| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๕. รูปสุตฺตวณฺณนา
5. Rūpasuttavaṇṇanā
๖๕. ปญฺจเม ปมิโนติ อุฬารตาทิวิเสสํ เอเตนาติ ปมาณํ, รุปกาโย ปมาณํ เอตสฺสาติ รูปปฺปมาโณฯ ตโต เอว รูเป ปสโนฺนติ รูปปฺปสโนฺนฯ โฆโสติ เจตฺถ ถุติโฆโสฯ ลูขนฺติ ปจฺจยลูขตาฯ ธมฺมาติ สีลาทโย คุณธมฺมา อธิเปฺปตาฯ อิเมสํ ปน จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ นานากรณํ ปาฬิยํเยว อาคตํฯ วุตฺตเญฺหตํ –
65. Pañcame paminoti uḷāratādivisesaṃ etenāti pamāṇaṃ, rupakāyo pamāṇaṃ etassāti rūpappamāṇo. Tato eva rūpe pasannoti rūpappasanno. Ghosoti cettha thutighoso. Lūkhanti paccayalūkhatā. Dhammāti sīlādayo guṇadhammā adhippetā. Imesaṃ pana catunnaṃ puggalānaṃ nānākaraṇaṃ pāḷiyaṃyeva āgataṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘กตโม จ ปุคฺคโล รูปปฺปมาโณ รูปปฺปสโนฺน? อิเธกโจฺจ ปุคฺคโล อาโรหํ วา ปสฺสิตฺวา ปริณาหํ วา ปสฺสิตฺวา สณฺฐานํ วา ปสฺสิตฺวา ปาริปูริํ วา ปสฺสิตฺวา ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล รูปปฺปมาโณ รูปปฺปสโนฺนฯ
‘‘Katamo ca puggalo rūpappamāṇo rūpappasanno? Idhekacco puggalo ārohaṃ vā passitvā pariṇāhaṃ vā passitvā saṇṭhānaṃ vā passitvā pāripūriṃ vā passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo rūpappamāṇo rūpappasanno.
‘‘กตโม จ ปุคฺคโล โฆสปฺปมาโณ โฆสปฺปสโนฺน? อิเธกโจฺจ ปุคฺคโล ปรวณฺณนาย ปรโถมนาย ปรปสํสนาย ปรวณฺณหาริกาย ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล โฆสปฺปมาโณ โฆสปฺปสโนฺนฯ
‘‘Katamo ca puggalo ghosappamāṇo ghosappasanno? Idhekacco puggalo paravaṇṇanāya parathomanāya parapasaṃsanāya paravaṇṇahārikāya tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo ghosappamāṇo ghosappasanno.
‘‘กตโม จ ปุคฺคโล ลูขปฺปมาโณ ลูขปฺปสโนฺน? อิเธกโจฺจ ปุคฺคโล จีวรลูขํ วา ปสฺสิตฺวา ปตฺตลูขํ วา ปสฺสิตฺวา เสนาสนลูขํ วา ปสฺสิตฺวา วิวิธํ วา ทุกฺกรการิกํ ปสฺสิตฺวา ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ลูขปฺปมาโณ ลูขปฺปสโนฺนฯ
‘‘Katamo ca puggalo lūkhappamāṇo lūkhappasanno? Idhekacco puggalo cīvaralūkhaṃ vā passitvā pattalūkhaṃ vā passitvā senāsanalūkhaṃ vā passitvā vividhaṃ vā dukkarakārikaṃ passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo lūkhappamāṇo lūkhappasanno.
‘‘กตโม จ ปุคฺคโล ธมฺมปฺปมาโณ ธมฺมปฺปสโนฺน? อิเธกโจฺจ ปุคฺคโล สีลํ วา ปสฺสิตฺวา สมาธิํ วา ปสฺสิตฺวา ปญฺญํ วา ปสฺสิตฺวา ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ธมฺมปฺปมาโณ ธมฺมปฺปสโนฺน’’ติ (ปุ. ป. ๑๗๑-๑๗๒)ฯ
‘‘Katamo ca puggalo dhammappamāṇo dhammappasanno? Idhekacco puggalo sīlaṃ vā passitvā samādhiṃ vā passitvā paññaṃ vā passitvā tattha pamāṇaṃ gahetvā pasādaṃ janeti. Ayaṃ vuccati puggalo dhammappamāṇo dhammappasanno’’ti (pu. pa. 171-172).
ตตฺถ อาโรหนฺติ อุจฺจตํฯ สา จ โข ตสฺมิํ ตสฺมิํ กาเล ปมาณยุตฺตา ทฎฺฐพฺพาฯ ปริณาหนฺติ นาติกิสถูลตาวเสน ปีณตํฯ สณฺฐานนฺติ เตสํ เตสํ องฺคปจฺจงฺคานํ สุสณฺฐิตตํ ทีฆรสฺสวฎฺฎาทิยุตฺตฎฺฐาเนสุ ตถาภาวํฯ ปาริปูรินฺติ สเพฺพสํ สรีราวยวานํ ปริปุณฺณตํ อวิกลตํฯ ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวาติ ตสฺมิํ รูเป รูปสมฺปตฺติยํ ปมาณภาวํ อุปาทายฯ ปสาทํ ชเนตีติ อธิโมกฺขํ ชเนติ อุปฺปาเทติฯ
Tattha ārohanti uccataṃ. Sā ca kho tasmiṃ tasmiṃ kāle pamāṇayuttā daṭṭhabbā. Pariṇāhanti nātikisathūlatāvasena pīṇataṃ. Saṇṭhānanti tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ susaṇṭhitataṃ dīgharassavaṭṭādiyuttaṭṭhānesu tathābhāvaṃ. Pāripūrinti sabbesaṃ sarīrāvayavānaṃ paripuṇṇataṃ avikalataṃ. Tattha pamāṇaṃ gahetvāti tasmiṃ rūpe rūpasampattiyaṃ pamāṇabhāvaṃ upādāya. Pasādaṃ janetīti adhimokkhaṃ janeti uppādeti.
ปรวณฺณนายาติ ‘‘อสุโก เอทิโส จ เอทิโส จา’’ติ ปรสฺส คุณวจเนนฯ ปรโถมนายาติ ปรมฺมุขา ปรสฺส สิลาฆุปฺปาทเกน อภิตฺถวเนน ปเรน ถุติวเสน, คาถาทิอุปนิพนฺธเนน วุตฺตาย โถมนายาติ วุตฺตํ โหติฯ ปรปสํสนายาติ ปรมฺมุขา ปรสฺส คุณสํกิตฺตเนนฯ ปรวณฺณหาริกายาติ ปรมฺปรวณฺณหาริกาย ปรมฺปราย ปรสฺส กิตฺตนสทฺทสฺส อุปสํหาเรนฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ถุติโฆเสฯ
Paravaṇṇanāyāti ‘‘asuko ediso ca ediso cā’’ti parassa guṇavacanena. Parathomanāyāti parammukhā parassa silāghuppādakena abhitthavanena parena thutivasena, gāthādiupanibandhanena vuttāya thomanāyāti vuttaṃ hoti. Parapasaṃsanāyāti parammukhā parassa guṇasaṃkittanena. Paravaṇṇahārikāyāti paramparavaṇṇahārikāya paramparāya parassa kittanasaddassa upasaṃhārena. Tatthāti tasmiṃ thutighose.
จีวรลูขนฺติ ถูลชิณฺณพหุตุนฺนกตาทิจีวรสฺส ลูขภาวํฯ ปตฺตลูขนฺติ อเนกคนฺถิกาหฎตาทิปตฺตสฺส ลูขภาวํฯ วิวิธํ วา ทุกฺกรการิกนฺติ ธุตงฺคาทิวเสน ปวตฺตนานาวิธํ ทุกฺกรจริยํฯ สีลํ วา ปสฺสิตฺวาติ สีลปาริปูริวเสน วิสุทฺธํ กายวจีสุจริตํ ญาณจกฺขุนา ปสฺสิตฺวา, ฌานาทิอธิคมสุทฺธิสมาธิํ วา วิปสฺสนาภิญฺญาสงฺขาตํ ปญฺญํ วา ปสฺสิตฺวาติ อโตฺถฯ
Cīvaralūkhanti thūlajiṇṇabahutunnakatādicīvarassa lūkhabhāvaṃ. Pattalūkhanti anekaganthikāhaṭatādipattassa lūkhabhāvaṃ. Vividhaṃ vā dukkarakārikanti dhutaṅgādivasena pavattanānāvidhaṃ dukkaracariyaṃ. Sīlaṃ vā passitvāti sīlapāripūrivasena visuddhaṃ kāyavacīsucaritaṃ ñāṇacakkhunā passitvā, jhānādiadhigamasuddhisamādhiṃ vā vipassanābhiññāsaṅkhātaṃ paññaṃ vā passitvāti attho.
เอวเมตสฺมิํ จตุปฺปมาเณ โลกสนฺนิวาเส พุเทฺธสุ อปฺปสนฺนา มนฺทา, ปสนฺนา พหุกาฯ รูปปฺปมาณสฺส หิ พุทฺธรูปโต อุตฺตริ ปสาทาวหํ รูปํ นาม นตฺถิฯ โฆสปฺปมาณสฺส พุทฺธานํ กิตฺติโฆสโต อุตฺตริ ปสาทาวโห โฆโส นาม นตฺถิฯ ลูขปฺปมาณสฺส กาสิกานิ วตฺถานิ มหารหานิ กญฺจนภาชนานิ ติณฺณํ อุตูนํ อนุจฺฉวิเก สพฺพสมฺปตฺติยุเตฺต ปาสาทวเร ปหาย ปํสุกูลจีวรเสลมยปตฺตรุกฺขมูลาทิเสนาสนเสวิโน พุทฺธสฺส ภควโต ลูขโต อุตฺตริ ปสาทาวหํ อญฺญํ ลูขํ นาม นตฺถิฯ ธมฺมปฺปมาณสฺส สเทวเก โลเก อสาธารณสีลาทิคุณสฺส ตถาคตสฺส สีลาทิคุณโต อุตฺตริ ปสาทาวโห อโญฺญ สีลาทิคุโณ นาม นตฺถิฯ อิติ ภควา อิมํ จตุปฺปมาณิกํ โลกสนฺนิวาสํ มุฎฺฐินา คเหตฺวา วิย ฐิโตติฯ
Evametasmiṃ catuppamāṇe lokasannivāse buddhesu appasannā mandā, pasannā bahukā. Rūpappamāṇassa hi buddharūpato uttari pasādāvahaṃ rūpaṃ nāma natthi. Ghosappamāṇassa buddhānaṃ kittighosato uttari pasādāvaho ghoso nāma natthi. Lūkhappamāṇassa kāsikāni vatthāni mahārahāni kañcanabhājanāni tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike sabbasampattiyutte pāsādavare pahāya paṃsukūlacīvaraselamayapattarukkhamūlādisenāsanasevino buddhassa bhagavato lūkhato uttari pasādāvahaṃ aññaṃ lūkhaṃ nāma natthi. Dhammappamāṇassa sadevake loke asādhāraṇasīlādiguṇassa tathāgatassa sīlādiguṇato uttari pasādāvaho añño sīlādiguṇo nāma natthi. Iti bhagavā imaṃ catuppamāṇikaṃ lokasannivāsaṃ muṭṭhinā gahetvā viya ṭhitoti.
ปมาณิํสูติ ปมาณํ อคฺคเหสุํฯ นิยกชฺฌเตฺต ตสฺส คุณํ น ชานาตีติ ตสฺส อพฺภนฺตเร ปวตฺตมานํ สีลาทิคุณํ น ชานาติฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Pamāṇiṃsūti pamāṇaṃ aggahesuṃ. Niyakajjhatte tassa guṇaṃ na jānātīti tassa abbhantare pavattamānaṃ sīlādiguṇaṃ na jānāti. Sesaṃ suviññeyyameva.
รูปสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Rūpasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๕. รูปสุตฺตํ • 5. Rūpasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๕. รูปสุตฺตวณฺณนา • 5. Rūpasuttavaṇṇanā
