| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
၈. ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
၅၈၃-၅၈၄. ရူပိယသိက္ခာပဒေ ပန သတ္ထုဝဏ္ဏောတိ သတ္ထုနာ သမာနဝဏ္ဏော။ သတ္ထုနော ဝဏ္ဏော သတ္ထုဝဏ္ဏော, သတ္ထုဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော အသ္သာတိ သတ္ထုဝဏ္ဏောတိ မဇ္ဈပဒလောပီသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပာကတိကော နာမ ဧတရဟိ ပကတိကဟာပဏော။ ရုက္ခဖလဗီဇမယောတိ တိန္တိဏိကာဒိရုက္ခာနံ ဖလဗီဇေန ကတော။ ဣစ္စေတံ သဗ္ဗမ္ပီတိ ယထာဝုတ္တဘေဒံ သဗ္ဗမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ နိသ္သဂ္ဂိယဝတ္ထု ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဇာတရူပမာသကောတိ သုဝဏ္ဏကဟာပဏော။
583-584. Rūpiyasikkhāpade pana satthuvaṇṇoti satthunā samānavaṇṇo. Satthuno vaṇṇo satthuvaṇṇo, satthuvaṇṇo viya vaṇṇo assāti satthuvaṇṇoti majjhapadalopīsamāso daṭṭhabbo. Pākatiko nāma etarahi pakatikahāpaṇo. Rukkhaphalabījamayoti tintiṇikādirukkhānaṃ phalabījena kato. Iccetaṃ sabbampīti yathāvuttabhedaṃ sabbampi catubbidhaṃ nissaggiyavatthu hotīti sambandho. Jātarūpamāsakoti suvaṇṇakahāpaṇo.
ဂဏ္ဟေယ္ယာတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဒီယမာနံ ဝာ ကတ္ထစိ ဌိတံ ဝာ နိပ္ပရိဂ္ဂဟံ ဒိသ္ဝာ သယံ ဂဏ္ဟေယ္ယ။ ‘‘ဣဒံ အယ္ယသ္သ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခာ ဝာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ မမ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အတ္ထိ, တံ တုယ္ဟံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခာ ဌိတံ ဝာ ကေဝလံ ဝာစာယ ဝာ ဟတ္ထမုဒ္ဒာယ ဝာ ‘‘တုယ္ဟ’’န္တိ ဝတ္ဝာ ပရိစ္စတ္တသ္သ ကာယဝာစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ စိတ္တေန သာဒိယနံ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနံ နာမ။ ‘‘သာဒိယတီ’’တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ ‘‘ဂဏ္ဟိတုကာမော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ပစ္စယပရိဘောဂံယေဝ သန္ဓာယ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေယ္ယ ဝာ’’တိ ဝုတ္တလက္ခဏေန နိသ္သဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဣဓ နိက္ခိပာဟီတိ န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ ပရတော ‘‘ဣမံ ဂဏ္ဟာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိသ္သာယ ဌိတမေဝ ဟောတီတိ ယသ္မာ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂော ကပ္ပတိ, တသ္မာ ကပ္ပိယံ နိသ္သာယ ဌိတံ။ ယသ္မာ ပန ဒုဗ္ဗိစာရဏာယ တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂောပိ န ကပ္ပတိ, တသ္မာ အကပ္ပိယံ နိသ္သာယ ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Gaṇheyyāti attano atthāya dīyamānaṃ vā katthaci ṭhitaṃ vā nippariggahaṃ disvā sayaṃ gaṇheyya. ‘‘Idaṃ ayyassa hotū’’ti evaṃ sammukhā vā ‘‘asukasmiṃ nāma ṭhāne mama hiraññasuvaṇṇaṃ atthi, taṃ tuyhaṃ hotū’’ti evaṃ parammukhā ṭhitaṃ vā kevalaṃ vācāya vā hatthamuddāya vā ‘‘tuyha’’nti vatvā pariccattassa kāyavācāhi appaṭikkhipitvā cittena sādiyanaṃ upanikkhittasādiyanaṃ nāma. ‘‘Sādiyatī’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘gaṇhitukāmo hotī’’ti. ‘‘Idaṃ guttaṭṭhāna’’nti ācikkhitabbanti paccayaparibhogaṃyeva sandhāya ācikkhitabbaṃ. ‘‘Idha nikkhipāhī’’ti vutte ‘‘uggaṇhāpeyya vā’’ti vuttalakkhaṇena nissaggiyaṃ hotīti āha – ‘‘idha nikkhipāhīti na vattabba’’nti. Parato ‘‘imaṃ gaṇhā’’ti na vattabbanti etthāpi eseva nayo. Kappiyañca akappiyañca nissāya ṭhitameva hotīti yasmā tato uppannapaccayaparibhogo kappati, tasmā kappiyaṃ nissāya ṭhitaṃ. Yasmā pana dubbicāraṇāya tato uppannapaccayaparibhogopi na kappati, tasmā akappiyaṃ nissāya ṭhitanti veditabbaṃ.
န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတန္တိ ဧတ္ထ စေတာပိတံ စေ, နတ္ထိ ပရိဘောဂုပာယော, တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အကပ္ပိယဉ္ဟိ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဝတ္ထုံ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာ တံ အနိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာဝ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သင္ဃသ္သ နိသ္သဋ္ဌမ္ပိ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဝတ္ထုံ ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သင္ဃသ္သ နိသ္သဇ္ဇာမီတိ နိသ္သဋ္ဌံ ဝိနာဝ ဥပာယံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ ‘န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတ’န္တိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာရာမိကာနံ ဝာ ပတ္တဘာဂန္တိ ဣဒံ ဂိဟီနံ ဟတ္ထဂတောပိ သောယေဝ ဘာဂောတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန တေန အညံ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ အာရာမိကာ ဒေန္တိ, ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ။ တတော ဟရိတ္ဝာတိ အညေသံ ပတ္တဘာဂတော ဟရိတ္ဝာ။ ကသိဏပရိကမ္မန္တိ အာလောကကသိဏပရိကမ္မံ။ မဉ္စပီဌာဒီနိ ဝာတိ ဧတ္ထ ‘‘တတော ဂဟိတမဉ္စပီဌာဒီနိ ပရိဝတ္တေတ္ဝာ အညံ စေ ဂဟိတံ, ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဆာယာပီတိ ဘောဇနသာလာဒီနံ ဆာယာပိ။ ပရိစ္ဆေဒာတိက္ကန္တာတိ ဂေဟပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကန္တာ, ဆာယာယ ဂတဂတဋ္ဌာနံ ဂေဟံ နာမ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ မဂ္ဂေနပီတိ ဧတ္ထ ‘‘သစေ အညော မဂ္ဂော နတ္ထိ, မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကီတာယာတိ တေန ဝတ္ထုနာ ကီတာယ။ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတ္ဝာ သင္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ သစေ ဥပာသကော ‘‘အတိဗဟု ဧတံ ဟိရညံ, ဣဒံ, ဘန္တေ, အဇ္ဇေဝ န ဝိနာသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္ဝာ သယံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတိ, အညေန ဝာ ဌပာပေတိ, ဧတံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတ္ဝာ တတော ဥဒယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သင္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ, တေန ဝတ္ထုနာ ဂဟိတတ္တာ ‘‘အကပ္ပိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
Na tena kiñci kappiyabhaṇḍaṃ cetāpitanti ettha cetāpitaṃ ce, natthi paribhogupāyo, tasmā evaṃ vuttaṃ. Akappiyañhi nissaggiyaṃ vatthuṃ uggaṇhitvā taṃ anissajjitvāva cetāpitaṃ kappiyabhaṇḍaṃ saṅghassa nissaṭṭhampi sabbesaṃ na kappati. Keci pana ‘‘yasmā nissaggiyaṃ vatthuṃ paṭiggahetvā cetāpitaṃ kappiyabhaṇḍaṃ saṅghassa nissajjāmīti nissaṭṭhaṃ vināva upāyaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati, tasmā ‘na tena kiñci kappiyabhaṇḍaṃ cetāpita’nti vutta’’nti vadanti. ‘‘Ārāmikānaṃ vā pattabhāganti idaṃ gihīnaṃ hatthagatopi soyeva bhāgoti katvā vuttaṃ. Sace pana tena aññaṃ parivattetvā ārāmikā denti, paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti majjhimagaṇṭhipade cūḷagaṇṭhipade ca vuttaṃ. Tato haritvāti aññesaṃ pattabhāgato haritvā. Kasiṇaparikammanti ālokakasiṇaparikammaṃ. Mañcapīṭhādīni vāti ettha ‘‘tato gahitamañcapīṭhādīni parivattetvā aññaṃ ce gahitaṃ, vaṭṭatī’’ti vadanti. Chāyāpīti bhojanasālādīnaṃ chāyāpi. Paricchedātikkantāti gehaparicchedaṃ atikkantā, chāyāya gatagataṭṭhānaṃ gehaṃ nāma na hotīti adhippāyo. Maggenapīti ettha ‘‘sace añño maggo natthi, maggaṃ adhiṭṭhahitvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Kītāyāti tena vatthunā kītāya. Upanikkhepaṃ ṭhapetvā saṅgho paccaye paribhuñjatīti sace upāsako ‘‘atibahu etaṃ hiraññaṃ, idaṃ, bhante, ajjeva na vināsetabba’’nti vatvā sayaṃ upanikkhepaṃ ṭhapeti, aññena vā ṭhapāpeti, etaṃ upanikkhepaṃ ṭhapetvā tato udayaṃ paribhuñjanto saṅgho paccaye paribhuñjati, tena vatthunā gahitattā ‘‘akappiya’’nti vuttaṃ.
၅၈၅. ပတိတောကာသံ အသမန္နာဟရန္တေန ပာတေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ နိရပေက္ခဘာဝဒသ္သနပရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ, တသ္မာ ပတိတဋ္ဌာနေ ဉာတေပိသ္သ ဂူထံ ဆဍ္ဍေန္တသ္သ ဝိယ နိရပေက္ခဘာဝောယေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အသန္တသမ္ဘာဝနာယာတိ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာရောစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ထေယ္ယပရိဘောဂော နာမ အနရဟသ္သ ပရိဘောဂော။ ဘဂဝတာ ဟိ အတ္တနော သာသနေ သီလဝတော ပစ္စယာ အနုညာတာ, န ဒုသ္သီလသ္သ။ ဒာယကာနမ္ပိ သီလဝတော ဧဝ ပရိစ္စာဂော, န ဒုသ္သီလသ္သ အတ္တနော ကာရာနံ မဟပ္ဖလဘာဝသ္သ ပစ္စာသီသနတော။ ဣတိ သတ္ထာရာ အနနုညာတတ္တာ ဒာယကေဟိ စ အပရိစ္စတ္တတ္တာ ဒုသ္သီလသ္သ ပရိဘောဂော ထေယ္ယပရိဘောဂော။ ဣဏဝသေန ပရိဘောဂော ဣဏပရိဘောဂော, ပဋိဂ္ဂာဟကတော ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယာ အဘာဝတော ဣဏံ ဂဟေတ္ဝာ ပရိဘောဂော ဝိယာတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ‘‘သီလဝတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကာရဏဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ကာယတော မောစေတ္ဝာ မောစေတ္ဝာ ပရိဘောဂေ။ ပုရေဘတ္တ။ပေ.။ ပစ္ဆိမယာမေသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တထာ အသက္ကောန္တေန ယထာဝုတ္တကာလဝိသေသဝသေန ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ စတုက္ခတ္တုံ တိက္ခတ္တုံ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ သကိံယေဝ ဝာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။
585.Patitokāsaṃ asamannāharantena pātetabbanti idaṃ nirapekkhabhāvadassanaparanti veditabbaṃ, tasmā patitaṭṭhāne ñātepissa gūthaṃ chaḍḍentassa viya nirapekkhabhāvoyevettha pamāṇanti veditabbaṃ. Asantasambhāvanāyāti attani avijjamānauttarimanussadhammārocanaṃ sandhāya vuttaṃ. Theyyaparibhogo nāma anarahassa paribhogo. Bhagavatā hi attano sāsane sīlavato paccayā anuññātā, na dussīlassa. Dāyakānampi sīlavato eva pariccāgo, na dussīlassa attano kārānaṃ mahapphalabhāvassa paccāsīsanato. Iti satthārā ananuññātattā dāyakehi ca apariccattattā dussīlassa paribhogo theyyaparibhogo. Iṇavasena paribhogo iṇaparibhogo, paṭiggāhakato dakkhiṇāvisuddhiyā abhāvato iṇaṃ gahetvā paribhogo viyāti attho. Tasmāti ‘‘sīlavato’’tiādinā vuttamevatthaṃ kāraṇabhāvena paccāmasati. Cīvaraṃ paribhoge paribhogeti kāyato mocetvā mocetvā paribhoge. Purebhatta…pe… pacchimayāmesu paccavekkhitabbanti sambandho. Tathā asakkontena yathāvuttakālavisesavasena ekasmiṃ divase catukkhattuṃ tikkhattuṃ dvikkhattuṃ sakiṃyeva vā paccavekkhitabbaṃ.
သစသ္သ အပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟိယ္ယော ယံ မယာ စီဝရံ ပရိဘုတ္တံ, တံ ယာဝဒေဝ သီတသ္သ ပဋိဃာတာယ။ပေ.။ ဟိရိကောပီနပ္ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ, ဟိယ္ယော ယော မယာ ပိဏ္ဍပာတော ပရိဘုတ္တော, သော နေဝ ဒဝာယာတိအာဒိနာ သစေ အတီတပရိဘောဂပစ္စဝေက္ခဏံ န ကရေယ္ယ, ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝဒန္တိ, ဝီမံသိတဗ္ဗံ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေတိ ပဝေသေ ပဝေသေ။ ဧဝံ ပန အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တာဒီသု ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ သတိပစ္စယတာတိ သတိယာ ပစ္စယဘာဝော, ပဋိဂ္ဂဟဏသ္သ ပရိဘောဂသ္သ စ ပစ္စဝေက္ခဏသတိယာ ပစ္စယဘာဝော ယုဇ္ဇတိ, ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဉ္စာတိ အတ္ထော။ တေနေဝာဟ ‘‘သတိံ ကတ္ဝာ’’တိအာဒိ။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ယဒိပိ ဒ္ဝီသုပိ ဌာနေသု ပစ္စဝေက္ခဏာ ယုတ္တာ, ဧဝံ သန္တေပိ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘သတိပစ္စယတာတိ သတိဘေသဇ္ဇပရိဘောဂသ္သ ပစ္စယဘာဝေ ပစ္စယေတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သန္တေပီတိ ပစ္စယေ သတိပီ’’တိ, တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ တထာ ဟိ ပစ္စယသန္နိသ္သိတသီလံ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဝိသုဇ္ဈတိ, န ပစ္စယသဗ္ဘာဝမတ္တေန။
Sacassaapaccavekkhatova aruṇo uggacchati, iṇaparibhogaṭṭhāne tiṭṭhatīti ettha ‘‘hiyyo yaṃ mayā cīvaraṃ paribhuttaṃ, taṃ yāvadeva sītassa paṭighātāya…pe… hirikopīnappaṭicchādanatthaṃ, hiyyo yo mayā piṇḍapāto paribhutto, so neva davāyātiādinā sace atītaparibhogapaccavekkhaṇaṃ na kareyya, iṇaparibhogaṭṭhāne tiṭṭhatī’’ti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ. Senāsanampi paribhoge paribhogeti pavese pavese. Evaṃ pana asakkontena purebhattādīsu paccavekkhitabbaṃ. Taṃ heṭṭhā vuttanayeneva sakkā viññātunti idha visuṃ na vuttaṃ. Satipaccayatāti satiyā paccayabhāvo, paṭiggahaṇassa paribhogassa ca paccavekkhaṇasatiyā paccayabhāvo yujjati, paccavekkhitvāva paṭiggahetabbaṃ paribhuñjitabbañcāti attho. Tenevāha ‘‘satiṃ katvā’’tiādi. Evaṃ santepīti yadipi dvīsupi ṭhānesu paccavekkhaṇā yuttā, evaṃ santepi. Apare panāhu ‘‘satipaccayatāti satibhesajjaparibhogassa paccayabhāve paccayeti attho. Evaṃ santepīti paccaye satipī’’ti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Tathā hi paccayasannissitasīlaṃ paccavekkhaṇāya visujjhati, na paccayasabbhāvamattena.
နနု စ ‘‘ပရိဘောဂေ ကရောန္တသ္သ အနာပတ္တီ’’တိ ဣမိနာ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ပစ္စယသန္နိသ္သိတသီလသ္သ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလသ္သ စ ကော ဝိသေသောတိ? ဝုစ္စတေ – ပုရိမေသု တာဝ တီသု ပစ္စယေသု ဝိသေသော ပာကဋောယေဝ, ဂိလာနပစ္စယေ ပန ယထာ ဝတိံ ကတ္ဝာ ရုက္ခမူလေ ဂောပိတေ တသ္သ ဖလာနိပိ ရက္ခိတာနိယေဝ ဟောန္တိ, ဧဝမေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ပစ္စယသန္နိသ္သိတသီလေ ရက္ခိတေ တပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလမ္ပိ နိပ္ဖန္နံ နာမ ဟောတိ။ ဂိလာနပစ္စယံ အပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇန္တသ္သ သီလံ ဘိဇ္ဇမာနံ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလမေဝ ဘိဇ္ဇတိ, ပစ္စယသန္နိသ္သိတသီလံ ပန ပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမာဒီသု ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ အပစ္စဝေက္ခန္တသ္သေဝ ဘိဇ္ဇတိ။ ပုရေဘတ္တဉ္ဟိ အပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာပိ ဂိလာနပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တသ္သ အနာပတ္တိ, ဣဒမေတေသံ နာနာကရဏံ။
Nanu ca ‘‘paribhoge karontassa anāpattī’’ti iminā pātimokkhasaṃvarasīlaṃ vuttaṃ, tasmā paccayasannissitasīlassa pātimokkhasaṃvarasīlassa ca ko visesoti? Vuccate – purimesu tāva tīsu paccayesu viseso pākaṭoyeva, gilānapaccaye pana yathā vatiṃ katvā rukkhamūle gopite tassa phalānipi rakkhitāniyeva honti, evameva paccavekkhaṇāya paccayasannissitasīle rakkhite tappaṭibaddhaṃ pātimokkhasaṃvarasīlampi nipphannaṃ nāma hoti. Gilānapaccayaṃ apaccavekkhitvā paribhuñjantassa sīlaṃ bhijjamānaṃ pātimokkhasaṃvarasīlameva bhijjati, paccayasannissitasīlaṃ pana pacchābhattapurimayāmādīsu yāva aruṇuggamanā apaccavekkhantasseva bhijjati. Purebhattañhi apaccavekkhitvāpi gilānapaccayaṃ paribhuñjantassa anāpatti, idametesaṃ nānākaraṇaṃ.
ဧဝံ ပစ္စယသန္နိသ္သိတသီလသ္သ ဝိသုဒ္ဓိံ ဒသ္သေတ္ဝာ တေနေဝ ပသင္ဂေန သဗ္ဗာပိ သုဒ္ဓိယော ဒသ္သေတုံ ‘‘စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ သုဒ္ဓိ, ယထာဓမ္မံ ဒေသနာဝ သုဒ္ဓိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ။ ဝုဋ္ဌာနသ္သပိ စေတ္ထ ဒေသနာယ ဧဝ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဆိန္နမူလာပတ္တီနံ ပန အဘိက္ခုတာပဋိညာဝ ဒေသနာ။ အဓိဋ္ဌာနဝိသိဋ္ဌော သံဝရောဝ သုဒ္ဓိ သံဝရသုဒ္ဓိ။ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယာနံ ပရိယေဋ္ဌိ ဧဝ သုဒ္ဓိ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ။ စတူသု ပစ္စယေသု ဝုတ္တဝိဓိနာ ပစ္စဝေက္ခဏာဝ သုဒ္ဓိ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ။ ဧသ တာဝ သုဒ္ဓီသု သမာသနယော။ သုဒ္ဓိမန္တေသု သီလေသု ဒေသနာ သုဒ္ဓိ ဧတသ္သာတိ ဒေသနာသုဒ္ဓိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ပုန ဧဝံ ကရိသ္သာမီတိ ဧတ္ထ ဧဝန္တိ သံဝရဘေဒံ သန္ဓာယာဟ။ ပဟာယာတိ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ, အကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဒာတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒာယံ, တံ အာဒိယန္တီတိ ဒာယာဒာ, အနနုညာတေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရိဘောဂာဘာဝတော အနုညာတေသုယေဝ စ ပရိဘောဂသဗ္ဘာဝဘာဝတော ဘိက္ခူဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗပစ္စယာ ဘဂဝတော သန္တကာ။ ဓမ္မဒာယာဒသုတ္တဉ္စေတ္ထ သာဓကန္တိ –
Evaṃ paccayasannissitasīlassa visuddhiṃ dassetvā teneva pasaṅgena sabbāpi suddhiyo dassetuṃ ‘‘catubbidhā hi suddhī’’tiādimāha. Tattha sujjhati etāyāti suddhi, yathādhammaṃ desanāva suddhi desanāsuddhi. Vuṭṭhānassapi cettha desanāya eva saṅgaho daṭṭhabbo. Chinnamūlāpattīnaṃ pana abhikkhutāpaṭiññāva desanā. Adhiṭṭhānavisiṭṭho saṃvarova suddhi saṃvarasuddhi. Dhammena samena paccayānaṃ pariyeṭṭhi eva suddhi pariyeṭṭhisuddhi. Catūsu paccayesu vuttavidhinā paccavekkhaṇāva suddhi paccavekkhaṇasuddhi. Esa tāva suddhīsu samāsanayo. Suddhimantesu sīlesu desanā suddhi etassāti desanāsuddhi. Sesesupi eseva nayo. Na puna evaṃ karissāmīti ettha evanti saṃvarabhedaṃ sandhāyāha. Pahāyāti vajjetvā, akatvāti attho. Dātabbaṭṭhena dāyaṃ, taṃ ādiyantīti dāyādā, ananuññātesu sabbena sabbaṃ paribhogābhāvato anuññātesuyeva ca paribhogasabbhāvabhāvato bhikkhūhi paribhuñjitabbapaccayā bhagavato santakā. Dhammadāyādasuttañcettha sādhakanti –
‘‘ဓမ္မဒာယာဒာ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဘဝထ, မာ အာမိသဒာယာဒာ။ အတ္ထိ မေ တုမ္ဟေသု အနုကမ္ပာ, ‘ကိန္တိ မေ သာဝကာ ဓမ္မဒာယာဒာ ဘဝေယ္ယုံ, နော အာမိသဒာယာဒာ’’’တိ (မ. နိ. ၁.၂၉) –
‘‘Dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā. Atthi me tumhesu anukampā, ‘kinti me sāvakā dhammadāyādā bhaveyyuṃ, no āmisadāyādā’’’ti (ma. ni. 1.29) –
ဧဝံ ပဝတ္တံ ဓမ္မဒာယာဒသုတ္တဉ္စ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ သာဓကံ။
Evaṃ pavattaṃ dhammadāyādasuttañca ettha etasmiṃ atthe sādhakaṃ.
အဝီတရာဂာနံ တဏ္ဟာပရဝသတာယ ပစ္စယပရိဘောဂေ သာမိဘာဝော နတ္ထိ, တဒဘာဝေန ဝီတရာဂာနံ တတ္ထ သာမိဘာဝော ယထာရုစိ ပရိဘောဂသဗ္ဘာဝတော။ တထာ ဟိ တေ ပဋိကူလမ္ပိ အပ္ပဋိကူလာကာရေန အပ္ပဋိကူလမ္ပိ ပဋိကူလာကာရေန တဒုဘယမ္ပိ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ အဇ္ဈုပေက္ခနာကာရေန ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ, ဒာယကာနဉ္စ မနောရထံ ပရိပူရေန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘တေ ဟိ တဏ္ဟာယ ဒာသဗ္ယံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။ ယော ပနာယံ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂော, သော ဣဏပရိဘောဂသ္သ ပစ္စနီကတ္တာ အာဏဏ္ယပရိဘောဂော နာမ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဣဏာယိကော အတ္တနော ရုစိယာ ဣစ္ဆိတဒေသံ ဂန္တုံ န လဘတိ, ဧဝံ ဣဏပရိဘောဂယုတ္တော လောကတော နိသ္သရိတုံ န လဘတီတိ တပ္ပဋိပက္ခတ္တာ သီလဝတော ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂော အာဏဏ္ယပရိဘောဂောတိ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ နိပ္ပရိယာယတော စတုပရိဘောဂဝိနိမုတ္တော ဝိသုံယေဝာယံ ပရိဘောဂောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဣဓ ဝိသုံ န ဝုတ္တော, ဒာယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝာ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ။ သီလဝာပိ ဟိ ဣမာယ သိက္ခာယ သမန္နာဂတတ္တာ သေက္ခောတ္ဝေဝ ဝုစ္စတိ။ သဗ္ဗေသန္တိ အရိယာနံ ပုထုဇ္ဇနာနဉ္စ။
Avītarāgānaṃ taṇhāparavasatāya paccayaparibhoge sāmibhāvo natthi, tadabhāvena vītarāgānaṃ tattha sāmibhāvo yathāruci paribhogasabbhāvato. Tathā hi te paṭikūlampi appaṭikūlākārena appaṭikūlampi paṭikūlākārena tadubhayampi vajjetvā ajjhupekkhanākārena paccaye paribhuñjanti, dāyakānañca manorathaṃ paripūrenti. Tenāha – ‘‘te hi taṇhāya dāsabyaṃ atītattā sāmino hutvā paribhuñjantī’’ti. Yo panāyaṃ sīlavato paccavekkhitaparibhogo, so iṇaparibhogassa paccanīkattā āṇaṇyaparibhogo nāma hoti. Yathā hi iṇāyiko attano ruciyā icchitadesaṃ gantuṃ na labhati, evaṃ iṇaparibhogayutto lokato nissarituṃ na labhatīti tappaṭipakkhattā sīlavato paccavekkhitaparibhogo āṇaṇyaparibhogoti vuccati, tasmā nippariyāyato catuparibhogavinimutto visuṃyevāyaṃ paribhogoti veditabbo. So idha visuṃ na vutto, dāyajjaparibhogeyeva vā saṅgahaṃ gacchatīti. Sīlavāpi hi imāya sikkhāya samannāgatattā sekkhotveva vuccati. Sabbesanti ariyānaṃ puthujjanānañca.
ကထံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဣမေ ပရိဘောဂာ သမ္ဘဝန္တီတိ? ဥပစာရဝသေန။ ယော ဟိ ပုထုဇ္ဇနသ္သပိ သလ္လေခပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတသ္သ ပစ္စယဂေဓံ ပဟာယ တတ္ထ အနုပလိတ္တေန စိတ္တေန ပရိဘောဂော, သော သာမိပရိဘောဂော ဝိယ ဟောတိ။ သီလဝတော ပန ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂော ဒာယဇ္ဇပရိဘောဂော ဝိယ ဟောတိ ဒာယကာနံ မနောရထသ္သ အဝိရာဓနတော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘ဒာယဇ္ဇပရိဘောဂေယေဝ ဝာ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ကလ္ယာဏပုထုဇ္ဇနသ္သ ပရိဘောဂေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ တသ္သ သေက္ခသင္ဂဟတော။ သေက္ခသုတ္တဉ္ဟေတသ္သ အတ္ထသ္သ သာဓကံ။
Kathaṃ puthujjanānaṃ ime paribhogā sambhavantīti? Upacāravasena. Yo hi puthujjanassapi sallekhappaṭipattiyaṃ ṭhitassa paccayagedhaṃ pahāya tattha anupalittena cittena paribhogo, so sāmiparibhogo viya hoti. Sīlavato pana paccavekkhitaparibhogo dāyajjaparibhogo viya hoti dāyakānaṃ manorathassa avirādhanato. Teneva vuttaṃ ‘‘dāyajjaparibhogeyeva vā saṅgahaṃ gacchatī’’ti. Kalyāṇaputhujjanassa paribhoge vattabbameva natthi tassa sekkhasaṅgahato. Sekkhasuttañhetassa atthassa sādhakaṃ.
လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂော နာမ လဇ္ဇိသ္သ သန္တကံ ဂဟေတ္ဝာ ပရိဘောဂော။ အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေသုယေဝ အာသင္ကာ န ကာတဗ္ဗာတိ ဒသ္သေတိ။ အတ္တနော ဘာရဘူတာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော။ သောပိ နိဝာရေတဗ္ဗောတိ ယော ပသ္သတိ, တေန နိဝာရေတဗ္ဗော။ ယသ္မာ အလဇ္ဇီပရိဘောဂော နာမ လဇ္ဇိနော ဝုစ္စတိ, တသ္မာ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ ဥဘိန္နမ္ပိ အလဇ္ဇီဘာဝတော, ‘‘အလဇ္ဇီပရိဘောဂော’’တိ ဣဒံ နာမမတ္တမေဝ န လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အာပတ္တိ ပန အတ္ထိယေဝာတိ ဝဒန္တီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။
Lajjinā saddhiṃ paribhogo nāma lajjissa santakaṃ gahetvā paribhogo. Alajjinā saddhinti etthāpi eseva nayo. Ādito paṭṭhāya hi alajjī nāma natthīti iminā diṭṭhadiṭṭhesuyeva āsaṅkā na kātabbāti dasseti. Attano bhārabhūtā saddhivihārikādayo. Sopi nivāretabboti yo passati, tena nivāretabbo. Yasmā alajjīparibhogo nāma lajjino vuccati, tasmā āpatti nāma natthi ubhinnampi alajjībhāvato, ‘‘alajjīparibhogo’’ti idaṃ nāmamattameva na labbhatīti vuttaṃ hoti. ‘‘Āpatti pana atthiyevāti vadantī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
အဓမ္မိယောတိ အနေသနာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။ ဓမ္မိယောတိ ဘိက္ခာစရိယာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။ သင္ဃသ္သေဝ ဒေတီတိ ဘတ္တံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ အတ္တနာ လဒ္ဓသလာကံယေဝ ဒေတိ။ သစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ပေ.။ အန္တရဓာပေတီတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ ပဂ္ဂဏ္ဟိတုကာမတာယ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ဓမ္မသ္သ ပန သာသနသ္သ သောတူနဉ္စ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုရိမနယေန ‘‘သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣမသ္သ အာပတ္တိယေဝာတိ ဝဒန္တိ။ ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏာဒိနာ ဓမ္မသ္သ ပရိဘောဂော ဓမ္မပရိဘောဂော။ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဂဏ္ဟန္တသ္သ အာပတ္တိယာ အဘာဝေပိ ထေရော တသ္သ အလဇ္ဇိဘာဝံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ပာပော ကိရာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တသ္သ ပန သန္တိကေတိ မဟာရက္ခိတတ္ထေရသ္သ သန္တိကေ။
Adhammiyoti anesanādīhi uppanno. Dhammiyoti bhikkhācariyādīhi uppanno. Saṅghasseva detīti bhattaṃ aggahetvā attanā laddhasalākaṃyeva deti. Sace pana lajjī alajjiṃ paggaṇhāti…pe… antaradhāpetīti ettha kevalaṃ paggaṇhitukāmatāya evaṃ kātuṃ na vaṭṭati, dhammassa pana sāsanassa sotūnañca anuggahatthāya vaṭṭatīti veditabbaṃ. Purimanayena ‘‘so āpattiyā kāretabbo’’ti vuttattā imassa āpattiyevāti vadanti. Uddesaggahaṇādinā dhammassa paribhogo dhammaparibhogo. Dhammānuggahena gaṇhantassa āpattiyā abhāvepi thero tassa alajjibhāvaṃyeva sandhāya ‘‘pāpo kirāya’’ntiādimāha. Tassa pana santiketi mahārakkhitattherassa santike.
၅၈၆. ရာဇောရောဓာဒယောတိအာဒိ ‘‘ဣဒံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ စေတနာမတ္တသမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ အသ္သတိယာ ဒိန္နန္တိ ဧတ္ထ အသ္သတိယာ ဒိန္နံ နာမ အပရိစ္စတ္တံ ဟောတိ, တသ္မာ ဒသန္တေ ဗဒ္ဓကဟာပဏာဒိ အသ္သတိယာ ဒိန္နံ ဘိက္ခုနာ ဝတ္ထသညာယ ပဋိဂ္ဂဟိတဉ္စ, တတော နေဝ ရူပိယံ ဒိန္နံ, နာပိ ပဋိဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟောတီတိ ဧတ္ထ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နတ္ထိ, တံ ပန ဒာယကာနမေဝ ပဋိဒာတဗ္ဗံ။ တေန အကပ္ပိယဝတ္ထုနာ တေ စေ ဒာယကာ သပ္ပိအာဒီနိ ကိဏိတ္ဝာန သင္ဃသ္သ တသ္သ စ ဘိက္ခုနော ဒေန္တိ, သဗ္ဗေသံ ကပ္ပတိ ဒာယကာနံယေဝ သန္တကတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ပုညကာမေဟိ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒိန္နမေဝ သန္ဓာယ ‘‘ပုညကာမာ။ပေ.။ ရူပိယေ အရူပိယသညီ ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ, တသ္မာ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒိန္နံ ဝတ္ထသညာယ ဂဏ္ဟတောပိ နိသ္သဂ္ဂိယမေဝ။ တေန ယဒိ တေ ဒာယကာ နော အာဂန္တ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တိ, ဒာယကေ ပုစ္ဆိတ္ဝာ အတ္တနော အတ္ထာယ စေ ပရိစ္စတ္တံ, သင္ဃေ နိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ တဝ စောဠကံ ပသ္သာဟီဟိ ဣမိနာ ဂိဟိသန္တကေပိ ‘‘ဣဒံ ဂဏ္ဟထာ’’တိအာဒိအကပ္ပိယဝောဟာရေန ဝိဓာနံ ဘိက္ခုနော န ကပ္ပတီတိ ဒီပေတိ။ ဧကပရိစ္ဆေဒာနီတိ ကိရိယာကိရိယဘာဝတော ဧကပရိစ္ဆေဒာနိ။ ဇာတရူပရဇတဘာဝော, အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ, ကဟာပဏာဒီသု အညတရဘာဝောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင္ဂာနိ။
586.Rājorodhādayotiādi ‘‘idaṃ gaṇhissāmī’’ti cetanāmattasambhavato vuttaṃ. Assatiyā dinnanti ettha assatiyā dinnaṃ nāma apariccattaṃ hoti, tasmā dasante baddhakahāpaṇādi assatiyā dinnaṃ bhikkhunā vatthasaññāya paṭiggahitañca, tato neva rūpiyaṃ dinnaṃ, nāpi paṭiggahitañca hotīti ettha āpattidesanākiccaṃ natthi, taṃ pana dāyakānameva paṭidātabbaṃ. Tena akappiyavatthunā te ce dāyakā sappiādīni kiṇitvāna saṅghassa tassa ca bhikkhuno denti, sabbesaṃ kappati dāyakānaṃyeva santakattā. Aṭṭhakathāyaṃ pana puññakāmehi pariccajitvā dinnameva sandhāya ‘‘puññakāmā…pe… rūpiye arūpiyasaññī rūpiyaṃ paṭiggaṇhātīti veditabbo’’ti vuttaṃ, tasmā pariccajitvā dinnaṃ vatthasaññāya gaṇhatopi nissaggiyameva. Tena yadi te dāyakā no āgantvā gaṇhanti, dāyake pucchitvā attano atthāya ce pariccattaṃ, saṅghe nissajjitvā āpatti desetabbā. Tava coḷakaṃ passāhīhi iminā gihisantakepi ‘‘idaṃ gaṇhathā’’tiādiakappiyavohārena vidhānaṃ bhikkhuno na kappatīti dīpeti. Ekaparicchedānīti kiriyākiriyabhāvato ekaparicchedāni. Jātarūparajatabhāvo, attuddesikatā, kahāpaṇādīsu aññatarabhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni.
ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၈. ရူပိယသိက္ခာပဒံ • 8. Rūpiyasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၈. ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ၈. ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / ၈. ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā
