūmi. Yo hi taṇhāavijjāhi saṃkilesapakkhassa suttatthassa samathavipassanāhi vodānapakkhassa ca catusaccayojanamukhena nayanalakkhaṇo saṃvaṇṇanāviseso, ayaṃ nandiyāvaṭṭanayo nāma. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘தண்ஹஞ்ச அவிஜ்ஜம்பி ச, ஸமதே²ன விபஸ்ஸனாய யோ நேதி;

    ‘‘Taṇhañca avijjampi ca, samathena vipassanāya yo neti;

    ஸச்சேஹி யோஜயித்வா, அயங் நயோ நந்தி³யாவட்டோ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Saccehi yojayitvā, ayaṃ nayo nandiyāvaṭṭo’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    நந்தி³யாவட்டஸ்ஸ விய ஆவட்டோ ஏதஸ்ஸாதி நந்தி³யாவட்டோ. யதா² ஹி நந்தி³யாவட்டோ அந்தோ டி²தேன பதா⁴னாவயவேன ப³ஹித்³தா⁴ ஆவட்டதி, ஏவமயம்பி நயோதி அத்தோ². அத² வா நந்தி³யா தண்ஹாய பமோத³ஸ்ஸ வா ஆவட்டோ எத்தா²தி நந்தி³யாவட்டோ.

    Nandiyāvaṭṭassa viya āvaṭṭo etassāti nandiyāvaṭṭo. Yathā hi nandiyāvaṭṭo anto ṭhitena padhānāvayavena bahiddhā āvaṭṭati, evamayampi nayoti attho. Atha vā nandiyā taṇhāya pamodassa vā āvaṭṭo etthāti nandiyāvaṭṭo.

    ஹெட்டா² வுத்தனயேன க³ஹிதேஸு தண்ஹாவிஜ்ஜாதப்பக்கி²யத⁴ம்மேஸு தண்ஹா லோபோ⁴, அவிஜ்ஜா மோஹோ, அவிஜ்ஜாய ஸம்பயுத்தோ லோஹிதே ஸதி புப்³போ³ விய தண்ஹாய ஸதி ஸிஜ்ஜ²மானோ ஆகா⁴தோ தோ³ஸோ இதி தீஹி அகுஸலமூலேஹி க³ஹிதேஹி, தப்படிபக்க²தோ குஸலசித்தக்³க³ஹணேன ச தீணி குஸலமூலானி க³ஹிதானி ஏவ ஹொந்தி. இதா⁴பி லோபோ⁴ ஸப்³பா³னி வா ஸாஸவகுஸலமூலானி ஸமுத³யஸச்சங், தன்னிப்³ப³த்தா தேஸங் அதி⁴ட்டா²னகோ³சரபூ⁴தா உபாதா³னக்க²ந்தா⁴ து³க்க²ஸச்சந்திஆதி³னா ஸச்சயோஜனா வேதி³தப்³பா³. ப²லங் பனெத்த² விமொக்க²த்தயவஸேன நித்³தா⁴ரேதப்³ப³ங், தீஹி அகுஸலமூலேஹி திவித⁴து³ச்சரிதஸங்கிலேஸமலவிஸமஅகுஸலஸஞ்ஞாவிதக்காதி³வஸேன அகுஸலபக்கோ² நேதப்³போ³, ததா² தீஹி குஸலமூலேஹி திவித⁴ஸுசரிதஸமகுஸலஸஞ்ஞாவிதக்கஸத்³த⁴ம்மஸமாதி⁴விமொக்க²முகா²தி³வஸேன வோதா³னபக்கோ² நேதப்³போ³தி அயங் திபுக்க²லஸ்ஸ நயஸ்ஸ பூ⁴மி. யோ ஹி அகுஸலமூலேஹி ஸங்கிலேஸபக்க²ஸ்ஸ குஸலமூலேஹி வோதா³னபக்க²ஸ்ஸ ஸுத்தத்த²ஸ்ஸ ச சதுஸச்சயோஜனாமுகே²ன நயனலக்க²ணோ ஸங்வண்ணனாவிஸேஸோ, அயங் திபுக்க²லனயோ நாம. தீஹி அவயவேஹி லோபா⁴தீ³ஹி ஸங்கிலேஸபக்கே², அலோபா⁴தீ³ஹி ச வோதா³னபக்கே² புக்க²லோ ஸோப⁴னோதி திபுக்க²லோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Heṭṭhā vuttanayena gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu taṇhā lobho, avijjā moho, avijjāya sampayutto lohite sati pubbo viya taṇhāya sati sijjhamāno āghāto doso iti tīhi akusalamūlehi gahitehi, tappaṭipakkhato kusalacittaggahaṇena ca tīṇi kusalamūlāni gahitāni eva honti. Idhāpi lobho sabbāni vā sāsavakusalamūlāni samudayasaccaṃ, tannibbattā tesaṃ adhiṭṭhānagocarabhūtā upādānakkhandhā dukkhasaccantiādinā saccayojanā veditabbā. Phalaṃ panettha vimokkhattayavasena niddhāretabbaṃ, tīhi akusalamūlehi tividhaduccaritasaṃkilesamalavisamaakusalasaññāvitakkādivasena akusalapakkho netabbo, tathā tīhi kusalamūlehi tividhasucaritasamakusalasaññāvitakkasaddhammasamādhivimokkhamukhādivasena vodānapakkho netabboti ayaṃ tipukkhalassa nayassa bhūmi. Yo hi akusalamūlehi saṃkilesapakkhassa kusalamūlehi vodānapakkhassa suttatthassa ca catusaccayojanāmukhena nayanalakkhaṇo saṃvaṇṇanāviseso, ayaṃ tipukkhalanayo nāma. Tīhi avayavehi lobhādīhi saṃkilesapakkhe, alobhādīhi ca vodānapakkhe pukkhalo sobhanoti tipukkhalo. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘யோ அகுஸலே ஸமூலேஹி,

    ‘‘Yo akusale samūlehi,

    நேதி குஸலே ச குஸலமூலேஹி;

    Neti kusale ca kusalamūlehi;

    பூ⁴தங் தத²ங் அவிதத²ங்,

    Bhūtaṃ tathaṃ avitathaṃ,

    திபுக்க²லங் தங் நயங் ஆஹூ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Tipukkhalaṃ taṃ nayaṃ āhū’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    வுத்தனயேன க³ஹிதேஸு தண்ஹாவிஜ்ஜாதப்பக்கி²யத⁴ம்மேஸு விஸேஸதோ தண்ஹாதி³ட்டீ²னங் வஸேன அஸுபே⁴ ‘‘ஸுப⁴’’ந்தி, து³க்கே² ‘‘ஸுக²’’ந்தி ச விபல்லாஸா, அவிஜ்ஜாதி³ட்டீ²னங் வஸேன அனிச்சே ‘‘நிச்ச’’ந்தி, அனத்தனி ‘‘அத்தா’’தி விபல்லாஸா வேதி³தப்³பா³. தேஸங் படிபக்க²தோ குஸலசித்தக்³க³ஹணேன ஸித்³தே⁴ஹி ஸதிவீரியஸமாதி⁴பஞ்ஞிந்த்³ரியேஹி சத்தாரி ஸதிபட்டா²னானி ஸித்³தா⁴னியேவ ஹொந்தி.

    Vuttanayena gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu visesato taṇhādiṭṭhīnaṃ vasena asubhe ‘‘subha’’nti, dukkhe ‘‘sukha’’nti ca vipallāsā, avijjādiṭṭhīnaṃ vasena anicce ‘‘nicca’’nti, anattani ‘‘attā’’ti vipallāsā veditabbā. Tesaṃ paṭipakkhato kusalacittaggahaṇena siddhehi sativīriyasamādhipaññindriyehi cattāri satipaṭṭhānāni siddhāniyeva honti.

    தத்த² சதூஹி இந்த்³ரியேஹி சத்தாரோ புக்³க³லா நித்³தி³ஸிதப்³பா³. கத²ங்? து³விதோ⁴ ஹி தண்ஹாசரிதோ முதி³ந்த்³ரியோ திக்கி²ந்த்³ரியோதி, ததா² தி³ட்டி²சரிதோ. தேஸு பட²மோ அஸுபே⁴ ‘‘ஸுப⁴’’ந்தி விபரியேஸக்³கா³ஹீ ஸதிப³லேன யதா²பூ⁴தங் காயஸபா⁴வங் ஸல்லக்கெ²ந்தோ பா⁴வனாப³லேன தங் விபல்லாஸங் ஸமுக்³கா⁴தெத்வா ஸம்மத்தனியாமங் ஓக்கமதி. து³தியோ அஸுகே² ‘‘ஸுக²’’ந்தி விபரியேஸக்³கா³ஹீ ‘‘உப்பன்னங் காமவிதக்கங் நாதி⁴வாஸேதீ’’திஆதி³னா (ம॰ நி॰ 1.26; அ॰ நி॰ 4.14; 6.58) வுத்தேன வீரியஸங்வரபூ⁴தேன வீரியப³லேன படிபக்க²ங் வினோதெ³ந்தோ பா⁴வனாப³லேன தங் விபல்லாஸங் வித⁴மெத்வா ஸம்மத்தனியாமங் ஓக்கமதி. ததியோ அனிச்சே ‘‘நிச்ச’’ந்தி விபல்லாஸக்³கா³ஹீ ஸமத²ப³லேன ஸமாஹிதசித்தோ ஸங்கா²ரானங் க²ணிகபா⁴வங் ஸல்லக்கெ²ந்தோ பா⁴வனாப³லேன தங் விபல்லாஸங் ஸமுக்³கா⁴தெத்வா ஸம்மத்தனியாமங் ஓக்கமதி. சதுத்தோ² ஸந்ததிஸமூஹகிச்சாரம்மணக⁴னவஞ்சிததாய ப²ஸ்ஸாதி³த⁴ம்மபுஞ்ஜமத்தே அனத்தனி ‘‘அத்தா’’தி மிச்சா²பி⁴னிவேஸீ சதுகோடிகஸுஞ்ஞதாமனஸிகாரேன தங் மிச்சா²பி⁴னிவேஸங் வித்³த⁴ங்ஸெந்தோ ஸாமஞ்ஞப²லங் ஸச்சி²கரோதி. ஸுப⁴ஸஞ்ஞாதீ³ஹி சதூஹிபி வா விபல்லாஸேஹி ஸமுத³யஸச்சங், தேஸமதி⁴ட்டா²னாரம்மணபூ⁴தா பஞ்சுபாதா³னக்க²ந்தா⁴ து³க்க²ஸச்சந்திஆதி³னா ஸச்சயோஜனா வேதி³தப்³பா³. ப²லங் பனெத்த² சத்தாரி ஸாமஞ்ஞப²லானி, சதூஹி செத்த² விபல்லாஸேஹி சதுராஸவோக⁴யோக³க³ந்த²அக³திதண்ஹுபாதா³னஸல்லவிஞ்ஞாணட்டி²திஅபரிஞ்ஞாதி³வஸேன அகுஸலபக்கோ² நேதப்³போ³, ததா² சதூஹி ஸதிபட்டா²னேஹி சதுப்³பி³த⁴ஜ்ஜா²னவிஹாராதி⁴ட்டா²னஸுக²பா⁴கி³யத⁴ம்மஅப்பமஞ்ஞாஸம்மப்பதா⁴னஇத்³தி⁴பாதா³தி³வஸேன வோதா³னபக்கோ² நேதப்³போ³தி அயங் ஸீஹவிக்கீளிதஸ்ஸ நயஸ்ஸ பூ⁴மி. யோ ஹி ஸுப⁴ஸஞ்ஞாதீ³ஹி விபல்லாஸேஹி ஸகலஸ்ஸ ஸங்கிலேஸபக்க²ஸ்ஸ ஸத்³தி⁴ந்த்³ரியாதீ³ஹி ச வோதா³னபக்க²ஸ்ஸ சதுஸச்சயோஜனாவஸேன நயனலக்க²ணோ ஸங்வண்ணனாவிஸேஸோ, அயங் ஸீஹவிக்கீளிதோ நாம. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Tattha catūhi indriyehi cattāro puggalā niddisitabbā. Kathaṃ? Duvidho hi taṇhācarito mudindriyo tikkhindriyoti, tathā diṭṭhicarito. Tesu paṭhamo asubhe ‘‘subha’’nti vipariyesaggāhī satibalena yathābhūtaṃ kāyasabhāvaṃ sallakkhento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ samugghātetvā sammattaniyāmaṃ okkamati. Dutiyo asukhe ‘‘sukha’’nti vipariyesaggāhī ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.14; 6.58) vuttena vīriyasaṃvarabhūtena vīriyabalena paṭipakkhaṃ vinodento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ vidhametvā sammattaniyāmaṃ okkamati. Tatiyo anicce ‘‘nicca’’nti vipallāsaggāhī samathabalena samāhitacitto saṅkhārānaṃ khaṇikabhāvaṃ sallakkhento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ samugghātetvā sammattaniyāmaṃ okkamati. Catuttho santatisamūhakiccārammaṇaghanavañcitatāya phassādidhammapuñjamatte anattani ‘‘attā’’ti micchābhinivesī catukoṭikasuññatāmanasikārena taṃ micchābhinivesaṃ viddhaṃsento sāmaññaphalaṃ sacchikaroti. Subhasaññādīhi catūhipi vā vipallāsehi samudayasaccaṃ, tesamadhiṭṭhānārammaṇabhūtā pañcupādānakkhandhā dukkhasaccantiādinā saccayojanā veditabbā. Phalaṃ panettha cattāri sāmaññaphalāni, catūhi cettha vipallāsehi caturāsavoghayogaganthaagatitaṇhupādānasallaviññāṇaṭṭhitiapariññādivasena akusalapakkho netabbo, tathā catūhi satipaṭṭhānehi catubbidhajjhānavihārādhiṭṭhānasukhabhāgiyadhammaappamaññāsammappadhānaiddhipādādivasena vodānapakkho netabboti ayaṃ sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmi. Yo hi subhasaññādīhi vipallāsehi sakalassa saṃkilesapakkhassa saddhindriyādīhi ca vodānapakkhassa catusaccayojanāvasena nayanalakkhaṇo saṃvaṇṇanāviseso, ayaṃ sīhavikkīḷito nāma. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘யோ நேதி விபல்லாஸேஹி,

    ‘‘Yo neti vipallāsehi,

    கிலேஸே இந்த்³ரியேஹி ஸத்³த⁴ம்மே;

    Kilese indriyehi saddhamme;

    ஏதங் நயங் நயவிதூ³,

    Etaṃ nayaṃ nayavidū,

    ஸீஹவிக்கீளிதங் ஆஹூ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Sīhavikkīḷitaṃ āhū’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    அஸந்தாஸனஜவபரக்கமாதி³விஸேஸயோகே³ன ஸீஹோ ப⁴க³வா, தஸ்ஸ விக்கீளிதங் தே³ஸனா வசீகம்மபூ⁴தோ விஹாரோதி கத்வா விபல்லாஸதப்படிபக்க²பரிதீ³பனதோ ஸீஹஸ்ஸ விக்கீளிதங் எத்தா²தி ஸீஹவிக்கீளிதோ, நயோ. ப³லவிஸேஸயோக³தீ³பனதோ வா ஸீஹவிக்கீளிதஸதி³ஸத்தா நயோ ஸீஹவிக்கீளிதோ. ப³லவிஸேஸோ செத்த² ஸத்³தா⁴தி³ப³லங், த³ஸப³லானி ஏவ வா.

    Asantāsanajavaparakkamādivisesayogena sīho bhagavā, tassa vikkīḷitaṃ desanā vacīkammabhūto vihāroti katvā vipallāsatappaṭipakkhaparidīpanato sīhassa vikkīḷitaṃ etthāti sīhavikkīḷito, nayo. Balavisesayogadīpanato vā sīhavikkīḷitasadisattā nayo sīhavikkīḷito. Balaviseso cettha saddhādibalaṃ, dasabalāni eva vā.

    இமேஸங் பன திண்ணங் அத்த²னயானங் ஸித்³தி⁴யா வோஹாரனயத்³வயங் ஸித்³த⁴மேவ ஹோதி. ததா² ஹி அத்த²னயத்தயதி³ஸாபா⁴வேன குஸலாதி³த⁴ம்மானங் ஆலோசனங் தி³ஸாலோசனங். வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Imesaṃ pana tiṇṇaṃ atthanayānaṃ siddhiyā vohāranayadvayaṃ siddhameva hoti. Tathā hi atthanayattayadisābhāvena kusalādidhammānaṃ ālocanaṃ disālocanaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘வெய்யாகரணேஸு ஹி யே,

    ‘‘Veyyākaraṇesu hi ye,

    குஸலாகுஸலா தஹிங் தஹிங் வுத்தா;

    Kusalākusalā tahiṃ tahiṃ vuttā;

    மனஸா ஓலோகயதே,

    Manasā olokayate,

    தங் கு² தி³ஸாலோசனங் ஆஹூ’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Taṃ khu disālocanaṃ āhū’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    ததா² ஆலோசிதானங் தேஸங் த⁴ம்மானங் அத்த²னயத்தயயோஜனே ஸமானயனதோ அங்குஸோ விய அங்குஸோ. வுத்தஞ்ஹேதங் –

    Tathā ālocitānaṃ tesaṃ dhammānaṃ atthanayattayayojane samānayanato aṅkuso viya aṅkuso. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ஓலோகெத்வா தி³ஸலோசனேன, உக்கி²பிய யங் ஸமானேதி;

    ‘‘Oloketvā disalocanena, ukkhipiya yaṃ samāneti;

    ஸப்³பே³ குஸலாகுஸலே, அயங் நயோ அங்குஸோ நாமா’’தி. (நெத்தி॰ 4 நித்³தே³ஸவார);

    Sabbe kusalākusale, ayaṃ nayo aṅkuso nāmā’’ti. (netti. 4 niddesavāra);

    தஸ்மா மனஸாவ அத்த²னயானங் தி³ஸாபூ⁴தத⁴ம்மானங் லோசனங் தி³ஸாலோசனங், தேஸங் ஸமானயனங் அங்குஸோதி பஞ்சபி நயானி யுத்தானி ஹொந்தி.

    Tasmā manasāva atthanayānaṃ disābhūtadhammānaṃ locanaṃ disālocanaṃ, tesaṃ samānayanaṃ aṅkusoti pañcapi nayāni yuttāni honti.

    எத்தாவதா ச –

    Ettāvatā ca –

    ‘‘பட²மோ நந்தி³யாவட்டோ, து³தியோ ச திபுக்க²லோ;

    ‘‘Paṭhamo nandiyāvaṭṭo, dutiyo ca tipukkhalo;

    ஸீஹவிக்கீளிதோ நாம, ததியோ நயலஞ்ஜகோ.

    Sīhavikkīḷito nāma, tatiyo nayalañjako.

    தி³ஸாலோசனமாஹங்ஸு, சதுத்த²ங் நயமுத்தமங்;

    Disālocanamāhaṃsu, catutthaṃ nayamuttamaṃ;

    பஞ்சமோ அங்குஸோ நாம, ஸப்³பே³ பஞ்ச நயா க³தா’’தி. (நெத்தி॰ 1 உத்³தே³ஸவார) –

    Pañcamo aṅkuso nāma, sabbe pañca nayā gatā’’ti. (netti. 1 uddesavāra) –

    ஏவங் வுத்தபஞ்சனயாபி எத்த² த³ஸ்ஸிதாதி வேதி³தப்³பா³. நயதி ஸங்கிலேஸங் வோதா³னஞ்ச விபா⁴க³தோ ஞாபேதீதி நயோ, லஞ்ஜேதி பகாஸேதி ஸுத்தத்த²ந்தி லஞ்ஜகோ, நயோ ச ஸோ லஞ்ஜகோ சாதி நயலஞ்ஜகோ. இத³ஞ்ச ஸுத்தங் ஸோளஸவிதே⁴ ஸுத்தந்தபட்டா²னே ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யங் ப்³யதிரேகமுகே²ன நிப்³பே³தா⁴ஸெக்க²பா⁴கி³யந்தி த³ட்ட²ப்³ப³ங். அட்ட²வீஸதிவிதே⁴ பன ஸுத்தந்தபட்டா²னே லோகியலோகுத்தரங் ஸத்தத⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னங் ஞாணஞ்ஞெய்யங் த³ஸ்ஸனபா⁴வனங் ஸகவசனங் விஸ்ஸஜ்ஜனீயங் குஸலாகுஸலங் அனுஞ்ஞாதங் படிக்கி²த்தஞ்சாதி வேதி³தப்³ப³ங்.

    Evaṃ vuttapañcanayāpi ettha dassitāti veditabbā. Nayati saṃkilesaṃ vodānañca vibhāgato ñāpetīti nayo, lañjeti pakāseti suttatthanti lañjako, nayo ca so lañjako cāti nayalañjako. Idañca suttaṃ soḷasavidhe suttantapaṭṭhāne saṃkilesabhāgiyaṃ byatirekamukhena nibbedhāsekkhabhāgiyanti daṭṭhabbaṃ. Aṭṭhavīsatividhe pana suttantapaṭṭhāne lokiyalokuttaraṃ sattadhammādhiṭṭhānaṃ ñāṇaññeyyaṃ dassanabhāvanaṃ sakavacanaṃ vissajjanīyaṃ kusalākusalaṃ anuññātaṃ paṭikkhittañcāti veditabbaṃ.

    தத்த² ஸோளஸவித⁴ஸுத்தந்தங் பட்டா²னங் நாம ‘‘ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யங் ஸுத்தங், வாஸனாபா⁴கி³யங் ஸுத்தங், நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யங் ஸுத்தங், அஸெக்க²பா⁴கி³யங் ஸுத்தங், ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யஞ்ச வாஸனாபா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யஞ்ச நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யஞ்ச அஸெக்க²பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், வாஸனாபா⁴கி³யஞ்ச நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், வாஸனாபா⁴கி³யஞ்ச அஸெக்க²பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யஞ்ச அஸெக்க²பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யஞ்ச வாஸனாபா⁴கி³யஞ்ச நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யஞ்ச வாஸனாபா⁴கி³யஞ்ச அஸெக்க²பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யஞ்ச நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யஞ்ச அஸெக்க²பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், வாஸனாபா⁴கி³யஞ்ச நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யஞ்ச அஸெக்க²பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யஞ்ச வாஸனாபா⁴கி³யஞ்ச நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யஞ்ச அஸெக்க²பா⁴கி³யஞ்ச ஸுத்தங், நேவ ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யங் ந வாஸனாபா⁴கி³யங் ந நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யங் ந அஸெக்க²பா⁴கி³யங் ஸுத்த’’ந்தி (நெத்தி॰ 89) ஏவங் வுத்தஸோளஸஸாஸனபட்டா²னானி.

    Tattha soḷasavidhasuttantaṃ paṭṭhānaṃ nāma ‘‘saṃkilesabhāgiyaṃ suttaṃ, vāsanābhāgiyaṃ suttaṃ, nibbedhabhāgiyaṃ suttaṃ, asekkhabhāgiyaṃ suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, saṃkilesabhāgiyañca vāsanābhāgiyañca nibbedhabhāgiyañca asekkhabhāgiyañca suttaṃ, neva saṃkilesabhāgiyaṃ na vāsanābhāgiyaṃ na nibbedhabhāgiyaṃ na asekkhabhāgiyaṃ sutta’’nti (netti. 89) evaṃ vuttasoḷasasāsanapaṭṭhānāni.

    தத்த² ஸங்கிலிஸ்ஸந்தி ஏதேனாதி ஸங்கிலேஸோ, ஸங்கிலேஸபா⁴கே³ ஸங்கிலேஸகொட்டா²ஸே பவத்தங் ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யங். வாஸனா புஞ்ஞபா⁴வனா, வாஸனாபா⁴கே³ பவத்தங் வாஸனாபா⁴கி³யங், வாஸனங் ப⁴ஜாபேதீதி வா வாஸனாபா⁴கி³யங். நிப்³பி³ஜ்ஜ²னங் லோப⁴க்க²ந்தா⁴தீ³னங் பதா³லனங் நிப்³பே³தோ⁴, நிப்³பே³த⁴பா⁴கே³ பவத்தங், நிப்³பே³த⁴ங் ப⁴ஜாபேதீதி வா நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யங். பரினிட்டி²தஸிக்கா² த⁴ம்மா அஸெக்கா², அஸெக்க²பா⁴கே³ பவத்தங், அஸெக்கே² ப⁴ஜாபேதீதி வா அஸெக்க²பா⁴கி³யங். தேஸு யத்த² தண்ஹாதி³ஸங்கிலேஸோ விப⁴த்தோ, இத³ங் ஸங்கிலேஸபா⁴கி³யங். யத்த² தா³னாதி³புஞ்ஞகிரியவத்து² விப⁴த்தங், இத³ங் வாஸனாபா⁴கி³யங். யத்த² ஸெக்கா² ஸீலக்க²ந்தா⁴த³யோ விப⁴த்தா, இத³ங் நிப்³பே³த⁴பா⁴கி³யங். யத்த² பன அஸெக்கா² ஸீலக்க²ந்தா⁴த³யோ விப⁴த்தா, இத³ங் அஸெக்க²பா⁴கி³யங். இதரானி தேஸங் வோமிஸ்ஸகனயவஸேன வுத்தானி. ஸப்³பா³ஸவஸங்வரபரியாயாதீ³னங் வஸேன ஸப்³ப³பா⁴கி³யங் வேதி³தப்³ப³ங். தத்த² ஹி ஸங்கிலேஸத⁴ம்மா லோகியஸுசரிதத⁴ம்மா ஸெக்கா² த⁴ம்மா அஸெக்கா² த⁴ம்மா ச விப⁴த்தா. ஸப்³ப³பா⁴கி³யங் பன ‘‘பஸ்ஸங் ந பஸ்ஸதீ’’திஆதி³கங் உத³காதி³அனுவாத³வசனங் வேதி³தப்³ப³ங்.

    Tattha saṃkilissanti etenāti saṃkileso, saṃkilesabhāge saṃkilesakoṭṭhāse pavattaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ. Vāsanā puññabhāvanā, vāsanābhāge pavattaṃ vāsanābhāgiyaṃ, vāsanaṃ bhajāpetīti vā vāsanābhāgiyaṃ. Nibbijjhanaṃ lobhakkhandhādīnaṃ padālanaṃ nibbedho, nibbedhabhāge pavattaṃ, nibbedhaṃ bhajāpetīti vā nibbedhabhāgiyaṃ. Pariniṭṭhitasikkhā dhammā asekkhā, asekkhabhāge pavattaṃ, asekkhe bhajāpetīti vā asekkhabhāgiyaṃ. Tesu yattha taṇhādisaṃkileso vibhatto, idaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ. Yattha dānādipuññakiriyavatthu vibhattaṃ, idaṃ vāsanābhāgiyaṃ. Yattha sekkhā sīlakkhandhādayo vibhattā, idaṃ nibbedhabhāgiyaṃ. Yattha pana asekkhā sīlakkhandhādayo vibhattā, idaṃ asekkhabhāgiyaṃ. Itarāni tesaṃ vomissakanayavasena vuttāni. Sabbāsavasaṃvarapariyāyādīnaṃ vasena sabbabhāgiyaṃ veditabbaṃ. Tattha hi saṃkilesadhammā lokiyasucaritadhammā sekkhā dhammā asekkhā dhammā ca vibhattā. Sabbabhāgiyaṃ pana ‘‘passaṃ na passatī’’tiādikaṃ udakādianuvādavacanaṃ veditabbaṃ.

    அட்ட²வீஸதிவித⁴ங் ஸுத்தந்தபட்டா²னங் பன ‘‘லோகியங், லோகுத்தரங், லோகியஞ்ச லோகுத்தரஞ்ச, ஸத்தாதி⁴ட்டா²னங், த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னங், ஸத்தாதி⁴ட்டா²னஞ்ச த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னஞ்ச, ஞாணங், ஞெய்யங், ஞாணஞ்ச ஞெய்யஞ்ச, த³ஸ்ஸனங், பா⁴வனா, த³ஸ்ஸனஞ்ச பா⁴வனா ச, ஸகவசனங், பரவசனங், ஸகவசனஞ்ச பரவசனஞ்ச, விஸ்ஸஜ்ஜனீயங், அவிஸ்ஸஜ்ஜனீயங், விஸ்ஸஜ்ஜனீயஞ்ச அவிஸ்ஸஜ்ஜனீயஞ்ச, கம்மங், விபாகோ, கம்மஞ்ச விபாகோ ச குஸலங், அகுஸலங், குஸலஞ்ச அகுஸலஞ்ச அனுஞ்ஞாதங், படிக்கி²த்தங், அனுஞ்ஞாதஞ்ச படிக்கி²த்தஞ்ச, த²வோ’’தி (நெத்தி॰ 112) ஏவமாக³தானி அட்ட²வீஸதி ஸாஸனபட்டா²னானி. தத்த² லோகியந்தி லோகே நியுத்தோ, லோகே வா விதி³தோ லோகியோ. இத⁴ பன லோகியோ அத்தோ² யஸ்மிங் ஸுத்தே வுத்தோ, தங் ஸுத்தங் லோகியங். ததா² லோகுத்தரங். யஸ்மிங் பன ஸுத்தே பதே³ஸேன லோகியங், பதே³ஸேன லோகுத்தரங் வுத்தங், தங் லோகியஞ்ச லோகுத்தரஞ்ச. ஸத்தஅதி⁴ப்பாயஸத்தபஞ்ஞத்திமுகே²ன தே³ஸிதங் ஸத்தாதி⁴ட்டா²னங். த⁴ம்மவஸேன தே³ஸிதங் த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னங். உப⁴யவஸேன தே³ஸிதங் ஸத்தாதி⁴ட்டா²னஞ்ச த⁴ம்மாதி⁴ட்டா²னஞ்ச. இமினா நயேன ஸப்³ப³பதே³ஸு அத்தோ² வேதி³தப்³போ³. பு³த்³தா⁴தீ³னங் பன கு³ணாபி⁴த்த²வனவஸேன பவத்தங் ஸுத்தங் த²வோ நாம –

    Aṭṭhavīsatividhaṃ suttantapaṭṭhānaṃ pana ‘‘lokiyaṃ, lokuttaraṃ, lokiyañca lokuttarañca, sattādhiṭṭhānaṃ, dhammādhiṭṭhānaṃ, sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca, ñāṇaṃ, ñeyyaṃ, ñāṇañca ñeyyañca, dassanaṃ, bhāvanā, dassanañca bhāvanā ca, sakavacanaṃ, paravacanaṃ, sakavacanañca paravacanañca, vissajjanīyaṃ, avissajjanīyaṃ, vissajjanīyañca avissajjanīyañca, kammaṃ, vipāko, kammañca vipāko ca kusalaṃ, akusalaṃ, kusalañca akusalañca anuññātaṃ, paṭikkhittaṃ, anuññātañca paṭikkhittañca, thavo’’ti (netti. 112) evamāgatāni aṭṭhavīsati sāsanapaṭṭhānāni. Tattha lokiyanti loke niyutto, loke vā vidito lokiyo. Idha pana lokiyo attho yasmiṃ sutte vutto, taṃ suttaṃ lokiyaṃ. Tathā lokuttaraṃ. Yasmiṃ pana sutte padesena lokiyaṃ, padesena lokuttaraṃ vuttaṃ, taṃ lokiyañca lokuttarañca. Sattaadhippāyasattapaññattimukhena desitaṃ sattādhiṭṭhānaṃ. Dhammavasena desitaṃ dhammādhiṭṭhānaṃ. Ubhayavasena desitaṃ sattādhiṭṭhānañca dhammādhiṭṭhānañca. Iminā nayena sabbapadesu attho veditabbo. Buddhādīnaṃ pana guṇābhitthavanavasena pavattaṃ suttaṃ thavo nāma –

    ‘‘மக்³கா³னட்ட²ங்கி³கோ ஸெட்டோ², ஸச்சானங் சதுரோ பதா³;

    ‘‘Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho, saccānaṃ caturo padā;

    விராகோ³ ஸெட்டோ² த⁴ம்மானங், த்³விபதா³னஞ்ச சக்கு²மா’’தி. (த⁴॰ ப॰ 273; நெத்தி॰ 170; பேடகோ॰ 30) ஆதி³கங் விய –

    Virāgo seṭṭho dhammānaṃ, dvipadānañca cakkhumā’’ti. (dha. pa. 273; netti. 170; peṭako. 30) ādikaṃ viya –

    நெத்தினயவண்ணனா நிட்டி²தா.

    Nettinayavaṇṇanā niṭṭhitā.

    2. ஸத்³த³க³ருகாதீ³னந்தி ஆதி³ஸத்³தே³ன க³ந்த⁴ரஸபொ²ட்ட²ப்³ப³க³ருகே ஸங்க³ண்ஹாதி. ஆஸயவஸேனாதி அஜ்ஜா²ஸயவஸேன. உதுஸமுட்டா²னோபி இத்தி²ஸந்தானக³தோ ஸத்³தோ³ லப்³ப⁴தி, ஸோ இத⁴ நாதி⁴ப்பேதோதி ‘‘சித்தஸமுட்டா²னோ’’தி வுத்தங். கதி²தஸத்³தோ³ ஆலாபாதி³ஸத்³தோ³. கீ³தஸத்³தோ³ ஸரேன கா³யனஸத்³தோ³. இத்தி²யா ஹஸனஸத்³தோ³பெத்த² ஸங்க³ஹேதப்³போ³ தஸ்ஸபி புரிஸேன அஸ்ஸாதே³தப்³ப³தோ. தேனாஹ – ‘‘அபிச கோ² மாதுகா³மஸ்ஸ ஸத்³த³ங் ஸுணாதி திரோகுட்டா வா திரோபாகாரா வா ஹஸந்தியா வா ப⁴ணந்தியா வா கா³யந்தியா வா, ஸோ தத³ஸ்ஸாதே³தீ’’திஆதி³. நிவத்த²னிவாஸனஸ்ஸாதி க²லித்த²த்³த⁴ஸ்ஸ நிவாஸனஸ்ஸ. அலங்காரஸ்ஸாதி நூபுராதி³கஸ்ஸ அலங்காரஸ்ஸ. இத்தி²ஸத்³தொ³த்வேவ வேதி³தப்³போ³தி இத்தி²படிப³த்³த⁴பா⁴வதோ வுத்தங். தேனாஹ – ‘‘ஸப்³போ³பீ’’திஆதி³. அவிதூ³ரட்டா²னேதி தஸ்ஸ ஹத்தி²குலஸ்ஸ வஸனட்டா²னதோ அவிதூ³ரட்டா²னே. காயூபபன்னோதி ஸம்பன்னகாயோ தி²ரகதி²னமஹாகாயோ. மஹாஹத்தீ²தி மஹானுபா⁴வோ ஹத்தீ². ஜெட்ட²கங் கத்வாதி யூத²பதிங் கத்வா.

    2.Saddagarukādīnanti ādisaddena gandharasaphoṭṭhabbagaruke saṅgaṇhāti. Āsayavasenāti ajjhāsayavasena. Utusamuṭṭhānopi itthisantānagato saddo labbhati, so idha nādhippetoti ‘‘cittasamuṭṭhāno’’ti vuttaṃ. Kathitasaddo ālāpādisaddo. Gītasaddo sarena gāyanasaddo. Itthiyā hasanasaddopettha saṅgahetabbo tassapi purisena assādetabbato. Tenāha – ‘‘apica kho mātugāmassa saddaṃ suṇāti tirokuṭṭā vā tiropākārā vā hasantiyā vā bhaṇantiyā vā gāyantiyā vā, so tadassādetī’’tiādi. Nivatthanivāsanassāti khalitthaddhassa nivāsanassa. Alaṅkārassāti nūpurādikassa alaṅkārassa. Itthisaddotveva veditabboti itthipaṭibaddhabhāvato vuttaṃ. Tenāha – ‘‘sabbopī’’tiādi. Avidūraṭṭhāneti tassa hatthikulassa vasanaṭṭhānato avidūraṭṭhāne. Kāyūpapannoti sampannakāyo thirakathinamahākāyo. Mahāhatthīti mahānubhāvo hatthī. Jeṭṭhakaṃ katvāti yūthapatiṃ katvā.

    கதி²னதிக்க²பா⁴வேன ஸிங்க³ஸதி³ஸத்தா அளஸங்கா²தானி ஸிங்கா³னி ஏதஸ்ஸ அத்தீ²தி ஸிங்கீ³, ஸுவண்ணவண்ணதாய மஹாப³லதாய ச ஸீஹஹத்தி²ஆதி³மிக³ஸதி³ஸத்தா மிகோ³ வியாதி மிகோ³. தத்த² தத்த² கிச்சங் நேதுபா⁴வேன சக்கு²யேவ நெத்தங், தங் உக்³க³தட்டே²ன ஆயதங் ஏதஸ்ஸாதி ஆயதசக்கு²னெத்தோ. அட்டி² ஏவ தசோ ஏதஸ்ஸாதி அட்டி²த்தசோ. தேனாபி⁴பூ⁴தோதி தேன மிகே³ன அபி⁴பூ⁴தோ அஜ்ஜொ²த்த²டோ நிச்சலக்³க³ஹிதோ ஹுத்வா. கருணங் ருதா³மீதி காருஞ்ஞபத்தோ ஹுத்வா ரோதா³மி விரவாமி. பச்சத்தி²கப⁴யதோ முத்தி நாம யதா² ததா² ஸஹாயவதோ ஹோதி, ந ஏகாகினோதி ஆஹ – ‘‘மா ஹேவ மங் பாணஸமங் ஜஹெய்யா’’தி. தத்த² மா ஹேவ மந்தி மங் ஏவரூபங் ப்³யஸனங் பத்தங் அத்தனோ பாணஸமங் பியஸாமிகங் த்வங் மாஹேவ ஜஹி.

    Kathinatikkhabhāvena siṅgasadisattā aḷasaṅkhātāni siṅgāni etassa atthīti siṅgī, suvaṇṇavaṇṇatāya mahābalatāya ca sīhahatthiādimigasadisattā migo viyāti migo. Tattha tattha kiccaṃ netubhāvena cakkhuyeva nettaṃ, taṃ uggataṭṭhena āyataṃ etassāti āyatacakkhunetto. Aṭṭhi eva taco etassāti aṭṭhittaco. Tenābhibhūtoti tena migena abhibhūto ajjhotthaṭo niccalaggahito hutvā. Karuṇaṃ rudāmīti kāruññapatto hutvā rodāmi viravāmi. Paccatthikabhayato mutti nāma yathā tathā sahāyavato hoti, na ekākinoti āha – ‘‘mā heva maṃ pāṇasamaṃ jaheyyā’’ti. Tattha mā heva manti maṃ evarūpaṃ byasanaṃ pattaṃ attano pāṇasamaṃ piyasāmikaṃ tvaṃ māheva jahi.

    குஞ்சே கி³ரிகூடே ரமதி அபி⁴ரமதி, தத்த² வா விசரதி, கோஞ்ஜனாத³ங் நத³ந்தோ வா விசரதி, கு வா பத²வீ, தத³பி⁴கா⁴தேன ஜீரதீதி குஞ்ஜரோ. ஸட்டி²ஹாயனந்தி ஜாதியா ஸட்டி²வஸ்ஸகாலஸ்மிங் குஞ்ஜரா தா²மேன பரிஹாயந்தி, தங் ஸந்தா⁴ய ஏவமாஹ. பத²ப்³யா சாதுரந்தாயாதி சதூஸு தி³ஸாஸு ஸமுத்³த³ங் பத்வா டி²தாய சாதுரந்தாய பத²வியா. ஸுப்பியோதி ஸுட்டு² பியோ. தேஸங் த்வங் வாரிஜோ ஸெட்டோ²தி யே ஸமுத்³தே³ வா க³ங்கா³ய வா யமுனாய வா நம்மதா³னதி³யா வா குளீரா, தேஸங் ஸப்³பே³ஸங் வண்ணஸம்பத்தியா மஹந்தத்தேன ச வாரிம்ஹி ஜாதத்தா வாரிஜோ த்வமேவ ஸெட்டோ² பஸத்த²தரோ. முஞ்ச ரோத³ந்தியா பதிந்தி ஸப்³பே³ஸங் ஸெட்ட²த்தா தமேவ யாசாமி, ரோத³மானாய மய்ஹங் ஸாமிகங் முஞ்ச. அதா²தி க³ஹணஸ்ஸ ஸிதி²லகரணஸமனந்தரமேவ. ஏதஸ்ஸாதி படிஸத்துமத்³த³னஸ்ஸ.

    Kuñce girikūṭe ramati abhiramati, tattha vā vicarati, koñjanādaṃ nadanto vā vicarati, ku vā pathavī, tadabhighātena jīratīti kuñjaro. Saṭṭhihāyananti jātiyā saṭṭhivassakālasmiṃ kuñjarā thāmena parihāyanti, taṃ sandhāya evamāha. Pathabyā cāturantāyāti catūsu disāsu samuddaṃ patvā ṭhitāya cāturantāya pathaviyā. Suppiyoti suṭṭhu piyo. Tesaṃ tvaṃ vārijo seṭṭhoti ye samudde vā gaṅgāya vā yamunāya vā nammadānadiyā vā kuḷīrā, tesaṃ sabbesaṃ vaṇṇasampattiyā mahantattena ca vārimhi jātattā vārijo tvameva seṭṭho pasatthataro. Muñca rodantiyā patinti sabbesaṃ seṭṭhattā tameva yācāmi, rodamānāya mayhaṃ sāmikaṃ muñca. Athāti gahaṇassa sithilakaraṇasamanantarameva. Etassāti paṭisattumaddanassa.

    பப்³ப³தக³ஹனங் நிஸ்ஸாயாதி திஸ்ஸோ பப்³ப³தராஜியோ அதிக்கமித்வா சதுத்தா²ய பப்³ப³தராஜியங் பப்³ப³தக³ஹனங் உபனிஸ்ஸாய. ஏவங் வத³தீதி ‘‘உதே³தயங் சக்கு²மா’’திஆதி³னா (ஜா॰ 1.2.17) இமங் பு³த்³த⁴மந்தங் மந்தெந்தோ வத³தி.

    Pabbatagahanaṃ nissāyāti tisso pabbatarājiyo atikkamitvā catutthāya pabbatarājiyaṃ pabbatagahanaṃ upanissāya. Evaṃ vadatīti ‘‘udetayaṃ cakkhumā’’tiādinā (jā. 1.2.17) imaṃ buddhamantaṃ mantento vadati.

    தத்த² உதே³தீதி பாசீனலோகதா⁴துதோ உக்³க³ச்ச²தி. சக்கு²மாதி ஸகலசக்கவாளவாஸீனங் அந்த⁴காரங் வித⁴மித்வா சக்கு²ப்படிலாப⁴கரணேன யந்தேன தேஸங் தி³ன்னங் சக்கு², தேன சக்கு²னா சக்கு²மா. ஏகராஜாதி ஸகலசக்கவாளே ஆலோககரானங் அந்தரே ஸெட்ட²ட்டே²ன ரஞ்ஜனட்டே²ன ச ஏகராஜா. ஹரிஸ்ஸவண்ணோதி ஹரிஸமானவண்ணோ, ஸுவண்ணவண்ணோதி அத்தோ². பத²விங் பபா⁴ஸேதீதி பத²விப்பபா⁴ஸோ. தங் தங் நமஸ்ஸாமீதி தஸ்மா தங் ஏவரூபங் ப⁴வந்தங் நமஸ்ஸாமி வந்தா³மி. தயாஜ்ஜ கு³த்தா விஹரெம்ஹ தி³வஸந்தி தயா அஜ்ஜ ரக்கி²தா ஹுத்வா இமங் தி³வஸங் சதுஇரியாபத²விஹாரேன ஸுக²ங் விஹரெய்யாம.

    Tattha udetīti pācīnalokadhātuto uggacchati. Cakkhumāti sakalacakkavāḷavāsīnaṃ andhakāraṃ vidhamitvā cakkhuppaṭilābhakaraṇena yantena tesaṃ dinnaṃ cakkhu, tena cakkhunā cakkhumā. Ekarājāti sakalacakkavāḷe ālokakarānaṃ antare seṭṭhaṭṭhena rañjanaṭṭhena ca ekarājā. Harissavaṇṇoti harisamānavaṇṇo, suvaṇṇavaṇṇoti attho. Pathaviṃ pabhāsetīti pathavippabhāso. Taṃ taṃ namassāmīti tasmā taṃ evarūpaṃ bhavantaṃ namassāmi vandāmi. Tayājja guttā viharemha divasanti tayā ajja rakkhitā hutvā imaṃ divasaṃ catuiriyāpathavihārena sukhaṃ vihareyyāma.

    ஏவங் போ³தி⁴ஸத்தோ இமாய கா³தா²ய ஸூரியங் நமஸ்ஸித்வா து³தியகா³தா²ய அதீதே பரினிப்³பு³தே பு³த்³தே⁴ சேவ பு³த்³த⁴கு³ணே ச நமஸ்ஸதி ‘‘யே ப்³ராஹ்மணா’’திஆதி³னா. தத்த² யே ப்³ராஹ்மணாதி யே பா³ஹிதபாபா பரிஸுத்³தா⁴ ப்³ராஹ்மணா. வேத³கூ³தி வேதா³னங் பாரங் க³தா, வேதே³ஹி பாரங் க³தாதி வா வேத³கூ³. இத⁴ பன ஸப்³பே³ ஸங்க²தத⁴ம்மே விதி³தே பாகடே கத்வா கதாதி வேத³கூ³. தேனேவாஹ – ‘‘ஸப்³ப³த⁴ம்மே’’தி. ஸப்³பே³ க²ந்தா⁴யதனதா⁴துத⁴ம்மே ஸலக்க²ணஸாமஞ்ஞலக்க²ணவஸேன அத்தனோ ஞாணஸ்ஸ விதி³தே பாகடே கத்வா திண்ணங் மாரானங் மத்த²கங் மத்³தி³த்வா ஸம்மாஸம்போ³தி⁴ங் பத்தா, ஸங்ஸாரங் வா அதிக்கந்தாதி அத்தோ². தே மே நமோதி தே மம இமங் நமக்காரங் படிச்ச²ந்து. தே ச மங் பாலயந்தூதி ஏவங் மயா நமஸ்ஸிதா ச தே ப⁴க³வந்தோ மங் பாலயந்து ரக்க²ந்து. நமத்து பு³த்³தா⁴னங்…பே॰… விமுத்தியாதி அயங் மம நமக்காரோ அதீதானங் பரினிப்³பு³தானங் பு³த்³தா⁴னங் அத்து², தேஸங்யேவ சதூஸு ப²லேஸு ஞாணஸங்கா²தாய போ³தி⁴யா அத்து², ததா² தேஸஞ்ஞேவ அரஹத்தப²லவிமுத்தியா விமுத்தானங் அத்து², யா ச நேஸங் தத³ங்க³விக்க²ம்ப⁴னஸமுச்சே²த³ப்படிப்பஸ்ஸத்³தி⁴னிஸ்ஸரணஸங்கா²தா பஞ்சவிதா⁴ விமுத்தி, தாய விமுத்தியாபி அயங் மய்ஹங் நமக்காரோ அத்தூ²தி அத்தோ². இமங் ஸோ பரித்தங் கத்வா, மோரோ சரதி ஏஸனாதி இத³ங் பன பத³த்³வயங் ஸத்தா² அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴ ஹுத்வா ஆஹ. தஸ்ஸத்தோ² – பி⁴க்க²வே, ஸோ மோரோ இமங் பரித்தங் இமங் ரக்க²ங் கத்வா அத்தனோ கோ³சரபூ⁴மியங் புப்ப²ப²லாதீ³னங் அத்தா²ய நானப்பகாராய ஏஸனாய சரதீதி.

    Evaṃ bodhisatto imāya gāthāya sūriyaṃ namassitvā dutiyagāthāya atīte parinibbute buddhe ceva buddhaguṇe ca namassati ‘‘ye brāhmaṇā’’tiādinā. Tattha ye brāhmaṇāti ye bāhitapāpā parisuddhā brāhmaṇā. Vedagūti vedānaṃ pāraṃ gatā, vedehi pāraṃ gatāti vā vedagū. Idha pana sabbe saṅkhatadhamme vidite pākaṭe katvā katāti vedagū. Tenevāha – ‘‘sabbadhamme’’ti. Sabbe khandhāyatanadhātudhamme salakkhaṇasāmaññalakkhaṇavasena attano ñāṇassa vidite pākaṭe katvā tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā sammāsambodhiṃ pattā, saṃsāraṃ vā atikkantāti attho. Te me namoti te mama imaṃ namakkāraṃ paṭicchantu. Te ca maṃ pālayantūti evaṃ mayā namassitā ca te bhagavanto maṃ pālayantu rakkhantu. Namattu buddhānaṃ…pe… vimuttiyāti ayaṃ mama namakkāro atītānaṃ parinibbutānaṃ buddhānaṃ atthu, tesaṃyeva catūsu phalesu ñāṇasaṅkhātāya bodhiyā atthu, tathā tesaññeva arahattaphalavimuttiyā vimuttānaṃ atthu, yā ca nesaṃ tadaṅgavikkhambhanasamucchedappaṭippassaddhinissaraṇasaṅkhātā pañcavidhā vimutti, tāya vimuttiyāpi ayaṃ mayhaṃ namakkāro atthūti attho. Imaṃ so parittaṃ katvā, moro carati esanāti idaṃ pana padadvayaṃ satthā abhisambuddho hutvā āha. Tassattho – bhikkhave, so moro imaṃ parittaṃ imaṃ rakkhaṃ katvā attano gocarabhūmiyaṃ pupphaphalādīnaṃ atthāya nānappakārāya esanāya caratīti.

    ஏவங் தி³வஸங் சரித்வா ஸாயங் பப்³ப³தமத்த²கே நிஸீதி³த்வா அத்த²ங் க³ச்ச²ந்தங் ஸூரியங் ஓலோகெந்தோ பு³த்³த⁴கு³ணே ஆவஜ்ஜெத்வா நிவாஸட்டா²னே ரக்கா²வரணத்தா²ய புன ப்³ரஹ்மமந்தங் வத³ந்தோ ‘‘அபேதய’’ந்திஆதி³மாஹ. தேனேவாஹ – ‘‘தி³வஸங் கோ³சரங் க³ஹெத்வா’’திஆதி³. தத்த² அபேதீதி அபயாதி அத்த²ங் க³ச்ச²தி. இமங் ஸோ பரித்தங் கத்வா மோரோ வாஸமகப்பயீதி இத³ம்பி அபி⁴ஸம்பு³த்³தோ⁴ ஹுத்வா ஆஹ. தஸ்ஸத்தோ² – பி⁴க்க²வே, ஸோ மோரோ இமங் பரித்தங் இமங் ரக்க²ங் கத்வா அத்தனோ நிவாஸட்டா²னே வாஸங் ஸங்கப்பயித்தா²தி. பரித்தகம்மதோ புரேதரமேவாதி பரித்தகம்மகரணதோ புரேதரமேவ. மோரகுக்குடிகாயாதி குக்குடிகாஸதி³ஸாய மோரச்சா²பிகாய.

    Evaṃ divasaṃ caritvā sāyaṃ pabbatamatthake nisīditvā atthaṃ gacchantaṃ sūriyaṃ olokento buddhaguṇe āvajjetvā nivāsaṭṭhāne rakkhāvaraṇatthāya puna brahmamantaṃ vadanto ‘‘apetaya’’ntiādimāha. Tenevāha – ‘‘divasaṃ gocaraṃ gahetvā’’tiādi. Tattha apetīti apayāti atthaṃ gacchati. Imaṃ so parittaṃ katvā moro vāsamakappayīti idampi abhisambuddho hutvā āha. Tassattho – bhikkhave, so moro imaṃ parittaṃ imaṃ rakkhaṃ katvā attano nivāsaṭṭhāne vāsaṃ saṃkappayitthāti. Parittakammato puretaramevāti parittakammakaraṇato puretarameva. Morakukkuṭikāyāti kukkuṭikāsadisāya moracchāpikāya.

    3. ததியே ரூபாயதனஸ்ஸ விய க³ந்தா⁴யதனஸ்ஸபி ஸமுட்டா²பகபச்சயவஸேன விஸேஸோ நத்தீ²தி ஆஹ – ‘‘சதுஸமுட்டா²னிக’’ந்தி. இத்தி²யா ஸரீரக³ந்த⁴ஸ்ஸ காயாருள்ஹஅனுலேபனாதி³க³ந்த⁴ஸ்ஸ ச தப்படிப³த்³த⁴பா⁴வதோ அவிஸேஸேன க³ஹணப்பஸங்கே³ இதா⁴தி⁴ப்பேதக³ந்த⁴ங் நித்³தா⁴ரெந்தோ ‘‘ஸ்வாய’’ந்திஆதி³மாஹ. தத்த² இத்தி²யாதி பாகதிகாய இத்தி²யா. து³க்³க³ந்தோ⁴தி பாகதிகாய இத்தி²யா ஸரீரக³ந்த⁴பா⁴வதோ து³க்³க³ந்தோ⁴ ஹோதி. இதா⁴தி⁴ப்பேதோதி இட்ட²பா⁴வதோ அஸ்ஸாதே³தப்³ப³த்தா வுத்தங். கத²ங் பன இத்தி²யா ஸரீரக³ந்த⁴ஸ்ஸ து³க்³க³ந்த⁴பா⁴வோதி ஆஹ – ‘‘ஏகச்சா ஹீ’’திஆதி³. தத்த² அஸ்ஸஸ்ஸ விய க³ந்தோ⁴ அஸ்ஸா அத்தீ²தி அஸ்ஸக³ந்தி⁴னீ. மெண்ட³கஸ்ஸ விய க³ந்தோ⁴ அஸ்ஸா அத்தீ²தி மெண்ட³கக³ந்தி⁴னீ. ஸேத³ஸ்ஸ விய க³ந்தோ⁴ அஸ்ஸா அத்தீ²தி ஸேத³க³ந்தி⁴னீ. ஸோணிதஸ்ஸ விய க³ந்தோ⁴ அஸ்ஸா அத்தீ²தி ஸோணிதக³ந்தி⁴னீ. ரஜ்ஜதேவாதி அனாதி³மதி ஸங்ஸாரே அவிஜ்ஜாதி³கிலேஸவாஸனாய பரிகட்³டி⁴தஹத³யத்தா பொ²ட்ட²ப்³ப³ஸ்ஸாத³க³தி⁴தசித்ததாய ச அந்த⁴பா³லோ ஏவரூபாயபி து³க்³க³ந்த⁴ஸரீராய இத்தி²யா ரஜ்ஜதியேவ. பாகதிகாய இத்தி²யா ஸரீரக³ந்த⁴ஸ்ஸ து³க்³க³ந்த⁴பா⁴வங் த³ஸ்ஸெத்வா இதா³னி விஸிட்டா²ய ஏகச்சாய இத்தி²யா தத³பா⁴வங் த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘சக்கவத்தினோ பனா’’திஆதி³மாஹ. யதி³ ஏவங் ஈதி³ஸாய இத்தி²யா ஸரீரக³ந்தோ⁴பி இத⁴ கஸ்மா நாதி⁴ப்பேதோதி ஆஹ – ‘‘அயங் ந ஸப்³பா³ஸங் ஹோதீ’’திஆதி³. திரச்சா²னக³தாய இத்தி²யா ஏகச்சாய ச மனுஸ்ஸித்தி²யா ஸரீரக³ந்த⁴ஸ்ஸ அதிவிய அஸ்ஸாதே³தப்³ப³பா⁴வத³ஸ்ஸனதோ புன தம்பி அவிஸேஸேன அனுஜானந்தோ ‘‘இத்தி²காயே க³ந்தோ⁴ வா ஹோதூ’’திஆதி³மாஹ. இத்தி²க³ந்தொ⁴த்வேவ வேதி³தப்³போ³தி தப்படிப³த்³த⁴பா⁴வதோ வுத்தங்.

    3. Tatiye rūpāyatanassa viya gandhāyatanassapi samuṭṭhāpakapaccayavasena viseso natthīti āha – ‘‘catusamuṭṭhānika’’nti. Itthiyā sarīragandhassa kāyāruḷhaanulepanādigandhassa ca tappaṭibaddhabhāvato avisesena gahaṇappasaṅge idhādhippetagandhaṃ niddhārento ‘‘svāya’’ntiādimāha. Tattha itthiyāti pākatikāya itthiyā. Duggandhoti pākatikāya itthiyā sarīragandhabhāvato duggandho hoti. Idhādhippetoti iṭṭhabhāvato assādetabbattā vuttaṃ. Kathaṃ pana itthiyā sarīragandhassa duggandhabhāvoti āha – ‘‘ekaccā hī’’tiādi. Tattha assassa viya gandho assā atthīti assagandhinī. Meṇḍakassa viya gandho assā atthīti meṇḍakagandhinī. Sedassa viya gandho assā atthīti sedagandhinī. Soṇitassa viya gandho assā atthīti soṇitagandhinī. Rajjatevāti anādimati saṃsāre avijjādikilesavāsanāya parikaḍḍhitahadayattā phoṭṭhabbassādagadhitacittatāya ca andhabālo evarūpāyapi duggandhasarīrāya itthiyā rajjatiyeva. Pākatikāya itthiyā sarīragandhassa duggandhabhāvaṃ dassetvā idāni visiṭṭhāya ekaccāya itthiyā tadabhāvaṃ dassetuṃ – ‘‘cakkavattinopanā’’tiādimāha. Yadi evaṃ īdisāya itthiyā sarīragandhopi idha kasmā nādhippetoti āha – ‘‘ayaṃ na sabbāsaṃ hotī’’tiādi. Tiracchānagatāya itthiyā ekaccāya ca manussitthiyā sarīragandhassa ativiya assādetabbabhāvadassanato puna tampi avisesena anujānanto ‘‘itthikāye gandho vā hotū’’tiādimāha. Itthigandhotveva veditabboti tappaṭibaddhabhāvato vuttaṃ.

    4. சதுத்தா²தீ³ஸு கிங் தேனாதி ஜிவ்ஹாவிஞ்ஞெய்யரஸே இதா⁴தி⁴ப்பேதே கிங் தேன அவயவரஸாதி³னா வுத்தேன பயோஜனங். ஒட்ட²மங்ஸங் ஸம்மக்கே²தீதி ஒட்ட²மங்ஸஸம்மக்க²னோ, கே²ளாதீ³னி. ஆதி³ஸத்³தே³ன ஒட்ட²மங்ஸமக்க²னோ தம்பு³லமுக²வாஸாதி³ரஸோ க³ய்ஹதி. ஸப்³போ³ ஸோ இத்தி²ரஸோதி இத்தி²யாவஸ்ஸ க³ஹேதப்³ப³த்தா.

    4. Catutthādīsu kiṃ tenāti jivhāviññeyyarase idhādhippete kiṃ tena avayavarasādinā vuttena payojanaṃ. Oṭṭhamaṃsaṃ sammakkhetīti oṭṭhamaṃsasammakkhano, kheḷādīni. Ādisaddena oṭṭhamaṃsamakkhano tambulamukhavāsādiraso gayhati. Sabbo so itthirasoti itthiyāvassa gahetabbattā.

    5. இத்தி²பொ²ட்ட²ப்³போ³தி எத்தா²பி ஏஸேவ நயோ. யதி³ பனெத்த² இத்தி²க³தானி ரூபாரம்மணாதீ³னி அவிஸேஸதோ புரிஸஸ்ஸ சித்தங் பரியாதா³ய திட்ட²ந்தி, அத² கஸ்மா ப⁴க³வதா தானி விஸுங் விஸுங் க³ஹெத்வா தே³ஸிதானீதி ஆஹ – ‘‘இதி ஸத்தா²’’திஆதி³. யதா² ஹீதிஆதி³னா தமேவத்த²ங் ஸமத்தே²தி. க³மேதீதி விக்கே²பங் க³மேதி, அயமேவ வா பாடோ². க³மேதீதி ச ஸங்க³மேதி. ந ததா² ஸேஸா ஸத்³தா³த³யோ, ந ததா² ரூபாதீ³னி ஆரம்மணானீதி ஏதேன ஸத்தேஸு ரூபாதி³க³ருகதா அஸங்கிண்ணா விய த³ஸ்ஸிதா, ந கோ² பனேதங் ஏவங் த³ட்ட²ப்³ப³ங் அனேகவித⁴த்தா ஸத்தானங் அஜ்ஜா²ஸயஸ்ஸாதி த³ஸ்ஸேதுங் – ‘‘ஏகச்சஸ்ஸ சா’’திஆதி³ வுத்தங். பஞ்சக³ருகவஸேனாதி பஞ்சாரம்மணக³ருகவஸேன. ஏகச்சஸ்ஸ ஹி புரிஸஸ்ஸ யதா²வுத்தேஸு பஞ்சஸுபி ஆரம்மணேஸு க³ருகதா ஹோதி, ஏகச்சஸ்ஸ தத்த² கதிபயேஸு, ஏகஸ்மிங் ஏவ வா, தே ஸப்³பே³பி பஞ்சக³ருகாத்வேவ வேதி³தப்³பா³ யதா² ‘‘ஸத்திஸயோ அட்ட²விமொக்கா²’’தி. ந பஞ்சக³ருகஜாதகவஸேன ஏகேகாரம்மணே க³ருகஸ்ஸேவ நாதி⁴ப்பேதத்தா. ஏகேகாரம்மணக³ருகானஞ்ஹி பஞ்சன்னங் புக்³க³லானங் தத்த² ஆக³தத்தா தங் ஜாதகங் ‘‘பஞ்சக³ருகஜாதக’’ந்தி வுத்தங். யதி³ ஏவங் தேன இத⁴ பயோஜனங் நத்தீ²தி ஆஹ – ‘‘ஸக்கி²பா⁴வத்தா²யா’’தி. ஆஹரித்வா கதே²தப்³ப³ந்தி ரூபாதி³க³ருகதாய ஏதே அனயப்³யஸனங் பத்தாதி த³ஸ்ஸேதுங் கதே²தப்³ப³ங்.

    5.Itthiphoṭṭhabboti etthāpi eseva nayo. Yadi panettha itthigatāni rūpārammaṇādīni avisesato purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, atha kasmā bhagavatā tāni visuṃ visuṃ gahetvā desitānīti āha – ‘‘iti satthā’’tiādi. Yathā hītiādinā tamevatthaṃ samattheti. Gametīti vikkhepaṃ gameti, ayameva vā pāṭho. Gametīti ca saṅgameti. Na tathā sesā saddādayo, na tathā rūpādīni ārammaṇānīti etena sattesu rūpādigarukatā asaṃkiṇṇā viya dassitā, na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ anekavidhattā sattānaṃ ajjhāsayassāti dassetuṃ – ‘‘ekaccassa cā’’tiādi vuttaṃ. Pañcagarukavasenāti pañcārammaṇagarukavasena. Ekaccassa hi purisassa yathāvuttesu pañcasupi ārammaṇesu garukatā hoti, ekaccassa tattha katipayesu, ekasmiṃ eva vā, te sabbepi pañcagarukātveva veditabbā yathā ‘‘sattisayo aṭṭhavimokkhā’’ti. Na pañcagarukajātakavasena ekekārammaṇe garukasseva nādhippetattā. Ekekārammaṇagarukānañhi pañcannaṃ puggalānaṃ tattha āgatattā taṃ jātakaṃ ‘‘pañcagarukajātaka’’nti vuttaṃ. Yadi evaṃ tena idha payojanaṃ natthīti āha – ‘‘sakkhibhāvatthāyā’’ti. Āharitvā kathetabbanti rūpādigarukatāya ete anayabyasanaṃ pattāti dassetuṃ kathetabbaṃ.

    6-8. தேஸந்தி ஸுத்தானங். உப்பண்டெ³த்வா க³ண்ஹிதுங் ந இச்சீ²தி தஸ்ஸ தோ²கங் விரூபதா⁴துகத்தா ந இச்சி². அனதிக்கமந்தோதி ஸங்ஸந்தெ³ந்தோ. த்³வே ஹத்த²ங் பத்தானீதி த்³வே உப்பலானி ஹத்த²ங் க³தானி. பஹட்டா²காரங் த³ஸ்ஸெத்வாதி அபராஹி இத்தீ²ஹி ஏகேகங் லத்³த⁴ங், மயா த்³வே லத்³தா⁴னீதி ஸந்துட்டா²காரங் த³ஸ்ஸெத்வா. பரோதீ³தி தஸ்ஸா புப்³ப³ஸாமிகஸ்ஸ முக²க³ந்த⁴ங் ஸரித்வா. தஸ்ஸ ஹி முக²தோ உப்பலக³ந்தோ⁴ வாயதி. ஹாரெத்வாதி தஸ்மா டா²னா அபனெத்வா, ‘‘ஹராபெத்வா’’தி வா பாடோ², அயமேவத்தோ².

    6-8.Tesanti suttānaṃ. Uppaṇḍetvā gaṇhituṃ na icchīti tassa thokaṃ virūpadhātukattā na icchi. Anatikkamantoti saṃsandento. Dve hatthaṃ pattānīti dve uppalāni hatthaṃ gatāni. Pahaṭṭhākāraṃ dassetvāti aparāhi itthīhi ekekaṃ laddhaṃ, mayā dve laddhānīti santuṭṭhākāraṃ dassetvā. Parodīti tassā pubbasāmikassa mukhagandhaṃ saritvā. Tassa hi mukhato uppalagandho vāyati. Hāretvāti tasmā ṭhānā apanetvā, ‘‘harāpetvā’’ti vā pāṭho, ayamevattho.

    ஸாது⁴ ஸாதூ⁴தி பா⁴ஸதோதி த⁴ம்மகதா²ய அனுமோத³னவஸேன ‘‘ஸாது⁴ ஸாதூ⁴’’தி பா⁴ஸதோ. உப்பலங்வ யதோ²த³கேதி யதா² உப்பலங் உப்பலக³ந்தோ⁴ முக²தோ நிப்³ப³த்தோதி. வட்டமேவ கதி²தந்தி யதா²ருதவஸேன வுத்தங். யதி³பி ஏவங் வுத்தங், ததா²பி யதா²ருதமத்தே² அவத்வா விவட்டங் நீஹரித்வா கதே²தப்³ப³ங் விமுத்திரஸத்தா ப⁴க³வதோ தே³ஸனாய.

    Sādhu sādhūti bhāsatoti dhammakathāya anumodanavasena ‘‘sādhu sādhū’’ti bhāsato. Uppalaṃva yathodaketi yathā uppalaṃ uppalagandho mukhato nibbattoti. Vaṭṭameva kathitanti yathārutavasena vuttaṃ. Yadipi evaṃ vuttaṃ, tathāpi yathārutamatthe avatvā vivaṭṭaṃ nīharitvā kathetabbaṃ vimuttirasattā bhagavato desanāya.

    ரூபாதி³வக்³க³வண்ணனா நிட்டி²தா.

    Rūpādivaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    இதி மனோரத²பூரணியா அங்கு³த்தரனிகாய-அட்ட²கதா²ய

    Iti manorathapūraṇiyā aṅguttaranikāya-aṭṭhakathāya

    பட²மவக்³க³வண்ணனாய அனுத்தானத்த²தீ³பனா நிட்டி²தா.

    Paṭhamavaggavaṇṇanāya anuttānatthadīpanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / ஸுத்தபிடக • Suttapiṭaka / அங்கு³த்தரனிகாய • Aṅguttaranikāya
    1. ரூபாதி³வக்³கோ³ • 1. Rūpādivaggo
    2. நீவரணப்பஹானவக்³கோ³ • 2. Nīvaraṇappahānavaggo

    அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / ஸுத்தபிடக (அட்ட²கதா²) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / அங்கு³த்தரனிகாய (அட்ட²கதா²) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
    1. ரூபாதி³வக்³க³வண்ணனா • 1. Rūpādivaggavaṇṇanā
    2. நீவரணப்பஹானவக்³க³வண்ணனா • 2. Nīvaraṇappahānavaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact