Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
౯. రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా
9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
౫౮౭. రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదే జాతరూపాదిచతుబ్బిధమ్పి నిస్సగ్గియవత్థు ఇధ రూపియగ్గహణేనేవ గహితన్తి ఆహ ‘‘జాతరూపరజతపరివత్తన’’న్తి. పటిగ్గహితపరివత్తనేతి సాదితరూపియస్స పరివత్తనే, అసాదియిత్వా వా కప్పియేన గాహేన పటిగ్గహితరూపియపరివత్తనే.
587. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpade jātarūpādicatubbidhampi nissaggiyavatthu idha rūpiyaggahaṇeneva gahitanti āha ‘‘jātarūparajataparivattana’’nti. Paṭiggahitaparivattaneti sāditarūpiyassa parivattane, asādiyitvā vā kappiyena gāhena paṭiggahitarūpiyaparivattane.
౫౮౯. గ-కారస్స క-కారం కత్వా ‘‘సీసూపక’’న్తి లిఖితం, పదభాజనే ఘనకతన్తి పిణ్డం కతం. సత్థువణ్ణోతిఆదీసు ‘‘సత్థువణ్ణో చ కహాపణో చ…పే॰… యే చ వోహారం గచ్ఛన్తీ’’తి ఏవం సబ్బత్థ సముచ్చయో వేదితబ్బో. రూపియే రూపియసఞ్ఞీతి సకసన్తకం వదతి. రూపియం చేతాపేతీతి పరసన్తకం వదతి. ‘‘నిస్సగ్గియవత్థునా దుక్కటవత్థుం వా కప్పియవత్థుం వా చేతాపేన్తస్సపి ఏసేవ నయో’’తి ఇదం కస్మా వుత్తం. న హి ‘‘రూపియే రూపియసఞ్ఞీ అరూపియం చేతాపేతి , నిస్సగ్గియం పాచిత్తియ’’న్తిఆదిత్తికో పాళియం వుత్తోతి ఆహ ‘‘యో హీ’’తిఆది. తస్సానులోమత్తాతి ఏత్థాయమధిప్పాయో – రూపియసంవోహారో నామ న కేవలం రూపియేన రూపియపరివత్తనమేవ, అథ ఖో ‘‘అరూపియే రూపియసఞ్ఞీ రూపియం చేతాపేతీ’’తి వుత్తత్తా అరూపియేన రూపియచేతాపనమ్పి రూపియసంవోహారో నామ హోతీతి ఏతస్మిం పక్ఖేపి రూపియే సతి రూపియసంవోహారోయేవ హోతీతి అయమత్థో అవుత్తోపి విఞ్ఞాయతీతి. అరూపియం నామ దుక్కటవత్థుకప్పియవత్థూని. ఏకన్తేన రూపియపక్ఖేతి ఏకేన అన్తేన రూపియపక్ఖేతి అయం అత్థో గహేతబ్బో. ‘‘ఏకతో రూపియపక్ఖే’’తి వా పాఠో వేదితబ్బో. ‘‘ఏకరూపియపక్ఖే’’తిపి పఠన్తి, తత్థాపి ఏకతో రూపియపక్ఖేతి అయమేవత్థో గహేతబ్బో.
589.Ga-kārassa ka-kāraṃ katvā ‘‘sīsūpaka’’nti likhitaṃ, padabhājane ghanakatanti piṇḍaṃ kataṃ. Satthuvaṇṇotiādīsu ‘‘satthuvaṇṇo ca kahāpaṇo ca…pe… ye ca vohāraṃ gacchantī’’ti evaṃ sabbattha samuccayo veditabbo. Rūpiye rūpiyasaññīti sakasantakaṃ vadati. Rūpiyaṃ cetāpetīti parasantakaṃ vadati. ‘‘Nissaggiyavatthunā dukkaṭavatthuṃ vā kappiyavatthuṃ vā cetāpentassapi eseva nayo’’ti idaṃ kasmā vuttaṃ. Na hi ‘‘rūpiye rūpiyasaññī arūpiyaṃ cetāpeti , nissaggiyaṃ pācittiya’’ntiādittiko pāḷiyaṃ vuttoti āha ‘‘yo hī’’tiādi. Tassānulomattāti etthāyamadhippāyo – rūpiyasaṃvohāro nāma na kevalaṃ rūpiyena rūpiyaparivattanameva, atha kho ‘‘arūpiye rūpiyasaññī rūpiyaṃ cetāpetī’’ti vuttattā arūpiyena rūpiyacetāpanampi rūpiyasaṃvohāro nāma hotīti etasmiṃ pakkhepi rūpiye sati rūpiyasaṃvohāroyeva hotīti ayamattho avuttopi viññāyatīti. Arūpiyaṃ nāma dukkaṭavatthukappiyavatthūni. Ekantena rūpiyapakkheti ekena antena rūpiyapakkheti ayaṃ attho gahetabbo. ‘‘Ekato rūpiyapakkhe’’ti vā pāṭho veditabbo. ‘‘Ekarūpiyapakkhe’’tipi paṭhanti, tatthāpi ekato rūpiyapakkheti ayamevattho gahetabbo.
కప్పియవత్థునా కప్పియవత్థునో కయవిక్కయేపి తావ నిస్సగ్గియం హోతి, దుక్కటవత్థునా దుక్కటవత్థునో కయవిక్కయే కస్మా న హోతీతి అన్ధకట్ఠకథాయ అధిప్పాయో. ఇదం సిక్ఖాపదం…పే॰… అరూపియేన చ రూపియచేతాపనం సన్ధాయ వుత్తన్తి సమ్బన్ధో. ఇధాతి ఇమస్మిం రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదే. తత్థాతి కయవిక్కయసిక్ఖాపదే. తేనేవాతి కప్పియవత్థునాయేవ.
Kappiyavatthunā kappiyavatthuno kayavikkayepi tāva nissaggiyaṃ hoti, dukkaṭavatthunā dukkaṭavatthuno kayavikkaye kasmā na hotīti andhakaṭṭhakathāya adhippāyo. Idaṃ sikkhāpadaṃ…pe… arūpiyena ca rūpiyacetāpanaṃ sandhāya vuttanti sambandho. Idhāti imasmiṃ rūpiyasaṃvohārasikkhāpade. Tatthāti kayavikkayasikkhāpade. Tenevāti kappiyavatthunāyeva.
పున కప్పియభావం నేతుం అసక్కుణేయ్యత్తా ‘‘మహాఅకప్పియో నామా’’తి వుత్తం. ‘‘న సక్కా కేనచి ఉపాయేన కప్పియో కాతున్తి ఇదం పఞ్చన్నంయేవ సహధమ్మికానం అన్తరే పరివత్తనం సన్ధాయ వుత్తం, గిహీహి పన గహేత్వా అత్తనో సన్తకం కత్వా దిన్నం సబ్బేసం కప్పతీ’’తి వదన్తి. ‘‘న సక్కా కేనచి ఉపాయేన కప్పియో కాతు’’న్తి పన ఇమినావ పటిగ్గహితరూపియం అనిస్సజ్జిత్వావ తేన చేతాపితం కప్పియభణ్డమ్పి సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠం పరిభుఞ్జితుం న వట్టతీతి సిద్ధం.
Puna kappiyabhāvaṃ netuṃ asakkuṇeyyattā ‘‘mahāakappiyo nāmā’’ti vuttaṃ. ‘‘Na sakkā kenaci upāyena kappiyo kātunti idaṃ pañcannaṃyeva sahadhammikānaṃ antare parivattanaṃ sandhāya vuttaṃ, gihīhi pana gahetvā attano santakaṃ katvā dinnaṃ sabbesaṃ kappatī’’ti vadanti. ‘‘Na sakkā kenaci upāyena kappiyo kātu’’nti pana imināva paṭiggahitarūpiyaṃ anissajjitvāva tena cetāpitaṃ kappiyabhaṇḍampi saṅghassa nissaṭṭhaṃ paribhuñjituṃ na vaṭṭatīti siddhaṃ.
యే పన ‘‘పటిగ్గహితరూపియం అనిస్సజ్జిత్వాపి తేన పరివత్తితం కప్పియభణ్డం సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠం పరిభుఞ్జితుం వట్టతీ’’తి వదన్తి, తేసం ‘‘న సక్కా కేనచి ఉపాయేన కప్పియో కాతు’’న్తి ఇదం న యుజ్జతి. తే పనేత్థ ఏవం వదన్తి ‘‘యస్మా నిస్సజ్జితబ్బవత్థుం అనిస్సజ్జిత్వావ ఉపరూపరి అఞ్ఞం అఞ్ఞంయేవ కతం, తస్మా పరిచ్ఛేదాభావతో ఇధ నిస్సజ్జితుం అవత్వా ‘న సక్కా కేనచి ఉపాయేన కప్పియో కాతు’న్తి వుత్తం, పరిచ్ఛేదాభావతోయేవ ‘మూలే మూలసామికానం , పత్తే చ పత్తసామికానం దిన్నే కప్పియో హోతీ’తి చ న వుత్త’’న్తి. యది పటిగ్గహితరూపియం అనిస్సజ్జిత్వా చేతాపితం కప్పియభణ్డమ్పి సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠం పరిభుఞ్జితుం వట్టతి, ఏవం సన్తే ఇధాపి అవసానవత్థుం గహేత్వా సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠం కస్మా న వట్టతి, ‘‘యో పన రూపియం ఉగ్గణ్హిత్వా…పే॰… పత్తే చ పత్తసామికానం దిన్నే కప్పియో హోతీ’’తి ఇమినాపి పటిగ్గహితరూపియం అనిస్సజ్జిత్వా చేతాపితం కప్పియభణ్డమ్పి సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠం పరిభుఞ్జితుం న వట్టతీతి సిద్ధం. యది తం నిస్సట్ఠం పరిభుఞ్జితుం వట్టేయ్య, ‘‘మూలే మూలసామికానం, పత్తే చ పత్తసామికానం దిన్నే కప్పియో హోతీ’’తి న వదేయ్య. అపరే పనేత్థ ఏవం వదన్తి ‘‘యది సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠం హోతి, రూపియపటిగ్గాహకస్స న వట్టతి, తస్మా తస్సపి యథా వట్టతి, తథా దస్సనత్థం ‘మూలే మూలసామికాన’న్తిఆది వుత్త’’న్తి.
Ye pana ‘‘paṭiggahitarūpiyaṃ anissajjitvāpi tena parivattitaṃ kappiyabhaṇḍaṃ saṅghassa nissaṭṭhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, tesaṃ ‘‘na sakkā kenaci upāyena kappiyo kātu’’nti idaṃ na yujjati. Te panettha evaṃ vadanti ‘‘yasmā nissajjitabbavatthuṃ anissajjitvāva uparūpari aññaṃ aññaṃyeva kataṃ, tasmā paricchedābhāvato idha nissajjituṃ avatvā ‘na sakkā kenaci upāyena kappiyo kātu’nti vuttaṃ, paricchedābhāvatoyeva ‘mūle mūlasāmikānaṃ , patte ca pattasāmikānaṃ dinne kappiyo hotī’ti ca na vutta’’nti. Yadi paṭiggahitarūpiyaṃ anissajjitvā cetāpitaṃ kappiyabhaṇḍampi saṅghassa nissaṭṭhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati, evaṃ sante idhāpi avasānavatthuṃ gahetvā saṅghassa nissaṭṭhaṃ kasmā na vaṭṭati, ‘‘yo pana rūpiyaṃ uggaṇhitvā…pe… patte ca pattasāmikānaṃ dinne kappiyo hotī’’ti imināpi paṭiggahitarūpiyaṃ anissajjitvā cetāpitaṃ kappiyabhaṇḍampi saṅghassa nissaṭṭhaṃ paribhuñjituṃ na vaṭṭatīti siddhaṃ. Yadi taṃ nissaṭṭhaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭeyya, ‘‘mūle mūlasāmikānaṃ, patte ca pattasāmikānaṃ dinne kappiyo hotī’’ti na vadeyya. Apare panettha evaṃ vadanti ‘‘yadi saṅghassa nissaṭṭhaṃ hoti, rūpiyapaṭiggāhakassa na vaṭṭati, tasmā tassapi yathā vaṭṭati, tathā dassanatthaṃ ‘mūle mūlasāmikāna’ntiādi vutta’’nti.
దుతియపత్తసదిసోయేవాతి ఇమినా పఞ్చన్నమ్పి సహధమ్మికానం న కప్పతీతి దస్సేతి. తత్థ కారణమాహ ‘‘మూలస్స సమ్పటిచ్ఛితత్తా’’తి. అథ మూలస్స సమ్పటిచ్ఛితత్తా రూపియపటిగ్గాహకస్స తావ అకప్పియో హోతు, సేసానం పన కస్మా న కప్పతీతి మఞ్ఞమానో పుచ్ఛతి ‘‘కస్మా సేసానం న కప్పతీ’’తి. కారణమాహ ‘‘మూలస్స అనిస్సట్ఠత్తా’’తి. పత్తస్స కప్పియభావేపి సమ్పటిచ్ఛితమూలస్స నిస్సజ్జితబ్బస్స అనిస్సట్ఠత్తా తేన గహితపత్తో సేసానమ్పి న కప్పతి. యది హి తేన సమ్పటిచ్ఛితమూలం సఙ్ఘమజ్ఝే నిస్సట్ఠం సియా, తేన కప్పియేన కమ్మేన ఆరామికాదీహి గహేత్వా దిన్నపత్తో రూపియపటిగ్గాహకం ఠపేత్వా సేసానం వట్టతి. అపరే పన ‘‘మూలం సమ్పటిచ్ఛిత్వా గహితపత్తోపి యది సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠో, సేసానం కప్పతీ’’తి వదన్తి. ఏవం సన్తే ‘‘మూలస్స అనిస్సట్ఠత్తా’’తి న వత్తబ్బం, ‘‘సఙ్ఘస్స అనిస్సట్ఠత్తా’’తి ఏవమేవ వత్తబ్బం.
Dutiyapattasadisoyevāti iminā pañcannampi sahadhammikānaṃ na kappatīti dasseti. Tattha kāraṇamāha ‘‘mūlassa sampaṭicchitattā’’ti. Atha mūlassa sampaṭicchitattā rūpiyapaṭiggāhakassa tāva akappiyo hotu, sesānaṃ pana kasmā na kappatīti maññamāno pucchati ‘‘kasmā sesānaṃ na kappatī’’ti. Kāraṇamāha ‘‘mūlassa anissaṭṭhattā’’ti. Pattassa kappiyabhāvepi sampaṭicchitamūlassa nissajjitabbassa anissaṭṭhattā tena gahitapatto sesānampi na kappati. Yadi hi tena sampaṭicchitamūlaṃ saṅghamajjhe nissaṭṭhaṃ siyā, tena kappiyena kammena ārāmikādīhi gahetvā dinnapatto rūpiyapaṭiggāhakaṃ ṭhapetvā sesānaṃ vaṭṭati. Apare pana ‘‘mūlaṃ sampaṭicchitvā gahitapattopi yadi saṅghassa nissaṭṭho, sesānaṃ kappatī’’ti vadanti. Evaṃ sante ‘‘mūlassa anissaṭṭhattā’’ti na vattabbaṃ, ‘‘saṅghassa anissaṭṭhattā’’ti evameva vattabbaṃ.
దుబ్బిచారితత్తాతి ఇమినా రూపియసంవోహారో అనేన కతోతి దస్సేతి. అఞ్ఞేసం పన వట్టతీతి యస్మానేన రూపియసంవోహారమత్తమేవ కతం, న మూలం సమ్పటిచ్ఛితం, తస్మా వినయకమ్మవసేన సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠకాలతో పట్ఠాయ అఞ్ఞేసం వట్టతి. ఇమస్మింయేవ చ అత్థే పమాణం దస్సేన్తో ‘‘మహాసుమత్థేరస్స కిరా’’తిఆదిమాహ. అపరే పన ‘‘దుబ్బిచారితత్తాతి ఇమినా కేవలం గిహిసన్తకభావేన ఠితే దుబ్బిచారితమత్తం వుత్తం, న రూపియసంవోహారాపజ్జనం, తస్మా రూపియసంవోహారాభావతో సో పత్తో నిస్సజ్జితుం న సక్కాతి తస్స న కప్పతి, అనిస్సట్ఠోపి అఞ్ఞేసం కప్పతి. అనిస్సట్ఠస్సేవ చ అఞ్ఞేసం కప్పియభావదస్సనత్థం ‘మహాసుమత్థేరస్స కిరా’తిఆదివత్థూని ఉదాహటాని. సఙ్ఘస్స నిస్సజ్జీతి ఇదఞ్చ అఞ్ఞేసం కప్పియత్తా కేవలం సఙ్ఘస్స పరిచ్చత్తభావం సన్ధాయ వుత్తం, న పన వినయకమ్మవసేన సఙ్ఘస్స నిస్సట్ఠభావం. ఇమస్స చ అత్థస్స సప్పిస్స పూరేత్వాతి ఇదం వచనం సాధక’’న్తి వదన్తి.
Dubbicāritattāti iminā rūpiyasaṃvohāro anena katoti dasseti. Aññesaṃ pana vaṭṭatīti yasmānena rūpiyasaṃvohāramattameva kataṃ, na mūlaṃ sampaṭicchitaṃ, tasmā vinayakammavasena saṅghassa nissaṭṭhakālato paṭṭhāya aññesaṃ vaṭṭati. Imasmiṃyeva ca atthe pamāṇaṃ dassento ‘‘mahāsumattherassa kirā’’tiādimāha. Apare pana ‘‘dubbicāritattāti iminā kevalaṃ gihisantakabhāvena ṭhite dubbicāritamattaṃ vuttaṃ, na rūpiyasaṃvohārāpajjanaṃ, tasmā rūpiyasaṃvohārābhāvato so patto nissajjituṃ na sakkāti tassa na kappati, anissaṭṭhopi aññesaṃ kappati. Anissaṭṭhasseva ca aññesaṃ kappiyabhāvadassanatthaṃ ‘mahāsumattherassa kirā’tiādivatthūni udāhaṭāni. Saṅghassa nissajjīti idañca aññesaṃ kappiyattā kevalaṃ saṅghassa pariccattabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ, na pana vinayakammavasena saṅghassa nissaṭṭhabhāvaṃ. Imassa ca atthassa sappissa pūretvāti idaṃ vacanaṃ sādhaka’’nti vadanti.
౫౯౧. రూపియపటిగ్గహణరూపియసంవోహారేసు యేన ఏకేకమేవ కతం, తేన తత్థ తత్థ వుత్తనయేనేవ నిస్సజ్జితబ్బం. యేన పన పటిగ్గహితరూపియేనేవ సంవోహారో కతో, తేన కథం నిస్సజ్జితబ్బన్తి? నయిదం దుక్కరం, ‘‘అహం, భన్తే, నానప్పకారకం రూపియసంవోహారం సమాపజ్జి’’న్తి ఏవమేవ నిస్సజ్జితబ్బం. ‘‘ఇమస్మిం సిక్ఖాపదేపి ‘అరూపియే రూపియసఞ్ఞీ, ఆపత్తి దుక్కటస్సా’తిఆదిత్తికస్స అవసానపదే అనాపత్తియా వుత్తత్తా కప్పియవత్థువసేనేవ ఇదం తికం వుత్త’’న్తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. కేచి పన ‘‘అరూపియగ్గహణేన కప్పియవత్థుదుక్కటవత్థూనం సఙ్గహోతి పురిమపదద్వయం కప్పియవత్థుదుక్కటవత్థూనం వసేన వుత్తం, అవసానపదమేవ కప్పియవత్థువసేన వుత్త’’న్తి వదన్తి, తం న యుజ్జతి అనాపత్తిమిస్సితే అవసానత్తికే సఞ్ఞానానత్తం ఠపేత్వా వత్థునానత్తస్స అభావతో. దుక్కటవత్థునా పన దుక్కటవత్థునో చేతాపనం నేవ ఇధ, న తత్థ పాళియం వుత్తన్తి వచనమేత్థ సాధకం. యం అత్తనో ధనేన పరివత్తతి, తస్స వా ధనస్స వా రూపియభావో చేవ, పరివత్తనఞ్చాతి ఇమానేత్థ ద్వే అఙ్గాని.
591. Rūpiyapaṭiggahaṇarūpiyasaṃvohāresu yena ekekameva kataṃ, tena tattha tattha vuttanayeneva nissajjitabbaṃ. Yena pana paṭiggahitarūpiyeneva saṃvohāro kato, tena kathaṃ nissajjitabbanti? Nayidaṃ dukkaraṃ, ‘‘ahaṃ, bhante, nānappakārakaṃ rūpiyasaṃvohāraṃ samāpajji’’nti evameva nissajjitabbaṃ. ‘‘Imasmiṃ sikkhāpadepi ‘arūpiye rūpiyasaññī, āpatti dukkaṭassā’tiādittikassa avasānapade anāpattiyā vuttattā kappiyavatthuvaseneva idaṃ tikaṃ vutta’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Keci pana ‘‘arūpiyaggahaṇena kappiyavatthudukkaṭavatthūnaṃ saṅgahoti purimapadadvayaṃ kappiyavatthudukkaṭavatthūnaṃ vasena vuttaṃ, avasānapadameva kappiyavatthuvasena vutta’’nti vadanti, taṃ na yujjati anāpattimissite avasānattike saññānānattaṃ ṭhapetvā vatthunānattassa abhāvato. Dukkaṭavatthunā pana dukkaṭavatthuno cetāpanaṃ neva idha, na tattha pāḷiyaṃ vuttanti vacanamettha sādhakaṃ. Yaṃ attano dhanena parivattati, tassa vā dhanassa vā rūpiyabhāvo ceva, parivattanañcāti imānettha dve aṅgāni.
రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౯. రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదం • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౯. రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౯. రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౯. రూపియసంవోహారసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā