Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā

    8. රූපියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා

    8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā

    583-584. රූපියසික්‌ඛාපදෙ පන සත්‌ථුවණ්‌ණොති සත්‌ථුනා සමානවණ්‌ණො. සත්‌ථුනො වණ්‌ණො සත්‌ථුවණ්‌ණො, සත්‌ථුවණ්‌ණො විය වණ්‌ණො අස්‌සාති සත්‌ථුවණ්‌ණොති මජ්‌ඣපදලොපීසමාසො දට්‌ඨබ්‌බො. පාකතිකො නාම එතරහි පකතිකහාපණො. රුක්‌ඛඵලබීජමයොති තින්‌තිණිකාදිරුක්‌ඛානං ඵලබීජෙන කතො. ඉච්‌චෙතං සබ්‌බම්‌පීති යථාවුත්‌තභෙදං සබ්‌බම්‌පි චතුබ්‌බිධං නිස්‌සග්‌ගියවත්‌ථු හොතීති සම්‌බන්‌ධො. ජාතරූපමාසකොති සුවණ්‌ණකහාපණො.

    583-584. Rūpiyasikkhāpade pana satthuvaṇṇoti satthunā samānavaṇṇo. Satthuno vaṇṇo satthuvaṇṇo, satthuvaṇṇo viya vaṇṇo assāti satthuvaṇṇoti majjhapadalopīsamāso daṭṭhabbo. Pākatiko nāma etarahi pakatikahāpaṇo. Rukkhaphalabījamayoti tintiṇikādirukkhānaṃ phalabījena kato. Iccetaṃ sabbampīti yathāvuttabhedaṃ sabbampi catubbidhaṃ nissaggiyavatthu hotīti sambandho. Jātarūpamāsakoti suvaṇṇakahāpaṇo.

    ගණ්‌හෙය්‍යාති අත්‌තනො අත්‌ථාය දීයමානං වා කත්‌ථචි ඨිතං වා නිප්‌පරිග්‌ගහං දිස්‌වා සයං ගණ්‌හෙය්‍ය. ‘‘ඉදං අය්‍යස්‌ස හොතූ’’ති එවං සම්‌මුඛා වා ‘‘අසුකස්‌මිං නාම ඨානෙ මම හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං අත්‌ථි, තං තුය්‌හං හොතූ’’ති එවං පරම්‌මුඛා ඨිතං වා කෙවලං වාචාය වා හත්‌ථමුද්‌දාය වා ‘‘තුය්‌හ’’න්‌ති වත්‌වා පරිච්‌චත්‌තස්‌ස කායවාචාහි අප්‌පටික්‌ඛිපිත්‌වා චිත්‌තෙන සාදියනං උපනික්‌ඛිත්‌තසාදියනං නාම. ‘‘සාදියතී’’ති වුත්‌තමෙවත්‌ථං විභාවෙති ‘‘ගණ්‌හිතුකාමො හොතී’’ති. ‘‘ඉදං ගුත්‌තට්‌ඨාන’’න්‌ති ආචික්‌ඛිතබ්‌බන්‌ති පච්‌චයපරිභොගංයෙව සන්‌ධාය ආචික්‌ඛිතබ්‌බං. ‘‘ඉධ නික්‌ඛිපාහී’’ති වුත්‌තෙ ‘‘උග්‌ගණ්‌හාපෙය්‍ය වා’’ති වුත්‌තලක්‌ඛණෙන නිස්‌සග්‌ගියං හොතීති ආහ – ‘‘ඉධ නික්‌ඛිපාහීති න වත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති. පරතො ‘‘ඉමං ගණ්‌හා’’ති න වත්‌තබ්‌බන්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. කප්‌පියඤ්‌ච අකප්‌පියඤ්‌ච නිස්‌සාය ඨිතමෙව හොතීති යස්‌මා තතො උප්‌පන්‌නපච්‌චයපරිභොගො කප්‌පති, තස්‌මා කප්‌පියං නිස්‌සාය ඨිතං. යස්‌මා පන දුබ්‌බිචාරණාය තතො උප්‌පන්‌නපච්‌චයපරිභොගොපි න කප්‌පති, තස්‌මා අකප්‌පියං නිස්‌සාය ඨිතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.

    Gaṇheyyāti attano atthāya dīyamānaṃ vā katthaci ṭhitaṃ vā nippariggahaṃ disvā sayaṃ gaṇheyya. ‘‘Idaṃ ayyassa hotū’’ti evaṃ sammukhā vā ‘‘asukasmiṃ nāma ṭhāne mama hiraññasuvaṇṇaṃ atthi, taṃ tuyhaṃ hotū’’ti evaṃ parammukhā ṭhitaṃ vā kevalaṃ vācāya vā hatthamuddāya vā ‘‘tuyha’’nti vatvā pariccattassa kāyavācāhi appaṭikkhipitvā cittena sādiyanaṃ upanikkhittasādiyanaṃ nāma. ‘‘Sādiyatī’’ti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘gaṇhitukāmo hotī’’ti. ‘‘Idaṃ guttaṭṭhāna’’nti ācikkhitabbanti paccayaparibhogaṃyeva sandhāya ācikkhitabbaṃ. ‘‘Idha nikkhipāhī’’ti vutte ‘‘uggaṇhāpeyya vā’’ti vuttalakkhaṇena nissaggiyaṃ hotīti āha – ‘‘idha nikkhipāhīti na vattabba’’nti. Parato ‘‘imaṃ gaṇhā’’ti na vattabbanti etthāpi eseva nayo. Kappiyañca akappiyañca nissāya ṭhitameva hotīti yasmā tato uppannapaccayaparibhogo kappati, tasmā kappiyaṃ nissāya ṭhitaṃ. Yasmā pana dubbicāraṇāya tato uppannapaccayaparibhogopi na kappati, tasmā akappiyaṃ nissāya ṭhitanti veditabbaṃ.

    න තෙන කිඤ්‌චි කප්‌පියභණ්‌ඩං චෙතාපිතන්‌ති එත්‌ථ චෙතාපිතං චෙ, නත්‌ථි පරිභොගුපායො, තස්‌මා එවං වුත්‌තං. අකප්‌පියඤ්‌හි නිස්‌සග්‌ගියං වත්‌ථුං උග්‌ගණ්‌හිත්‌වා තං අනිස්‌සජ්‌ජිත්‌වාව චෙතාපිතං කප්‌පියභණ්‌ඩං සඞ්‌ඝස්‌ස නිස්‌සට්‌ඨම්‌පි සබ්‌බෙසං න කප්‌පති. කෙචි පන ‘‘යස්‌මා නිස්‌සග්‌ගියං වත්‌ථුං පටිග්‌ගහෙත්‌වා චෙතාපිතං කප්‌පියභණ්‌ඩං සඞ්‌ඝස්‌ස නිස්‌සජ්‌ජාමීති නිස්‌සට්‌ඨං විනාව උපායං පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටති, තස්‌මා ‘න තෙන කිඤ්‌චි කප්‌පියභණ්‌ඩං චෙතාපිත’න්‌ති වුත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති. ‘‘ආරාමිකානං වා පත්‌තභාගන්‌ති ඉදං ගිහීනං හත්‌ථගතොපි සොයෙව භාගොති කත්‌වා වුත්‌තං. සචෙ පන තෙන අඤ්‌ඤං පරිවත්‌තෙත්‌වා ආරාමිකා දෙන්‌ති, පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටතී’’ති මජ්‌ඣිමගණ්‌ඨිපදෙ චූළගණ්‌ඨිපදෙ ච වුත්‌තං. තතො හරිත්‌වාති අඤ්‌ඤෙසං පත්‌තභාගතො හරිත්‌වා. කසිණපරිකම්‌මන්‌ති ආලොකකසිණපරිකම්‌මං. මඤ්‌චපීඨාදීනි වාති එත්‌ථ ‘‘තතො ගහිතමඤ්‌චපීඨාදීනි පරිවත්‌තෙත්‌වා අඤ්‌ඤං චෙ ගහිතං, වට්‌ටතී’’ති වදන්‌ති. ඡායාපීති භොජනසාලාදීනං ඡායාපි. පරිච්‌ඡෙදාතික්‌කන්‌තාති ගෙහපරිච්‌ඡෙදං අතික්‌කන්‌තා, ඡායාය ගතගතට්‌ඨානං ගෙහං නාම න හොතීති අධිප්‌පායො. මග්‌ගෙනපීති එත්‌ථ ‘‘සචෙ අඤ්‌ඤො මග්‌ගො නත්‌ථි, මග්‌ගං අධිට්‌ඨහිත්‌වා ගන්‌තුං වට්‌ටතී’’ති වදන්‌ති. කීතායාති තෙන වත්‌ථුනා කීතාය. උපනික්‌ඛෙපං ඨපෙත්‌වා සඞ්‌ඝො පච්‌චයෙ පරිභුඤ්‌ජතීති සචෙ උපාසකො ‘‘අතිබහු එතං හිරඤ්‌ඤං, ඉදං, භන්‌තෙ, අජ්‌ජෙව න විනාසෙතබ්‌බ’’න්‌ති වත්‌වා සයං උපනික්‌ඛෙපං ඨපෙති, අඤ්‌ඤෙන වා ඨපාපෙති, එතං උපනික්‌ඛෙපං ඨපෙත්‌වා තතො උදයං පරිභුඤ්‌ජන්‌තො සඞ්‌ඝො පච්‌චයෙ පරිභුඤ්‌ජති, තෙන වත්‌ථුනා ගහිතත්‌තා ‘‘අකප්‌පිය’’න්‌ති වුත්‌තං.

    Na tena kiñci kappiyabhaṇḍaṃ cetāpitanti ettha cetāpitaṃ ce, natthi paribhogupāyo, tasmā evaṃ vuttaṃ. Akappiyañhi nissaggiyaṃ vatthuṃ uggaṇhitvā taṃ anissajjitvāva cetāpitaṃ kappiyabhaṇḍaṃ saṅghassa nissaṭṭhampi sabbesaṃ na kappati. Keci pana ‘‘yasmā nissaggiyaṃ vatthuṃ paṭiggahetvā cetāpitaṃ kappiyabhaṇḍaṃ saṅghassa nissajjāmīti nissaṭṭhaṃ vināva upāyaṃ paribhuñjituṃ vaṭṭati, tasmā ‘na tena kiñci kappiyabhaṇḍaṃ cetāpita’nti vutta’’nti vadanti. ‘‘Ārāmikānaṃ vā pattabhāganti idaṃ gihīnaṃ hatthagatopi soyeva bhāgoti katvā vuttaṃ. Sace pana tena aññaṃ parivattetvā ārāmikā denti, paribhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti majjhimagaṇṭhipade cūḷagaṇṭhipade ca vuttaṃ. Tato haritvāti aññesaṃ pattabhāgato haritvā. Kasiṇaparikammanti ālokakasiṇaparikammaṃ. Mañcapīṭhādīni vāti ettha ‘‘tato gahitamañcapīṭhādīni parivattetvā aññaṃ ce gahitaṃ, vaṭṭatī’’ti vadanti. Chāyāpīti bhojanasālādīnaṃ chāyāpi. Paricchedātikkantāti gehaparicchedaṃ atikkantā, chāyāya gatagataṭṭhānaṃ gehaṃ nāma na hotīti adhippāyo. Maggenapīti ettha ‘‘sace añño maggo natthi, maggaṃ adhiṭṭhahitvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Kītāyāti tena vatthunā kītāya. Upanikkhepaṃ ṭhapetvā saṅgho paccaye paribhuñjatīti sace upāsako ‘‘atibahu etaṃ hiraññaṃ, idaṃ, bhante, ajjeva na vināsetabba’’nti vatvā sayaṃ upanikkhepaṃ ṭhapeti, aññena vā ṭhapāpeti, etaṃ upanikkhepaṃ ṭhapetvā tato udayaṃ paribhuñjanto saṅgho paccaye paribhuñjati, tena vatthunā gahitattā ‘‘akappiya’’nti vuttaṃ.

    585. පතිතොකාසං අසමන්‌නාහරන්‌තෙන පාතෙතබ්‌බන්‌ති ඉදං නිරපෙක්‌ඛභාවදස්‌සනපරන්‌ති වෙදිතබ්‌බං, තස්‌මා පතිතට්‌ඨානෙ ඤාතෙපිස්‌ස ගූථං ඡඩ්‌ඩෙන්‌තස්‌ස විය නිරපෙක්‌ඛභාවොයෙවෙත්‌ථ පමාණන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. අසන්‌තසම්‌භාවනායාති අත්‌තනි අවිජ්‌ජමානඋත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මාරොචනං සන්‌ධාය වුත්‌තං. ථෙය්‍යපරිභොගො නාම අනරහස්‌ස පරිභොගො. භගවතා හි අත්‌තනො සාසනෙ සීලවතො පච්‌චයා අනුඤ්‌ඤාතා, න දුස්‌සීලස්‌ස. දායකානම්‌පි සීලවතො එව පරිච්‌චාගො, න දුස්‌සීලස්‌ස අත්‌තනො කාරානං මහප්‌ඵලභාවස්‌ස පච්‌චාසීසනතො. ඉති සත්‌ථාරා අනනුඤ්‌ඤාතත්‌තා දායකෙහි ච අපරිච්‌චත්‌තත්‌තා දුස්‌සීලස්‌ස පරිභොගො ථෙය්‍යපරිභොගො. ඉණවසෙන පරිභොගො ඉණපරිභොගො, පටිග්‌ගාහකතො දක්‌ඛිණාවිසුද්‌ධියා අභාවතො ඉණං ගහෙත්‌වා පරිභොගො වියාති අත්‌ථො. තස්‌මාති ‘‘සීලවතො’’තිආදිනා වුත්‌තමෙවත්‌ථං කාරණභාවෙන පච්‌චාමසති. චීවරං පරිභොගෙ පරිභොගෙති කායතො මොචෙත්‌වා මොචෙත්‌වා පරිභොගෙ. පුරෙභත්‌ත…පෙ.… පච්‌ඡිමයාමෙසු පච්‌චවෙක්‌ඛිතබ්‌බන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. තථා අසක්‌කොන්‌තෙන යථාවුත්‌තකාලවිසෙසවසෙන එකස්‌මිං දිවසෙ චතුක්‌ඛත්‌තුං තික්‌ඛත්‌තුං ද්‌වික්‌ඛත්‌තුං සකිංයෙව වා පච්‌චවෙක්‌ඛිතබ්‌බං.

    585.Patitokāsaṃ asamannāharantena pātetabbanti idaṃ nirapekkhabhāvadassanaparanti veditabbaṃ, tasmā patitaṭṭhāne ñātepissa gūthaṃ chaḍḍentassa viya nirapekkhabhāvoyevettha pamāṇanti veditabbaṃ. Asantasambhāvanāyāti attani avijjamānauttarimanussadhammārocanaṃ sandhāya vuttaṃ. Theyyaparibhogo nāma anarahassa paribhogo. Bhagavatā hi attano sāsane sīlavato paccayā anuññātā, na dussīlassa. Dāyakānampi sīlavato eva pariccāgo, na dussīlassa attano kārānaṃ mahapphalabhāvassa paccāsīsanato. Iti satthārā ananuññātattā dāyakehi ca apariccattattā dussīlassa paribhogo theyyaparibhogo. Iṇavasena paribhogo iṇaparibhogo, paṭiggāhakato dakkhiṇāvisuddhiyā abhāvato iṇaṃ gahetvā paribhogo viyāti attho. Tasmāti ‘‘sīlavato’’tiādinā vuttamevatthaṃ kāraṇabhāvena paccāmasati. Cīvaraṃ paribhoge paribhogeti kāyato mocetvā mocetvā paribhoge. Purebhatta…pe… pacchimayāmesu paccavekkhitabbanti sambandho. Tathā asakkontena yathāvuttakālavisesavasena ekasmiṃ divase catukkhattuṃ tikkhattuṃ dvikkhattuṃ sakiṃyeva vā paccavekkhitabbaṃ.

    සචස්‌ස අපච්‌චවෙක්‌ඛතොව අරුණො උග්‌ගච්‌ඡති, ඉණපරිභොගට්‌ඨානෙ තිට්‌ඨතීති එත්‌ථ ‘‘හිය්‍යො යං මයා චීවරං පරිභුත්‌තං, තං යාවදෙව සීතස්‌ස පටිඝාතාය…පෙ.… හිරිකොපීනප්‌පටිච්‌ඡාදනත්‌ථං, හිය්‍යො යො මයා පිණ්‌ඩපාතො පරිභුත්‌තො, සො නෙව දවායාතිආදිනා සචෙ අතීතපරිභොගපච්‌චවෙක්‌ඛණං න කරෙය්‍ය, ඉණපරිභොගට්‌ඨානෙ තිට්‌ඨතී’’ති වදන්‌ති, වීමංසිතබ්‌බං. සෙනාසනම්‌පි පරිභොගෙ පරිභොගෙති පවෙසෙ පවෙසෙ. එවං පන අසක්‌කොන්‌තෙන පුරෙභත්‌තාදීසු පච්‌චවෙක්‌ඛිතබ්‌බං. තං හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයෙනෙව සක්‌කා විඤ්‌ඤාතුන්‌ති ඉධ විසුං න වුත්‌තං. සතිපච්‌චයතාති සතියා පච්‌චයභාවො, පටිග්‌ගහණස්‌ස පරිභොගස්‌ස ච පච්‌චවෙක්‌ඛණසතියා පච්‌චයභාවො යුජ්‌ජති, පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වාව පටිග්‌ගහෙතබ්‌බං පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බඤ්‌චාති අත්‌ථො. තෙනෙවාහ ‘‘සතිං කත්‌වා’’තිආදි. එවං සන්‌තෙපීති යදිපි ද්‌වීසුපි ඨානෙසු පච්‌චවෙක්‌ඛණා යුත්‌තා, එවං සන්‌තෙපි. අපරෙ පනාහු ‘‘සතිපච්‌චයතාති සතිභෙසජ්‌ජපරිභොගස්‌ස පච්‌චයභාවෙ පච්‌චයෙති අත්‌ථො. එවං සන්‌තෙපීති පච්‌චයෙ සතිපී’’ති, තං තෙසං මතිමත්‌තං. තථා හි පච්‌චයසන්‌නිස්‌සිතසීලං පච්‌චවෙක්‌ඛණාය විසුජ්‌ඣති, න පච්‌චයසබ්‌භාවමත්‌තෙන.

    Sacassaapaccavekkhatova aruṇo uggacchati, iṇaparibhogaṭṭhāne tiṭṭhatīti ettha ‘‘hiyyo yaṃ mayā cīvaraṃ paribhuttaṃ, taṃ yāvadeva sītassa paṭighātāya…pe… hirikopīnappaṭicchādanatthaṃ, hiyyo yo mayā piṇḍapāto paribhutto, so neva davāyātiādinā sace atītaparibhogapaccavekkhaṇaṃ na kareyya, iṇaparibhogaṭṭhāne tiṭṭhatī’’ti vadanti, vīmaṃsitabbaṃ. Senāsanampi paribhoge paribhogeti pavese pavese. Evaṃ pana asakkontena purebhattādīsu paccavekkhitabbaṃ. Taṃ heṭṭhā vuttanayeneva sakkā viññātunti idha visuṃ na vuttaṃ. Satipaccayatāti satiyā paccayabhāvo, paṭiggahaṇassa paribhogassa ca paccavekkhaṇasatiyā paccayabhāvo yujjati, paccavekkhitvāva paṭiggahetabbaṃ paribhuñjitabbañcāti attho. Tenevāha ‘‘satiṃ katvā’’tiādi. Evaṃ santepīti yadipi dvīsupi ṭhānesu paccavekkhaṇā yuttā, evaṃ santepi. Apare panāhu ‘‘satipaccayatāti satibhesajjaparibhogassa paccayabhāve paccayeti attho. Evaṃ santepīti paccaye satipī’’ti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Tathā hi paccayasannissitasīlaṃ paccavekkhaṇāya visujjhati, na paccayasabbhāvamattena.

    නනු ච ‘‘පරිභොගෙ කරොන්‌තස්‌ස අනාපත්‌තී’’ති ඉමිනා පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලං වුත්‌තං, තස්‌මා පච්‌චයසන්‌නිස්‌සිතසීලස්‌ස පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලස්‌ස ච කො විසෙසොති? වුච්‌චතෙ – පුරිමෙසු තාව තීසු පච්‌චයෙසු විසෙසො පාකටොයෙව, ගිලානපච්‌චයෙ පන යථා වතිං කත්‌වා රුක්‌ඛමූලෙ ගොපිතෙ තස්‌ස ඵලානිපි රක්‌ඛිතානියෙව හොන්‌ති, එවමෙව පච්‌චවෙක්‌ඛණාය පච්‌චයසන්‌නිස්‌සිතසීලෙ රක්‌ඛිතෙ තප්‌පටිබද්‌ධං පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලම්‌පි නිප්‌ඵන්‌නං නාම හොති. ගිලානපච්‌චයං අපච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස සීලං භිජ්‌ජමානං පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලමෙව භිජ්‌ජති, පච්‌චයසන්‌නිස්‌සිතසීලං පන පච්‌ඡාභත්‌තපුරිමයාමාදීසු යාව අරුණුග්‌ගමනා අපච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තස්‌සෙව භිජ්‌ජති. පුරෙභත්‌තඤ්‌හි අපච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වාපි ගිලානපච්‌චයං පරිභුඤ්‌ජන්‌තස්‌ස අනාපත්‌ති, ඉදමෙතෙසං නානාකරණං.

    Nanu ca ‘‘paribhoge karontassa anāpattī’’ti iminā pātimokkhasaṃvarasīlaṃ vuttaṃ, tasmā paccayasannissitasīlassa pātimokkhasaṃvarasīlassa ca ko visesoti? Vuccate – purimesu tāva tīsu paccayesu viseso pākaṭoyeva, gilānapaccaye pana yathā vatiṃ katvā rukkhamūle gopite tassa phalānipi rakkhitāniyeva honti, evameva paccavekkhaṇāya paccayasannissitasīle rakkhite tappaṭibaddhaṃ pātimokkhasaṃvarasīlampi nipphannaṃ nāma hoti. Gilānapaccayaṃ apaccavekkhitvā paribhuñjantassa sīlaṃ bhijjamānaṃ pātimokkhasaṃvarasīlameva bhijjati, paccayasannissitasīlaṃ pana pacchābhattapurimayāmādīsu yāva aruṇuggamanā apaccavekkhantasseva bhijjati. Purebhattañhi apaccavekkhitvāpi gilānapaccayaṃ paribhuñjantassa anāpatti, idametesaṃ nānākaraṇaṃ.

    එවං පච්‌චයසන්‌නිස්‌සිතසීලස්‌ස විසුද්‌ධිං දස්‌සෙත්‌වා තෙනෙව පසඞ්‌ගෙන සබ්‌බාපි සුද්‌ධියො දස්‌සෙතුං ‘‘චතුබ්‌බිධා හි සුද්‌ධී’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ සුජ්‌ඣති එතායාති සුද්‌ධි, යථාධම්‌මං දෙසනාව සුද්‌ධි දෙසනාසුද්‌ධි. වුට්‌ඨානස්‌සපි චෙත්‌ථ දෙසනාය එව සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො. ඡින්‌නමූලාපත්‌තීනං පන අභික්‌ඛුතාපටිඤ්‌ඤාව දෙසනා. අධිට්‌ඨානවිසිට්‌ඨො සංවරොව සුද්‌ධි සංවරසුද්‌ධි. ධම්‌මෙන සමෙන පච්‌චයානං පරියෙට්‌ඨි එව සුද්‌ධි පරියෙට්‌ඨිසුද්‌ධි. චතූසු පච්‌චයෙසු වුත්‌තවිධිනා පච්‌චවෙක්‌ඛණාව සුද්‌ධි පච්‌චවෙක්‌ඛණසුද්‌ධි. එස තාව සුද්‌ධීසු සමාසනයො. සුද්‌ධිමන්‌තෙසු සීලෙසු දෙසනා සුද්‌ධි එතස්‌සාති දෙසනාසුද්‌ධි. සෙසෙසුපි එසෙව නයො. න පුන එවං කරිස්‌සාමීති එත්‌ථ එවන්‌ති සංවරභෙදං සන්‌ධායාහ. පහායාති වජ්‌ජෙත්‌වා, අකත්‌වාති අත්‌ථො. දාතබ්‌බට්‌ඨෙන දායං, තං ආදියන්‌තීති දායාදා, අනනුඤ්‌ඤාතෙසු සබ්‌බෙන සබ්‌බං පරිභොගාභාවතො අනුඤ්‌ඤාතෙසුයෙව ච පරිභොගසබ්‌භාවභාවතො භික්‌ඛූහි පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බපච්‌චයා භගවතො සන්‌තකා. ධම්‌මදායාදසුත්‌තඤ්‌චෙත්‌ථ සාධකන්‌ති –

    Evaṃ paccayasannissitasīlassa visuddhiṃ dassetvā teneva pasaṅgena sabbāpi suddhiyo dassetuṃ ‘‘catubbidhā hi suddhī’’tiādimāha. Tattha sujjhati etāyāti suddhi, yathādhammaṃ desanāva suddhi desanāsuddhi. Vuṭṭhānassapi cettha desanāya eva saṅgaho daṭṭhabbo. Chinnamūlāpattīnaṃ pana abhikkhutāpaṭiññāva desanā. Adhiṭṭhānavisiṭṭho saṃvarova suddhi saṃvarasuddhi. Dhammena samena paccayānaṃ pariyeṭṭhi eva suddhi pariyeṭṭhisuddhi. Catūsu paccayesu vuttavidhinā paccavekkhaṇāva suddhi paccavekkhaṇasuddhi. Esa tāva suddhīsu samāsanayo. Suddhimantesu sīlesu desanā suddhi etassāti desanāsuddhi. Sesesupi eseva nayo. Na puna evaṃ karissāmīti ettha evanti saṃvarabhedaṃ sandhāyāha. Pahāyāti vajjetvā, akatvāti attho. Dātabbaṭṭhena dāyaṃ, taṃ ādiyantīti dāyādā, ananuññātesu sabbena sabbaṃ paribhogābhāvato anuññātesuyeva ca paribhogasabbhāvabhāvato bhikkhūhi paribhuñjitabbapaccayā bhagavato santakā. Dhammadāyādasuttañcettha sādhakanti –

    ‘‘ධම්‌මදායාදා මෙ, භික්‌ඛවෙ, භවථ, මා ආමිසදායාදා. අත්‌ථි මෙ තුම්‌හෙසු අනුකම්‌පා, ‘කින්‌ති මෙ සාවකා ධම්‌මදායාදා භවෙය්‍යුං, නො ආමිසදායාදා’’’ති (ම. නි. 1.29) –

    ‘‘Dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavatha, mā āmisadāyādā. Atthi me tumhesu anukampā, ‘kinti me sāvakā dhammadāyādā bhaveyyuṃ, no āmisadāyādā’’’ti (ma. ni. 1.29) –

    එවං පවත්‌තං ධම්‌මදායාදසුත්‌තඤ්‌ච එත්‌ථ එතස්‌මිං අත්‌ථෙ සාධකං.

    Evaṃ pavattaṃ dhammadāyādasuttañca ettha etasmiṃ atthe sādhakaṃ.

    අවීතරාගානං තණ්‌හාපරවසතාය පච්‌චයපරිභොගෙ සාමිභාවො නත්‌ථි, තදභාවෙන වීතරාගානං තත්‌ථ සාමිභාවො යථාරුචි පරිභොගසබ්‌භාවතො. තථා හි තෙ පටිකූලම්‌පි අප්‌පටිකූලාකාරෙන අප්‌පටිකූලම්‌පි පටිකූලාකාරෙන තදුභයම්‌පි වජ්‌ජෙත්‌වා අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛනාකාරෙන පච්‌චයෙ පරිභුඤ්‌ජන්‌ති, දායකානඤ්‌ච මනොරථං පරිපූරෙන්‌ති. තෙනාහ – ‘‘තෙ හි තණ්‌හාය දාසබ්‍යං අතීතත්‌තා සාමිනො හුත්‌වා පරිභුඤ්‌ජන්‌තී’’ති. යො පනායං සීලවතො පච්‌චවෙක්‌ඛිතපරිභොගො, සො ඉණපරිභොගස්‌ස පච්‌චනීකත්‌තා ආණණ්‍යපරිභොගො නාම හොති. යථා හි ඉණායිකො අත්‌තනො රුචියා ඉච්‌ඡිතදෙසං ගන්‌තුං න ලභති, එවං ඉණපරිභොගයුත්‌තො ලොකතො නිස්‌සරිතුං න ලභතීති තප්‌පටිපක්‌ඛත්‌තා සීලවතො පච්‌චවෙක්‌ඛිතපරිභොගො ආණණ්‍යපරිභොගොති වුච්‌චති, තස්‌මා නිප්‌පරියායතො චතුපරිභොගවිනිමුත්‌තො විසුංයෙවායං පරිභොගොති වෙදිතබ්‌බො. සො ඉධ විසුං න වුත්‌තො, දායජ්‌ජපරිභොගෙයෙව වා සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡතීති. සීලවාපි හි ඉමාය සික්‌ඛාය සමන්‌නාගතත්‌තා සෙක්‌ඛොත්‌වෙව වුච්‌චති. සබ්‌බෙසන්‌ති අරියානං පුථුජ්‌ජනානඤ්‌ච.

    Avītarāgānaṃ taṇhāparavasatāya paccayaparibhoge sāmibhāvo natthi, tadabhāvena vītarāgānaṃ tattha sāmibhāvo yathāruci paribhogasabbhāvato. Tathā hi te paṭikūlampi appaṭikūlākārena appaṭikūlampi paṭikūlākārena tadubhayampi vajjetvā ajjhupekkhanākārena paccaye paribhuñjanti, dāyakānañca manorathaṃ paripūrenti. Tenāha – ‘‘te hi taṇhāya dāsabyaṃ atītattā sāmino hutvā paribhuñjantī’’ti. Yo panāyaṃ sīlavato paccavekkhitaparibhogo, so iṇaparibhogassa paccanīkattā āṇaṇyaparibhogo nāma hoti. Yathā hi iṇāyiko attano ruciyā icchitadesaṃ gantuṃ na labhati, evaṃ iṇaparibhogayutto lokato nissarituṃ na labhatīti tappaṭipakkhattā sīlavato paccavekkhitaparibhogo āṇaṇyaparibhogoti vuccati, tasmā nippariyāyato catuparibhogavinimutto visuṃyevāyaṃ paribhogoti veditabbo. So idha visuṃ na vutto, dāyajjaparibhogeyeva vā saṅgahaṃ gacchatīti. Sīlavāpi hi imāya sikkhāya samannāgatattā sekkhotveva vuccati. Sabbesanti ariyānaṃ puthujjanānañca.

    කථං පුථුජ්‌ජනානං ඉමෙ පරිභොගා සම්‌භවන්‌තීති? උපචාරවසෙන. යො හි පුථුජ්‌ජනස්‌සපි සල්‌ලෙඛප්‌පටිපත්‌තියං ඨිතස්‌ස පච්‌චයගෙධං පහාය තත්‌ථ අනුපලිත්‌තෙන චිත්‌තෙන පරිභොගො, සො සාමිපරිභොගො විය හොති. සීලවතො පන පච්‌චවෙක්‌ඛිතපරිභොගො දායජ්‌ජපරිභොගො විය හොති දායකානං මනොරථස්‌ස අවිරාධනතො. තෙනෙව වුත්‌තං ‘‘දායජ්‌ජපරිභොගෙයෙව වා සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡතී’’ති. කල්‍යාණපුථුජ්‌ජනස්‌ස පරිභොගෙ වත්‌තබ්‌බමෙව නත්‌ථි තස්‌ස සෙක්‌ඛසඞ්‌ගහතො. සෙක්‌ඛසුත්‌තඤ්‌හෙතස්‌ස අත්‌ථස්‌ස සාධකං.

    Kathaṃ puthujjanānaṃ ime paribhogā sambhavantīti? Upacāravasena. Yo hi puthujjanassapi sallekhappaṭipattiyaṃ ṭhitassa paccayagedhaṃ pahāya tattha anupalittena cittena paribhogo, so sāmiparibhogo viya hoti. Sīlavato pana paccavekkhitaparibhogo dāyajjaparibhogo viya hoti dāyakānaṃ manorathassa avirādhanato. Teneva vuttaṃ ‘‘dāyajjaparibhogeyeva vā saṅgahaṃ gacchatī’’ti. Kalyāṇaputhujjanassa paribhoge vattabbameva natthi tassa sekkhasaṅgahato. Sekkhasuttañhetassa atthassa sādhakaṃ.

    ලජ්‌ජිනා සද්‌ධිං පරිභොගො නාම ලජ්‌ජිස්‌ස සන්‌තකං ගහෙත්‌වා පරිභොගො. අලජ්‌ජිනා සද්‌ධින්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. ආදිතො පට්‌ඨාය හි අලජ්‌ජී නාම නත්‌ථීති ඉමිනා දිට්‌ඨදිට්‌ඨෙසුයෙව ආසඞ්‌කා න කාතබ්‌බාති දස්‌සෙති. අත්‌තනො භාරභූතා සද්‌ධිවිහාරිකාදයො. සොපි නිවාරෙතබ්‌බොති යො පස්‌සති, තෙන නිවාරෙතබ්‌බො. යස්‌මා අලජ්‌ජීපරිභොගො නාම ලජ්‌ජිනො වුච්‌චති, තස්‌මා ආපත්‌ති නාම නත්‌ථි උභින්‌නම්‌පි අලජ්‌ජීභාවතො, ‘‘අලජ්‌ජීපරිභොගො’’ති ඉදං නාමමත්‌තමෙව න ලබ්‌භතීති වුත්‌තං හොති. ‘‘ආපත්‌ති පන අත්‌ථියෙවාති වදන්‌තී’’ති තීසුපි ගණ්‌ඨිපදෙසු වුත්‌තං.

    Lajjinā saddhiṃ paribhogo nāma lajjissa santakaṃ gahetvā paribhogo. Alajjinā saddhinti etthāpi eseva nayo. Ādito paṭṭhāya hi alajjī nāma natthīti iminā diṭṭhadiṭṭhesuyeva āsaṅkā na kātabbāti dasseti. Attano bhārabhūtā saddhivihārikādayo. Sopi nivāretabboti yo passati, tena nivāretabbo. Yasmā alajjīparibhogo nāma lajjino vuccati, tasmā āpatti nāma natthi ubhinnampi alajjībhāvato, ‘‘alajjīparibhogo’’ti idaṃ nāmamattameva na labbhatīti vuttaṃ hoti. ‘‘Āpatti pana atthiyevāti vadantī’’ti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ.

    අධම්‌මියොති අනෙසනාදීහි උප්‌පන්‌නො. ධම්‌මියොති භික්‌ඛාචරියාදීහි උප්‌පන්‌නො. සඞ්‌ඝස්‌සෙව දෙතීති භත්‌තං අග්‌ගහෙත්‌වා අත්‌තනා ලද්‌ධසලාකංයෙව දෙති. සචෙ පන ලජ්‌ජී අලජ්‌ජිං පග්‌ගණ්‌හාති…පෙ.… අන්‌තරධාපෙතීති එත්‌ථ කෙවලං පග්‌ගණ්‌හිතුකාමතාය එවං කාතුං න වට්‌ටති, ධම්‌මස්‌ස පන සාසනස්‌ස සොතූනඤ්‌ච අනුග්‌ගහත්‌ථාය වට්‌ටතීති වෙදිතබ්‌බං. පුරිමනයෙන ‘‘සො ආපත්‌තියා කාරෙතබ්‌බො’’ති වුත්‌තත්‌තා ඉමස්‌ස ආපත්‌තියෙවාති වදන්‌ති. උද්‌දෙසග්‌ගහණාදිනා ධම්‌මස්‌ස පරිභොගො ධම්‌මපරිභොගො. ධම්‌මානුග්‌ගහෙන ගණ්‌හන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියා අභාවෙපි ථෙරො තස්‌ස අලජ්‌ජිභාවංයෙව සන්‌ධාය ‘‘පාපො කිරාය’’න්‌තිආදිමාහ. තස්‌ස පන සන්‌තිකෙති මහාරක්‌ඛිතත්‌ථෙරස්‌ස සන්‌තිකෙ.

    Adhammiyoti anesanādīhi uppanno. Dhammiyoti bhikkhācariyādīhi uppanno. Saṅghasseva detīti bhattaṃ aggahetvā attanā laddhasalākaṃyeva deti. Sace pana lajjī alajjiṃ paggaṇhāti…pe… antaradhāpetīti ettha kevalaṃ paggaṇhitukāmatāya evaṃ kātuṃ na vaṭṭati, dhammassa pana sāsanassa sotūnañca anuggahatthāya vaṭṭatīti veditabbaṃ. Purimanayena ‘‘so āpattiyā kāretabbo’’ti vuttattā imassa āpattiyevāti vadanti. Uddesaggahaṇādinā dhammassa paribhogo dhammaparibhogo. Dhammānuggahena gaṇhantassa āpattiyā abhāvepi thero tassa alajjibhāvaṃyeva sandhāya ‘‘pāpo kirāya’’ntiādimāha. Tassa pana santiketi mahārakkhitattherassa santike.

    586. රාජොරොධාදයොතිආදි ‘‘ඉදං ගණ්‌හිස්‌සාමී’’ති චෙතනාමත්‌තසම්‌භවතො වුත්‌තං. අස්‌සතියා දින්‌නන්‌ති එත්‌ථ අස්‌සතියා දින්‌නං නාම අපරිච්‌චත්‌තං හොති, තස්‌මා දසන්‌තෙ බද්‌ධකහාපණාදි අස්‌සතියා දින්‌නං භික්‌ඛුනා වත්‌ථසඤ්‌ඤාය පටිග්‌ගහිතඤ්‌ච, තතො නෙව රූපියං දින්‌නං, නාපි පටිග්‌ගහිතඤ්‌ච හොතීති එත්‌ථ ආපත්‌තිදෙසනාකිච්‌චං නත්‌ථි, තං පන දායකානමෙව පටිදාතබ්‌බං. තෙන අකප්‌පියවත්‌ථුනා තෙ චෙ දායකා සප්‌පිආදීනි කිණිත්‌වාන සඞ්‌ඝස්‌ස තස්‌ස ච භික්‌ඛුනො දෙන්‌ති, සබ්‌බෙසං කප්‌පති දායකානංයෙව සන්‌තකත්‌තා. අට්‌ඨකථායං පන පුඤ්‌ඤකාමෙහි පරිච්‌චජිත්‌වා දින්‌නමෙව සන්‌ධාය ‘‘පුඤ්‌ඤකාමා…පෙ.… රූපියෙ අරූපියසඤ්‌ඤී රූපියං පටිග්‌ගණ්‌හාතීති වෙදිතබ්‌බො’’ති වුත්‌තං, තස්‌මා පරිච්‌චජිත්‌වා දින්‌නං වත්‌ථසඤ්‌ඤාය ගණ්‌හතොපි නිස්‌සග්‌ගියමෙව. තෙන යදි තෙ දායකා නො ආගන්‌ත්‌වා ගණ්‌හන්‌ති, දායකෙ පුච්‌ඡිත්‌වා අත්‌තනො අත්‌ථාය චෙ පරිච්‌චත්‌තං, සඞ්‌ඝෙ නිස්‌සජ්‌ජිත්‌වා ආපත්‌ති දෙසෙතබ්‌බා. තව චොළකං පස්‌සාහීහි ඉමිනා ගිහිසන්‌තකෙපි ‘‘ඉදං ගණ්‌හථා’’තිආදිඅකප්‌පියවොහාරෙන විධානං භික්‌ඛුනො න කප්‌පතීති දීපෙති. එකපරිච්‌ඡෙදානීති කිරියාකිරියභාවතො එකපරිච්‌ඡෙදානි. ජාතරූපරජතභාවො, අත්‌තුද්‌දෙසිකතා, කහාපණාදීසු අඤ්‌ඤතරභාවොති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි.

    586.Rājorodhādayotiādi ‘‘idaṃ gaṇhissāmī’’ti cetanāmattasambhavato vuttaṃ. Assatiyā dinnanti ettha assatiyā dinnaṃ nāma apariccattaṃ hoti, tasmā dasante baddhakahāpaṇādi assatiyā dinnaṃ bhikkhunā vatthasaññāya paṭiggahitañca, tato neva rūpiyaṃ dinnaṃ, nāpi paṭiggahitañca hotīti ettha āpattidesanākiccaṃ natthi, taṃ pana dāyakānameva paṭidātabbaṃ. Tena akappiyavatthunā te ce dāyakā sappiādīni kiṇitvāna saṅghassa tassa ca bhikkhuno denti, sabbesaṃ kappati dāyakānaṃyeva santakattā. Aṭṭhakathāyaṃ pana puññakāmehi pariccajitvā dinnameva sandhāya ‘‘puññakāmā…pe… rūpiye arūpiyasaññī rūpiyaṃ paṭiggaṇhātīti veditabbo’’ti vuttaṃ, tasmā pariccajitvā dinnaṃ vatthasaññāya gaṇhatopi nissaggiyameva. Tena yadi te dāyakā no āgantvā gaṇhanti, dāyake pucchitvā attano atthāya ce pariccattaṃ, saṅghe nissajjitvā āpatti desetabbā. Tava coḷakaṃ passāhīhi iminā gihisantakepi ‘‘idaṃ gaṇhathā’’tiādiakappiyavohārena vidhānaṃ bhikkhuno na kappatīti dīpeti. Ekaparicchedānīti kiriyākiriyabhāvato ekaparicchedāni. Jātarūparajatabhāvo, attuddesikatā, kahāpaṇādīsu aññatarabhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni.

    රූපියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 8. රූපියසික්‌ඛාපදං • 8. Rūpiyasikkhāpadaṃ

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 8. රූපියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 8. රූපියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā

    ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 8. රූපියසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 8. Rūpiyasikkhāpadavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact