| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
੯. ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
੫੮੭. ਨવਮੇ ਜਾਤਰੂਪਾਦਿਚਤੁਬ੍ਬਿਧਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯવਤ੍ਥੁ ਇਧ ਰੂਪਿਯਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਪਰਿવਤ੍ਤਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਪਰਿવਤ੍ਤਨੇਤਿ ਕਪ੍ਪਿਯવੋਹਾਰੇਨ, ਅਕਪ੍ਪਿਯવੋਹਾਰੇਨ વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਸ੍ਸ ਰੂਪਿਯਸ੍ਸ ਪਰਿવਤ੍ਤਨੇ।
587. Navame jātarūpādicatubbidhanissaggiyavatthu idha rūpiyaggahaṇeneva gahitanti āha ‘‘jātarūparajataparivattana’’nti. Paṭiggahitaparivattaneti kappiyavohārena, akappiyavohārena vā paṭiggahitassa rūpiyassa parivattane.
੫੮੯. ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਘਨਕਤਨ੍ਤਿ ਇਟ੍ਠਕਾਦਿ। ਰੂਪਿਯਂ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥੁવਣ੍ਣੋਤਿਆਦੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਕੇવਲਂ ਰਜਤਂ ਨ ਗਹਿਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਰੂਪਿਯਪਦੇਨੇવ ਤਂ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸੁਦ੍ਧੋ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰੋ ਏવ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਜ੍ਝਾਹਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਰੂਪਿਯੇ ਰੂਪਿਯਸਞ੍ਞੀਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ વਕ੍ਖਾਮਾਤਿ ਪਾਠਸੇਸੋ।
589. Pāḷiyaṃ ghanakatanti iṭṭhakādi. Rūpiyaṃ nāma satthuvaṇṇotiādīsu kiñcāpi kevalaṃ rajataṃ na gahitaṃ, tathāpi rūpiyapadeneva taṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ. Suddho rūpiyasaṃvohāro eva vuttoti ajjhāharitabbaṃ. Rūpiye rūpiyasaññītiādimhi vinicchayaṃ vakkhāmāti pāṭhaseso.
੫੯੧. ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਰੂਪਿਯੇ ਰੂਪਿਯਸਞ੍ਞੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਦਿਯ੍ਯਮਾਨਂ ਸਕਸਨ੍ਤਕਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਰੂਪਿਯਂ ਚੇਤਾਪੇਤੀਤਿ ਪਰਸਨ੍ਤਕਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਰੂਪਿਯ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਪਨ ਤਿਕੇ ‘‘ਅਰੂਪਿਯੇ ਰੂਪਿਯਸਞ੍ਞੀ ਅਰੂਪਿਯਂ ਚੇਤਾਪੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਤਿਕੇ ਅਰੂਪਿਯ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਯੇવ ਗਹਿਤਂ, ਨ ਮੁਤ੍ਤਾਦਿਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁ ਅਨ੍ਤੇ ‘‘ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਹ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁ ਨ ਗਹਿਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨਾ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਂ, ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਨਾ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਞ੍ਚ ਪਰਿવਤ੍ਤਯਤੋ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਨਯਤੋ ਸਿਦ੍ਧਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਤਥਸਞ੍ਞਾਯ વਾ ਅਤਥਸਞ੍ਞਾਯ વਾ વਿਮਤਿਯਾ વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਹੋਤਿਯੇવ ਅਚਿਤ੍ਤਕਤ੍ਤਾ ਇਮਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਹਾਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇਹਿ ਸਹ।
591. Pāḷiyaṃ rūpiye rūpiyasaññīti attanā diyyamānaṃ sakasantakaṃ sandhāya vuttaṃ. Rūpiyaṃ cetāpetīti parasantakaṃ. Esa nayo sesesupi. Tattha arūpiya-saddena dukkaṭavatthumpi saṅgaṇhāti. Pacchime pana tike ‘‘arūpiye rūpiyasaññī arūpiyaṃ cetāpeti, āpatti dukkaṭassā’’ti iminā nayena sabbattha yojanā veditabbā. Imasmiñca tike arūpiya-saddena kappiyavatthuyeva gahitaṃ, na muttādidukkaṭavatthu ante ‘‘pañcannaṃ saha anāpattī’’ti vuttattā. Kiñcāpi dukkaṭavatthu na gahitaṃ, tathāpi dukkaṭavatthunā dukkaṭavatthuṃ, kappiyavatthunā dukkaṭavatthuñca parivattayato dukkaṭaṃ, nayato siddhameva hoti. Tañca dukkaṭavatthumhi tathasaññāya vā atathasaññāya vā vimatiyā vā parivattentassapi hotiyeva acittakattā imassa sikkhāpadassa. Pañcannaṃ sahāti pañcahi sahadhammikehi saha.
ਇਦਾਨਿ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯવਤ੍ਥੁਨਾ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਸਰੂਪੇਨ ਅਨਾਗਤਤ੍ਤੇਪਿ ਨਯਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੋ ਹਿ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਰੂਪਿਯੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤਂ ਅਰੂਪਿਯਂ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯਤ੍ਤਾ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਮੇવ ਨ ਹੋਤਿ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸੇવ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ, ਕੇવਲਂ ਪਨ ਇਦਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਮੇવ ਪਰਿવਤ੍ਤਕੇਨ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਰੂਪਿਯੇ ਰੂਪਿਯਸਞ੍ਞੀ ਅਰੂਪਿਯਂ ਚੇਤਾਪੇਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਤਿਕੋ ਭਗવਤਾ ਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਤੀਸੁਪਿ ਪਦੇਸੁ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਅਰੂਪਿਯਤ੍ਤੇਨ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯવਚਨਾਯੋਗਾ ਰੂਪਿਯਸ੍ਸੇવ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ। ਰੂਪਿਯਸ੍ਸੇવ ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਸ੍ਸ ਆਰਾਮਿਕਾਦੀਹਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨવਿਧਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਨ ਅਰੂਪਿਯਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਮਤ੍ਤਸਮ੍ਭવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮੇવ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਅવੁਤ੍ਤੋਪਿ ਅਯਂ…ਪੇ॰… ਤਿਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਨ ਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਨੋ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਤਾਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਤੇਨੇવ ਪਤ੍ਤਚਤੁਕ੍ਕੇ ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਖਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਹੀਤਿਆਦਿ ਦੁਤਿਯਤਿਕਾਨੁਲੋਮੇਨੇવ ਤਤਿਯਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਸਿਜ੍ਝਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸਮਤ੍ਥੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਸ੍ਮਾ ਹਿ ਯਥਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰੂਪਿਯੇਨ ਪਰਸ੍ਸ ਰੂਪਿਯਂ ਚੇਤਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤੇ ਰੂਪਿਯਸਮ੍ਭવਤੋ ‘‘ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰੋ ਕਤੋ ਏવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਦੁਤਿਯਤ੍ਤਿਕੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੂਪਿਯੇਨ ਪਰਸ੍ਸ ਅਰੂਪਿਯਂ ਚੇਤਾਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਹੋਤੀਤਿ ਤਤਿਯੋ ਤਿਕੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਪਨ ਦੁਤਿਯਤ੍ਤਿਕੇਨੇવ ਏਕਤੋ ਰੂਪਿਯਪਕ੍ਖਸਾਮਞ੍ਞੇਨ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਨ વੁਤ੍ਤੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਰੂਪਿਯਪਕ੍ਖੇਤਿ ਏਕੇਨ ਅਨ੍ਤੇਨ ਰੂਪਿਯਪਕ੍ਖੇ, ‘‘ਏਕਤੋ ਰੂਪਿਯਪਕ੍ਖੇ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ।
Idāni ‘‘nissaggiyavatthunā dukkaṭavatthuṃ vā’’tiādinā vuttassa atthassa pāḷiyaṃ sarūpena anāgatattepi nayato labbhamānataṃ dassetuṃ ‘‘yo hi aya’’ntiādi vuttaṃ. Ettha ca yasmā rūpiyena parivattitaṃ arūpiyaṃ nissaṭṭhampi sabbesampi akappiyattā nissaggiyameva na hoti nissajjitvā paribhuñjitabbasseva nissajjitabbato, kevalaṃ pana idaṃ chaḍḍetvā pācittiyameva parivattakena desetabbaṃ, tasmā ‘‘rūpiye rūpiyasaññī arūpiyaṃ cetāpeti, nissaggiyaṃ pācittiya’’ntiādi tiko bhagavatā na vutto, tīsupi padesu parivattiyamānassa arūpiyattena nissaggiyavacanāyogā rūpiyasseva nissajjitabbato. Rūpiyasseva hi nissaṭṭhassa ārāmikādīhi paṭipajjanavidhi pāḷiyaṃ dassito, na arūpiyassa. Tasmā pācittiyamattasambhavadassanatthameva panettha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘avuttopi ayaṃ…pe… tiko veditabbo’’ti vuttaṃ, na pana tassa vatthuno nissaggiyatādassanatthaṃ. Teneva pattacatukke ‘‘na sakkā kenaci upāyena kappiyaṃ kātu’’ntiādi vuttaṃ. Ayaṃ amhākaṃ khanti. Attano vā hītiādi dutiyatikānulomeneva tatiyattikassa sijjhanappakāraṃ samatthetuṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ adhippāyo – yasmā hi yathā attano arūpiyena parassa rūpiyaṃ cetāpentassa ekasmiṃ ante rūpiyasambhavato ‘‘rūpiyasaṃvohāro kato eva hotī’’ti dutiyattiko vutto, evaṃ attano rūpiyena parassa arūpiyaṃ cetāpentassāpi hotīti tatiyo tiko vattabbo bhaveyya, so pana dutiyattikeneva ekato rūpiyapakkhasāmaññena sijjhatīti pāḷiyaṃ na vuttoti. Tattha ekantena rūpiyapakkheti ekena antena rūpiyapakkhe, ‘‘ekato rūpiyapakkhe’’ti vā pāṭho.
ਇਦਾਨਿ ਦੁਤਿਯਤ੍ਤਿਕੇ ਅਰੂਪਿਯਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਭੂਤੇਸੁ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੂਸੁ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨਾ ਰੂਪਿਯਾਦਿਪਰਿવਤ੍ਤਨੇ ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨਾ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਨ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਨਪ੍ਪਸਙ੍ਗੇ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅવੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਨਯਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਇਮਿਨਾਤਿ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਨ, ਤੇਨ ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸ ਅਚਿਤ੍ਤਕਤਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇਹੀਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਹ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વਚਨਤੋ વੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨਾਪਿ ਕਯવਿਕ੍ਕਯਸਿਕ੍ਖਾਪਦਸ੍ਸ ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਿਤਤਂ ਏવ ਸਾਧੇਤਿ। ਇਮਂ…ਪੇ॰… ਰੂਪਿਯਚੇਤਾਪਨਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਕਤੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਕਯવਿਕ੍ਕਯਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ (ਪਾਰਾ॰ ੫੯੩)।
Idāni dutiyattike arūpiyapadassa atthabhūtesu dukkaṭavatthukappiyavatthūsu dukkaṭavatthunā rūpiyādiparivattane āpattibhedaṃ dassetuṃ ‘‘dukkaṭavatthunā’’tiādi āraddhaṃ. Dukkaṭavatthunā dukkaṭavatthuntiādi pana dukkaṭavatthunā parivattanappasaṅge pāḷiyaṃ avuttassāpi atthassa nayato labbhamānataṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha imināti rūpiyasaṃvohārasikkhāpadena, tena ca dukkaṭassa acittakatampi dasseti. Aññatra sahadhammikehīti ‘‘pañcannaṃ saha anāpattī’’ti vacanato vuttaṃ, tenāpi kayavikkayasikkhāpadassa kappiyavatthunissitataṃ eva sādheti. Imaṃ…pe… rūpiyacetāpanañca sandhāya vuttanti pakatena sambandho. Idhāti imasmiṃ sikkhāpade. Tatthāti kayavikkayasikkhāpade (pārā. 593).
ਏવਂ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨਾ ਰੂਪਿਯਾਦਿਪਰਿવਤ੍ਤਨੇ ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਨਾਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਨਾ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੇਨੇવਾਤਿ ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਨਾ ਏવ। ‘‘ਰੂਪਿਯਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਮੁਤ੍ਤਾਦਿਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਾਰਿਤਮ੍ਪਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤਿ ਏવ। ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤੀਤਿ ਸਯਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਇਮਂ ਕਹਾਪਣਾਦਿਂ ਕਮ੍ਮਕਾਰਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਬੀਜਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਹੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ વਾ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ। ਮਹਾਅਕਪ੍ਪਿਯੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਬੀਜਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦੂਸਿਤਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਮੂਲਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਹਿ ਚੋਰੇਹਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋਪਿ ਪੁਨ ਲਦ੍ਧੋ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿਪਿ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਯਦਿ ਹਿ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ, ਤਲ਼ਾਕਾਦੀਸੁ વਿਯ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਆਚਰਿਯਾ વਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨਾਤਿ ਸਙ੍ਘੇ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਨ, ਚੋਰਾਦਿਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਾਦਿਨਾ ਚ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਇਦਞ੍ਚ ਤੇਨ ਰੂਪੇਨ ਠਿਤਂ, ਤਮ੍ਮੂਲਿਕੇਨ વਤ੍ਥੁਮੁਤ੍ਤਾਦਿਰੂਪੇਨ ਠਿਤਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਹਿ ਤਮ੍ਮੂਲਿਕਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਞ੍ਚ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨ ਤੇਨ ਰੂਪੇਨ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਤੁਂ। ਯਦਿ ਪਨ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤੇਨ ਕਪ੍ਪਿਯવਤ੍ਥੁਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਨਾ ਪੁਨ ਰੂਪਿਯਂ ਚੇਤਾਪੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਰੂਪਿਯਂ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਤੁਮ੍ਪਿ ਸਕ੍ਕਾ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Evaṃ dukkaṭavatthunā rūpiyādiparivattane āpattibhedaṃ dassetvā idāni kappiyavatthunāpi dassetuṃ ‘‘kappiyavatthunā panā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha tenevāti kappiyavatthunā eva. ‘‘Rūpiyaṃ uggaṇhitvā’’ti idaṃ ukkaṭṭhavasena vuttaṃ. Muttādidukkaṭavatthumpi uggahetvā kāritampi pañcannampi na vaṭṭati eva. Samuṭṭhāpetīti sayaṃ gantvā, ‘‘imaṃ kahāpaṇādiṃ kammakārānaṃ datvā bījaṃ samuṭṭhāpehī’’ti evaṃ aññaṃ āṇāpetvā vā samuṭṭhāpeti. Mahāakappiyoti attanāva bījato paṭṭhāya dūsitattā aññassa mūlasāmikassa abhāvato vuttaṃ. So hi corehi acchinnopi puna laddho jānantassa kassacipi na vaṭṭati. Yadi hi vaṭṭeyya, taḷākādīsu viya acchinno vaṭṭatīti ācariyā vadeyyuṃ. Na sakkā kenaci upāyenāti saṅghe nissajjanena, corādiacchindanādinā ca kappiyaṃ kātuṃ na sakkā, idañca tena rūpena ṭhitaṃ, tammūlikena vatthumuttādirūpena ṭhitañca sandhāya vuttaṃ. Dukkaṭavatthumpi hi tammūlikakappiyavatthuñca na sakkā kenaci upāyena tena rūpena kappiyaṃ kātuṃ. Yadi pana so bhikkhu tena kappiyavatthudukkaṭavatthunā puna rūpiyaṃ cetāpeyya, taṃ rūpiyaṃ nissajjāpetvā aññesaṃ kappiyaṃ kātumpi sakkā bhaveyyāti daṭṭhabbaṃ.
ਪਤ੍ਤਂ ਕਿਣਾਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਕਹਾਪਣਾਦਿਨਾ ਕਮ੍ਮਾਰਕੁਲਤੋ ਪਤ੍ਤਂ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਏਹੀ’’ਤਿ ਆਰਾਮਿਕਾਦੀਹਿ ਕਿਣਾਪਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨੇવ ਰਾਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਕਹਾਪਣੇਹਿ ਸਾਟਕੇ ਆਹਰ, ਏਤ੍ਤਕੇਹਿ ਯਾਗੁਆਦੀਨਿ ਸਮ੍ਪਾਦੇਹੀਤਿ વਦਤਿ, ਯਂ ਤੇ ਆਹਰਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਕਹਾਪਣਾਨਂ વਿਚਾਰਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੫੩੮-੫੩੯) વੁਤ੍ਤਂ । ਇਮਿਨਾ ਪਨ વਚਨੇਨ ਯਂ ਮਾਤਿਕਾਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ‘‘ਅਨਾਣਤ੍ਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਨ ਸਮੇਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਇਮਿਨਾ, ਪਾਲ਼ਿਯਾਪਿ ਤਂ ਨ ਸਮੇਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਞ੍ਹਿ ਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਰੂਪਿਯੇਨ ਆਰਾਮਿਕਾਦੀਹਿ ਸਪ੍ਪਿਯਾਦਿਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਾਪੇਤੁਂ ‘‘ਸੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ‘ਆવੁਸੋ, ਇਮਂ ਜਾਨਾਹੀ’ਤਿ। ਸਚੇ ਸੋ ਭਣਤਿ ‘ਇਮਿਨਾ ਕਿਂ ਆਹਰੀਯਤੂ’ਤਿ, ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ‘ਇਮਂ વਾ ਇਮਂ વਾ ਆਹਰਾ’ਤਿ। ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ‘ਸਪ੍ਪਿ વਾ’’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਂ ਪਰਿਮੋਚੇਤ੍વਾવ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਇਮਿਨਾ ਰੂਪਿਯੇਨ ਕਿਂ ਆਹਰੀਯਤੂ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਂ ਆਹਰਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਅਧਿਕਾਰਤੋ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਰੂਪਿਯੇਨ ਇਮਂ ਆਹਰਾ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਆਣਤ੍ਤੋ ਏવ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤੁਂ ‘‘ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ‘ਇਮਂ વਾ ਇਮਂ વਾ ਆਹਰਾ’’’ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਕਤੋ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿવਾਰੇਪਿ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਯવਿਕ੍ਕਯਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ (ਪਾਰਾ॰ ੫੯੫) ਪਨ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਦਂ ਸਾਣਤ੍ਤਿਕਂ ਕਯવਿਕ੍ਕਯਮੇવ ਅਨਾਣਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
Pattaṃ kiṇātīti ettha ‘‘iminā kahāpaṇādinā kammārakulato pattaṃ kiṇitvā ehī’’ti ārāmikādīhi kiṇāpanampi saṅgahitanti veditabbaṃ. Teneva rājasikkhāpadaṭṭhakathāyaṃ ‘‘ettakehi kahāpaṇehi sāṭake āhara, ettakehi yāguādīni sampādehīti vadati, yaṃ te āharanti, sabbesaṃ akappiyaṃ. Kasmā? Kahāpaṇānaṃ vicāritattā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539) vuttaṃ . Iminā pana vacanena yaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ rūpiyasaṃvohārasikkhāpadaṃ ‘‘anāṇattika’’nti vuttaṃ, taṃ na sameti. Na kevalañca iminā, pāḷiyāpi taṃ na sameti. Pāḷiyañhi nissaṭṭharūpiyena ārāmikādīhi sappiyādiṃ parivattāpetuṃ ‘‘so vattabbo ‘āvuso, imaṃ jānāhī’ti. Sace so bhaṇati ‘iminā kiṃ āharīyatū’ti, na vattabbo ‘imaṃ vā imaṃ vā āharā’ti. Kappiyaṃ ācikkhitabbaṃ ‘sappi vā’’’tiādinā rūpiyasaṃvohāraṃ parimocetvāva vuttaṃ. ‘‘Iminā rūpiyena kiṃ āharīyatū’’ti pucchanto ‘‘imaṃ āharā’’ti vuttepi adhikārato ‘‘iminā rūpiyena imaṃ āharā’’ti bhikkhūhi āṇatto eva hotīti taṃ rūpiyasaṃvohāraṃ parivajjetuṃ ‘‘na vattabbo ‘imaṃ vā imaṃ vā āharā’’’ti paṭikkhepo kato, anāpattivārepi ‘‘kappiyakārakassa ācikkhatī’’ti na vuttaṃ. Kayavikkayasikkhāpade (pārā. 595) pana tathā vuttaṃ, tasmā idaṃ sāṇattikaṃ kayavikkayameva anāṇattikanti gahetabbaṃ.
ਮੂਲਸ੍ਸ ਅਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾਤਿ ਯੇਨ ਉਗ੍ਗਹਿਤਮੂਲੇਨ ਪਤ੍ਤੋ ਕੀਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਮੂਲਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਅਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਤ੍ਤਾ, ਏਤੇਨ ਰੂਪਿਯਮੇવ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਤਮ੍ਮੂਲਿਕਂ ਅਰੂਪਿਯਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਦਿ ਹਿ ਤੇਨ ਰੂਪਿਯੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਰੂਪਿਯਂ ਚੇਤਾਪੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ ਆਗਤਨਯੇਨੇવ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸੇਹਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ। ‘‘ਮੂਲਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮੂਲਸ੍ਸ ਗਿਹਿਸਨ੍ਤਕਤ੍ਤਂ, ਤੇਨੇવ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਾਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਞ੍ਚਸਹਧਮ੍ਮਿਕਸਨ੍ਤਕੇਨੇવ ਹਿ ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਦੋਸੋ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕੇ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ, ਇਤਰਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਕਟਂ।
Mūlassa anissaṭṭhattāti yena uggahitamūlena patto kīto, tassa mūlassa saṅghamajjhe anissaṭṭhattā, etena rūpiyameva nissajjitabbaṃ, na tammūlikaṃ arūpiyanti dasseti. Yadi hi tena rūpiyena aññaṃ rūpiyaṃ cetāpeyya, taṃ rūpiyasaṃvohārasikkhāpade āgatanayeneva nissajjāpetvā sesehi paribhuñjitabbaṃ bhaveyyāti. ‘‘Mūlassa asampaṭicchitattā’’ti iminā mūlassa gihisantakattaṃ, teneva pattassa rūpiyasaṃvohārānuppannatañca dasseti. Pañcasahadhammikasantakeneva hi rūpiyasaṃvohāradoso. Tattha ca attano santake pācittiyaṃ, itarattha dukkaṭaṃ.
ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੀਤਿ ਦਾਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ વਿਨਯਕਮ੍ਮવਸੇਨ। ਤੇਨੇવ ‘‘ਸਪ੍ਪਿਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਨੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਧਨਸ੍ਸ ਰੂਪਿਯਭਾવੋ, ਪਰਿવਤ੍ਤਨਪਰਿવਤ੍ਤਾਪਨੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਭਾવੋ ਚਾਤਿ ਇਮਾਨੇਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਅਙ੍ਗਾਨਿ।
Nissajjīti dānavasena vuttaṃ, na vinayakammavasena. Teneva ‘‘sappissa pūretvā’’ti vuttaṃ. Yaṃ attano dhanena parivatteti, tassa vā dhanassa rūpiyabhāvo, parivattanaparivattāpanesu aññatarabhāvo cāti imānettha dve aṅgāni.
ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੯. ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੯. ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ੯. ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ੯. ਰੂਪਿਯਸਂવੋਹਾਰਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
