Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੇ

    Aṅguttaranikāye

    ਏਕਕਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ

    Ekakanipāta-aṭṭhakathā

    ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾ

    Ganthārambhakathā

    ‘‘ਕਰੁਣਾਸੀਤਲਹਦਯਂ , ਪਞ੍ਞਾਪਜ੍ਜੋਤવਿਹਤਮੋਹਤਮਂ।

    ‘‘Karuṇāsītalahadayaṃ , paññāpajjotavihatamohatamaṃ;

    ਸਨਰਾਮਰਲੋਕਗਰੁਂ, વਨ੍ਦੇ ਸੁਗਤਂ ਗਤਿવਿਮੁਤ੍ਤਂ॥

    Sanarāmaralokagaruṃ, vande sugataṃ gativimuttaṃ.

    ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ, ਭਾવੇਤ੍વਾ ਚੇવ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਚ।

    ‘‘Buddhopi buddhabhāvaṃ, bhāvetvā ceva sacchikatvā ca;

    ਯਂ ਉਪਗਤੋ ਗਤਮਲਂ, વਨ੍ਦੇ ਤਮਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਂ

    Yaṃ upagato gatamalaṃ, vande tamanuttaraṃ dhammaṃ.

    ‘‘ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਓਰਸਾਨਂ, ਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਮਾਰਸੇਨਮਥਨਾਨਂ।

    ‘‘Sugatassa orasānaṃ, puttānaṃ mārasenamathanānaṃ;

    ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਮੂਹਂ, ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦੇ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘਂ

    Aṭṭhannampi samūhaṃ, sirasā vande ariyasaṅghaṃ.

    ‘‘ਇਤਿ ਮੇ ਪਸਨ੍ਨਮਤਿਨੋ, ਰਤਨਤ੍ਤਯવਨ੍ਦਨਾਮਯਂ ਪੁਞ੍ਞਂ।

    ‘‘Iti me pasannamatino, ratanattayavandanāmayaṃ puññaṃ;

    ਯਂ ਸੁવਿਹਤਨ੍ਤਰਾਯੋ, ਹੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ॥

    Yaṃ suvihatantarāyo, hutvā tassānubhāvena.

    ‘‘ਏਕਕਦੁਕਾਦਿਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਾਗਮવਰਸ੍ਸ

    ‘‘Ekakadukādipaṭimaṇḍitassa aṅguttarāgamavarassa;

    ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਪੁਙ੍ਗવਾਨਂ, વਿਚਿਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨਜਨਨਸ੍ਸ॥

    Dhammakathikapuṅgavānaṃ, vicittapaṭibhānajananassa.

    ‘‘ਅਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ, ਅਟ੍ਠਕਥਾ ਆਦਿਤੋ વਸਿਸਤੇਹਿ।

    ‘‘Atthappakāsanatthaṃ, aṭṭhakathā ādito vasisatehi;

    ਪਞ੍ਚਹਿ ਯਾ ਸਙ੍ਗੀਤਾ, ਅਨੁਸਙ੍ਗੀਤਾ ਚ ਪਚ੍ਛਾਪਿ॥

    Pañcahi yā saṅgītā, anusaṅgītā ca pacchāpi.

    ‘‘ਸੀਹਲ਼ਦੀਪਂ ਪਨ ਆਭਤਾਥ વਸਿਨਾ ਮਹਾਮਹਿਨ੍ਦੇਨ।

    ‘‘Sīhaḷadīpaṃ pana ābhatātha vasinā mahāmahindena;

    ਠਪਿਤਾ ਸੀਹਲ਼ਭਾਸਾਯ, ਦੀਪવਾਸੀਨਮਤ੍ਥਾਯ॥

    Ṭhapitā sīhaḷabhāsāya, dīpavāsīnamatthāya.

    ‘‘ਅਪਨੇਤ੍વਾਨ ਤਤੋਹਂ, ਸੀਹਲ਼ਭਾਸਂ ਮਨੋਰਮਂ ਭਾਸਂ।

    ‘‘Apanetvāna tatohaṃ, sīhaḷabhāsaṃ manoramaṃ bhāsaṃ;

    ਤਨ੍ਤਿਨਯਾਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ, ਆਰੋਪੇਨ੍ਤੋ વਿਗਤਦੋਸਂ॥

    Tantinayānucchavikaṃ, āropento vigatadosaṃ.

    ‘‘ਸਮਯਂ ਅવਿਲੋਮੇਨ੍ਤੋ, ਥੇਰਾਨਂ ਥੇਰવਂਸਦੀਪਾਨਂ।

    ‘‘Samayaṃ avilomento, therānaṃ theravaṃsadīpānaṃ;

    ਸੁਨਿਪੁਣવਿਨਿਚ੍ਛਯਾਨਂ, ਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਨਿવਾਸੀਨਂ॥

    Sunipuṇavinicchayānaṃ, mahāvihāre nivāsīnaṃ.

    ‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਾਗਤਮਤ੍ਥਂ, ਅਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸਯਿਸ੍ਸਾਮਿ।

    ‘‘Hitvā punappunāgatamatthaṃ, atthaṃ pakāsayissāmi;

    ਸੁਜਨਸ੍ਸ ਚ ਤੁਟ੍ਠਤ੍ਥਂ, ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਤ੍ਥਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ॥

    Sujanassa ca tuṭṭhatthaṃ, ciraṭṭhitatthañca dhammassa.

    ‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਪਭੂਤੀਨਂ, ਨਗਰਾਨਂ વਣ੍ਣਨਾ ਕਤਾ ਹੇਟ੍ਠਾ।

    ‘‘Sāvatthipabhūtīnaṃ, nagarānaṃ vaṇṇanā katā heṭṭhā;

    ਦੀਘਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝਿਮਸ੍ਸ ਚ, ਯਾ ਮੇ ਅਤ੍ਥਂ વਦਨ੍ਤੇਨ॥

    Dīghassa majjhimassa ca, yā me atthaṃ vadantena.

    ‘‘વਿਤ੍ਥਾਰવਸੇਨ ਸੁਦਂ, વਤ੍ਥੂਨਿ ਚ ਤਤ੍ਥ ਯਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।

    ‘‘Vitthāravasena sudaṃ, vatthūni ca tattha yāni vuttāni;

    ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਨ ਇਧ ਭਿਯ੍ਯੋ, વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ॥

    Tesampi na idha bhiyyo, vitthārakathaṃ karissāmi.

    ‘‘ਸੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥਾ, ਨ વਿਨਾ વਤ੍ਥੂਹਿ ਯੇ ਪਕਾਸਨ੍ਤਿ।

    ‘‘Suttānaṃ pana atthā, na vinā vatthūhi ye pakāsanti;

    ਤੇਸਂ ਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ, વਤ੍ਥੂਨਿਪਿ ਦਸ੍ਸਯਿਸ੍ਸਾਮਿ॥

    Tesaṃ pakāsanatthaṃ, vatthūnipi dassayissāmi.

    ‘‘ਸੀਲਕਥਾ ਧੁਤਧਮ੍ਮਾ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਚੇવ ਸਬ੍ਬਾਨਿ।

    ‘‘Sīlakathā dhutadhammā, kammaṭṭhānāni ceva sabbāni;

    ਚਰਿਯਾવਿਧਾਨਸਹਿਤੋ, ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਿਤ੍ਥਾਰੋ॥

    Cariyāvidhānasahito, jhānasamāpattivitthāro.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਾ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ, ਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਕਲਨਨਿਚ੍ਛਯੋ ਚੇવ।

    ‘‘Sabbā ca abhiññāyo, paññāsaṅkalananicchayo ceva;

    ਖਨ੍ਧਾਧਾਤਾਯਤਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਅਰਿਯਾਨਿ ਚੇવ ਚਤ੍ਤਾਰਿ॥

    Khandhādhātāyatanindriyāni, ariyāni ceva cattāri.

    ‘‘ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਦੇਸਨਾ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਨਿਪੁਣਨਯਾ।

    ‘‘Saccāni paccayākāradesanā suparisuddhanipuṇanayā;

    ਅવਿਮੁਤ੍ਤਤਨ੍ਤਿਮਗ੍ਗਾ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾ ਚੇવ॥

    Avimuttatantimaggā, vipassanābhāvanā ceva.

    ‘‘ਇਤਿ ਪਨ ਸਬ੍ਬਂ ਯਸ੍ਮਾ, વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਮਯਾ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ।

    ‘‘Iti pana sabbaṃ yasmā, visuddhimagge mayā suparisuddhaṃ;

    વੁਤ੍ਤਂ ਤਸ੍ਮਾ ਭਿਯ੍ਯੋ, ਨ ਤਂ ਇਧ વਿਚਾਰਯਿਸ੍ਸਾਮਿ॥

    Vuttaṃ tasmā bhiyyo, na taṃ idha vicārayissāmi.

    ‘‘ਮਜ੍ਝੇ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੋ, ਏਸ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਆਗਮਾਨਞ੍ਹਿ।

    ‘‘Majjhe visuddhimaggo, esa catunnampi āgamānañhi;

    ਠਤ੍વਾ ਪਕਾਸਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਯਥਾਭਾਸਿਤਮਤ੍ਥਂ॥

    Ṭhatvā pakāsayissati, tattha yathābhāsitamatthaṃ.

    ‘‘ਇਚ੍ਚੇવ ਕਤੋ ਤਸ੍ਮਾ, ਤਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾਨ ਸਦ੍ਧਿਮੇਤਾਯ।

    ‘‘Icceva kato tasmā, tampi gahetvāna saddhimetāya;

    ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ વਿਜਾਨਥ, ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਅਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Aṭṭhakathāya vijānatha, aṅguttaranissitaṃ attha’’nti.

    ਸਂਖੇਪਕਥਾ

    Saṃkhepakathā

    ੧. ਰੂਪਾਦਿવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    1. Rūpādivaggavaṇṇanā

    ਤਤ੍ਥ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਾਗਮੋ ਨਾਮ ਏਕਕਨਿਪਾਤੋ ਦੁਕਨਿਪਾਤੋ ਤਿਕਨਿਪਾਤੋ ਚਤੁਕ੍ਕਨਿਪਾਤੋ ਪਞ੍ਚਕਨਿਪਾਤੋ ਛਕ੍ਕਨਿਪਾਤੋ ਸਤ੍ਤਕਨਿਪਾਤੋ ਅਟ੍ਠਕਨਿਪਾਤੋ ਨવਕਨਿਪਾਤੋ ਦਸਕਨਿਪਾਤੋ ਏਕਾਦਸਕਨਿਪਾਤੋਤਿ ਏਕਾਦਸ ਨਿਪਾਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਤੋ –

    Tattha aṅguttarāgamo nāma ekakanipāto dukanipāto tikanipāto catukkanipāto pañcakanipāto chakkanipāto sattakanipāto aṭṭhakanipāto navakanipāto dasakanipāto ekādasakanipātoti ekādasa nipātā honti. Suttato –

    ‘‘ਨવ ਸੁਤ੍ਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਸਤਾਨਿ ਚ।

    ‘‘Nava suttasahassāni, pañca suttasatāni ca;

    ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਾਗਮੇ’’॥

    Sattapaññāsa suttāni, honti aṅguttarāgame’’.

    ਤਸ੍ਸ ਨਿਪਾਤੇਸੁ ਏਕਕਨਿਪਾਤੋ ਆਦਿ, ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਦਾਨਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਲੇ વੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦਾਨਮਾਦਿ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਪਠਮਮਹਾਸਙ੍ਗੀਤਿ ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ ਆਦਿਮ੍ਹਿ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ ਤਤ੍ਥ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Tassa nipātesu ekakanipāto ādi, suttesu cittapariyādānasuttaṃ. Tassāpi ‘‘evaṃ me suta’’ntiādikaṃ āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ nidānamādi. Sā panesā paṭhamamahāsaṅgīti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya ādimhi vitthāritā, tasmā sā tattha vitthāritanayeneva veditabbā.

    ਨਿਦਾਨવਣ੍ਣਨਾ

    Nidānavaṇṇanā

    . ਯਂ ਪਨੇਤਂ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਨਿਦਾਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਏવਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਪਦਂ, ਮੇਤਿਆਦੀਨਿ ਨਾਮਪਦਾਨਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ વੀਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗਪਦਂ, ਹਰਤੀਤਿ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਾવ ਨਯੇਨ ਪਦવਿਭਾਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    1. Yaṃ panetaṃ ‘‘evaṃ me suta’’ntiādikaṃ nidānaṃ, tattha evanti nipātapadaṃ, metiādīni nāmapadāni. Sāvatthiyaṃ viharatīti ettha ti upasaggapadaṃ, haratīti ākhyātapadanti iminā tāva nayena padavibhāgo veditabbo.

    ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਏવਂਸਦ੍ਦੋ ਤਾવ ਉਪਮੂਪਦੇਸ-ਸਮ੍ਪਹਂਸਨ-ਗਰਹਣવਚਨ-ਸਮ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹਾਕਾਰਨਿਦਸ੍ਸਨਾવਧਾਰਣਾਦਿ-ਅਨੇਕਤ੍ਥਪ੍ਪਭੇਦੋ। ਤਥਾ ਹੇਸ ‘‘ਏવਂ ਜਾਤੇਨ ਮਚ੍ਚੇਨ, ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਕੁਸਲਂ ਬਹੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਧ॰ ਪ॰ ੫੩) ਉਪਮਾਯਂ ਆਗਤੋ। ‘‘ਏવਂ ਤੇ ਅਭਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੨੨) ਉਪਦੇਸੇ। ‘‘ਏવਮੇਤਂ ਭਗવਾ, ਏવਮੇਤਂ ਸੁਗਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੬) ਸਮ੍ਪਹਂਸਨੇ। ‘‘ਏવਮੇવਂ ਪਨਾਯਂ વਸਲੀ ਯਸ੍ਮਿਂ વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ ਤਸ੍ਸ ਮੁਣ੍ਡਕਸ੍ਸ ਸਮਣਕਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੭) ਗਰਹਣੇ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧) વਚਨਸਮ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੇ। ‘‘ਏવਂ ਬ੍ਯਾਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੯੮) ਆਕਾਰੇ। ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਮਾਣવਕ, ਯੇਨ ਸਮਣੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨੇਨ ਸਮਣਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛ – ‘ਸੁਭੋ ਮਾਣવੋ ਤੋਦੇਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਭવਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ…ਪੇ॰… ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ, ਏવਞ੍ਚ વਦੇਹਿ ‘‘ਸਾਧੁ ਕਿਰ ਭવਂ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਸੁਭਸ੍ਸ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਤੋਦੇਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ, ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਤੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੪੫) ਨਿਦਸ੍ਸਨੇ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਕਾਲਾਮਾ, ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਾ વਾ ਅਕੁਸਲਾ વਾਤਿ? ਅਕੁਸਲਾ, ਭਨ੍ਤੇ। ਸਾવਜ੍ਜਾ વਾ ਅਨવਜ੍ਜਾ વਾਤਿ? ਸਾવਜ੍ਜਾ, ਭਨ੍ਤੇ। વਿਞ੍ਞੁਗਰਹਿਤਾ વਾ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥਾ વਾਤਿ? વਿਞ੍ਞੁਗਰਹਿਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ। ਸਮਤ੍ਤਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨੋ વਾ, ਕਥਂ વੋ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀਤਿ? ਸਮਤ੍ਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਨੋ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੬) ਅવਧਾਰਣੇ। ਸ੍વਾਯਮਿਧ ਆਕਾਰਨਿਦਸ੍ਸਨਾવਧਾਰਣੇਸੁ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    Atthato pana evaṃsaddo tāva upamūpadesa-sampahaṃsana-garahaṇavacana-sampaṭiggahākāranidassanāvadhāraṇādi-anekatthappabhedo. Tathā hesa ‘‘evaṃ jātena maccena, kattabbaṃ kusalaṃ bahu’’nti evamādīsu (dha. pa. 53) upamāyaṃ āgato. ‘‘Evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ te paṭikkamitabba’’ntiādīsu (a. ni. 4.122) upadese. ‘‘Evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’tiādīsu (a. ni. 3.66) sampahaṃsane. ‘‘Evamevaṃ panāyaṃ vasalī yasmiṃ vā tasmiṃ vā tassa muṇḍakassa samaṇakassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.187) garahaṇe. ‘‘Evaṃ, bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosu’’ntiādīsu (ma. ni. 1.1) vacanasampaṭiggahe. ‘‘Evaṃ byākho ahaṃ, bhante, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.398) ākāre. ‘‘Ehi tvaṃ, māṇavaka, yena samaṇo ānando tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘subho māṇavo todeyyaputto bhavantaṃ ānandaṃ appābādhaṃ…pe… phāsuvihāraṃ pucchatī’ti, evañca vadehi ‘‘sādhu kira bhavaṃ ānando yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ, tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’tiādīsu (dī. ni. 1.445) nidassane. ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, kālāmā, ime dhammā kusalā vā akusalā vāti? Akusalā, bhante. Sāvajjā vā anavajjā vāti? Sāvajjā, bhante. Viññugarahitā vā viññuppasatthā vāti? Viññugarahitā, bhante. Samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti no vā, kathaṃ vo ettha hotīti? Samattā, bhante, samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, evaṃ no ettha hotī’’tiādīsu (a. ni. 3.66) avadhāraṇe. Svāyamidha ākāranidassanāvadhāraṇesu daṭṭhabbo.

    ਤਤ੍ਥ ਆਕਾਰਤ੍ਥੇਨ ਏવਂਸਦ੍ਦੇਨ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ – ਨਾਨਾਨਯਨਿਪੁਣਂ ਅਨੇਕਜ੍ਝਾਸਯਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿવਿਧਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਤ੍ਥਦੇਸਨਾਪਟਿવੇਧਗਮ੍ਭੀਰਂ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਕਸਕਭਾਸਾਨੁਰੂਪਤੋ ਸੋਤਪਥਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਕੋ ਸਮਤ੍ਥੋ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ, ਸਬ੍ਬਥਾਮੇਨ ਪਨ ਸੋਤੁਕਾਮਤਂ ਜਨੇਤ੍વਾਪਿ ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ, ਮਯਾਪਿ ਏਕੇਨਾਕਾਰੇਨ ਸੁਤਨ੍ਤਿ।

    Tattha ākāratthena evaṃsaddena etamatthaṃ dīpeti – nānānayanipuṇaṃ anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ atthabyañjanasampannaṃ vividhapāṭihāriyaṃ dhammatthadesanāpaṭivedhagambhīraṃ sabbasattānaṃ sakasakabhāsānurūpato sotapathamāgacchantaṃ tassa bhagavato vacanaṃ sabbappakārena ko samattho viññātuṃ, sabbathāmena pana sotukāmataṃ janetvāpi evaṃ me sutaṃ, mayāpi ekenākārena sutanti.

    ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੇਨ ‘‘ਨਾਹਂ ਸਯਮ੍ਭੂ, ਨ ਮਯਾ ਇਦਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਮੋਚੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ, ਮਯਾਪਿ ਏવਂ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਕਲਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Nidassanatthena ‘‘nāhaṃ sayambhū, na mayā idaṃ sacchikata’’nti attānaṃ parimocento ‘‘evaṃ me sutaṃ, mayāpi evaṃ suta’’nti idāni vattabbaṃ sakalaṃ suttaṃ nidasseti.

    ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇਨ ‘‘ਏਤਦਗ੍ਗਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਮ ਸਾવਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਆਨਨ੍ਦੋ, ਸਤਿਮਨ੍ਤਾਨਂ, ਗਤਿਮਨ੍ਤਾਨਂ, ਧਿਤਿਮਨ੍ਤਾਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਯਦਿਦਂ ਆਨਨ੍ਦੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੯, ੨੨੩) ਏવਂ ਭਗવਤਾ , ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮਕੁਸਲੋ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕੁਸਲੋ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਕੁਸਲੋ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਕੁਸਲੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੬੯) ਏવਂ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਚ ਪਸਤ੍ਥਭਾવਾਨੁਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਾਰਣਬਲਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸੋਤੁਕਾਮਤਂ ਜਨੇਤਿ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਤ੍ਥਤੋ વਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ વਾ ਅਨੂਨਮਨਧਿਕਂ, ਏવਮੇવ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।

    Avadhāraṇatthena ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutānaṃ yadidaṃ ānando, satimantānaṃ, gatimantānaṃ, dhitimantānaṃ, upaṭṭhākānaṃ yadidaṃ ānando’’ti (a. ni. 1.219, 223) evaṃ bhagavatā , ‘‘āyasmā ānando atthakusalo dhammakusalo byañjanakusalo niruttikusalo pubbāparakusalo’’ti (a. ni. 5.169) evaṃ dhammasenāpatinā ca pasatthabhāvānurūpaṃ attano dhāraṇabalaṃ dassento sattānaṃ sotukāmataṃ janeti ‘‘evaṃ me sutaṃ, tañca kho atthato vā byañjanato vā anūnamanadhikaṃ, evameva, na aññathā daṭṭhabba’’nti.

    ਮੇਸਦ੍ਦੋ ਤੀਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ‘‘ਗਾਥਾਭਿਗੀਤਂ ਮੇ ਅਭੋਜਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੮੧; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੯੪) ਮਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੂ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੮੮) ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭવਥਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯) ਮਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਧ ਪਨ ‘‘ਮਯਾ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ, ‘‘ਮਮ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਅਤ੍ਥਦ੍વਯੇ ਯੁਜ੍ਜਤਿ।

    Mesaddo tīsu atthesu dissati. Tathā hissa ‘‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’’ntiādīsu (su. ni. 81; saṃ. ni. 1.194) mayāti attho. ‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.88) mayhanti attho. ‘‘Dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavathā’’tiādīsu (ma. ni. 1.29) mamāti attho. Idha pana ‘‘mayā suta’’nti ca, ‘‘mama suta’’nti ca atthadvaye yujjati.

    ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਸੁਤਸਦ੍ਦੋ ਸਉਪਸਗ੍ਗੋ ਚ ਅਨੁਪਸਗ੍ਗੋ ਚ ਗਮਨ-વਿਸ੍ਸੁਤ-ਕਿਲਿਨ੍ਨਉਪਚਿਤਾਨੁਯੋਗ-ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯ-ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰવਿਞ੍ਞਾਤਾਦਿਅਨੇਕਤ੍ਥਪ੍ਪਭੇਦੋ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ – ‘‘ਸੇਨਾਯ ਪਸੁਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸੁਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਉਦਾ॰ ੧੧) વਿਸ੍ਸੁਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅવਸ੍ਸੁਤਾ ਅવਸ੍ਸੁਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਾਚਿ॰ ੬੫੭) ਕਿਲਿਨ੍ਨਾਕਿਲਿਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸੁਤਂ ਅਨਪ੍ਪਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਖੁ॰ ਪਾ॰ ੭-੧੨) ਉਪਚਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਯੇ ਝਾਨਪ੍ਪਸੁਤਾ ਧੀਰਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੮੧) ਝਾਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤਂ ਮੁਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੧) ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸੁਤਧਰੋ ਸੁਤਸਨ੍ਨਿਚਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੩੯) ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰવਿਞ੍ਞਾਤਧਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਧ ਪਨਸ੍ਸ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰਿਤਨ੍ਤਿ વਾ ਉਪਧਾਰਣਨ੍ਤਿ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮੇ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਹਿ ਮਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੇ ਸਤਿ ‘‘ਏવਂ ਮਯਾ ਸੁਤਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਮਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੇ ਸਤਿ ‘‘ਏવਂ ਮਮ ਸੁਤਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿ।

    Sutanti ayaṃ sutasaddo saupasaggo ca anupasaggo ca gamana-vissuta-kilinnaupacitānuyoga-sotaviññeyya-sotadvārānusāraviññātādianekatthappabhedo. Tathā hissa – ‘‘senāya pasuto’’tiādīsu gacchantoti attho. ‘‘Sutadhammassa passato’’tiādīsu (udā. 11) vissutadhammassāti attho. ‘‘Avassutā avassutassā’’tiādīsu (pāci. 657) kilinnākilinnassāti attho. ‘‘Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappaka’’ntiādīsu (khu. pā. 7-12) upacitanti attho. ‘‘Ye jhānappasutā dhīrā’’tiādīsu (dha. pa. 181) jhānānuyuttāti attho. ‘‘Diṭṭhaṃ sutaṃ muta’’ntiādīsu (ma. ni. 1.241) sotaviññeyyanti attho. ‘‘Sutadharo sutasannicayo’’tiādīsu (ma. ni. 1.339) sotadvārānusāraviññātadharoti attho. Idha panassa sotadvārānusārena upadhāritanti vā upadhāraṇanti vāti attho. Me-saddassa hi mayāti atthe sati ‘‘evaṃ mayā sutaṃ sotadvārānusārena upadhārita’’nti yujjati. Mamāti atthe sati ‘‘evaṃ mama sutaṃ sotadvārānusārena upadhāraṇa’’nti yujjati.

    ਏવਮੇਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਪਦੇਸੁ ਏવਨ੍ਤਿ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿવਿਞ੍ਞਾਣਕਿਚ੍ਚਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਮੇਤਿ વੁਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਾਣਸਮਙ੍ਗਿਪੁਗ੍ਗਲਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸવਨਭਾવਪਟਿਕ੍ਖੇਪਤੋ ਅਨੂਨਾਧਿਕਾવਿਪਰੀਤਗ੍ਗਹਣਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਤਥਾ ਏવਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਯ વਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿਯਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪવਤ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਨਂ। ਮੇਤਿ ਅਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਸਨਂ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਕਾਸਨਂ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ – ‘‘ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪવਤ੍ਤਾਯ વਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿਯਾ ਮਯਾ ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਕਤਂ, ਇਦਂ ਪਨ ਕਤਂ, ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਤੋ’’ਤਿ।

    Evametesu tīsu padesu evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassanaṃ. Meti vuttaviññāṇasamaṅgipuggalanidassanaṃ. Sutanti assavanabhāvapaṭikkhepato anūnādhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ. Tathā evanti tassā sotadvārānusārena pavattāya viññāṇavīthiyā nānappakārena ārammaṇe pavattabhāvappakāsanaṃ. Meti attappakāsanaṃ. Sutanti dhammappakāsanaṃ. Ayañhettha saṅkhepo – ‘‘nānappakārena ārammaṇe pavattāya viññāṇavīthiyā mayā na aññaṃ kataṃ, idaṃ pana kataṃ, ayaṃ dhammo suto’’ti.

    ਤਥਾ ਏવਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਸਨਂ। ਮੇਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਪ੍ਪਕਾਸਨਂ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਕਿਚ੍ਚਪ੍ਪਕਾਸਨਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਮਯਾ ਏવਂ ਸੁਤਨ੍ਤਿ।

    Tathā evanti niddisitabbappakāsanaṃ. Meti puggalappakāsanaṃ. Sutanti puggalakiccappakāsanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ suttaṃ niddisissāmi, taṃ mayā evaṃ sutanti.

    ਤਥਾ ਏવਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਨਾਨਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਨਾਨਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਹਣਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨਾਨਾਕਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏવਨ੍ਤਿ ਹਿ ਅਯਂ ਆਕਾਰਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਮੇਤਿ ਕਤ੍ਤੁਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਿਸਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਨਾਨਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇਨ ਤਂਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਕਤ੍ਤੁ વਿਸਯੇ ਗਹਣਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤਂ ਹੋਤਿ।

    Tathā evanti yassa cittasantānassa nānākārappavattiyā nānatthabyañjanaggahaṇaṃ hoti, tassa nānākāraniddeso. Evanti hi ayaṃ ākārapaññatti. Meti kattuniddeso. Sutanti visayaniddeso. Ettāvatā nānākārappavattena cittasantānena taṃsamaṅgino kattu visaye gahaṇasanniṭṭhānaṃ kataṃ hoti.

    ਅਥ વਾ ਏવਨ੍ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਕਿਚ੍ਚਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਕਿਚ੍ਚਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਮੇਤਿ ਉਭਯਕਿਚ੍ਚਯੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ – ਮਯਾ ਸવਨਕਿਚ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸਮਙ੍ਗਿਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣવਸੇਨ ਲਦ੍ਧਸવਨਕਿਚ੍ਚવੋਹਾਰੇਨ ਸੁਤਨ੍ਤਿ।

    Atha vā evanti puggalakiccaniddeso. Sutanti viññāṇakiccaniddeso. Meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso. Ayaṃ panettha saṅkhepo – mayā savanakiccaviññāṇasamaṅginā puggalena viññāṇavasena laddhasavanakiccavohārena sutanti.

    ਤਤ੍ਥ ਏવਨ੍ਤਿ ਚ ਮੇਤਿ ਚ ਸਚ੍ਚਿਕਟ੍ਠਪਰਮਤ੍ਥવਸੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਕਿਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਤਂ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਂ ਏવਨ੍ਤਿ વਾ ਮੇਤਿ વਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭੇਥ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਯਞ੍ਹਿ ਤਂ ਏਤ੍ਥ ਸੋਤੇਨ ਉਪਲਦ੍ਧਂ, ਤਂ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਏવਨ੍ਤਿ ਚ ਮੇਤਿ ਚ ਤਂ ਤਂ ਉਪਾਦਾਯ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਉਪਾਦਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਨਿ ਉਪਨਿਧਾਯ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਉਪਨਿਧਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ।

    Tattha evanti ca meti ca saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññatti. Kiñhettha taṃ paramatthato atthi, yaṃ evanti vā meti vā niddesaṃ labhetha. Sutanti vijjamānapaññatti. Yañhi taṃ ettha sotena upaladdhaṃ, taṃ paramatthato vijjamānanti. Tathā evanti ca meti ca taṃ taṃ upādāya vattabbato upādāpaññatti. Sutanti diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato upanidhāpaññatti.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ਏવਨ੍ਤਿ વਚਨੇਨ ਅਸਮ੍ਮੋਹਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਪਟਿવੇਧਸਮਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਚਨੇਨ ਸੁਤਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਮੋਸਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਸੁਤਂ ਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਸੋ ਕਾਲਨ੍ਤਰੇਨ ਮਯਾ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਮੋਹੇਨ ਪਞ੍ਞਾਸਿਦ੍ਧਿ, ਅਸਮ੍ਮੋਸੇਨ ਪਨ ਸਤਿਸਿਦ੍ਧਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਸਤਿਯਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾવਧਾਰਣਸਮਤ੍ਥਤਾ, ਸਤਿਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਪਟਿવੇਧਸਮਤ੍ਥਤਾ। ਤਦੁਭਯਸਮਤ੍ਥਤਾਯੋਗੇਨ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕੋਸਸ੍ਸ ਅਨੁਪਾਲਨਸਮਤ੍ਥਤੋ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਤ੍ਤਸਿਦ੍ਧਿ।

    Ettha ca evanti vacanena asammohaṃ dīpeti. Na hi sammūḷho nānappakārapaṭivedhasamattho hoti. Sutanti vacanena sutassa asammosaṃ dīpeti. Yassa hi sutaṃ sammuṭṭhaṃ hoti, na so kālantarena mayā sutanti paṭijānāti. Iccassa asammohena paññāsiddhi, asammosena pana satisiddhi. Tattha paññāpubbaṅgamāya satiyā byañjanāvadhāraṇasamatthatā, satipubbaṅgamāya paññāya atthapaṭivedhasamatthatā. Tadubhayasamatthatāyogena atthabyañjanasampannassa dhammakosassa anupālanasamatthato dhammabhaṇḍāgārikattasiddhi.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਏવਨ੍ਤਿ વਚਨੇਨ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਦੀਪੇਤਿ, ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਹਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਪਟਿવੇਧਾਭਾવਤੋ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਚਨੇਨ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਂ ਦੀਪੇਤਿ, વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸવਨਾਭਾવਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ‘‘ਨ ਮਯਾ ਸੁਤਂ , ਪੁਨ ਭਣਥਾ’’ਤਿ ਭਣਤਿ। ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਸਮ੍ਮਾਪਣਿਧਿਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਚ ਕਤਪੁਞ੍ਞਤਂ ਸਾਧੇਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਕਤਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਤਦਭਾવਤੋ। ਤਥਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਞ੍ਚ ਸਾਧੇਤਿ। ਨ ਹਿ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਸੋਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਨ ਚ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੇ ਅਨੁਪਸ੍ਸਯਮਾਨਸ੍ਸ ਸવਨਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ।

    Aparo nayo – evanti vacanena yoniso manasikāraṃ dīpeti, ayoniso manasikaroto hi nānappakārapaṭivedhābhāvato. Sutanti vacanena avikkhepaṃ dīpeti, vikkhittacittassa savanābhāvato. Tathā hi vikkhittacitto puggalo sabbasampattiyā vuccamānopi ‘‘na mayā sutaṃ , puna bhaṇathā’’ti bhaṇati. Yoniso manasikārena cettha attasammāpaṇidhiṃ pubbe ca katapuññataṃ sādheti sammā appaṇihitattassa pubbe akatapuññassa vā tadabhāvato. Tathā avikkhepena saddhammassavanaṃ sappurisūpanissayañca sādheti. Na hi vikkhittacitto sotuṃ sakkoti, na ca sappurise anupassayamānassa savanaṃ atthīti.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਏવਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਸ ਨਾਨਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਨਾਨਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਹਣਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨਾਨਾਕਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਚ ਏવਂ ਭਦ੍ਦਕੋ ਆਕਾਰੋ ਨ ਸਮ੍ਮਾ ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਤ੍ਤਨੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਕਤਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਭਦ੍ਦਕੇਨਾਕਾਰੇਨ ਪਚ੍ਛਿਮਚਕ੍ਕਦ੍વਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤਨੋ ਦੀਪੇਤਿ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸવਨਯੋਗੇਨ ਪੁਰਿਮਚਕ੍ਕਦ੍વਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ। ਨ ਹਿ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪਦੇਸੇ વਸਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਿਰਹਿਤਸ੍ਸ વਾ ਸવਨਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਚਕ੍ਕਦ੍વਯਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਆਸਯਸੁਦ੍ਧਿ ਸਿਦ੍ਧਾ ਹੋਤਿ, ਪੁਰਿਮਚਕ੍ਕਦ੍વਯਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਪਯੋਗਸੁਦ੍ਧਿ। ਤਾਯ ਚ ਆਸਯਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਧਿਗਮਬ੍ਯਤ੍ਤਿਸਿਦ੍ਧਿ, ਪਯੋਗਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਆਗਮਬ੍ਯਤ੍ਤਿਸਿਦ੍ਧਿ। ਇਤਿ ਪਯੋਗਾਸਯਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆਗਮਾਧਿਗਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਂ વਿਯ ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ ਉਦਯਤੋ, ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ વਿਯ ਚ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਅਰਹਤਿ ਭਗવਤੋ વਚਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਭવਿਤੁਨ੍ਤਿ ਠਾਨੇ ਨਿਦਾਨਂ ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Aparo nayo – yasmā ‘‘evanti yassa cittasantānassa nānākārappavattiyā nānatthabyañjanaggahaṇaṃ hoti, tassa nānākāraniddeso’’ti vuttaṃ. So ca evaṃ bhaddako ākāro na sammā appaṇihitattano pubbe akatapuññassa vā hoti, tasmā evanti iminā bhaddakenākārena pacchimacakkadvayasampattimattano dīpeti. Sutanti savanayogena purimacakkadvayasampattiṃ. Na hi appatirūpadese vasato sappurisūpanissayavirahitassa vā savanaṃ atthi. Iccassa pacchimacakkadvayasiddhiyā āsayasuddhi siddhā hoti, purimacakkadvayasiddhiyā payogasuddhi. Tāya ca āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhi, payogasuddhiyā āgamabyattisiddhi. Iti payogāsayasuddhassa āgamādhigamasampannassa vacanaṃ aruṇuggaṃ viya sūriyassa udayato, yoniso manasikāro viya ca kusalakammassa, arahati bhagavato vacanassa pubbaṅgamaṃ bhavitunti ṭhāne nidānaṃ ṭhapento evaṃ me sutantiādimāha.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਏવਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਪਟਿવੇਧਦੀਪਕੇਨ વਚਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੋਤਬ੍ਬਭੇਦਪਟਿવੇਧਦੀਪਕੇਨ વਚਨੇਨ ਧਮ੍ਮਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਂ। ਏવਨ੍ਤਿ ਚ ਇਦਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਦੀਪਕવਚਨਂ ਭਾਸਮਾਨੋ ‘‘ਏਤੇ ਮਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਮਨਸਾ ਅਨੁਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ’’ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸવਨਯੋਗਦੀਪਕવਚਨਂ ਭਾਸਮਾਨੋ ‘‘ਬਹੂ ਮਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸੁਤਾ ਧਾਤਾ વਚਸਾ ਪਰਿਚਿਤਾ’’ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਦੁਭਯੇਨਪਿ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਸવਨੇ ਆਦਰਂ ਜਨੇਤਿ। ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਆਦਰੇਨ ਅਸ੍ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਮਹਤਾ ਹਿਤਾ ਪਰਿਬਾਹਿਰੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਦਰਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸੋਤਬ੍ਬੋਤਿ।

    Aparo nayo – evanti iminā nānappakārapaṭivedhadīpakena vacanena attano atthapaṭibhānapaṭisambhidāsampattisabbhāvaṃ dīpeti. Sutanti iminā sotabbabhedapaṭivedhadīpakena vacanena dhammaniruttipaṭisambhidāsampattisabbhāvaṃ. Evanti ca idaṃ yoniso manasikāradīpakavacanaṃ bhāsamāno ‘‘ete mayā dhammā manasā anupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā’’ti dīpeti. Sutanti idaṃ savanayogadīpakavacanaṃ bhāsamāno ‘‘bahū mayā dhammā sutā dhātā vacasā paricitā’’ti dīpeti. Tadubhayenapi atthabyañjanapāripūriṃ dīpento savane ādaraṃ janeti. Atthabyañjanaparipuṇṇaṃ hi dhammaṃ ādarena assuṇanto mahatā hitā paribāhiro hotīti ādaraṃ janetvā sakkaccaṃ dhammo sotabboti.

    ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਸਕਲੇਨ વਚਨੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਦਹਨ੍ਤੋ ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਭੂਮਿਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਭੂਮਿਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ। ਤਥਾ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤਿ। ‘‘ਕੇવਲਂ ਸੁਤਮੇવੇਤਂ ਮਯਾ , ਤਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਭਗવਤੋ વਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਮੋਚੇਤਿ , ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਅਪਦਿਸਤਿ, ਜਿਨવਚਨਂ ਅਪ੍ਪੇਤਿ, ਧਮ੍ਮਨੇਤ੍ਤਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤਿ।

    Evaṃ me sutanti iminā pana sakalena vacanena āyasmā ānando tathāgatappaveditaṃ dhammaṃ attano adahanto asappurisabhūmiṃ atikkamati, sāvakattaṃ paṭijānanto sappurisabhūmiṃ okkamati. Tathā asaddhammā cittaṃ vuṭṭhāpeti, saddhamme cittaṃ patiṭṭhāpeti. ‘‘Kevalaṃ sutamevetaṃ mayā , tasseva pana bhagavato vacana’’nti dīpento attānaṃ parimoceti , satthāraṃ apadisati, jinavacanaṃ appeti, dhammanettiṃ patiṭṭhāpeti.

    ਅਪਿਚ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਭਾવਂ ਅਪ੍ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਮવਚਨਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਮਿਦਂ ਮਯਾ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜવਿਸਾਰਦਸ੍ਸ ਦਸਬਲਧਰਸ੍ਸ ਆਸਭਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠਾਯਿਨੋ ਸੀਹਨਾਦਨਾਦਿਨੋ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਿਸ੍ਸਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਰਾਜਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤਿਨੋ ਧਮ੍ਮਦੀਪਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸਰਣਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮવਰਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਚਨਂ, ਨ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੇ વਾ ਧਮ੍ਮੇ વਾ ਪਦੇ વਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇ વਾ ਕਙ੍ਖਾ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ વਿਨਾਸੇਤਿ, ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ –

    Apica ‘‘evaṃ me suta’’nti attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimavacanaṃ vivaranto ‘‘sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayā tassa bhagavato catuvesārajjavisāradassa dasabaladharassa āsabhaṭṭhānaṭṭhāyino sīhanādanādino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarājassa dhammādhipatino dhammadīpassa dhammasaraṇassa saddhammavaracakkavattino sammāsambuddhassa vacanaṃ, na ettha atthe vā dhamme vā pade vā byañjane vā kaṅkhā vā vimati vā kattabbā’’ti sabbadevamanussānaṃ imasmiṃ dhamme assaddhiyaṃ vināseti, saddhāsampadaṃ uppādeti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘વਿਨਾਸਯਤਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਂ, ਸਦ੍ਧਂ વਡ੍ਢੇਤਿ ਸਾਸਨੇ।

    ‘‘Vināsayati assaddhaṃ, saddhaṃ vaḍḍheti sāsane;

    ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਮਿਚ੍ਚੇવਂ, વਦਂ ਗੋਤਮਸਾવਕੋ’’ਤਿ॥

    Evaṃ me sutamiccevaṃ, vadaṃ gotamasāvako’’ti.

    ਏਕਨ੍ਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਅਨਿਯਮਿਤਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਯਸਦ੍ਦੋ –

    Ekanti gaṇanaparicchedaniddeso. Samayanti paricchinnaniddeso. Ekaṃ samayanti aniyamitaparidīpanaṃ. Tattha samayasaddo –

    ‘‘ਸਮવਾਯੇ ਖਣੇ ਕਾਲੇ, ਸਮੂਹੇ ਹੇਤੁਦਿਟ੍ਠਿਸੁ।

    ‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;

    ਪਟਿਲਾਭੇ ਪਹਾਨੇ ਚ, ਪਟਿવੇਧੇ ਚ ਦਿਸ੍ਸਤਿ’’॥

    Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissati’’.

    ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ‘‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਸ੍વੇਪਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯਾਮ ਕਾਲਞ੍ਚ ਸਮਯਞ੍ਚ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੪੭) ਸਮવਾਯੋ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਏਕੋવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਣੋ ਚ ਸਮਯੋ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੨੯) ਖਣੋ। ‘‘ਉਣ੍ਹਸਮਯੋ ਪਰਿਲ਼ਾਹਸਮਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਾਚਿ॰ ੩੫੮) ਕਾਲੋ। ‘‘ਮਹਾਸਮਯੋ ਪવਨਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੩੨) ਸਮੂਹੋ। ‘‘ਸਮਯੋਪਿ ਖੋ ਤੇ ਭਦ੍ਦਾਲਿ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸਿ, ਭਗવਾ ਖੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਭਗવਾਪਿ ਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਤਿ ‘ਭਦ੍ਦਾਲਿ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾਸਨੇ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਅਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ’ਤਿ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਭਦ੍ਦਾਲਿ, ਸਮਯੋ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੩੫) ਹੇਤੁ। ‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਉਗ੍ਗਾਹਮਾਨੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਸਮਣਮੁਣ੍ਡਿਕਾਪੁਤ੍ਤੋ ਸਮਯਪ੍ਪવਾਦਕੇ ਤਿਨ੍ਦੁਕਾਚੀਰੇ ਏਕਸਾਲਕੇ ਮਲ੍ਲਿਕਾਯ ਆਰਾਮੇ ਪਟਿવਸਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੬੦) ਦਿਟ੍ਠਿ।

    Tathā hissa ‘‘appeva nāma svepi upasaṅkameyyāma kālañca samayañca upādāyā’’ti evamādīsu (dī. ni. 1.447) samavāyo attho. ‘‘Ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) khaṇo. ‘‘Uṇhasamayo pariḷāhasamayo’’tiādīsu (pāci. 358) kālo. ‘‘Mahāsamayo pavanasmi’’ntiādīsu (dī. ni. 2.332) samūho. ‘‘Samayopi kho te bhaddāli appaṭividdho ahosi, bhagavā kho sāvatthiyaṃ viharati, bhagavāpi maṃ jānissati ‘bhaddāli nāma bhikkhu satthu sāsane sikkhāya aparipūrakārī’ti, ayampi kho te, bhaddāli, samayo appaṭividdho ahosī’’tiādīsu (ma. ni. 2.135) hetu. ‘‘Tena kho pana samayena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme paṭivasatī’’tiādīsu (ma. ni. 2.260) diṭṭhi.

    ‘‘ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇ ਚ ਯੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਯੋ ਚਤ੍ਥੋ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕੋ।

    ‘‘Diṭṭhe dhamme ca yo attho, yo cattho samparāyiko;

    ਅਤ੍ਥਾਭਿਸਮਯਾ ਧੀਰੋ, ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥ –

    Atthābhisamayā dhīro, paṇḍitoti pavuccatī’’ti. –

    ਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੯) ਪਟਿਲਾਭੋ। ‘‘ਸਮ੍ਮਾ ਮਾਨਾਭਿਸਮਯਾ ਅਨ੍ਤਮਕਾਸਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮) ਪਹਾਨਂ। ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪੀਲ਼ਨਟ੍ਠੋ ਸਙ੍ਖਤਟ੍ਠੋ ਸਨ੍ਤਾਪਟ੍ਠੋ વਿਪਰਿਣਾਮਟ੍ਠੋ ਅਭਿਸਮਯਟ੍ਠੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੨.੮) ਪਟਿવੇਧੋ। ਇਧ ਪਨਸ੍ਸ ਕਾਲੋ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਸਂવਚ੍ਛਰ-ਉਤੁ-ਮਾਸ-ਅਡ੍ਢਮਾਸ-ਰਤ੍ਤਿ-ਦਿવ-ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹ-ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕ-ਸਾਯਨ੍ਹ-ਪਠਮ-ਮਜ੍ਝਿਮ- ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮ-ਮੁਹੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਕਾਲਪ੍ਪਭੇਦਭੂਤੇਸੁ ਸਮਯੇਸੁ ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।

    Ādīsu (saṃ. ni. 1.129) paṭilābho. ‘‘Sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassā’’tiādīsu (ma. ni. 1.28) pahānaṃ. ‘‘Dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho abhisamayaṭṭho’’tiādīsu (paṭi. ma. 2.8) paṭivedho. Idha panassa kālo attho. Tena saṃvacchara-utu-māsa-aḍḍhamāsa-ratti-diva-pubbaṇha-majjhanhika-sāyanha-paṭhama-majjhima- pacchimayāma-muhuttādīsu kālappabhedabhūtesu samayesu ekaṃ samayanti dīpeti.

    ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਏਤੇਸੁ ਸਂવਚ੍ਛਰਾਦੀਸੁ ਯਂ ਯਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਯਮ੍ਹਿ ਯਮ੍ਹਿ ਸਂવਚ੍ਛਰੇ ਉਤੁਮ੍ਹਿ ਮਾਸੇ ਪਕ੍ਖੇ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਦਿવਸਭਾਗੇ વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸੁવਿਦਿਤਂ ਸੁવવਤ੍ਥਾਪਿਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ ਅਸੁਕਸਂવਚ੍ਛਰੇ ਅਸੁਕਉਤੁਮ੍ਹਿ ਅਸੁਕਮਾਸੇ ਅਸੁਕਪਕ੍ਖੇ ਅਸੁਕਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਅਸੁਕਦਿવਸਭਾਗੇ વਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ ਧਾਰੇਤੁਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸਾਪੇਤੁਂ વਾ, ਬਹੁ ਚ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕੇਨੇવ ਪਦੇਨ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।

    Tattha kiñcāpi etesu saṃvaccharādīsu yaṃ yaṃ suttaṃ yamhi yamhi saṃvacchare utumhi māse pakkhe rattibhāge divasabhāge vā vuttaṃ, sabbaṃ taṃ therassa suviditaṃ suvavatthāpitaṃ paññāya. Yasmā pana ‘‘evaṃ me sutaṃ asukasaṃvacchare asukautumhi asukamāse asukapakkhe asukarattibhāge asukadivasabhāge vā’’ti evaṃ vutte na sakkā sukhena dhāretuṃ vā uddisituṃ vā uddisāpetuṃ vā, bahu ca vattabbaṃ hoti, tasmā ekeneva padena tamatthaṃ samodhānetvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.

    ਯੇ વਾ ਇਮੇ ਗਬ੍ਭੋਕ੍ਕਨ੍ਤਿਸਮਯੋ ਜਾਤਿਸਮਯੋ ਸਂવੇਗਸਮਯੋ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਸਮਯੋ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਸਮਯੋ ਮਾਰવਿਜਯਸਮਯੋ ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਸਮਯੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਸਮਯੋ ਦੇਸਨਾਸਮਯੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮਯੋਤਿ ਏવਮਾਦਯੋ ਭਗવਤੋ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਅਤਿવਿਯ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਾ ਅਨੇਕਕਾਲਪ੍ਪਭੇਦਾ ਏવ ਸਮਯਾ, ਤੇਸੁ ਸਮਯੇਸੁ ਦੇਸਨਾਸਮਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਯੋ ਚਾਯਂ ਞਾਣਕਰੁਣਾਕਿਚ੍ਚਸਮਯੇਸੁ ਕਰੁਣਾਕਿਚ੍ਚਸਮਯੋ, ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤ-ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਮਯੇਸੁ ਪਰਹਿਤ-ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਮਯੋ, ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਕਰਣੀਯਦ੍વਯਸਮਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮਿਕਥਾਸਮਯੋ, ਦੇਸਨਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਮਯੇਸੁ ਦੇਸਨਾਸਮਯੋ, ਤੇਸੁਪਿ ਸਮਯੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ।

    Ye vā ime gabbhokkantisamayo jātisamayo saṃvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakārikasamayo māravijayasamayo abhisambodhisamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo desanāsamayo parinibbānasamayoti evamādayo bhagavato devamanussesu ativiya suppakāsā anekakālappabhedā eva samayā, tesu samayesu desanāsamayasaṅkhātaṃ ekaṃ samayanti dīpeti. Yo cāyaṃ ñāṇakaruṇākiccasamayesu karuṇākiccasamayo, attahitaparahita-paṭipattisamayesu parahita-paṭipattisamayo, sannipatitānaṃ karaṇīyadvayasamayesu dhammikathāsamayo, desanāpaṭipattisamayesu desanāsamayo, tesupi samayesu aññataraṃ sandhāya ‘‘ekaṃ samaya’’nti āha.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਯਥਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਾਮਾવਚਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚ, ਇਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਸੁ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹੀ’’ਤਿ ਚ ਭੁਮ੍ਮવਚਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ, વਿਨਯੇ ਚ ‘‘ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਕਰਣવਚਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ, ਤਥਾ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਯੋਗવਚਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਥਾ, ਇਧ ਚ ਅਞ੍ਞਥਾ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭવਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤਪਦੇਸੁ ਚ ਅਧਿਕਰਣਤ੍ਥੋ ਭਾવੇਨਭਾવਲਕ੍ਖਣਤ੍ਥੋ ਚ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਅਧਿਕਰਣਂ ਹਿ ਕਾਲਤ੍ਥੋ ਸਮੂਹਤ੍ਥੋ ਚ ਸਮਯੋ, ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਫਸ੍ਸਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਖਣਸਮવਾਯਹੇਤੁਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਚ ਸਮਯਸ੍ਸ ਭਾવੇਨ ਤੇਸਂ ਭਾવੋ ਲਕ੍ਖੀਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਦਤ੍ਥਜੋਤਨਤ੍ਥਂ ਤਤ੍ਥ ਭੁਮ੍ਮવਚਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ।

    Kasmā panettha yathā abhidhamme ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacara’’nti ca, ito aññesu ca suttapadesu ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehī’’ti ca bhummavacanena niddeso kato, vinaye ca ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’ti karaṇavacanena niddeso kato, tathā akatvā ‘‘ekaṃ samaya’’nti upayogavacanena niddeso katoti. Tattha tathā, idha ca aññathā atthasambhavato. Tattha hi abhidhamme ito aññesu suttapadesu ca adhikaraṇattho bhāvenabhāvalakkhaṇattho ca sambhavati. Adhikaraṇaṃ hi kālattho samūhattho ca samayo, tattha vuttānaṃ phassādidhammānaṃ khaṇasamavāyahetusaṅkhātassa ca samayassa bhāvena tesaṃ bhāvo lakkhīyati, tasmā tadatthajotanatthaṃ tattha bhummavacanena niddeso kato.

    વਿਨਯੇ ਚ ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੋ ਕਰਣਤ੍ਥੋ ਚ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਯੋ ਹਿ ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਮਯੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਾਦੀਹਿਪਿ ਦੁਬ੍ਬਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ, ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨ ਕਰਣਭੂਤੇਨ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਪਯਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਹੇਤੁਞ੍ਚ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਭਗવਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਹਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਦਤ੍ਥਜੋਤਨਤ੍ਥਂ ਤਤ੍ਥ ਕਰਣવਚਨੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ।

    Vinaye ca hetuattho karaṇattho ca sambhavati. Yo hi so sikkhāpadapaññattisamayo sāriputtādīhipi dubbiññeyyo, tena samayena hetubhūtena karaṇabhūtena ca sikkhāpadāni paññāpayanto sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno bhagavā tattha tattha vihāsi. Tasmā tadatthajotanatthaṃ tattha karaṇavacanena niddeso kato.

    ਇਧ ਪਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਏવਂਜਾਤਿਕੇ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗਤ੍ਥੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਯਞ੍ਹਿ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਦੇਸੇਸਿ, ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਮੇવ ਤਂ ਸਮਯਂ ਕਰੁਣਾવਿਹਾਰੇਨ વਿਹਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਦਤ੍ਥਜੋਤਨਤ੍ਥਂ ਇਧ ਉਪਯੋਗવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ –

    Idha pana aññasmiñca evaṃjātike accantasaṃyogattho sambhavati. Yañhi samayaṃ bhagavā imaṃ aññaṃ vā suttantaṃ desesi, accantameva taṃ samayaṃ karuṇāvihārena vihāsi. Tasmā tadatthajotanatthaṃ idha upayogavacananiddeso katoti. Tenetaṃ vuccati –

    ‘‘ਤਂ ਤਂ ਅਤ੍ਥਮਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ, ਭੁਮ੍ਮੇਨ ਕਰਣੇਨ ਚ।

    ‘‘Taṃ taṃ atthamapekkhitvā, bhummena karaṇena ca;

    ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਮਯੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਉਪਯੋਗੇਨ ਸੋ ਇਧਾ’’ਤਿ॥

    Aññatra samayo vutto, upayogena so idhā’’ti.

    ਪੋਰਾਣਾ ਪਨ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ – ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਤੇਨ ਸਮਯੇਨਾ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਅਭਿਲਾਪਮਤ੍ਤਭੇਦੋ ਏਸ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਭੁਮ੍ਮਮੇવਤ੍ਥੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Porāṇā pana vaṇṇayanti – ‘‘tasmiṃ samaye’’ti vā ‘‘tena samayenā’’ti vā ‘‘ekaṃ samaya’’nti vā abhilāpamattabhedo esa, sabbattha bhummamevatthoti. Tasmā ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttepi ‘‘ekasmiṃ samaye’’ti attho veditabbo.

    ਭਗવਾਤਿ ਗਰੁ। ਗਰੁਞ੍ਹਿ ਲੋਕੇ ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਗੁਣવਿਸਿਟ੍ਠਤਾਯ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਗਰੁ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਭਗવਾ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪੋਰਾਣੇਹਿਪਿ વੁਤ੍ਤਂ –

    Bhagavāti garu. Garuñhi loke ‘‘bhagavā’’ti vadanti. Ayañca sabbaguṇavisiṭṭhatāya sabbasattānaṃ garu, tasmā ‘‘bhagavā’’ti veditabbo. Porāṇehipi vuttaṃ –

    ‘‘ਭਗવਾਤਿ વਚਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂ, ਭਗવਾਤਿ વਚਨਮੁਤ੍ਤਮਂ।

    ‘‘Bhagavāti vacanaṃ seṭṭhaṃ, bhagavāti vacanamuttamaṃ;

    ਗਰੁ ਗਾਰવਯੁਤ੍ਤੋ ਸੋ, ਭਗવਾ ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥

    Garu gāravayutto so, bhagavā tena vuccatī’’ti.

    ਅਪਿਚ –

    Apica –

    ‘‘ਭਾਗ੍ਯવਾ ਭਗ੍ਗવਾ ਯੁਤ੍ਤੋ, ਭਗੇਹਿ ਚ વਿਭਤ੍ਤવਾ।

    ‘‘Bhāgyavā bhaggavā yutto, bhagehi ca vibhattavā;

    ਭਤ੍ਤવਾ વਨ੍ਤਗਮਨੋ, ਭવੇਸੁ ਭਗવਾ ਤਤੋ’’ਤਿ॥ –

    Bhattavā vantagamano, bhavesu bhagavā tato’’ti. –

    ਇਮਿਸ੍ਸਾਪਿ ਗਾਥਾਯ વਸੇਨਸ੍ਸ ਪਦਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਚ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੪੨, ੧੪੪) ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ।

    Imissāpi gāthāya vasenassa padassa vitthārato attho veditabbo. So ca visuddhimagge (visuddhi. 1.142, 144) buddhānussatiniddese vuttoyeva.

    ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਚਨੇਨ ਯਥਾਸੁਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਸਰੀਰਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਰੋਤਿ। ਤੇਨ ‘‘ਨ ਇਦਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸਤ੍ਥੁਕਂ ਪਾવਚਨਂ, ਅਯਂ વੋ ਸਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਅਦਸ੍ਸਨੇਨ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਂ ਜਨਂ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਤਿ। ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾਤਿ વਚਨੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਭਗવਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਰੂਪਕਾਯਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਾਧੇਤਿ। ਤੇਨ ‘‘ਏવਂવਿਧਸ੍ਸ ਨਾਮ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦੇਸਕੋ ਦਸਬਲਧਰੋ વਜਿਰਸਙ੍ਘਾਤਸਮਾਨਕਾਯੋ ਸੋਪਿ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਕੇਨ ਅਞ੍ਞੇਨ ਜੀવਿਤੇ ਆਸਾ ਜਨੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਜੀવਿਤਮਦਮਤ੍ਤਂ ਜਨਂ ਸਂવੇਜੇਤਿ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇ ਚਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਜਨੇਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਚ ਭਣਨ੍ਤੋ ਦੇਸਨਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸਾવਕਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ। ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿ ਕਾਲਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ। ਭਗવਾਤਿ ਦੇਸਕਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ।

    Ettāvatā cettha evaṃ me sutanti vacanena yathāsutaṃ dhammaṃ dassento bhagavato dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karoti. Tena ‘‘na idaṃ atikkantasatthukaṃ pāvacanaṃ, ayaṃ vo satthā’’ti satthu adassanena ukkaṇṭhitaṃ janaṃ samassāseti. Ekaṃ samayaṃ bhagavāti vacanena tasmiṃ samaye bhagavato avijjamānabhāvaṃ dassento rūpakāyaparinibbānaṃ sādheti. Tena ‘‘evaṃvidhassa nāma ariyadhammassa desako dasabaladharo vajirasaṅghātasamānakāyo sopi bhagavā parinibbuto, kena aññena jīvite āsā janetabbā’’ti jīvitamadamattaṃ janaṃ saṃvejeti, saddhamme cassa ussāhaṃ janeti. Evanti ca bhaṇanto desanāsampattiṃ niddisati. Me sutanti sāvakasampattiṃ. Ekaṃ samayanti kālasampattiṃ. Bhagavāti desakasampattiṃ.

    ਸਾવਤ੍ਥਿਯਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ। ਸਮੀਪਤ੍ਥੇ ਚੇਤਂ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਂ। વਿਹਰਤੀਤਿ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥਦਿਬ੍ਬਬ੍ਰਹ੍ਮਅਰਿਯવਿਹਾਰੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰવਿਹਾਰਸਮਙ੍ਗਿਪਰਿਦੀਪਨਮੇਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਠਾਨਗਮਨਨਿਸਜ੍ਜਾਸਯਨਪ੍ਪਭੇਦੇਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਇਰਿਯਾਪਥਸਮਾਯੋਗਪਰਿਦੀਪਨਂ, ਤੇਨ ਠਿਤੋਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਪਿ ਸਯਾਨੋਪਿ ਭਗવਾ વਿਹਰਤਿਚ੍ਚੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਹਿ ਏਕਂ ਇਰਿਯਾਪਥਬਾਧਨਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪਰਿਪਤਨ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਹਰਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Sāvatthiyanti evaṃnāmake nagare. Samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Viharatīti avisesena iriyāpathadibbabrahmaariyavihāresu aññataravihārasamaṅgiparidīpanametaṃ. Idha pana ṭhānagamananisajjāsayanappabhedesu iriyāpathesu aññatarairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ, tena ṭhitopi gacchantopi nisinnopi sayānopi bhagavā viharaticceva veditabbo. So hi ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aññena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ harati pavatteti, tasmā ‘‘viharatī’’ti vuccati.

    ਜੇਤવਨੇਤਿ ਜੇਤਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ વਨੇ। ਤਞ੍ਹਿ ਤੇਨ ਰੋਪਿਤਂ ਸਂવਡ੍ਢਿਤਂ ਪਰਿਪਾਲਿਤਂ, ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਸਾਮੀ ਅਹੋਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਜੇਤવਨਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਜੇਤવਨੇ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇਤਿ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ ਚਤੁਪਞ੍ਞਾਸਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟਿਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤੇ ਆਰਾਮੇ । ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਪਨ ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਟ੍ਠਕਥਾਯ ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੪ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤੋ।

    Jetavaneti jetassa rājakumārassa vane. Tañhi tena ropitaṃ saṃvaḍḍhitaṃ paripālitaṃ, so cassa sāmī ahosi, tasmā jetavananti saṅkhaṃ gataṃ, tasmiṃ jetavane. Anāthapiṇḍikassa ārāmeti anāthapiṇḍikena gahapatinā catupaññāsahiraññakoṭipariccāgena buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyātitattā anāthapiṇḍikassāti saṅkhaṃ gate ārāme . Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana papañcasūdaniyā majjhimaṭṭhakathāya sabbāsavasuttavaṇṇanāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.14 ādayo) vutto.

    ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਯਦਿ ਤਾવ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ, ‘‘ਜੇਤવਨੇ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਅਥ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤਿ, ‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਉਭਯਤ੍ਥ ਏਕਂ ਸਮਯਂ વਿਹਰਿਤੁਨ੍ਤਿ। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਨਨੁ ਅવੋਚੁਮ੍ਹ ‘‘ਸਮੀਪਤ੍ਥੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਗਙ੍ਗਾਯਮੁਨਾਦੀਨਂ ਸਮੀਪੇ ਗੋਯੂਥਾਨਿ ਚਰਨ੍ਤਾਨਿ ‘‘ਗਙ੍ਗਾਯ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਯਮੁਨਾਯ ਚਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਯਦਿਦਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਸਮੀਪੇ ਜੇਤવਨਂ, ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ’’ਤਿ। ਗੋਚਰਗਾਮਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਹਿਸ੍ਸ ਸਾવਤ੍ਥਿવਚਨਂ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨੁਰੂਪਨਿવਾਸਨਟ੍ਠਾਨਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਸੇਸવਚਨਂ।

    Tattha siyā – yadi tāva bhagavā sāvatthiyaṃ viharati, ‘‘jetavane’’ti na vattabbaṃ. Atha tattha viharati, ‘‘sāvatthiya’’nti na vattabbaṃ. Na hi sakkā ubhayattha ekaṃ samayaṃ viharitunti. Na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ. Nanu avocumha ‘‘samīpatthe bhummavacana’’nti. Tasmā yathā gaṅgāyamunādīnaṃ samīpe goyūthāni carantāni ‘‘gaṅgāya caranti, yamunāya carantī’’ti vuccanti, evamidhāpi yadidaṃ sāvatthiyā samīpe jetavanaṃ, tattha viharanto vuccati ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane’’ti. Gocaragāmanidassanatthaṃ hissa sāvatthivacanaṃ, pabbajitānurūpanivāsanaṭṭhānanidassanatthaṃ sesavacanaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਸਾવਤ੍ਥਿવਚਨੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਗਹਟ੍ਠਾਨੁਗ੍ਗਹਕਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਜੇਤવਨਾਦਿਕਿਤ੍ਤਨੇਨ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨੁਗ੍ਗਹਕਰਣਂ। ਤਥਾ ਪੁਰਿਮੇਨ ਪਚ੍ਚਯਗ੍ਗਹਣਤੋ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗવਿવਜ੍ਜਨਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਤ੍ਥੁਕਾਮਪ੍ਪਹਾਨਤੋ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗવਿવਜ੍ਜਨੂਪਾਯਦਸ੍ਸਨਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਚ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਭਿਯੋਗਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਿવੇਕਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਕਰੁਣਾਯ ਉਪਗਮਨਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਪਗਮਨਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਸੁਖਨਿਪ੍ਫਾਦਨਾਧਿਮੁਤ੍ਤਿਤਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਰਹਿਤਸੁਖਕਰਣੇ ਨਿਰੁਪਲੇਪਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਧਮ੍ਮਿਕਸੁਖਾਪਰਿਚ੍ਚਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਨੁਯੋਗਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਕਾਰਬਹੁਲਤਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਦੇવਤਾਨਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਲੋਕੇ ਜਾਤਸ੍ਸ ਲੋਕੇ ਸਂવਡ੍ਢਭਾવਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਲੋਕੇਨ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ‘‘ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ। ਕਤਮੋ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ? ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੦) વਚਨਤੋ ਯਦਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਦਤ੍ਥਪਰਿਨਿਪ੍ਫਾਦਨਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਯਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਦਨੁਰੂਪવਿਹਾਰਂ। ਭਗવਾ ਹਿ ਪਠਮਂ ਲੁਮ੍ਬਿਨਿવਨੇ, ਦੁਤਿਯਂ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇਤਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਨੇਯੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਤੇਨਸ੍ਸ વਨੇਯੇવ વਿਹਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Tattha sāvatthivacanena āyasmā ānando bhagavato gahaṭṭhānuggahakaraṇaṃ dasseti, jetavanādikittanena pabbajitānuggahakaraṇaṃ. Tathā purimena paccayaggahaṇato attakilamathānuyogavivajjanaṃ, pacchimena vatthukāmappahānato kāmasukhallikānuyogavivajjanūpāyadassanaṃ. Purimena ca dhammadesanābhiyogaṃ, pacchimena vivekādhimuttiṃ. Purimena karuṇāya upagamanaṃ, pacchimena paññāya apagamanaṃ. Purimena sattānaṃ hitasukhanipphādanādhimuttitaṃ, pacchimena parahitasukhakaraṇe nirupalepataṃ. Purimena dhammikasukhāpariccāganimittaphāsuvihāraṃ, pacchimena uttarimanussadhammānuyoganimittaṃ. Purimena manussānaṃ upakārabahulataṃ, pacchimena devatānaṃ. Purimena loke jātassa loke saṃvaḍḍhabhāvaṃ, pacchimena lokena anupalittataṃ. Purimena ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.170) vacanato yadatthaṃ bhagavā uppanno, tadatthaparinipphādanaṃ, pacchimena yattha uppanno, tadanurūpavihāraṃ. Bhagavā hi paṭhamaṃ lumbinivane, dutiyaṃ bodhimaṇḍeti lokiyalokuttarāya uppattiyā vaneyeva uppanno. Tenassa vaneyeva vihāraṃ dassetīti evamādinā nayenettha atthayojanā veditabbā.

    ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਦੇਸਕਾਲਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਯਂ ਸਮਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਸਮਯੇ। ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਆਰਾਮੇ વਿਹਰਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਆਰਾਮੇਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਭਾਸਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤੇ વਾ ਦੇਸਕਾਲੇ ਦੀਪੇਤਿ। ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਅਯੁਤ੍ਤੇ ਦੇਸੇ વਾ ਕਾਲੇ વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ। ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਤਾવ, ਬਾਹਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਉਦਾ॰ ੧੦) ਚੇਤ੍ਥ ਸਾਧਕਂ। ਖੋਤਿ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇ ਅવਧਾਰਣੇ ਆਦਿਕਾਲਤ੍ਥੇ વਾ ਨਿਪਾਤੋ। ਭਗવਾਤਿ ਲੋਕਗਰੁਦੀਪਨਂ। ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਕਥਾਸવਨਯੁਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲવਚਨਂ। ਅਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਭਿਕ੍ਖਕੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਰਾ॰ ੪੫; વਿਭ॰ ੫੧੧) ਨਯੇਨ વਚਨਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਮਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਆਲਪਿ ਅਭਾਸਿ ਸਮ੍ਬੋਧੇਸੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਪਨ ਞਾਪਨੇਪਿ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਆਮਨ੍ਤਯਾਮਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿવੇਦਯਾਮਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ। ਪਕ੍ਕੋਸਨੇਪਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਮ વਚਨੇਨ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਹੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੯.੧੧; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੨)।

    Tatrāti desakālaparidīpanaṃ. Tañhi yaṃ samayaṃ viharati, tatra samaye. Yasmiñca ārāme viharati, tatra ārāmeti dīpeti. Bhāsitabbayutte vā desakāle dīpeti. Na hi bhagavā ayutte dese vā kāle vā dhammaṃ bhāsati. ‘‘Akālo kho tāva, bāhiyā’’tiādi (udā. 10) cettha sādhakaṃ. Khoti padapūraṇamatte avadhāraṇe ādikālatthe vā nipāto. Bhagavāti lokagarudīpanaṃ. Bhikkhūti kathāsavanayuttapuggalavacanaṃ. Api cettha ‘‘bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṃ ajjhupagatoti bhikkhū’’tiādinā (pārā. 45; vibha. 511) nayena vacanattho veditabbo. Āmantesīti ālapi abhāsi sambodhesīti ayamettha attho. Aññatra pana ñāpanepi hoti. Yathāha – ‘‘āmantayāmi vo, bhikkhave, paṭivedayāmi vo, bhikkhave’’ti. Pakkosanepi. Yathāha – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena sāriputtaṃ āmantehī’’ti (a. ni. 9.11; saṃ. ni. 2.32).

    ਭਿਕ੍ਖવੋਤਿ ਆਮਨ੍ਤਨਾਕਾਰਪਰਿਦੀਪਨਂ। ਤਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤਾਦਿਗੁਣਯੋਗਸਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤਾਗੁਣਯੁਤ੍ਤੋਪਿ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖਨਧਮ੍ਮਤਾਗੁਣਯੁਤ੍ਤੋਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖਨੇ ਸਾਧੁਕਾਰਿਤਾਗੁਣਯੁਤ੍ਤੋਪੀਤਿ ਸਦ੍ਦવਿਦੂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਚ ਨੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖਨਸੀਲਤਾਦਿਗੁਣਯੋਗਸਿਦ੍ਧੇਨ વਚਨੇਨ ਹੀਨਾਧਿਕਜਨਸੇવਿਤਂ વੁਤ੍ਤਿਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਧਤਦੀਨਭਾવਨਿਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਰੁਣਾવਿਪ੍ਫਾਰਸੋਮ੍ਮਹਦਯਨਯਨਨਿਪਾਤਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੇਨ વਚਨੇਨ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੁਖਾਭਿਮੁਖੇ ਕਰੋਤਿ। ਤੇਨੇવ ਚ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਦੀਪਕੇਨ વਚਨੇਨ ਤੇਸਂ ਸੋਤੁਕਮ੍ਯਤਂ ਜਨੇਤਿ। ਤੇਨੇવ ਚ ਸਮ੍ਬੋਧਨਤ੍ਥੇਨ ਸਾਧੁਕਂ ਸવਨਮਨਸਿਕਾਰੇਪਿ ਤੇ ਨਿਯੋਜੇਤਿ। ਸਾਧੁਕਂ ਸવਨਮਨਸਿਕਾਰਾਯਤ੍ਤਾ ਹਿ ਸਾਸਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ।

    Bhikkhavoti āmantanākāraparidīpanaṃ. Tañca bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhattā vuttaṃ. Bhikkhanasīlatāguṇayuttopi hi bhikkhu, bhikkhanadhammatāguṇayuttopi bhikkhu, bhikkhane sādhukāritāguṇayuttopīti saddavidū maññanti. Tena ca nesaṃ bhikkhanasīlatādiguṇayogasiddhena vacanena hīnādhikajanasevitaṃ vuttiṃ pakāsento uddhatadīnabhāvaniggahaṃ karoti. Bhikkhavoti iminā karuṇāvipphārasommahadayanayananipātapubbaṅgamena vacanena te attano mukhābhimukhe karoti. Teneva ca kathetukamyatādīpakena vacanena tesaṃ sotukamyataṃ janeti. Teneva ca sambodhanatthena sādhukaṃ savanamanasikārepi te niyojeti. Sādhukaṃ savanamanasikārāyattā hi sāsanasampatti.

    ਅਪਰੇਸੁਪਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਕਸ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਯੇવ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਚੇ? ਜੇਟ੍ਠਸੇਟ੍ਠਾਸਨ੍ਨਸਦਾਸਨ੍ਨਿਹਿਤਭਾવਤੋ। ਸਬ੍ਬਪਰਿਸਸਾਧਾਰਣਾ ਹਿ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ। ਪਰਿਸਾਯ ਚ ਜੇਟ੍ਠਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਠਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਸੇਟ੍ਠਾ ਅਨਗਾਰਿਯਭਾવਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁਚਰਿਯਾਨੁવਿਧਾਯਕਤ੍ਤਾ ਸਕਲਸਾਸਨਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ ਚ। ਆਸਨ੍ਨਾ ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸਤ੍ਥੁਸਨ੍ਤਿਕਤ੍ਤਾ। ਸਦਾਸਨ੍ਨਿਹਿਤਾ ਸਤ੍ਥੁਸਨ੍ਤਿਕਾવਚਰਤ੍ਤਾਤਿ। ਅਪਿਚ ਤੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਭਾਜਨਂ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋਤਿਪਿ ਤੇ ਏવ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ।

    Aparesupi devamanussesu vijjamānesu kasmā bhikkhūyeva āmantesīti ce? Jeṭṭhaseṭṭhāsannasadāsannihitabhāvato. Sabbaparisasādhāraṇā hi bhagavato dhammadesanā. Parisāya ca jeṭṭhā bhikkhū paṭhamuppannattā, seṭṭhā anagāriyabhāvaṃ ādiṃ katvā satthucariyānuvidhāyakattā sakalasāsanapaṭiggāhakattā ca. Āsannā te tattha nisinnesu satthusantikattā. Sadāsannihitā satthusantikāvacarattāti. Apica te dhammadesanāya bhājanaṃ yathānusiṭṭhaṃ paṭipattisabbhāvatotipi te eva āmantesi.

    ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ, ਨ ਧਮ੍ਮਮੇવ ਦੇਸੇਸੀਤਿ? ਸਤਿਜਨਨਤ੍ਥਂ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਿ ਅਞ੍ਞਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਪਿ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਾਪਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਾਪਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ‘‘ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਕਿਂਨਿਦਾਨਾ ਕਿਂਪਚ੍ਚਯਾ ਕਤਮਾਯ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦੇਸਿਤਾ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਂ વਾ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ વਾ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ। ਤੇਨ ਨੇਸਂ ਸਤਿਜਨਨਤ੍ਥਂ ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ।

    Kimatthaṃ pana bhagavā dhammaṃ desento paṭhamaṃ bhikkhū āmantesi, na dhammameva desesīti? Satijananatthaṃ. Bhikkhū hi aññaṃ cintentāpi vikkhittacittāpi dhammaṃ paccavekkhantāpi kammaṭṭhānaṃ manasikarontāpi nisinnā honti, te anāmantetvā dhamme desiyamāne ‘‘ayaṃ desanā kiṃnidānā kiṃpaccayā katamāya aṭṭhuppattiyā desitā’’ti sallakkhetuṃ asakkontā duggahitaṃ vā gaṇheyyuṃ, na vā gaṇheyyuṃ. Tena nesaṃ satijananatthaṃ bhagavā paṭhamaṃ āmantetvā pacchā dhammaṃ deseti.

    ਭਦਨ੍ਤੇਤਿ ਗਾਰવવਚਨਮੇਤਂ, ਸਤ੍ਥੁ ਪਟਿવਚਨਦਾਨਂ વਾ। ਅਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ વਦਮਾਨੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਦਮਾਨਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਾਲਪਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਭਾਸਤਿ, ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਪਚ੍ਚਾਭਾਸਨ੍ਤਿ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਦਾਪੇਤਿ, ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਪਟਿવਚਨਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਯੇ ਭਗવਾ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ, ਤੇ। ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਨ੍ਤਿ ਭਗવਤੋ ਆਮਨ੍ਤਨਂ ਪਟਿਅਸ੍ਸੋਸੁਂ, ਅਭਿਮੁਖਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਣਿਂਸੁ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਂਸੁ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚਾਤਿ ਭਗવਾ ਏਤਂ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਕਲਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅવੋਚ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਯਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਾવਗਾਹਣਤ੍ਥਂ ਕਾਲਦੇਸਦੇਸਕਪਰਿਸਾਪਦੇਸਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਨਿਦਾਨਂ ਭਾਸਿਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾਤਿ।

    Bhadanteti gāravavacanametaṃ, satthu paṭivacanadānaṃ vā. Api cettha ‘‘bhikkhavo’’ti vadamāno bhagavā te bhikkhū ālapati. ‘‘Bhadante’’ti vadamānā te bhagavantaṃ paccālapanti. Tathā ‘‘bhikkhavo’’ti bhagavā ādimhi bhāsati, ‘‘bhadante’’ti te paccābhāsanti. ‘‘Bhikkhavo’’ti paṭivacanaṃ dāpeti, ‘‘bhadante’’ti paṭivacanaṃ denti. Te bhikkhūti ye bhagavā āmantesi, te. Bhagavato paccassosunti bhagavato āmantanaṃ paṭiassosuṃ, abhimukhā hutvā suṇiṃsu sampaṭicchiṃsu paṭiggahesunti attho. Bhagavāetadavocāti bhagavā etaṃ idāni vattabbaṃ sakalaṃ suttaṃ avoca. Ettāvatā ca yaṃ āyasmatā ānandena imassa suttassa sukhāvagāhaṇatthaṃ kāladesadesakaparisāpadesapaṭimaṇḍitaṃ nidānaṃ bhāsitaṃ, tassa atthavaṇṇanā samattāti.

    ਰੂਪਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ

    Rūpādivaṇṇanā

    ਇਦਾਨਿ ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਰੂਪਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਭਗવਤਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾਯ ਓਕਾਸੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਯਸ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਂ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾવ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪવਿਚਾਰਣਾ ਤਾવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹਿ ਸੁਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖੇਪਾ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ ਭਗવਾ ਪਰੇਹਿ ਅਨਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨੇવ ਕਥੇਸਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਆਕਙ੍ਖੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤਂ વਤ੍ਥਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਿ, ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਤਜ੍ਝਾਸਯੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਯਾਨਿ ਪਨ ‘‘ਪਰਿਪਕ੍ਕਾ ਖੋ ਰਾਹੁਲਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਰਾਹੁਲਂ ਉਤ੍ਤਰਿ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੇ વਿਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੨੧; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੪੧੬) ਏવਂ ਪਰੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਖਨ੍ਤਿਂ ਮਨਂ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਬੁਜ੍ਝਨਭਾવਞ੍ਚ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਕਥਿਤਾਨਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਰਾਹੁਲੋવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਿ, ਤੇਸਂ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤੇ ਤੇ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤਥਾ ਤਥਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੇਨ ਭਗવਤਾ ਯਾਨਿ ਕਥਿਤਾਨਿ ਦੇવਤਾਸਂਯੁਤ੍ਤਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤਾਦੀਨਿ, ਤੇਸਂ ਪੁਚ੍ਛਾવਸਿਕੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਯਾਨਿ ਪਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਥਿਤਾਨਿ ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਸੁਤ੍ਤਪੁਤ੍ਤਮਂਸੂਪਮਾਦੀਨਿ, ਤੇਸਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਏવਮਿਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਨਿਕ੍ਖੇਪੇਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਜ੍ਝਾਸਯੋ ਨਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਪਰਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਹੇਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਕੇਸਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨਾਤਿ? ਰੂਪਗਰੁਕਾਨਂ ਪੁਰਿਸਾਨਂ।

    Idāni nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekarūpampi samanupassāmītiādinā nayena bhagavatā nikkhittassa suttassa vaṇṇanāya okāso anuppatto, sā panesā suttavaṇṇanā yasmā suttanikkhepaṃ vicāretvāva vuccamānā pākaṭā hoti, tasmā suttanikkhepavicāraṇā tāva veditabbā. Cattāro hi suttanikkhepā attajjhāsayo parajjhāsayo pucchāvasiko aṭṭhuppattikoti. Tattha yāni suttāni bhagavā parehi anajjhiṭṭho kevalaṃ attano ajjhāsayeneva kathesi, seyyathidaṃ – ākaṅkheyyasuttaṃ vatthasuttanti evamādīni, tesaṃ attajjhāsayo nikkhepo. Yāni pana ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yaṃnūnāhaṃ rāhulaṃ uttari āsavānaṃ khaye vineyya’’nti (saṃ. ni. 4.121; ma. ni. 3.416) evaṃ paresaṃ ajjhāsayaṃ khantiṃ manaṃ abhinīhāraṃ bujjhanabhāvañca oloketvā parajjhāsayavasena kathitāni, seyyathidaṃ – rāhulovādasuttaṃ dhammacakkappavattananti evamādīni, tesaṃ parajjhāsayo nikkhepo. Bhagavantaṃ pana upasaṅkamitvā te te devamanussā tathā tathā pañhaṃ pucchanti. Evaṃ puṭṭhena bhagavatā yāni kathitāni devatāsaṃyuttabojjhaṅgasaṃyuttādīni, tesaṃ pucchāvasiko nikkhepo. Yāni pana uppannaṃ kāraṇaṃ paṭicca kathitāni dhammadāyādasuttaputtamaṃsūpamādīni, tesaṃ aṭṭhuppattiko nikkhepo. Evamimesu catūsu nikkhepesu imassa suttassa parajjhāsayo nikkhepo. Parajjhāsayavasena hetaṃ nikkhittaṃ. Kesaṃ ajjhāsayenāti? Rūpagarukānaṃ purisānaṃ.

    ਤਤ੍ਥ ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦੀਸੁ ਨਕਾਰੋ ਪਟਿਸੇਧਤ੍ਥੋ। ਅਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਤਿ। ਅਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਤੋ ਅਞ੍ਞਂ। ਏਕਰੂਪਮ੍ਪੀਤਿ ਏਕਮ੍ਪਿ ਰੂਪਂ। ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਦ੍વੇ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਞਾਣਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਚ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਨਿਚ੍ਚਤੋ’’ਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੩੫) ਅਯਂ ਞਾਣਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ‘‘ਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਕਾ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੩੦) ਪਨ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ਤਾਸੁ ਇਧ ਞਾਣਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਪਦਸ੍ਸ ਨਕਾਰੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਂ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਅਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋਪਿ ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਰੂਪਮ੍ਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਯਂ ਏવਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਯਂ ਰੂਪਂ ਰੂਪਗਰੁਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬਂ ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੬) ਹਿ ਗਹਣਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਨਾਮ। ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਮਰਾਗਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੦੨) ਖੇਪਨਂ। ਇਧ ਉਭਯਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਇਦਂ ਰੂਪਂ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਂ ਨ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਕਲਾਪਂ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨਾਪਿ ਖੇਪਯਮਾਨਂ ਅਗ੍ਗਿ વਿਯ ਉਦ੍ਧਨੇ ਉਦਕਂ ਸਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਖੇਪੇਤਿ। ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚਸ੍ਸ ਨਿવਾਰਯਮਾਨਮੇવ ਚਤੁਭੂਮਕਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਚੇવ ਖੇਪੇਤਿ ਚਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ।

    Tattha nāhaṃ, bhikkhavetiādīsu nakāro paṭisedhattho. Ahanti attānaṃ niddisati. Bhikkhaveti bhikkhū ālapati. Aññanti idāni vattabbā itthirūpato aññaṃ. Ekarūpampīti ekampi rūpaṃ. Samanupassāmīti dve samanupassanā ñāṇasamanupassanā ca diṭṭhisamanupassanā ca. Tattha ‘‘aniccato samanupassati, no niccato’’ti (paṭi. ma. 3.35) ayaṃ ñāṇasamanupassanā nāma. ‘‘Rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādikā (paṭi. ma. 1.130) pana diṭṭhisamanupassanā nāma. Tāsu idha ñāṇasamanupassanā adhippetā. Imassa pana padassa nakārena sambandho veditabbo. Idaṃ hi vuttaṃ hoti – ahaṃ, bhikkhave, sabbaññutaññāṇena olokentopi aññaṃ ekarūpampi na samanupassāmīti. Yaṃ evaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatīti yaṃ rūpaṃ rūpagarukassa purisassa catubhūmakakusalacittaṃ pariyādiyitvā gaṇhitvā khepetvā tiṭṭhati. ‘‘Sabbaṃ hatthikāyaṃ pariyādiyitvā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.126) hi gahaṇaṃ pariyādānaṃ nāma. ‘‘Aniccasaññā, bhikkhave, bhāvitā bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.102) khepanaṃ. Idha ubhayampi vaṭṭati. Tattha idaṃ rūpaṃ catubhūmakakusalacittaṃ gaṇhantaṃ na nīluppalakalāpaṃ puriso viya hatthena gaṇhāti, nāpi khepayamānaṃ aggi viya uddhane udakaṃ santāpetvā khepeti. Uppattiñcassa nivārayamānameva catubhūmakampi kusalacittaṃ gaṇhāti ceva khepeti cāti veditabbaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’ti.

    ਯਥਯਿਦਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਇਦਂ। ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਰੂਪਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰੂਪਂ વਦੇਥ? ਰੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਰੂਪਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੇਨ ਰੁਪ੍ਪਤਿ? ਸੀਤੇਨਪਿ ਰੁਪ੍ਪਤਿ ਉਣ੍ਹੇਨਪਿ ਰੁਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੯) ਸੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਰੂਪਸ੍ਸ વਚਨਤ੍ਥੋ ਚੇવ ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਂ ਪਨ ਰੂਪਸਦ੍ਦੋ ਖਨ੍ਧਭવਨਿਮਿਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਸਰੀਰવਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਅਨੇਕੇਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ વਤ੍ਤਤਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਭ॰ ੨; ਮਹਾવ॰ ੨੨) ਏਤ੍ਥ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇ વਤ੍ਤਤਿ। ‘‘ਰੂਪੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੬੧; વਿਭ॰ ੬੨੪) ਏਤ੍ਥ ਰੂਪਭવੇ। ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੨੦੪-੨੩੨ ਆਦਯੋ) ਏਤ੍ਥ ਕਸਿਣਨਿਮਿਤ੍ਤੇ। ‘‘ਸਰੂਪਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨੋ ਅਰੂਪਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੨.੮੩) ਏਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯੇ। ‘‘ਆਕਾਸੋ ਪਰਿવਾਰਿਤੋ ਰੂਪਨ੍ਤੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦੬) ਏਤ੍ਥ ਸਰੀਰੇ। ‘‘ਚਕ੍ਖੁਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰੂਪੇ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੦੦; ੩.੪੨੧) ਏਤ੍ਥ વਣ੍ਣੇ। ‘‘ਰੂਪਪ੍ਪਮਾਣੋ ਰੂਪਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੬੫) ਏਤ੍ਥ ਸਣ੍ਠਾਨੇ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ, ਅਰਸਰੂਪੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿਪਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਇਧ ਪਨੇਸ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਚਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇ ਰੂਪਾਯਤਨਸਙ੍ਖਾਤੇ વਣ੍ਣੇ વਤ੍ਤਤਿ। ਅਪਿਚ ਯੋ ਕੋਚਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿવਤ੍ਥਨਿવਾਸਨਸ੍ਸ વਾ ਅਲਙ੍ਕਾਰਸ੍ਸ વਾ ਗਨ੍ਧવਣ੍ਣਕਾਦੀਨਂ વਾ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨਮਾਲਾਦੀਨਂ વਾਤਿ ਕਾਯਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੋ ਚ વਣ੍ਣੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਕਪ੍ਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਨ੍ਤੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਇਦਂ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸੇવ ਦਲ਼੍ਹੀਕਰਣਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮਂ વਾ ‘‘ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਤ੍ਥਿਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਓਪਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਾਨੁਭਾવਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ।

    Yathayidanti yathā idaṃ. Itthirūpanti itthiyā rūpaṃ. Tattha ‘‘kiñca, bhikkhave, rūpaṃ vadetha? Ruppatīti kho, bhikkhave, tasmā rūpanti vuccati. Kena ruppati? Sītenapi ruppati uṇhenapi ruppatī’’ti (saṃ. ni. 3.79) suttānusārena rūpassa vacanattho ceva sāmaññalakkhaṇañca veditabbaṃ. Ayaṃ pana rūpasaddo khandhabhavanimittapaccayasarīravaṇṇasaṇṭhānādīsu anekesu atthesu vattati. Ayañhi ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’nti (vibha. 2; mahāva. 22) ettha rūpakkhandhe vattati. ‘‘Rūpūpapattiyā maggaṃ bhāvetī’’ti (dha. sa. 161; vibha. 624) ettha rūpabhave. ‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passatī’’ti (dha. sa. 204-232 ādayo) ettha kasiṇanimitte. ‘‘Sarūpā, bhikkhave, uppajjanti pāpakā akusalā dhammā no arūpā’’ti (a. ni. 2.83) ettha paccaye. ‘‘Ākāso parivārito rūpanteva saṅkhaṃ gacchatī’’ti (ma. ni. 1.306) ettha sarīre. ‘‘Cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.400; 3.421) ettha vaṇṇe. ‘‘Rūpappamāṇo rūpappasanno’’ti (a. ni. 4.65) ettha saṇṭhāne. Ādisaddena ‘‘piyarūpaṃ sātarūpaṃ, arasarūpo’’tiādīnipi saṅgaṇhitabbāni. Idha panesa itthiyā catusamuṭṭhāne rūpāyatanasaṅkhāte vaṇṇe vattati. Apica yo koci itthiyā nivatthanivāsanassa vā alaṅkārassa vā gandhavaṇṇakādīnaṃ vā piḷandhanamālādīnaṃ vāti kāyappaṭibaddho ca vaṇṇo purisassa cakkhuviññāṇassa ārammaṇaṃ hutvā upakappati, sabbametaṃ itthirūpanteva veditabbaṃ. Itthirūpaṃ, bhikkhave, purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatīti idaṃ purimasseva daḷhīkaraṇatthaṃ vuttaṃ. Purimaṃ vā ‘‘yathayidaṃ, bhikkhave, itthirūpa’’nti evaṃ opammavasena vuttaṃ, idaṃ pariyādānānubhāvadassanavasena.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਦਾਨਾਨੁਭਾવੇ વਤ੍ਥੁ – ਮਹਾਦਾਠਿਕਨਾਗਰਾਜਾ ਕਿਰ ਚੇਤਿਯਗਿਰਿਮ੍ਹਿ ਅਮ੍ਬਤ੍ਥਲੇ ਮਹਾਥੂਪਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਗਿਰਿਭਣ੍ਡਪੂਜਂ ਨਾਮ ਕਤ੍વਾ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਓਰੋਧਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਚੇਤਿਯਗਿਰਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦੇਤਿ। ਬਹੂਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਟ੍ਠਾਨੇ ਨਾਮ ਨ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਤਿ ਸੂਪਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਰਞ੍ਞੋ ਚ ਦਮਿਲ਼ਦੇવੀ ਨਾਮ ਮਹੇਸੀ ਪਠਮવਯੇ ਠਿਤਾ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾ ਪਾਸਾਦਿਕਾ। ਅਥੇਕੋ ਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ વੁਡ੍ਢਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਅਸਂવਰਨਿਯਾਮੇਨ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਮ੍ਮਾਦਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਯ ਠਿਤਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਦਮਿਲ਼ਦੇવੀ, ਹਨ੍ਦ ਦਮਿਲ਼ਦੇવੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਹਰਸਾਮਣੇਰਾ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਕਤ੍વਾ વੋਹਰਿਂਸੁ। ਅਥ ਸਾ ਦੇવੀ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਸਿવਥਿਕਦਸ੍ਸਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਗਤੇ ਦਹਰਸਾਮਣੇਰਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰ, ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਤ੍વਂ વਿਲਪਸਿ, ਮਯਂ ਤਸ੍ਸਾ ਦੇવਿਯਾ ਸਿવਥਿਕਦਸ੍ਸਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਗਤਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਸ੍ਸਾ વਾ ਤਸ੍ਸਾ વਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਸਿવਥਿਕਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਾਯ ਗਤਾ, ਮੁਖਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਧੂਮਣ੍ਣ’’ਨ੍ਤਿ । ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕવਚਨਮੇવ ਅવੋਚ। ਏવਂ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕਚਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਅਟ੍ਠਾਸਿ ਇਦਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ।

    Tatridaṃ itthirūpassa pariyādānānubhāve vatthu – mahādāṭhikanāgarājā kira cetiyagirimhi ambatthale mahāthūpaṃ kārāpetvā giribhaṇḍapūjaṃ nāma katvā kālena kālaṃ orodhagaṇaparivuto cetiyagiriṃ gantvā bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ deti. Bahūnaṃ sannipātaṭṭhāne nāma na sabbesaṃ sati sūpaṭṭhitā hoti, rañño ca damiḷadevī nāma mahesī paṭhamavaye ṭhitā dassanīyā pāsādikā. Atheko cittatthero nāma vuḍḍhapabbajito asaṃvaraniyāmena olokento tassā rūpārammaṇe nimittaṃ gahetvā ummādappatto viya ṭhitanisinnaṭṭhānesu ‘‘handa damiḷadevī, handa damiḷadevī’’ti vadanto vicarati. Tato paṭṭhāya cassa daharasāmaṇerā ummattakacittattherotveva nāmaṃ katvā vohariṃsu. Atha sā devī nacirasseva kālamakāsi. Bhikkhusaṅghe sivathikadassanaṃ gantvā āgate daharasāmaṇerā tassa santikaṃ gantvā evamāhaṃsu – ‘‘bhante cittatthera, yassatthāya tvaṃ vilapasi, mayaṃ tassā deviyā sivathikadassanaṃ gantvā āgatā’’ti. Evaṃ vuttepi assaddahanto ‘‘yassā vā tassā vā tumhe sivathikadassanatthāya gatā, mukhaṃ tumhākaṃ dhūmaṇṇa’’nti . Ummattakavacanameva avoca. Evaṃ ummattakacittattherassa cittaṃ pariyādāya aṭṭhāsi idaṃ itthirūpaṃ.

    ਅਪਰਮ੍ਪਿ વਤ੍ਥੁ – ਸਦ੍ਧਾਤਿਸ੍ਸਮਹਾਰਾਜਾ ਕਿਰ ਏਕਦਿવਸਂ ਓਰੋਧਗਣਪਰਿવੁਤੋ વਿਹਾਰਂ ਆਗਤੋ । ਏਕੋ ਦਹਰੋ ਲੋਹਪਾਸਾਦਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਤ੍વਾ ਅਸਂવਰੇ ਠਿਤੋ ਏਕਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਸਾਪਿ ਗਮਨਂ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਉਭੋਪਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਉਟ੍ਠਿਤੇਨ ਰਾਗਗ੍ਗਿਨਾ ਡਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਕਾਲਮਕਂਸੁ। ਏવਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ ਦਹਰਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ।

    Aparampi vatthu – saddhātissamahārājā kira ekadivasaṃ orodhagaṇaparivuto vihāraṃ āgato . Eko daharo lohapāsādadvārakoṭṭhake ṭhatvā asaṃvare ṭhito ekaṃ itthiṃ olokesi. Sāpi gamanaṃ pacchinditvā taṃ olokesi. Ubhopi abbhantare uṭṭhitena rāgagginā ḍayhitvā kālamakaṃsu. Evaṃ itthirūpaṃ daharassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati.

    ਅਪਰਮ੍ਪਿ વਤ੍ਥੁ – ਕਲ੍ਯਾਣਿਯਮਹਾવਿਹਾਰਤੋ ਕਿਰੇਕੋ ਦਹਰੋ ਉਦ੍ਦੇਸਤ੍ਥਾਯ ਕਾਲ਼ਦੀਘવਾਪਿਗਾਮਦ੍વਾਰવਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤੁਦ੍ਦੇਸਕਿਚ੍ਚੋ ਅਤ੍ਥਕਾਮਾਨਂ વਚਨਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਦਹਰਸਾਮਣੇਰੇਹਿ ਪੁਟ੍ਠੇਨ ਗਾਮਸ੍ਸ ਨਿવਿਟ੍ਠਾਕਾਰੋ ਕਥੇਤਬ੍ਬੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ વਿਸਭਾਗਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਤੋ ਤਾਯ ਨਿવਤ੍ਥવਤ੍ਥਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਦਂ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਮਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਏવਰੂਪਾ ਨਾਮ ਇਤ੍ਥੀ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਤਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੋਉਟ੍ਠਿਤੇਨ ਰਾਗਗ੍ਗਿਨਾ ਡਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਇਦਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Aparampi vatthu – kalyāṇiyamahāvihārato kireko daharo uddesatthāya kāḷadīghavāpigāmadvāravihāraṃ gantvā niṭṭhituddesakicco atthakāmānaṃ vacanaṃ aggahetvā ‘‘gataṭṭhāne daharasāmaṇerehi puṭṭhena gāmassa niviṭṭhākāro kathetabbo bhavissatī’’ti gāme piṇḍāya caranto visabhāgārammaṇe nimittaṃ gahetvā attano vasanaṭṭhānaṃ gato tāya nivatthavatthaṃ sañjānitvā ‘‘kahaṃ, bhante, idaṃ laddha’’nti pucchanto tassā matabhāvaṃ ñatvā ‘‘evarūpā nāma itthī maṃ nissāya matā’’ti cintento antouṭṭhitena rāgagginā ḍayhitvā jīvitakkhayaṃ pāpuṇi. Evampi idaṃ itthirūpaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatīti veditabbaṃ.

    . ਦੁਤਿਯਾਦੀਨਿ ਸਦ੍ਦਗਰੁਕਾਦੀਨਂ ਆਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੋ ਕਥਿਤਗੀਤવਾਦਿਤਸਦ੍ਦੋ। ਅਪਿਚ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿવਤ੍ਥਨਿવਾਸਨਸ੍ਸਾਪਿ ਅਲਙ੍ਕਤਾਲਙ੍ਕਾਰਸ੍ਸਾਪਿ ਇਤ੍ਥਿਪਯੋਗਨਿਪ੍ਫਾਦਿਤੋ વੀਣਾਸਙ੍ਖਪਣવਾਦਿਸਦ੍ਦੋਪਿ ਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੋਤ੍વੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਹੇਸੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ।

    2. Dutiyādīni saddagarukādīnaṃ āsayavasena vuttāni. Tesu itthisaddoti itthiyā cittasamuṭṭhāno kathitagītavāditasaddo. Apica itthiyā nivatthanivāsanassāpi alaṅkatālaṅkārassāpi itthipayoganipphādito vīṇāsaṅkhapaṇavādisaddopi itthisaddotveva veditabbo. Sabbopi heso purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati.

    ਤਤ੍ਥ ਸੁવਣ੍ਣਕਕ੍ਕਟਕਸੁવਣ੍ਣਮੋਰਦਹਰਭਿਕ੍ਖੁਆਦੀਨਂ વਤ੍ਥੂਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰਂ ਕਿਰ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਹਨ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗਕੁਲਂ વਸਤਿ। ਅવਿਦੂਰਟ੍ਠਾਨੇ ਚਸ੍ਸ ਮਹਾਪਰਿਭੋਗਸਰੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੂਪਪਨ੍ਨੋ ਸੁવਣ੍ਣਕਕ੍ਕਟਕੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਸੋ ਤਂ ਸਰਂ ਓਤਿਣ੍ਣੋਤਿਣ੍ਣੇ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ વਿਯ ਅਲ਼ੇਹਿ ਪਾਦੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਂ ਨੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਓਤਾਰਾਪੇਕ੍ਖਾ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗਾ ਏਕਂ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਂ ਜੇਟ੍ਠਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਥਾਮਸਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਚਾਹਂ ਭੀਤਰવਂ ਰવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਯਥਾਰੁਚਿਯਾ ਅਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਲੋવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤੇਨ ਗਹਿਤਭਾવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਰਿਯਂ ਜਾਨਾਪੇਤੁਂ વਿਰવਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ –

    Tattha suvaṇṇakakkaṭakasuvaṇṇamoradaharabhikkhuādīnaṃ vatthūni veditabbāni. Pabbatantaraṃ kira nissāya mahantaṃ hatthināgakulaṃ vasati. Avidūraṭṭhāne cassa mahāparibhogasaro atthi, tasmiṃ kāyūpapanno suvaṇṇakakkaṭako atthi. So taṃ saraṃ otiṇṇotiṇṇe saṇḍāsena viya aḷehi pāde gahetvā attano vasaṃ netvā māreti. Tassa otārāpekkhā hatthināgā ekaṃ mahāhatthiṃ jeṭṭhakaṃ katvā vicaranti. So ekadivasaṃ taṃ hatthināgaṃ gaṇhi. Thāmasatisampanno hatthināgo cintesi – ‘‘sacāhaṃ bhītaravaṃ ravissāmi, sabbe yathāruciyā akīḷitvā palāyissantī’’ti niccalova aṭṭhāsi. Atha sabbesaṃ uttiṇṇabhāvaṃ ñatvā tena gahitabhāvaṃ attano bhariyaṃ jānāpetuṃ viravitvā evamāha –

    ‘‘ਸਿਙ੍ਗੀਮਿਗੋ ਆਯਤਚਕ੍ਖੁਨੇਤ੍ਤੋ,

    ‘‘Siṅgīmigo āyatacakkhunetto,

    ਅਟ੍ਠਿਤ੍ਤਚੋ વਾਰਿਸਯੋ ਅਲੋਮੋ।

    Aṭṭhittaco vārisayo alomo;

    ਤੇਨਾਭਿਭੂਤੋ ਕਪਣਂ ਰੁਦਾਮਿ,

    Tenābhibhūto kapaṇaṃ rudāmi,

    ਮਾ ਹੇવ ਮਂ ਪਾਣਸਮਂ ਜਹੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੩.੪੯)।

    Mā heva maṃ pāṇasamaṃ jaheyyā’’ti. (jā. 1.3.49);

    ਸਾ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਗਹਿਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤਂ ਤਮ੍ਹਾ ਭਯਾ ਮੋਚੇਤੁਂ ਹਤ੍ਥਿਨਾ ਚ ਕੁਲ਼ੀਰੇਨ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਨ੍ਤੀ ਏવਮਾਹ –

    Sā taṃ sutvā sāmikassa gahitabhāvaṃ ñatvā taṃ tamhā bhayā mocetuṃ hatthinā ca kuḷīrena ca saddhiṃ sallapantī evamāha –

    ‘‘ਅਯ੍ਯ ਨ ਤਂ ਜਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕੁਞ੍ਜਰਂ ਸਟ੍ਠਿਹਾਯਨਂ।

    ‘‘Ayya na taṃ jahissāmi, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;

    ਪਥਬ੍ਯਾ ਚਾਤੁਰਨ੍ਤਾਯ, ਸੁਪ੍ਪਿਯੋ ਹੋਸਿ ਮੇ ਤੁવਂ॥

    Pathabyā cāturantāya, suppiyo hosi me tuvaṃ.

    ‘‘ਯੇ ਕੁਲ਼ੀਰਾ ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਮਿਂ, ਗਙ੍ਗਾਯ ਯਮੁਨਾਯ ਚ।

    ‘‘Ye kuḷīrā samuddasmiṃ, gaṅgāya yamunāya ca;

    ਤੇਸਂ ਤ੍વਂ વਾਰਿਜੋ ਸੇਟ੍ਠੋ, ਮੁਞ੍ਚ ਰੋਦਨ੍ਤਿਯਾ ਪਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੩.੫੦-੫੧)।

    Tesaṃ tvaṃ vārijo seṭṭho, muñca rodantiyā pati’’nti. (jā. 1.3.50-51);

    ਕੁਲ਼ੀਰੋ ਸਹ ਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸવਨੇਨ ਗਹਣਂ ਸਿਥਿਲਮਕਾਸਿ। ਅਥ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ‘‘ਅਯਮੇવੇਤਸ੍ਸ ਓਕਾਸੋ’’ਤਿ ਏਕਂ ਪਾਦਂ ਗਹਿਤਾਕਾਰੇਨੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਕਪਾਲੇ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਿਚੁਣ੍ਣਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਆਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਤੀਰੇ ਖਿਪਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਬ੍ਬਹਤ੍ਥਿਨੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ વੇਰੀ’’ਤਿ વਿਚੁਣ੍ਣਯਿਂਸੁ। ਏવਂ ਤਾવ ਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੋ ਸੁવਣ੍ਣਕਕ੍ਕਟਕਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ।

    Kuḷīro saha itthisaddassavanena gahaṇaṃ sithilamakāsi. Atha hatthināgo ‘‘ayamevetassa okāso’’ti ekaṃ pādaṃ gahitākāreneva ṭhapetvā dutiyaṃ ukkhipitvā taṃ piṭṭhikapāle akkamitvā vicuṇṇikaṃ katvā thokaṃ ākaḍḍhitvā tīre khipi. Atha naṃ sabbahatthino sannipatitvā ‘‘amhākaṃ verī’’ti vicuṇṇayiṃsu. Evaṃ tāva itthisaddo suvaṇṇakakkaṭakassa cittaṃ pariyādiyitvā tiṭṭhati.

    ਸੁવਣ੍ਣਮੋਰੋਪਿ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਤਗਹਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਨ੍ਤੋ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ ਉਦਯਕਾਲੇ ਸੂਰਿਯਮਣ੍ਡਲਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਕ੍ਖਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਏવਂ વਦਤਿ –

    Suvaṇṇamoropi himavantaṃ anupavisitvā mahantaṃ pabbatagahanaṃ nissāya vasanto niccakālaṃ sūriyassa udayakāle sūriyamaṇḍalaṃ ulloketvā attano rakkhaṃ karonto evaṃ vadati –

    ‘‘ਉਦੇਤਯਂ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਏਕਰਾਜਾ,

    ‘‘Udetayaṃ cakkhumā ekarājā,

    ਹਰਿਸ੍ਸવਣ੍ਣੋ ਪਥવਿਪ੍ਪਭਾਸੋ।

    Harissavaṇṇo pathavippabhāso;

    ਤਂ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ ਹਰਿਸ੍ਸવਣ੍ਣਂ ਪਥવਿਪ੍ਪਭਾਸਂ,

    Taṃ taṃ namassāmi harissavaṇṇaṃ pathavippabhāsaṃ,

    ਤਯਾਜ੍ਜ ਗੁਤ੍ਤਾ વਿਹਰੇਮੁ ਦਿવਸਂ॥

    Tayājja guttā viharemu divasaṃ.

    ‘‘ਯੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વੇਦਗੂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ,

    ‘‘Ye brāhmaṇā vedagū sabbadhamme,

    ਤੇ ਮੇ ਨਮੋ ਤੇ ਚ ਮਂ ਪਾਲਯਨ੍ਤੁ।

    Te me namo te ca maṃ pālayantu;

    ਨਮਤ੍ਥੁ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਮਤ੍ਥੁ ਬੋਧਿਯਾ,

    Namatthu buddhānaṃ namatthu bodhiyā,

    ਨਮੋ વਿਮੁਤ੍ਤਾਨਂ ਨਮੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ।

    Namo vimuttānaṃ namo vimuttiyā;

    ਇਮਂ ਸੋ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ,

    Imaṃ so parittaṃ katvā,

    ਮੋਰੋ ਚਰਤਿ ਏਸਨਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੨.੧੭)।

    Moro carati esanā’’ti. (jā. 1.2.17);

    ਸੋ ਦਿવਸਂ ਗੋਚਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਂ ਸੂਰਿਯਮਣ੍ਡਲਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾਪਿ ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਦਤਿ –

    So divasaṃ gocaraṃ gahetvā sāyanhasamaye vasanaṭṭhānaṃ pavisanto atthaṅgataṃ sūriyamaṇḍalaṃ oloketvāpi imaṃ gāthaṃ vadati –

    ‘‘ਅਪੇਤਯਂ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਏਕਰਾਜਾ,

    ‘‘Apetayaṃ cakkhumā ekarājā,

    ਹਰਿਸ੍ਸવਣ੍ਣੋ ਪਥવਿਪ੍ਪਭਾਸੋ।

    Harissavaṇṇo pathavippabhāso;

    ਤਂ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ ਹਰਿਸ੍ਸવਣ੍ਣਂ ਪਥવਿਪ੍ਪਭਾਸਂ,

    Taṃ taṃ namassāmi harissavaṇṇaṃ pathavippabhāsaṃ,

    ਤਯਾਜ੍ਜ ਗੁਤ੍ਤਾ વਿਹਰੇਮੁ ਰਤ੍ਤਿਂ॥

    Tayājja guttā viharemu rattiṃ.

    ‘‘ਯੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વੇਦਗੂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ,

    ‘‘Ye brāhmaṇā vedagū sabbadhamme,

    ਤੇ ਮੇ ਨਮੋ ਤੇ ਚ ਮਂ ਪਾਲਯਨ੍ਤੁ।

    Te me namo te ca maṃ pālayantu;

    ਨਮਤ੍ਥੁ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਨਮਤ੍ਥੁ ਬੋਧਿਯਾ,

    Namatthu buddhānaṃ namatthu bodhiyā,

    ਨਮੋ વਿਮੁਤ੍ਤਾਨਂ ਨਮੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ।

    Namo vimuttānaṃ namo vimuttiyā;

    ਇਮਂ ਸੋ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ,

    Imaṃ so parittaṃ katvā,

    ਮੋਰੋ વਾਸਮਕਪ੍ਪਯੀ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੨.੧੮)।

    Moro vāsamakappayī’’ti. (jā. 1.2.18);

    ਇਮਿਨਾ ਨਿਯਾਮੇਨ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਸਤਾਨਿ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਮੋਰਕੁਕ੍ਕੁਟਿਕਾਯ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਰਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਂ ਅਸਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ਪੇਸਿਤਸ੍ਸ ਲੁਦ੍ਦਕਸ੍ਸ વਸਂ ਉਪਗਤੋ। ਏવਂ ਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੋ ਸੁવਣ੍ਣਮੋਰਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ। ਛਾਤਪਬ੍ਬਤવਾਸੀ ਦਹਰੋ ਪਨ ਸੁਧਾਮੁਣ੍ਡਕવਾਸੀ ਦਹਰੋ ਚ ਇਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਪਤ੍ਤਾਤਿ।

    Iminā niyāmena satta vassasatāni vītināmetvā ekadivasaṃ parittakammato puretarameva morakukkuṭikāya saddaṃ sutvā parittakammaṃ asaritvā raññā pesitassa luddakassa vasaṃ upagato. Evaṃ itthisaddo suvaṇṇamorassa cittaṃ pariyādiyitvā tiṭṭhatīti. Chātapabbatavāsī daharo pana sudhāmuṇḍakavāsī daharo ca itthisaddaṃ sutvā anayabyasanaṃ pattāti.

    . ਤਤਿਯੇ ਇਤ੍ਥਿਗਨ੍ਧੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਚਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਂ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਂ। ਸ੍વਾਯਂ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਸਰੀਰਗਨ੍ਧੋ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਕਾਯਾਰੁਲ਼੍ਹੋ ਪਨ ਆਗਨ੍ਤੁਕਅਨੁਲੇਪਨਾਦਿਗਨ੍ਧੋ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਏਕਚ੍ਚਾ ਹਿ ਇਤ੍ਥੀ ਅਸ੍ਸਗਨ੍ਧਿਨੀ ਹੋਤਿ, ਏਕਚ੍ਚਾ ਮੇਣ੍ਡਕਗਨ੍ਧਿਨੀ, ਏਕਚ੍ਚਾ ਸੇਦਗਨ੍ਧਿਨੀ, ਏਕਚ੍ਚਾ ਸੋਣਿਤਗਨ੍ਧਿਨੀ । ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਨ੍ਧਬਾਲੋ ਏવਰੂਪਾਯਪਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਰਜ੍ਜਤੇવ। ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਪਨ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਸ੍ਸ ਕਾਯਤੋ ਚਨ੍ਦਨਗਨ੍ਧੋ વਾਯਤਿ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਉਪ੍ਪਲਗਨ੍ਧੋ। ਅਯਂ ਨ ਸਬ੍ਬਾਸਂ ਹੋਤਿ, ਆਗਨ੍ਤੁਕਅਨੁਲੇਪਨਾਦਿਗਨ੍ਧੋવ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾ ਪਨ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਗੋਣਾਦਯੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਂ ਸਜਾਤਿਇਤ੍ਥੀਨਂ ਉਤੁਗਨ੍ਧੇਨ ਯੋਜਨਦ੍વਿਯੋਜਨਤਿਯੋਜਨਚਤੁਯੋਜਨਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਇਤ੍ਥਿਕਾਯੇ ਗਨ੍ਧੋ વਾ ਹੋਤੁ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿવਤ੍ਥਨਿવਾਸਨਅਨੁਲਿਤ੍ਤਾਲੇਪਨਪਿਲ਼ਨ੍ਧਮਾਲਾਦਿਗਨ੍ਧੋ વਾ, ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਇਤ੍ਥਿਗਨ੍ਧੋਤ੍વੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    3. Tatiye itthigandhoti itthiyā catusamuṭṭhānikaṃ gandhāyatanaṃ. Svāyaṃ itthiyā sarīragandho duggandho hoti, kāyāruḷho pana āgantukaanulepanādigandho idha adhippeto. Ekaccā hi itthī assagandhinī hoti, ekaccā meṇḍakagandhinī, ekaccā sedagandhinī, ekaccā soṇitagandhinī . Ekacco andhabālo evarūpāyapi itthiyā rajjateva. Cakkavattino pana itthiratanassa kāyato candanagandho vāyati, mukhato ca uppalagandho. Ayaṃ na sabbāsaṃ hoti, āgantukaanulepanādigandhova idha adhippeto. Tiracchānagatā pana hatthiassagoṇādayo tiracchānagatānaṃ sajātiitthīnaṃ utugandhena yojanadviyojanatiyojanacatuyojanampi gacchanti. Itthikāye gandho vā hotu itthiyā nivatthanivāsanaanulittālepanapiḷandhamālādigandho vā, sabbopi itthigandhotveva veditabbo.

    . ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਇਤ੍ਥਿਰਸੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਚਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਂ ਰਸਾਯਤਨਂ। ਤਿਪਿਟਕਚੂਲ਼ਨਾਗਚੂਲ਼ਾਭਯਤ੍ਥੇਰਾ ਪਨ ‘‘ਸ੍વਾਯਂ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવਿਤਾਦਿવਸੇਨ ਸવਨਰਸੋ ਚੇવ ਪਰਿਭੋਗਰਸੋ ਚ, ਅਯਂ ਇਤ੍ਥਿਰਸੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਤੇਨ? ਯੋ ਪਨਾਯਂ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਓਟ੍ਠਮਂਸਸਮ੍ਮਕ੍ਖਨਖੇਲ਼ਾਦਿਰਸੋਪਿ , ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਯਾਗੁਭਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਰਸੋਪਿ, ਸਬ੍ਬੋ ਸੋ ਇਤ੍ਥਿਰਸੋਤ੍વੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਨੇਕੇ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਾਤੁਗਾਮੇਨ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਸਹਤ੍ਥਾ ਦਿਨ੍ਨਮੇવ ਮਧੁਰਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਪਤ੍ਤਾਤਿ।

    4. Catutthe itthirasoti itthiyā catusamuṭṭhānikaṃ rasāyatanaṃ. Tipiṭakacūḷanāgacūḷābhayattherā pana ‘‘svāyaṃ itthiyā kiṃkārapaṭissāvitādivasena savanaraso ceva paribhogaraso ca, ayaṃ itthiraso’’ti vadanti. Kiṃ tena? Yo panāyaṃ itthiyā oṭṭhamaṃsasammakkhanakheḷādirasopi , sāmikassa dinnayāgubhattādīnaṃ rasopi, sabbo so itthirasotveva veditabbo. Aneke hi sattā attano mātugāmena yaṃkiñci sahatthā dinnameva madhuranti gahetvā anayabyasanaṃ pattāti.

    . ਪਞ੍ਚਮੇ ਇਤ੍ਥਿਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਕਾਯਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ, ਇਤ੍ਥਿਸਰੀਰਾਰੁਲ਼੍ਹਾਨਂ વਤ੍ਥਾਲਙ੍ਕਾਰਮਾਲਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਫਸ੍ਸੋ ਇਤ੍ਥਿਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੋਤ੍વੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਬ੍ਬੋਪੇਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ ਮਹਾਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣੇ ਗਣਸਜ੍ਝਾਯਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਹਰਭਿਕ੍ਖੁਨੋ વਿਸਭਾਗਾਰਮ੍ਮਣਫਸ੍ਸੋ વਿਯਾਤਿ।

    5. Pañcame itthiphoṭṭhabboti itthiyā kāyasamphasso, itthisarīrāruḷhānaṃ vatthālaṅkāramālādīnampi phasso itthiphoṭṭhabbotveva veditabbo. Sabbopesa purisassa cittaṃ pariyādiyati mahācetiyaṅgaṇe gaṇasajjhāyaṃ gaṇhantassa daharabhikkhuno visabhāgārammaṇaphasso viyāti.

    ਇਤਿ ਸਤ੍ਥਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਸਯਾਨੁਸਯવਸੇਨ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਈਦਿਸਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਆਹ। ਯਥਾ ਹਿ ਰੂਪਗਰੁਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਂ ਗਮੇਤਿ ਪਲਿਬੁਨ੍ਧਤਿ ਬਜ੍ਝਾਪੇਤਿ ਬਦ੍ਧਾਪੇਤਿ ਮੋਹੇਤਿ ਸਂਮੋਹੇਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਸੇਸਾ ਸਦ੍ਦਾਦਯੋ। ਯਥਾ ਚ ਸਦ੍ਦਾਦਿਗਰੁਕਾਨਂ ਸਦ੍ਦਾਦਯੋ, ਨ ਤਥਾ ਰੂਪਾਦੀਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ। ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਚ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਏਕਮੇવਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ, ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਦ੍વੇਪਿ ਤੀਣਿਪਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਪਞ੍ਚਪਿ। ਇਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਗਰੁਕવਸੇਨ ਕਥਿਤਾ, ਨ ਪਞ੍ਚਗਰੁਕਜਾਤਕવਸੇਨ। ਪਞ੍ਚਗਰੁਕਜਾਤਕਂ ਪਨ ਸਕ੍ਖਿਭਾવਤ੍ਥਾਯ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਰ ਹਿ ਅਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਕਨ੍ਤਾਰਮਜ੍ਝੇ ਕਤਾਯ ਆਪਣਾਦਿવਿਚਾਰਣਾਯ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸਹਾਯੇਸੁ ਰੂਪਗਰੁਕੋ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ ਬਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਸਦ੍ਦਾਦਿਗਰੁਕਾ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਸੁ। ਇਤਿ ਤਂ ਸਕ੍ਖਿਭਾવਤ੍ਥਾਯ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਇਮੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚਗਰੁਕવਸੇਨੇવ ਕਥਿਤਾ।

    Iti satthā sattānaṃ āsayānusayavasena rūpādīsu ekekaṃ gahetvā aññaṃ īdisaṃ na passāmīti āha. Yathā hi rūpagarukassa purisassa itthirūpaṃ cittuppādaṃ gameti palibundhati bajjhāpeti baddhāpeti moheti saṃmoheti, na tathā sesā saddādayo. Yathā ca saddādigarukānaṃ saddādayo, na tathā rūpādīni ārammaṇāni. Ekaccassa ca rūpādīsu ekamevārammaṇaṃ cittaṃ pariyādiyati, ekaccassa dvepi tīṇipi cattāripi pañcapi. Iti ime pañca suttantā pañcagarukavasena kathitā, na pañcagarukajātakavasena. Pañcagarukajātakaṃ pana sakkhibhāvatthāya āharitvā kathetabbaṃ. Tatra hi amanussehi kantāramajjhe katāya āpaṇādivicāraṇāya mahāpurisassa pañcasu sahāyesu rūpagaruko rūpārammaṇe bajjhitvā anayabyasanaṃ patto, saddādigarukā saddārammaṇādīsu. Iti taṃ sakkhibhāvatthāya āharitvā kathetabbaṃ. Ime pana pañca suttantā pañcagarukavaseneva kathitā.

    . ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਨ ਕੇવਲਂ ਪੁਰਿਸਾਯੇવ ਪਞ੍ਚਗਰੁਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਯੋਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਸਮ੍ਪਿ વਸੇਨ ਪੁਨ ਪਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਕਥੇਸਿ। ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વਤ੍ਥੂਸੁਪਿ ਪਠਮਸੁਤ੍ਤੇ ਲੋਹਪਾਸਾਦਦ੍વਾਰੇ ਠਿਤਂ ਦਹਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਮਤਾਯ ਰਾਜੋਰੋਧਾਯ વਤ੍ਥੁ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ।

    6. Yasmā ca na kevalaṃ purisāyeva pañcagarukā honti, itthiyopi hontiyeva, tasmā tāsampi vasena puna pañca suttante kathesi. Tesampi attho vuttanayeneva veditabbo. Vatthūsupi paṭhamasutte lohapāsādadvāre ṭhitaṃ daharaṃ oloketvā matāya rājorodhāya vatthu veditabbaṃ. Taṃ heṭṭhā vitthāritameva.

    . ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਰੂਪੂਪਜੀવਿਨੋ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਗੁਤ੍ਤਿਲવੀਣਾવਾਦਕੋ ਕਿਰੇਕਿਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਸਹਸ੍ਸਂ ਪਹਿਣਿ, ਸਾ ਤਂ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਿ। ਸੋ ‘‘ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੇਤ੍ਥ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਸਾਯਨ੍ਹਕਾਲਸਮਨਨ੍ਤਰੇ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਗੇਹਸ੍ਸ ਅਭਿਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਗੇਹਦ੍વਾਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ વੀਣਾਯ ਤਨ੍ਤਿਯੋ ਸਮੇ ਗੁਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਤਨ੍ਤਿਸ੍ਸਰੇਨ ਗੀਤਸ੍ਸਰਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਗਾਯਿ। ਸਾ ਇਤ੍ਥੀ ਤਸ੍ਸ ਗੀਤਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ‘‘વਿવਟવਾਤਪਾਨੇਨ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਕਾਸੇਯੇવ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਤ੍ਤਾ।

    7. Dutiyasutte bārāṇasiyaṃ rūpūpajīvino mātugāmassa vatthu veditabbaṃ. Guttilavīṇāvādako kirekissā itthiyā sahassaṃ pahiṇi, sā taṃ uppaṇḍetvā gaṇhituṃ na icchi. So ‘‘karissāmettha kattabba’’nti sāyanhakālasamanantare alaṅkatapaṭiyatto tassā gehassa abhimukhaṭṭhāne aññasmiṃ gehadvāre nisinno vīṇāya tantiyo same guṇe patiṭṭhāpetvā tantissarena gītassaraṃ anatikkamanto gāyi. Sā itthī tassa gītasaddaṃ sutvā dvāranti saññāya ‘‘vivaṭavātapānena tassa santikaṃ gamissāmī’’ti ākāseyeva jīvitakkhayaṃ pattā.

    . ਤਤਿਯਸੁਤ੍ਤੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਕਾਯਤੋ ਚਨ੍ਦਨਗਨ੍ਧੋ વਾਯਤਿ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਉਪ੍ਪਲਗਨ੍ਧੋਤਿ ਇਦਂ ਆਹਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਦਂ ਚੇਤ੍ਥ વਤ੍ਥੁ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕਿਰੇਕਿਸ੍ਸਾ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਧੀਤਾਯ ਸਾਮਿਕੋ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਮਯਾ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਗਿਹਿਭੂਤੇਨ ਪੂਰੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਰਿਯਂ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਮਿਕਾ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿਕੋਸਲੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਏਕਂ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਕਲਾਪਂ ਆਦਾਯ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਏਕੇਕਿਸ੍ਸਾ ਏਕੇਕਂ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਂ ਦਾਪੇਸਿ। ਪੁਪ੍ਫੇਸੁ ਭਾਜਿਯਮਾਨੇਸੁ ਤਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਂ ਪਤ੍ਤਾਨਿ। ਸਾ ਪਹਟ੍ਠਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਉਪਸਿਙ੍ਘਿਤ੍વਾ ਪਰੋਦਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸਾ ਉਭਯਾਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਹਟ੍ਠਕਾਰਣਞ੍ਚ ਰੋਦਨਕਾਰਣਞ੍ਚ ਕਥੇਸਿ। ਯਾવਤਤਿਯਂ ਕਥਿਤੇਪਿ ਰਾਜਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਸਕਲਰਾਜਨਿવੇਸਨੇ ਸਬ੍ਬਮਾਲਾવਿਲੇਪਨਾਦਿਸੁਗਨ੍ਧਗਨ੍ਧਂ ਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ‘‘ਕਤਰੋ ਤੇ ਥੇਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ, ‘‘ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਞਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਗਚ੍ਛਤੁ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਸੁਕਤ੍ਥੇਰੋ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਗਤੋ। ਥੇਰੇ ਅਨੁਮੋਦਨਂ વਤ੍ਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧਮਤ੍ਤੇ ਸਕਲਂ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਂ ਗਨ੍ਧਪੂਰਂ વਿਯ ਜਾਤਂ। ਰਾਜਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਮੇવੇਸਾ ਆਹਾ’’ਤਿ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਯਂ ਅਤੀਤੇ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੂ’ਤਿ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿ, ਤਮ੍ਮੂਲਕੋ ਤੇਨ ਮਹਾਰਾਜ ਅਯਮਾਨਿਸਂਸੋ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿ।

    8. Tatiyasutte cakkavattirañño kāyato candanagandho vāyati, mukhato ca uppalagandhoti idaṃ āharitabbaṃ. Idaṃ cettha vatthu veditabbaṃ. Sāvatthiyaṃ kirekissā kuṭumbikadhītāya sāmiko satthu dhammadesanaṃ sutvā, ‘‘na sakkā mayā ayaṃ dhammo gihibhūtena pūretu’’nti aññatarassa piṇḍapātikattherassa santike pabbaji. Athassa bhariyaṃ ‘‘assāmikā aya’’nti ñatvā rājā pasenadikosalo antepuraṃ āharāpetvā ekadivasaṃ ekaṃ nīluppalakalāpaṃ ādāya antepuraṃ paviṭṭho ekekissā ekekaṃ nīluppalaṃ dāpesi. Pupphesu bhājiyamānesu tassā itthiyā dve hatthaṃ pattāni. Sā pahaṭṭhākāraṃ dassetvā upasiṅghitvā parodi. Rājā tassā ubhayākāraṃ disvā taṃ pakkosāpetvā pucchi. Sā attano pahaṭṭhakāraṇañca rodanakāraṇañca kathesi. Yāvatatiyaṃ kathitepi rājā assaddahanto punadivase sakalarājanivesane sabbamālāvilepanādisugandhagandhaṃ harāpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa āsanāni paññāpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā bhattakiccapariyosāne taṃ itthiṃ ‘‘kataro te thero’’ti pucchitvā, ‘‘aya’’nti vutte ñatvā satthāraṃ vanditvā, ‘‘bhante, tumhehi saddhiṃ bhikkhusaṅgho gacchatu, amhākaṃ asukatthero anumodanaṃ karissatī’’ti āha. Satthā taṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā vihāraṃ gato. There anumodanaṃ vattuṃ āraddhamatte sakalaṃ rājanivesanaṃ gandhapūraṃ viya jātaṃ. Rājā ‘‘saccamevesā āhā’’ti pasīditvā punadivase satthāraṃ taṃ kāraṇaṃ pucchi. Satthā ‘‘ayaṃ atīte dhammakathaṃ suṇanto ‘sādhu sādhū’ti sādhukāraṃ pavattento sakkaccaṃ assosi, tammūlako tena mahārāja ayamānisaṃso laddho’’ti ācikkhi.

    ‘‘ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਕਾਲੇ, ਸਾਧੁ ਸਾਧੂਤਿ ਭਾਸਤੋ।

    ‘‘Saddhammadesanākāle, sādhu sādhūti bhāsato;

    ਮੁਖਤੋ ਜਾਯਤੇ ਗਨ੍ਧੋ, ਉਪ੍ਪਲਂવ ਯਥੋਦਕੇ’’ਤਿ॥

    Mukhato jāyate gandho, uppalaṃva yathodake’’ti.

    ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਗ੍ਗੇ વਟ੍ਟਮੇવ ਕਥਿਤਂ।

    Sesaṃ sabbattha uttānamevāti. Imasmiṃ vagge vaṭṭameva kathitaṃ.

    ਰੂਪਾਦਿવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ।

    Rūpādivaggavaṇṇanā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੧. ਰੂਪਾਦਿવਗ੍ਗੋ • 1. Rūpādivaggo

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ੧. ਰੂਪਾਦਿવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 1. Rūpādivaggavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact