| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
५. रूपसुत्तवण्णना
5. Rūpasuttavaṇṇanā
६५. पञ्चमे पमिनोति उळारतादिविसेसं एतेनाति पमाणं, रुपकायो पमाणं एतस्साति रूपप्पमाणो। ततो एव रूपे पसन्नोति रूपप्पसन्नो। घोसोति चेत्थ थुतिघोसो। लूखन्ति पच्चयलूखता। धम्माति सीलादयो गुणधम्मा अधिप्पेता। इमेसं पन चतुन्नं पुग्गलानं नानाकरणं पाळियंयेव आगतं। वुत्तञ्हेतं –
65. Pañcame paminoti uḷāratādivisesaṃ etenāti pamāṇaṃ, rupakāyo pamāṇaṃ etassāti rūpappamāṇo. Tato eva rūpe pasannoti rūpappasanno. Ghosoti cettha thutighoso. Lūkhanti paccayalūkhatā. Dhammāti sīlādayo guṇadhammā adhippetā. Imesaṃ pana catunnaṃ puggalānaṃ nānākaraṇaṃ pāḷiyaṃyeva āgataṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘कतमो च पुग्गलो रूपप्पमाणो रूपप्पसन्नो? इधेकच्चो पुग्गलो आरोहं वा पस्सित्वा परिणाहं वा पस्सित्वा सण्ठानं वा पस्सित्वा पारिपूरिं वा पस्सित्वा तत्थ पमाणं गहेत्वा पसादं जनेति। अयं वुच्चति पुग्गलो रूपप्पमाणो रूपप्पसन्नो।
‘‘Katamo ca puggalo rūpappamāṇo rūpappasanno? Idhekacco puggalo ārohaṃ vā passitvā pariṇāhaṃ vā passitvā saṇṭhānaṃ vā passitvā pāripūriṃ vā passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo rūpappamāṇo rūpappasanno.
‘‘कतमो च पुग्गलो घोसप्पमाणो घोसप्पसन्नो? इधेकच्चो पुग्गलो परवण्णनाय परथोमनाय परपसंसनाय परवण्णहारिकाय तत्थ पमाणं गहेत्वा पसादं जनेति। अयं वुच्चति पुग्गलो घोसप्पमाणो घोसप्पसन्नो।
‘‘Katamo ca puggalo ghosappamāṇo ghosappasanno? Idhekacco puggalo paravaṇṇanāya parathomanāya parapasaṃsanāya paravaṇṇahārikāya tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo ghosappamāṇo ghosappasanno.
‘‘कतमो च पुग्गलो लूखप्पमाणो लूखप्पसन्नो? इधेकच्चो पुग्गलो चीवरलूखं वा पस्सित्वा पत्तलूखं वा पस्सित्वा सेनासनलूखं वा पस्सित्वा विविधं वा दुक्करकारिकं पस्सित्वा तत्थ पमाणं गहेत्वा पसादं जनेति। अयं वुच्चति पुग्गलो लूखप्पमाणो लूखप्पसन्नो।
‘‘Katamo ca puggalo lūkhappamāṇo lūkhappasanno? Idhekacco puggalo cīvaralūkhaṃ vā passitvā pattalūkhaṃ vā passitvā senāsanalūkhaṃ vā passitvā vividhaṃ vā dukkarakārikaṃ passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo lūkhappamāṇo lūkhappasanno.
‘‘कतमो च पुग्गलो धम्मप्पमाणो धम्मप्पसन्नो? इधेकच्चो पुग्गलो सीलं वा पस्सित्वा समाधिं वा पस्सित्वा पञ्ञं वा पस्सित्वा तत्थ पमाणं गहेत्वा पसादं जनेति। अयं वुच्चति पुग्गलो धम्मप्पमाणो धम्मप्पसन्नो’’ति (पु॰ प॰ १७१-१७२)।
‘‘Katamo ca puggalo dhammappamāṇo dhammappasanno? Idhekacco puggalo sīlaṃ vā passitvā samādhiṃ vā passitvā paññaṃ vā passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo dhammappamāṇo dhammappasanno’’ti (pu. pa. 171-172).
तत्थ आरोहन्ति उच्चतं। सा च खो तस्मिं तस्मिं काले पमाणयुत्ता दट्ठब्बा। परिणाहन्ति नातिकिसथूलतावसेन पीणतं। सण्ठानन्ति तेसं तेसं अङ्गपच्चङ्गानं सुसण्ठिततं दीघरस्सवट्टादियुत्तट्ठानेसु तथाभावं। पारिपूरिन्ति सब्बेसं सरीरावयवानं परिपुण्णतं अविकलतं। तत्थ पमाणं गहेत्वाति तस्मिं रूपे रूपसम्पत्तियं पमाणभावं उपादाय। पसादं जनेतीति अधिमोक्खं जनेति उप्पादेति।
Tattha ārohanti uccataṃ. Sā ca kho tasmiṃ tasmiṃ kāle pamāṇayuttā daṭṭhabbā. Pariṇāhanti nātikisathūlatāvasena pīṇataṃ. Saṇṭhānanti tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ susaṇṭhitataṃ dīgharassavaṭṭādiyuttaṭṭhānesu tathābhāvaṃ. Pāripūrinti sabbesaṃ sarīrāvayavānaṃ paripuṇṇataṃ avikalataṃ. Tattha pamāṇaṃ gahetvāti tasmiṃ rūpe rūpasampattiyaṃ pamāṇabhāvaṃ upādāya. Pasādaṃ janetīti adhimokkhaṃ janeti uppādeti.
परवण्णनायाति ‘‘असुको एदिसो च एदिसो चा’’ति परस्स गुणवचनेन। परथोमनायाति परम्मुखा परस्स सिलाघुप्पादकेन अभित्थवनेन परेन थुतिवसेन, गाथादिउपनिबन्धनेन वुत्ताय थोमनायाति वुत्तं होति। परपसंसनायाति परम्मुखा परस्स गुणसंकित्तनेन। परवण्णहारिकायाति परम्परवण्णहारिकाय परम्पराय परस्स कित्तनसद्दस्स उपसंहारेन। तत्थाति तस्मिं थुतिघोसे।
Paravaṇṇanāyāti ‘‘asuko ediso ca ediso cā’’ti parassa guṇavacanena. Parathomanāyāti parammukhā parassa silāghuppādakena abhitthavanena parena thutivasena, gāthādiupanibandhanena vuttāya thomanāyāti vuttaṃ hoti. Parapasaṃsanāyāti parammukhā parassa guṇasaṃkittanena. Paravaṇṇahārikāyāti paramparavaṇṇahārikāya paramparāya parassa kittanasaddassa upasaṃhārena. Tatthāti tasmiṃ thutighose.
चीवरलूखन्ति थूलजिण्णबहुतुन्नकतादिचीवरस्स लूखभावं। पत्तलूखन्ति अनेकगन्थिकाहटतादिपत्तस्स लूखभावं। विविधं वा दुक्करकारिकन्ति धुतङ्गादिवसेन पवत्तनानाविधं दुक्करचरियं। सीलं वा पस्सित्वाति सीलपारिपूरिवसेन विसुद्धं कायवचीसुचरितं ञाणचक्खुना पस्सित्वा, झानादिअधिगमसुद्धिसमाधिं वा विपस्सनाभिञ्ञासङ्खातं पञ्ञं वा पस्सित्वाति अत्थो।
Cīvaralūkhanti thūlajiṇṇabahutunnakatādicīvarassa lūkhabhāvaṃ. Pattalūkhanti anekaganthikāhaṭatādipattassa lūkhabhāvaṃ. Vividhaṃ vā dukkarakārikanti dhutaṅgādivasena pavattanānāvidhaṃ dukkaracariyaṃ. Sīlaṃ vā passitvāti sīlapāripūrivasena visuddhaṃ kāyavacīsucaritaṃ ñāṇacakkhunā passitvā, jhānādiadhigamasuddhisamādhiṃ vā vipassanābhiññāsaṅkhātaṃ paññaṃ vā passitvāti attho.
एवमेतस्मिं चतुप्पमाणे लोकसन्निवासे बुद्धेसु अप्पसन्ना मन्दा, पसन्ना बहुका। रूपप्पमाणस्स हि बुद्धरूपतो उत्तरि पसादावहं रूपं नाम नत्थि। घोसप्पमाणस्स बुद्धानं कित्तिघोसतो उत्तरि पसादावहो घोसो नाम नत्थि। लूखप्पमाणस्स कासिकानि वत्थानि महारहानि कञ्चनभाजनानि तिण्णं उतूनं अनुच्छविके सब्बसम्पत्तियुत्ते पासादवरे पहाय पंसुकूलचीवरसेलमयपत्तरुक्खमूलादिसेनासनसेविनो बुद्धस्स भगवतो लूखतो उत्तरि पसादावहं अञ्ञं लूखं नाम नत्थि। धम्मप्पमाणस्स सदेवके लोके असाधारणसीलादिगुणस्स तथागतस्स सीलादिगुणतो उत्तरि पसादावहो अञ्ञो सीलादिगुणो नाम नत्थि। इति भगवा इमं चतुप्पमाणिकं लोकसन्निवासं मुट्ठिना गहेत्वा विय ठितोति।
Evametasmiṃ catuppamāṇe lokasannivāse buddhesu appasannā mandā, pasannā bahukā. Rūpappamāṇassa hi buddharūpato uttari pasādāvahaṃ rūpaṃ nāma natthi. Ghosappamāṇassa buddhānaṃ kittighosato uttari pasādāvaho ghoso nāma natthi. Lūkhappamāṇassa kāsikāni vatthāni mahārahāni kañcanabhājanāni tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike sabbasampattiyutte pāsādavare pahāya paṃsukūlacīvaraselamayapattarukkhamūlādisenāsanasevino buddhassa bhagavato lūkhato uttari pasādāvahaṃ aññaṃ lūkhaṃ nāma natthi. Dhammappamāṇassa sadevake loke asādhāraṇasīlādiguṇassa tathāgatassa sīlādiguṇato uttari pasādāvaho añño sīlādiguṇo nāma natthi. Iti bhagavā imaṃ catuppamāṇikaṃ lokasannivāsaṃ muṭṭhinā gahetvā viya ṭhitoti.
पमाणिंसूति पमाणं अग्गहेसुं। नियकज्झत्ते तस्स गुणं न जानातीति तस्स अब्भन्तरे पवत्तमानं सीलादिगुणं न जानाति। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव।
Pamāṇiṃsūti pamāṇaṃ aggahesuṃ. Niyakajjhatte tassa guṇaṃ na jānātīti tassa abbhantare pavattamānaṃ sīlādiguṇaṃ na jānāti. Sesaṃ suviññeyyameva.
रूपसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Rūpasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ५. रूपसुत्तं • 5. Rūpasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ५. रूपसुत्तवण्णना • 5. Rūpasuttavaṇṇanā
