Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ചരിയാപിടക-അട്ഠകഥാ • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā |
൬. രുരുമിഗരാജചരിയാവണ്ണനാ
6. Rurumigarājacariyāvaṇṇanā
൪൮. ഛട്ഠേ സുതത്തകനകസന്നിഭോതി യഥാ സുട്ഠു അപഗതസബ്ബകാളകോ ഹോതി, ഏവം അഗ്ഗിമ്ഹി പക്ഖിപിത്വാ സുതത്തകനകസന്നിഭോ. മിഗരാജാ രുരു നാമാതി ജാതിസിദ്ധേന നാമേന രുരു നാമ മിഗരാജാ, ജാതിതോ രുരു, മിഗാനഞ്ച രാജാതി അത്ഥോ. പരമസീലസമാഹിതോതി ഉത്തമസീലസമാഹിതോ, വിസുദ്ധസീലോ ചേവ സമാഹിതചിത്തോ ച, വിസുദ്ധസീലേ വാ സമ്മാ ആഹിതചിത്തോതി ഏവമേത്ഥ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
48. Chaṭṭhe sutattakanakasannibhoti yathā suṭṭhu apagatasabbakāḷako hoti, evaṃ aggimhi pakkhipitvā sutattakanakasannibho. Migarājā ruru nāmāti jātisiddhena nāmena ruru nāma migarājā, jātito ruru, migānañca rājāti attho. Paramasīlasamāhitoti uttamasīlasamāhito, visuddhasīlo ceva samāhitacitto ca, visuddhasīle vā sammā āhitacittoti evamettha attho veditabbo.
തദാ ബോധിസത്തോ രുരുമിഗയോനിയം നിബ്ബത്തി. തസ്സ സരീരച്ഛവി സുട്ഠു താപേത്വാ മജ്ജിതകഞ്ചനപട്ടവണ്ണോ അഹോസി, ഹത്ഥപാദാ ലാഖാരസപരികമ്മകതാ വിയ, നങ്ഗുട്ഠം ചമരീനങ്ഗുട്ഠം വിയ, സിങ്ഗാനി രജതദാമവണ്ണാനി അക്ഖീനി സുമജ്ജിതമണിഗുളികാ വിയ, മുഖം ഓദഹിത്വാ ഠപിതരത്തകമ്ബലഗേണ്ഡുകാ വിയ. സോ ജനസംസഗ്ഗം പഹായ വിവേകവാസം വസിതുകാമോ പരിവാരം ഛഡ്ഡേത്വാ ഏകകോവ ഗങ്ഗാനിവത്തനേ രമണീയേ സാലമിസ്സകേ സുപുപ്ഫിതപവനേ വസതി. തേന വുത്തം –
Tadā bodhisatto rurumigayoniyaṃ nibbatti. Tassa sarīracchavi suṭṭhu tāpetvā majjitakañcanapaṭṭavaṇṇo ahosi, hatthapādā lākhārasaparikammakatā viya, naṅguṭṭhaṃ camarīnaṅguṭṭhaṃ viya, siṅgāni rajatadāmavaṇṇāni akkhīni sumajjitamaṇiguḷikā viya, mukhaṃ odahitvā ṭhapitarattakambalageṇḍukā viya. So janasaṃsaggaṃ pahāya vivekavāsaṃ vasitukāmo parivāraṃ chaḍḍetvā ekakova gaṅgānivattane ramaṇīye sālamissake supupphitapavane vasati. Tena vuttaṃ –
൪൯.
49.
‘‘രമ്മേ പദേസേ രമണീയേ, വിവിത്തേ അമനുസ്സകേ;
‘‘Ramme padese ramaṇīye, vivitte amanussake;
തത്ഥ വാസം ഉപഗഞ്ഛിം, ഗങ്ഗാകൂലേ മനോരമേ’’തി.
Tattha vāsaṃ upagañchiṃ, gaṅgākūle manorame’’ti.
തത്ഥ രമ്മേ പദേസേതി മുത്താതലസദിസവാലുകാചുണ്ണപണ്ഡരേഹി ഭൂമിഭാഗേഹി സിനിദ്ധഹരിതതിണസഞ്ചരിതേഹി വനത്ഥലേഹി ചിത്തത്ഥരണേഹി വിയ നാനാവണ്ണവിചിത്തേഹി സിലാതലേഹി മണിക്ഖന്ധനിമ്മലസലിലേഹി ജലാസയേഹി ച സമന്നാഗതത്താ യേഭുയ്യേന ച ഇന്ദഗോപകവണ്ണായ രത്തായ സുഖസമ്ഫസ്സായ തിണജാതിയാ സഞ്ഛന്നത്താ രമ്മേ അരഞ്ഞപ്പദേസേ. രമ്മണീയേതി പുപ്ഫഫലപല്ലവാലങ്കതവിപുലസാഖാവിനദ്ധേഹി നാനാവിധദിജഗണൂപകൂജിതേഹി വിവിധതരുലതാവനവിരാജിതേഹി യേഭുയ്യേന അമ്ബസാലവനസണ്ഡമണ്ഡിതേഹി വനഗഹനേഹി ഉപസോഭിതത്താ തത്ഥ പവിട്ഠസ്സ ജനസ്സ രതിജനനട്ഠേന രമണീയേ. വുത്തമ്പി ചേതം രുരുമിഗരാജജാതകേ –
Tattha ramme padeseti muttātalasadisavālukācuṇṇapaṇḍarehi bhūmibhāgehi siniddhaharitatiṇasañcaritehi vanatthalehi cittattharaṇehi viya nānāvaṇṇavicittehi silātalehi maṇikkhandhanimmalasalilehi jalāsayehi ca samannāgatattā yebhuyyena ca indagopakavaṇṇāya rattāya sukhasamphassāya tiṇajātiyā sañchannattā ramme araññappadese. Rammaṇīyeti pupphaphalapallavālaṅkatavipulasākhāvinaddhehi nānāvidhadijagaṇūpakūjitehi vividhatarulatāvanavirājitehi yebhuyyena ambasālavanasaṇḍamaṇḍitehi vanagahanehi upasobhitattā tattha paviṭṭhassa janassa ratijananaṭṭhena ramaṇīye. Vuttampi cetaṃ rurumigarājajātake –
‘‘ഏതസ്മിം വനസണ്ഡസ്മിം, അമ്ബാ സാലാ ച പുപ്ഫിതാ;
‘‘Etasmiṃ vanasaṇḍasmiṃ, ambā sālā ca pupphitā;
ഇന്ദഗോപകസഞ്ഛന്നോ, ഏത്ഥേസോ തിട്ഠതേ മിഗോ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൩.൧൧൯);
Indagopakasañchanno, ettheso tiṭṭhate migo’’ti. (jā. 1.13.119);
വിവിത്തേതി ജനവാസവിരഹേന സുഞ്ഞേ. അമനുസ്സകേതി സഞ്ചരണമനുസ്സാനമ്പി തത്ഥ അഭാവേന മനുസ്സരഹിതേ . മനോരമേതി യഥാവുത്തഗുണസമ്പത്തിയാ വിസേസതോ പവിവേകകാമാനം മനോ രമേതീതി മനോരമേ.
Vivitteti janavāsavirahena suññe. Amanussaketi sañcaraṇamanussānampi tattha abhāvena manussarahite . Manorameti yathāvuttaguṇasampattiyā visesato pavivekakāmānaṃ mano rametīti manorame.
൫൦. അഥ ഉപരിഗങ്ഗായാതി ഏത്ഥ അഥാതി അധികാരേ നിപാതോ, തേന മയി തത്ഥ തഥാ വസന്തേ ഇദം അധികാരന്തരം ഉപ്പന്നന്തി ദീപേതി. ഉപരിഗങ്ഗായാതി ഗങ്ഗായ നദിയാ ഉപരിസോതേ. ധനികേഹി പരിപീളിതോതി ഇണം ഗഹേത്വാ തം ദാതും അസക്കോന്തോ ഇണായികേഹി ചോദിയമാനോ.
50.Atha uparigaṅgāyāti ettha athāti adhikāre nipāto, tena mayi tattha tathā vasante idaṃ adhikārantaraṃ uppannanti dīpeti. Uparigaṅgāyāti gaṅgāya nadiyā uparisote. Dhanikehi paripīḷitoti iṇaṃ gahetvā taṃ dātuṃ asakkonto iṇāyikehi codiyamāno.
ഏകോ കിര ബാരാണസിസേട്ഠി അത്തനോ പുത്തം ‘‘അയം സിപ്പം ഉഗ്ഗണ്ഹന്തോ കിലമിസ്സതീ’’തി കിഞ്ചി സിപ്പം ന ഉഗ്ഗണ്ഹാപേസി. ഗീതവാദിതനച്ചഖാദനഭോജനതോ ഉദ്ധം ന കിഞ്ചി അഞ്ഞാസി. തം വയപ്പത്തം പതിരൂപേന ദാരേന സംയോജേത്വാ ധനം നിയ്യാതേത്വാ മാതാപിതരോ കാലമകംസു. സോ തേസം അച്ചയേന ഇത്ഥിധുത്തസുരാധുത്താദിപരിവുതോ നാനാബ്യസനമുഖേഹി സബ്ബം ധനം വിദ്ധംസേത്വാ തത്ഥ തത്ഥ ഇണം ആദായ തമ്പി ദാതും അസക്കോന്തോ ധനികേഹി ചോദിയമാനോ ‘‘കിം മയ്ഹം ജീവിതേന, തേനേവമ്ഹി അത്തഭാവേന അഞ്ഞോ വിയ ജാതോ, മരണം മേ സേയ്യോ’’തി ചിന്തേത്വാ ഇണായികേ ആഹ – ‘‘തുമ്ഹാകം ഇണപണ്ണാനി ഗഹേത്വാ ആഗച്ഛഥ, ഗങ്ഗാതീരേ മേ നിഹിതം കുലസന്തകം ധനം അത്ഥി, തം വോ ദസ്സാമീ’’തി. തേ തേന സദ്ധിം അഗമംസു. സോ ‘‘ഇധ ധനം, ഏത്ഥ ധന’’ന്തി നിധിട്ഠാനം ആചിക്ഖന്തോ വിയ ‘‘ഏവം മേ ഇണമോക്ഖോ ഭവിസ്സതീ’’തി പലായിത്വാ ഗങ്ഗായം പതി. സോ ചണ്ഡസോതേന വുയ്ഹന്തോ കാരുഞ്ഞരവം രവി. തേന വുത്തം ‘‘അഥ ഉപരിഗങ്ഗായാ’’തിആദി.
Eko kira bārāṇasiseṭṭhi attano puttaṃ ‘‘ayaṃ sippaṃ uggaṇhanto kilamissatī’’ti kiñci sippaṃ na uggaṇhāpesi. Gītavāditanaccakhādanabhojanato uddhaṃ na kiñci aññāsi. Taṃ vayappattaṃ patirūpena dārena saṃyojetvā dhanaṃ niyyātetvā mātāpitaro kālamakaṃsu. So tesaṃ accayena itthidhuttasurādhuttādiparivuto nānābyasanamukhehi sabbaṃ dhanaṃ viddhaṃsetvā tattha tattha iṇaṃ ādāya tampi dātuṃ asakkonto dhanikehi codiyamāno ‘‘kiṃ mayhaṃ jīvitena, tenevamhi attabhāvena añño viya jāto, maraṇaṃ me seyyo’’ti cintetvā iṇāyike āha – ‘‘tumhākaṃ iṇapaṇṇāni gahetvā āgacchatha, gaṅgātīre me nihitaṃ kulasantakaṃ dhanaṃ atthi, taṃ vo dassāmī’’ti. Te tena saddhiṃ agamaṃsu. So ‘‘idha dhanaṃ, ettha dhana’’nti nidhiṭṭhānaṃ ācikkhanto viya ‘‘evaṃ me iṇamokkho bhavissatī’’ti palāyitvā gaṅgāyaṃ pati. So caṇḍasotena vuyhanto kāruññaravaṃ ravi. Tena vuttaṃ ‘‘atha uparigaṅgāyā’’tiādi.
തത്ഥ ജീവാമി വാ മരാമി വാതി ഇമസ്മിം ഗങ്ഗാസോതേ പതിതോ ജീവാമി വാ മരാമി വാ, ജീവിതം വാ മേ ഏത്ഥ ഹോതു മരണം വാ, ഉഭയഥാപി ഇണായികപീളാ ന ഹോതീതി അധിപ്പായോ.
Tattha jīvāmi vā marāmi vāti imasmiṃ gaṅgāsote patito jīvāmi vā marāmi vā, jīvitaṃ vā me ettha hotu maraṇaṃ vā, ubhayathāpi iṇāyikapīḷā na hotīti adhippāyo.
൫൧. മജ്ഝേ ഗങ്ഗായ ഗച്ഛതീതി സോ പുരിസോ രത്തിന്ദിവം ഗങ്ഗായ വുയ്ഹമാനോ ജീവിതപേമസ്സ വിജ്ജമാനത്താ മരണം അപ്പത്തോ മരണഭയതജ്ജിതോ ഹുത്വാ കരുണം രവം രവന്തോ ഗങ്ഗായ മജ്ഝേ മഹോദകേന ഗച്ഛതി.
51.Majjhe gaṅgāyagacchatīti so puriso rattindivaṃ gaṅgāya vuyhamāno jīvitapemassa vijjamānattā maraṇaṃ appatto maraṇabhayatajjito hutvā karuṇaṃ ravaṃ ravanto gaṅgāya majjhe mahodakena gacchati.
൫൨. അഥ മഹാപുരിസോ അഡ്ഢരത്തസമയേ തസ്സ തം കരുണം പരിദേവന്തസ്സ പരിദേവിതസദ്ദം സുത്വാ ‘‘മനുസ്സസദ്ദോ സൂയതി, മാ മയി ഇധ ധരന്തേ മരതു, ജീവിതമസ്സ ദസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ സയനഗുമ്ബാ വുട്ഠായ നദീതീരം ഗന്ത്വാ ‘‘അമ്ഭോ പുരിസ, മാ ഭായി, ജീവിതം തേ ദസ്സാമീ’’തി വത്വാ അസ്സാസേത്വാ സോതം ഛിന്ദന്തോ ഗന്ത്വാ തം പിട്ഠിയം ആരോപേത്വാ തീരം പാപേത്വാ അത്തനോ വസനട്ഠാനം നേത്വാ പരിസ്സമം വിനോദേത്വാ ഫലാഫലാനി ദത്വാ ദ്വീഹതീഹച്ചയേന തം ആഹ – ‘‘അമ്ഭോ പുരിസ , അഹം തം ബാരാണസിഗാമിമഗ്ഗം പാപേസ്സാമി, ത്വം ‘അസുകട്ഠാനേ നാമ കഞ്ചനമിഗോ വസതീ’തി മാ കസ്സചി ആരോചേഹീ’’തി. സോ ‘‘സാധു, സാമീ’’തി സമ്പടിച്ഛി. മഹാസത്തോ തം അത്തനോ പിട്ഠിം ആരോപേത്വാ ബാരാണസിമഗ്ഗേ ഓതാരേത്വാ നിവത്തി. തേന വുത്തം – ‘‘തസ്സാഹം സദ്ദം സുത്വാന, കരുണം പരിദേവതോ’’തിആദി.
52. Atha mahāpuriso aḍḍharattasamaye tassa taṃ karuṇaṃ paridevantassa paridevitasaddaṃ sutvā ‘‘manussasaddo sūyati, mā mayi idha dharante maratu, jīvitamassa dassāmī’’ti cintetvā sayanagumbā vuṭṭhāya nadītīraṃ gantvā ‘‘ambho purisa, mā bhāyi, jīvitaṃ te dassāmī’’ti vatvā assāsetvā sotaṃ chindanto gantvā taṃ piṭṭhiyaṃ āropetvā tīraṃ pāpetvā attano vasanaṭṭhānaṃ netvā parissamaṃ vinodetvā phalāphalāni datvā dvīhatīhaccayena taṃ āha – ‘‘ambho purisa , ahaṃ taṃ bārāṇasigāmimaggaṃ pāpessāmi, tvaṃ ‘asukaṭṭhāne nāma kañcanamigo vasatī’ti mā kassaci ārocehī’’ti. So ‘‘sādhu, sāmī’’ti sampaṭicchi. Mahāsatto taṃ attano piṭṭhiṃ āropetvā bārāṇasimagge otāretvā nivatti. Tena vuttaṃ – ‘‘tassāhaṃ saddaṃ sutvāna, karuṇaṃ paridevato’’tiādi.
തത്ഥ കോസി ത്വം നരോതി ത്വം കോ മനുസ്സോ അസി, കുതോ ഇധ വുയ്ഹമാനോ ആഗതോസീതി അത്ഥോ.
Tattha kosi tvaṃ naroti tvaṃ ko manusso asi, kuto idha vuyhamāno āgatosīti attho.
൫൩. അത്തനോ കരണന്തി അത്തനോ കിരിയം. ധനികേഹി ഭീതോതി ഇണായികേഹി ഉബ്ബിഗ്ഗോ. തസിതോതി ഉത്രസ്തോ.
53.Attanokaraṇanti attano kiriyaṃ. Dhanikehi bhītoti iṇāyikehi ubbiggo. Tasitoti utrasto.
൫൪. തസ്സ കത്വാന കാരുഞ്ഞം, ചജിത്വാ മമ ജീവിതന്തി കാരുഞ്ഞം കത്വാ മഹാകരുണായ സമുസ്സാഹിതോ മമ ജീവിതം തസ്സ പുരിസസ്സ പരിച്ചജിത്വാ. പവിസിത്വാ നീഹരിം തസ്സാതി നദിം പവിസിത്വാ സോതം ഛിന്ദന്തോ ഉജുകമേവ ഗന്ത്വാ മമ പിട്ഠിം ആരോപേത്വാ തതോ തം നീഹരിം. തസ്സാതി ഉപയോഗത്ഥേ സാമിവചനം. ‘‘തത്ഥാ’’തിപി പാളി, തത്ഥ നദിയന്തി അത്ഥോ. അന്ധകാരമ്ഹി രത്തിയാതി രത്തിയാ അന്ധകാരസമയേ, കാളപക്ഖരത്തിയന്തി അത്ഥോ.
54.Tassa katvāna kāruññaṃ, cajitvā mama jīvitanti kāruññaṃ katvā mahākaruṇāya samussāhito mama jīvitaṃ tassa purisassa pariccajitvā. Pavisitvā nīhariṃ tassāti nadiṃ pavisitvā sotaṃ chindanto ujukameva gantvā mama piṭṭhiṃ āropetvā tato taṃ nīhariṃ. Tassāti upayogatthe sāmivacanaṃ. ‘‘Tatthā’’tipi pāḷi, tattha nadiyanti attho. Andhakāramhi rattiyāti rattiyā andhakārasamaye, kāḷapakkharattiyanti attho.
൫൫. അസ്സത്ഥകാലമഞ്ഞായാതി പരിസ്സമം അപനേത്വാ ഫലാഫലാനി ദത്വാ ദ്വീഹതീഹച്ചയേന കിലമഥസ്സ വിഗതകാലം ജാനിത്വാ. ഏകം തം വരം യാചാമീതി അഹം തം ഏകം വരം യാചാമി, മയ്ഹം ഏകം വരം ദേഹീതി അത്ഥോ. കിം തം വരന്തി ചേ? ആഹ – മാ മം കസ്സചി പാവദാതി ‘‘അസുകട്ഠാനേ സുവണ്ണമിഗോ വസതീ’’തി കസ്സചി രഞ്ഞോ വാ രാജമഹാമത്തസ്സ വാ മം മാ പാവദ.
55.Assatthakālamaññāyāti parissamaṃ apanetvā phalāphalāni datvā dvīhatīhaccayena kilamathassa vigatakālaṃ jānitvā. Ekaṃ taṃ varaṃ yācāmīti ahaṃ taṃ ekaṃ varaṃ yācāmi, mayhaṃ ekaṃ varaṃ dehīti attho. Kiṃ taṃ varanti ce? Āha – mā maṃ kassaci pāvadāti ‘‘asukaṭṭhāne suvaṇṇamigo vasatī’’ti kassaci rañño vā rājamahāmattassa vā maṃ mā pāvada.
അഥ തസ്മിം പുരിസേ ബാരാണസിം പവിട്ഠദിവസേയേവ സോ രാജാ ‘‘അഹം, ദേവ, സുവണ്ണവണ്ണം മിഗം മയ്ഹം ധമ്മം ദേസേന്തം സുപിനേന അദ്ദസം, അഹഞ്ഹി സച്ചസുപിനാ, അദ്ധാ സോ വിജ്ജതി, തസ്മാ കഞ്ചനമിഗസ്സ ധമ്മം സോതുകാമാ ലഭിസ്സാമി ചേ ജീവിസ്സാമി, നോ ചേ മേ ജീവിതം നത്ഥീ’’തി അഗ്ഗമഹേസിയാ വുത്തോ തം അസ്സാസേത്വാ ‘‘സചേ മനുസ്സലോകേ അത്ഥി, ലഭിസ്സസീ’’തി വത്വാ ബ്രാഹ്മണേ പക്കോസാപേത്വാ ‘‘സുവണ്ണമിഗാ നാമ ഹോന്തീ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ആമ, ദേവ, ഹോന്തീ’’തി സുത്വാ സഹസ്സത്ഥവികം സുവണ്ണചങ്കോടകേ ഠപേത്വാ തം ഹത്ഥിക്ഖന്ധം ആരോപേത്വാ നഗരേ ഭേരിം ചരാപേസി – ‘‘യോ സുവണ്ണമിഗം ആചിക്ഖിസ്സതി, തസ്സ ഹത്ഥിനാ സദ്ധിം ഇമം ദസ്സാമീ’’തി. തതോ ഉത്തരിമ്പി ദാതുകാമോ ഹുത്വാ –
Atha tasmiṃ purise bārāṇasiṃ paviṭṭhadivaseyeva so rājā ‘‘ahaṃ, deva, suvaṇṇavaṇṇaṃ migaṃ mayhaṃ dhammaṃ desentaṃ supinena addasaṃ, ahañhi saccasupinā, addhā so vijjati, tasmā kañcanamigassa dhammaṃ sotukāmā labhissāmi ce jīvissāmi, no ce me jīvitaṃ natthī’’ti aggamahesiyā vutto taṃ assāsetvā ‘‘sace manussaloke atthi, labhissasī’’ti vatvā brāhmaṇe pakkosāpetvā ‘‘suvaṇṇamigā nāma hontī’’ti pucchitvā ‘‘āma, deva, hontī’’ti sutvā sahassatthavikaṃ suvaṇṇacaṅkoṭake ṭhapetvā taṃ hatthikkhandhaṃ āropetvā nagare bheriṃ carāpesi – ‘‘yo suvaṇṇamigaṃ ācikkhissati, tassa hatthinā saddhiṃ imaṃ dassāmī’’ti. Tato uttarimpi dātukāmo hutvā –
‘‘തസ്സ ഗാമവരം ദമ്മി, നാരിയോ ച അലങ്കതാ;
‘‘Tassa gāmavaraṃ dammi, nāriyo ca alaṅkatā;
യോ മേതം മിഗമക്ഖാതി, മിഗാനം മിഗമുത്തമ’’ന്തി. (ജാ॰ ൧.൧൩.൧൧൭) –
Yo metaṃ migamakkhāti, migānaṃ migamuttama’’nti. (jā. 1.13.117) –
ഗാഥം സുവണ്ണപട്ടേ ലിഖാപേത്വാ സകലനഗരേ വാചാപേസി. അഥ സോ സേട്ഠിപുത്തോ തം ഗാഥം സുത്വാ രാജപുരിസാനം സന്തികം ഗന്ത്വാ ‘‘രഞ്ഞോ ഏവരൂപം മിഗം ആചിക്ഖിസ്സാമി, മം രാജാനം ദസ്സേഥാ’’തി ആഹ. രാജപുരിസാ തം രഞ്ഞോ സന്തികം നേത്വാ തമത്ഥം ആരോചേസും. രാജാ ‘‘സച്ചം, ഭോ, അദ്ദസാ’’തി പുച്ഛി. സോ ‘‘സച്ചം, ദേവ, മയാ സദ്ധിം ആഗച്ഛതു, അഹം തം ദസ്സേസ്സാമീ’’തി ആഹ. രാജാ തമേവ പുരിസം മഗ്ഗദേസകം കത്വാ മഹന്തേന പരിവാരേന തം ഠാനം ഗന്ത്വാ തേന മിത്തദുബ്ഭിനാ പുരിസേന ദസ്സിതം പദേസം ആവുധഹത്ഥേ പുരിസേ സമന്തതോവ പരിവാരേത്വാ ‘‘ഉക്കുട്ഠിം കരോഥാ’’തി വത്വാ സയം കതിപയേഹി ജനേഹി സദ്ധിം ഏകമന്തേ അട്ഠാസി. സോപി പുരിസോ അവിദൂരേ അട്ഠാസി. മഹാസത്തോ സദ്ദം സുത്വാ ‘‘മഹതോ ബലകായസ്സ സദ്ദോ, അദ്ധാ തമ്ഹാ മേ പുരിസാ ഭയേന ഉപ്പന്നേന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി ഞത്വാ ഉട്ഠായ സകലപരിസം ഓലോകേത്വാ ‘‘രഞ്ഞോ ഠിതട്ഠാനേയേവ മേ സോത്ഥി ഭവിസ്സതീ’’തി രാജാഭിമുഖോ പായാസി. രാജാ തം ആഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ ‘‘നാഗബലോ അവത്ഥരന്തോ ആഗച്ഛേയ്യാ’’തി സരം സന്നയ്ഹിത്വാ ‘‘ഇമം മിഗം സന്താസേത്വാ സചേ പലായതി, വിജ്ഝിത്വാ ദുബ്ബലം കത്വാ ഗണ്ഹിസ്സാമീ’’തി ബോധിസത്താഭിമുഖോ അഹോസി. മഹാസത്തോ –
Gāthaṃ suvaṇṇapaṭṭe likhāpetvā sakalanagare vācāpesi. Atha so seṭṭhiputto taṃ gāthaṃ sutvā rājapurisānaṃ santikaṃ gantvā ‘‘rañño evarūpaṃ migaṃ ācikkhissāmi, maṃ rājānaṃ dassethā’’ti āha. Rājapurisā taṃ rañño santikaṃ netvā tamatthaṃ ārocesuṃ. Rājā ‘‘saccaṃ, bho, addasā’’ti pucchi. So ‘‘saccaṃ, deva, mayā saddhiṃ āgacchatu, ahaṃ taṃ dassessāmī’’ti āha. Rājā tameva purisaṃ maggadesakaṃ katvā mahantena parivārena taṃ ṭhānaṃ gantvā tena mittadubbhinā purisena dassitaṃ padesaṃ āvudhahatthe purise samantatova parivāretvā ‘‘ukkuṭṭhiṃ karothā’’ti vatvā sayaṃ katipayehi janehi saddhiṃ ekamante aṭṭhāsi. Sopi puriso avidūre aṭṭhāsi. Mahāsatto saddaṃ sutvā ‘‘mahato balakāyassa saddo, addhā tamhā me purisā bhayena uppannena bhavitabba’’nti ñatvā uṭṭhāya sakalaparisaṃ oloketvā ‘‘rañño ṭhitaṭṭhāneyeva me sotthi bhavissatī’’ti rājābhimukho pāyāsi. Rājā taṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘nāgabalo avattharanto āgaccheyyā’’ti saraṃ sannayhitvā ‘‘imaṃ migaṃ santāsetvā sace palāyati, vijjhitvā dubbalaṃ katvā gaṇhissāmī’’ti bodhisattābhimukho ahosi. Mahāsatto –
‘‘ആഗമേഹി മഹാരാജ, മാ മം വിജ്ഝി രഥേസഭ;
‘‘Āgamehi mahārāja, mā maṃ vijjhi rathesabha;
കോ നു തേ ഇദമക്ഖാസി, ഏത്ഥേസോ തിട്ഠതേ മിഗോ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൩.൧൨൧) –
Ko nu te idamakkhāsi, ettheso tiṭṭhate migo’’ti. (jā. 1.13.121) –
ഗാഥം അഭാസി. രാജാ തസ്സ മധുരകഥായ ബജ്ഝിത്വാ സരം പടിസംഹരിത്വാ ഗാരവേന അട്ഠാസി. മഹാസത്തോപി രാജാനം ഉപസങ്കമിത്വാ മധുരപടിസന്ഥാരം അകാസി. മഹാജനോപി സബ്ബാവുധാനി അപനേത്വാ ആഗന്ത്വാ രാജാനം പരിവാരേസി. തേന വുത്തം –
Gāthaṃ abhāsi. Rājā tassa madhurakathāya bajjhitvā saraṃ paṭisaṃharitvā gāravena aṭṭhāsi. Mahāsattopi rājānaṃ upasaṅkamitvā madhurapaṭisanthāraṃ akāsi. Mahājanopi sabbāvudhāni apanetvā āgantvā rājānaṃ parivāresi. Tena vuttaṃ –
൫൬.
56.
‘‘നഗരം ഗന്ത്വാന ആചിക്ഖി, പുച്ഛിതോ ധനഹേതുകോ;
‘‘Nagaraṃ gantvāna ācikkhi, pucchito dhanahetuko;
രാജാനം സോ ഗഹേത്വാന, ഉപഗഞ്ഛി മമന്തിക’’ന്തി.
Rājānaṃ so gahetvāna, upagañchi mamantika’’nti.
തസ്സത്ഥോ – യോ മിത്തദുബ്ഭീ പാപപുരിസോ ജീവിതം പരിച്ചജിത്വാ തഥാ മയാ പാണസംസയതോ മോചിതോ ബാരാണസിനഗരം ഗന്ത്വാ അത്തനാ ലദ്ധബ്ബധനനിമിത്തം രഞ്ഞോ മം ആചിക്ഖി, ആചിക്ഖിത്വാ സോ രഞ്ഞോ ഗാഹാപേതും മഗ്ഗദേസകോ ഹുത്വാ രാജാനം ഗഹേത്വാ മമ സന്തികമുപാഗമീതി.
Tassattho – yo mittadubbhī pāpapuriso jīvitaṃ pariccajitvā tathā mayā pāṇasaṃsayato mocito bārāṇasinagaraṃ gantvā attanā laddhabbadhananimittaṃ rañño maṃ ācikkhi, ācikkhitvā so rañño gāhāpetuṃ maggadesako hutvā rājānaṃ gahetvā mama santikamupāgamīti.
മഹാസത്തോ സുവണ്ണകിങ്കിണികം ചാലേന്തോ വിയ മധുരസ്സരേന രാജാനം പുന പുച്ഛി – ‘‘കോ നു തേ ഇദമക്ഖാസി, ഏത്ഥേസോ തിട്ഠതേ മിഗോ’’തി. തസ്മിം ഖണേ സോ പാപപുരിസോ ഥോകം പടിക്കമിത്വാ സോതപഥേ അട്ഠാസി . രാജാ ‘‘ഇമിനാ മേ ത്വം ദസ്സിതോ’’തി തം പുരിസം നിദ്ദിസി. തതോ ബോധിസത്തോ –
Mahāsatto suvaṇṇakiṅkiṇikaṃ cālento viya madhurassarena rājānaṃ puna pucchi – ‘‘ko nu te idamakkhāsi, ettheso tiṭṭhate migo’’ti. Tasmiṃ khaṇe so pāpapuriso thokaṃ paṭikkamitvā sotapathe aṭṭhāsi . Rājā ‘‘iminā me tvaṃ dassito’’ti taṃ purisaṃ niddisi. Tato bodhisatto –
‘‘സച്ചം കിരേവ മാഹംസു, നരാ ഏകച്ചിയാ ഇധ;
‘‘Saccaṃ kireva māhaṃsu, narā ekacciyā idha;
കട്ഠം നിപ്ലവിതം സേയ്യോ, ന ത്വേവേകച്ചിയോ നരോ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൩.൧൨൩) –
Kaṭṭhaṃ niplavitaṃ seyyo, na tvevekacciyo naro’’ti. (jā. 1.13.123) –
ഗാഥമാഹ. തം സുത്വാ രാജാ സംവേഗജാതോ –
Gāthamāha. Taṃ sutvā rājā saṃvegajāto –
‘‘കിം നു രുരു ഗരഹസി മിഗാനം, കിം പക്ഖീനം കിം പന മാനുസാനം;
‘‘Kiṃ nu ruru garahasi migānaṃ, kiṃ pakkhīnaṃ kiṃ pana mānusānaṃ;
ഭയഞ്ഹി മം വിന്ദതിനപ്പരൂപം, സുത്വാന തം മാനുസിം ഭാസമാന’’ന്തി. (ജാ॰ ൧.൧൩.൧൨൪) –
Bhayañhi maṃ vindatinapparūpaṃ, sutvāna taṃ mānusiṃ bhāsamāna’’nti. (jā. 1.13.124) –
ഗാഥമാഹ. തതോ മഹാപുരിസോ ‘‘മഹാരാജ, ന മിഗം ന പക്ഖിം ഗരഹാമി, മനുസ്സം പന ഗരഹാമീ’’തി ദസ്സേന്തോ –
Gāthamāha. Tato mahāpuriso ‘‘mahārāja, na migaṃ na pakkhiṃ garahāmi, manussaṃ pana garahāmī’’ti dassento –
‘‘യമുദ്ധരിം വാഹനേ വുയ്ഹമാനം, മഹോദകേ സലിലേ സീഘസോതേ;
‘‘Yamuddhariṃ vāhane vuyhamānaṃ, mahodake salile sīghasote;
തതോനിദാനം ഭയമാഗതം മമ, ദുക്ഖോ ഹവേ രാജ അസബ്ഭി സങ്ഗമോ’’തി. (ജാ॰ ൧.൧൩.൧൨൫) –
Tatonidānaṃ bhayamāgataṃ mama, dukkho have rāja asabbhi saṅgamo’’ti. (jā. 1.13.125) –
ആഹ.
Āha.
തത്ഥ നിപ്ലവിതന്തി ഉദ്ധരിതം, ഏകച്ചിയോതി ഏകച്ചോ മിത്തദുബ്ഭീ പാപപുരിസോ ഉദകേ പതന്തോപി ഉത്താരിതോ നത്വേവ സേയ്യോ. കട്ഠഞ്ഹി നാനപ്പകാരേന ഉപകാരായ സംവത്തതി, മിത്തദുബ്ഭീ പന വിനാസായ, തസ്മാ തതോ കട്ഠമേവ വരതരന്തി. മിഗാനന്തി രുരുമിഗരാജ, മിഗാനം കിം അഞ്ഞതരം ഗരഹസി, ഉദാഹു പക്ഖീനം മനുസ്സാനന്തി പുച്ഛതി. ഭയഞ്ഹി മം വിന്ദതിനപ്പരൂപന്തി മഹന്തം ഭയം മം പടിലഭതി, അത്തനോ സന്തകം വിയ കരോതീതി അത്ഥോ.
Tattha niplavitanti uddharitaṃ, ekacciyoti ekacco mittadubbhī pāpapuriso udake patantopi uttārito natveva seyyo. Kaṭṭhañhi nānappakārena upakārāya saṃvattati, mittadubbhī pana vināsāya, tasmā tato kaṭṭhameva varataranti. Migānanti rurumigarāja, migānaṃ kiṃ aññataraṃ garahasi, udāhu pakkhīnaṃ manussānanti pucchati. Bhayañhi maṃ vindatinapparūpanti mahantaṃ bhayaṃ maṃ paṭilabhati, attano santakaṃ viya karotīti attho.
വാഹനേതി പതിതപതിതേ വഹിതും സമത്ഥേ ഗങ്ഗാവഹേ. മഹോദകേ സലിലേതി മഹോദകീഭൂതേ സലിലേ. ഉഭയേനാപി ഗങ്ഗാവഹസ്സ ബഹൂദകതം ദസ്സേതി. തതോ നിദാനന്തി, മഹാരാജ, യോ മയ്ഹം തയാ ദസ്സിതോ പുരിസോ, ഏസോ മയാ ഗങ്ഗായ വുയ്ഹമാനോ അഡ്ഢരത്തസമയേ കരുണം പരിദേവന്തോ തതോ ഉത്താരിതോ, തതോനിദാനം ഇദം മയ്ഹം ഭയമാഗതം, അസപ്പുരിസേഹി സമാഗമോ നാമ ദുക്ഖോതി.
Vāhaneti patitapatite vahituṃ samatthe gaṅgāvahe. Mahodakesalileti mahodakībhūte salile. Ubhayenāpi gaṅgāvahassa bahūdakataṃ dasseti. Tato nidānanti, mahārāja, yo mayhaṃ tayā dassito puriso, eso mayā gaṅgāya vuyhamāno aḍḍharattasamaye karuṇaṃ paridevanto tato uttārito, tatonidānaṃ idaṃ mayhaṃ bhayamāgataṃ, asappurisehi samāgamo nāma dukkhoti.
തം സുത്വാ രാജാ തസ്സ കുജ്ഝിത്വാ ‘‘ഏവം ബഹൂപകാരസ്സ നാമ ഗുണം ന ജാനാതി, ദുക്ഖം ഉപ്പാദേതി, വിജ്ഝിത്വാ നം ജീവിതക്ഖയം പാപേസ്സാമീ’’തി സരം സന്നയ്ഹി. തേന വുത്തം –
Taṃ sutvā rājā tassa kujjhitvā ‘‘evaṃ bahūpakārassa nāma guṇaṃ na jānāti, dukkhaṃ uppādeti, vijjhitvā naṃ jīvitakkhayaṃ pāpessāmī’’ti saraṃ sannayhi. Tena vuttaṃ –
൫൭.
57.
‘‘യാവതാ കരണം സബ്ബം, രഞ്ഞോ ആരോചിതം മയാ;
‘‘Yāvatā karaṇaṃ sabbaṃ, rañño ārocitaṃ mayā;
രാജാ സുത്വാന വചനം, ഉസും തസ്സ പകപ്പയി;
Rājā sutvāna vacanaṃ, usuṃ tassa pakappayi;
ഇധേവ ഘാതയിസ്സാമി, മിത്തദുബ്ഭിം അനരിയ’’ന്തി.
Idheva ghātayissāmi, mittadubbhiṃ anariya’’nti.
തത്ഥ യാവതാ കരണന്തി യം തസ്സ മയാ കതം ഉപകാരകരണം, തം സബ്ബം. പകപ്പയീതി സന്നയ്ഹി. മിത്തദുബ്ഭിന്തി അത്തനോ മിത്തേസു ഉപകാരീസു ദുബ്ഭനസീലം.
Tattha yāvatā karaṇanti yaṃ tassa mayā kataṃ upakārakaraṇaṃ, taṃ sabbaṃ. Pakappayīti sannayhi. Mittadubbhinti attano mittesu upakārīsu dubbhanasīlaṃ.
തതോ മഹാസത്തോ ‘‘ഏസ ബാലോ മം നിസ്സായ മാ നസ്സീ’’തി ചിന്തേത്വാ ‘‘മഹാരാജ, വധോ നാമേസ ബാലസ്സ വാ പണ്ഡിതസ്സ വാ ന സാധൂഹി പസംസിതോ, അഞ്ഞദത്ഥു ഗരഹിതോ ഏവ, തസ്മാ മാ ഇമം ഘാതേഹി, അയം യഥാരുചി ഗച്ഛതു, യഞ്ചേവ തസ്സ ‘ദസ്സാമീ’തി തയാ പടിഞ്ഞാതം, തമ്പി അഹാപേത്വാവ ദേഹീ’’തി ആഹ. ‘‘അഹഞ്ച തേ യം ഇച്ഛിതം, തം കരിസ്സാമി, അത്താനം തുയ്ഹം ദമ്മീ’’തി ആഹ. തേന വുത്തം –
Tato mahāsatto ‘‘esa bālo maṃ nissāya mā nassī’’ti cintetvā ‘‘mahārāja, vadho nāmesa bālassa vā paṇḍitassa vā na sādhūhi pasaṃsito, aññadatthu garahito eva, tasmā mā imaṃ ghātehi, ayaṃ yathāruci gacchatu, yañceva tassa ‘dassāmī’ti tayā paṭiññātaṃ, tampi ahāpetvāva dehī’’ti āha. ‘‘Ahañca te yaṃ icchitaṃ, taṃ karissāmi, attānaṃ tuyhaṃ dammī’’ti āha. Tena vuttaṃ –
൫൮.
58.
‘‘തമഹം അനുരക്ഖന്തോ, നിമ്മിനിം മമ അത്തനാ;
‘‘Tamahaṃ anurakkhanto, nimminiṃ mama attanā;
തിട്ഠതേസോ മഹാരാജ, കാമകാരോ ഭവാമി തേ’’തി.
Tiṭṭhateso mahārāja, kāmakāro bhavāmi te’’ti.
തത്ഥ നിമ്മിനിന്തി തം മിത്തദുബ്ഭിം പാപപുഗ്ഗലം അനുരക്ഖന്തോ മമ അത്തനോ അത്തഭാവേന തം പരിവത്തേസിം , അത്താനം രഞ്ഞോ നിയ്യാതേത്വാ രാജഹത്ഥതോ പത്തം തസ്സ മരണം നിവാരേസിന്തി അത്ഥോ. തിട്ഠതേസോതിആദി വിനിമയാകാരദസ്സനം .
Tattha nimmininti taṃ mittadubbhiṃ pāpapuggalaṃ anurakkhanto mama attano attabhāvena taṃ parivattesiṃ , attānaṃ rañño niyyātetvā rājahatthato pattaṃ tassa maraṇaṃ nivāresinti attho. Tiṭṭhatesotiādi vinimayākāradassanaṃ .
൫൯. ഇദാനി യദത്ഥം സോ അത്തവിനിമയോ കതോ, തം ദസ്സേതും ഓസാനഗാഥമാഹ. തസ്സത്ഥോ – തദാ മം നിസ്സായ തം മിത്തദുബ്ഭിം പുരിസം തസ്മിം രഞ്ഞേ ജീവിതാ വോരോപേതുകാമേ അഹം അത്താനം രഞ്ഞോ പരിച്ചജന്തോ മമ സീലമേവ അനുരക്ഖിം, ജീവിതം പന നാരക്ഖിം. യം പനാഹമേവ അത്തനോ ജീവിതനിരപേക്ഖം സീലവാ ആസിം, തം സമ്മാസമ്ബോധിയാ ഏവ കാരണാതി.
59. Idāni yadatthaṃ so attavinimayo kato, taṃ dassetuṃ osānagāthamāha. Tassattho – tadā maṃ nissāya taṃ mittadubbhiṃ purisaṃ tasmiṃ raññe jīvitā voropetukāme ahaṃ attānaṃ rañño pariccajanto mama sīlameva anurakkhiṃ, jīvitaṃ pana nārakkhiṃ. Yaṃ panāhameva attano jīvitanirapekkhaṃ sīlavā āsiṃ, taṃ sammāsambodhiyā eva kāraṇāti.
അഥ രാജാ ബോധിസത്തേന അത്തനോ ജീവിതം പരിച്ചജിത്വാ തസ്സ പുരിസസ്സ മരണേ നിവാരേന്തേ തുട്ഠമാനസോ ‘‘ഗച്ഛ, ഭോ, മിഗരാജസ്സ അനുഗ്ഗഹേന മമ ഹത്ഥതോ മരണാ മുത്തോ’’തി വത്വാ യഥാപടിഞ്ഞായ തഞ്ചസ്സ ധനം ദാപേസി. മഹാസത്തസ്സ യഥാരുചിയാവ അനുജാനിത്വാ തം നഗരം നേത്വാ നഗരഞ്ച ബോധിസത്തഞ്ച അലങ്കാരാപേത്വാ ദേവിയാ ധമ്മം ദേസാപേസി. മഹാസത്തോ ദേവിം ആദിം കത്വാ രഞ്ഞോ ച രാജപരിസായ ച മധുരായ മനുസ്സഭാസായ ധമ്മം ദേസേത്വാ രാജാനം ദസഹി രാജധമ്മേഹി ഓവദിത്വാ മഹാജനം അനുസാസിത്വാ അരഞ്ഞം പവിസിത്വാ മിഗഗണപരിവുതോ വാസം കപ്പേസി. രാജാപി മഹാസത്തസ്സ ഓവാദേ ഠത്വാ സബ്ബസത്താനം അഭയം ദത്വാ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കത്വാ സുഗതിപരായനോ അഹോസി.
Atha rājā bodhisattena attano jīvitaṃ pariccajitvā tassa purisassa maraṇe nivārente tuṭṭhamānaso ‘‘gaccha, bho, migarājassa anuggahena mama hatthato maraṇā mutto’’ti vatvā yathāpaṭiññāya tañcassa dhanaṃ dāpesi. Mahāsattassa yathāruciyāva anujānitvā taṃ nagaraṃ netvā nagarañca bodhisattañca alaṅkārāpetvā deviyā dhammaṃ desāpesi. Mahāsatto deviṃ ādiṃ katvā rañño ca rājaparisāya ca madhurāya manussabhāsāya dhammaṃ desetvā rājānaṃ dasahi rājadhammehi ovaditvā mahājanaṃ anusāsitvā araññaṃ pavisitvā migagaṇaparivuto vāsaṃ kappesi. Rājāpi mahāsattassa ovāde ṭhatvā sabbasattānaṃ abhayaṃ datvā dānādīni puññāni katvā sugatiparāyano ahosi.
തദാ സേട്ഠിപുത്തോ ദേവദത്തോ അഹോസി, രാജാ ആനന്ദോ, രുരുമിഗരാജാ ലോകനാഥോ.
Tadā seṭṭhiputto devadatto ahosi, rājā ānando, rurumigarājā lokanātho.
തസ്സ ഇധാപി ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ യഥാരഹം സേസപാരമിയോ നിദ്ധാരേതബ്ബാ. തഥാ ഇധാപി പവിവേകാരാമതായ ജനസംസഗ്ഗം അനിച്ഛതോ യൂഥം പഹായ ഏകകവിഹാരോ, അഡ്ഢരത്തസമയേ നദിയാ വുയ്ഹമാനസ്സ കരുണം പരിദേവന്തസ്സ പുരിസസ്സ അട്ടസ്സരം സുത്വാ സയിതട്ഠാനതോ വുട്ഠായ നദീതീരം ഗന്ത്വാ മഹാഗങ്ഗായ മഹതി ഉദകോഘേ വത്തമാനേ അത്തനോ ജീവിതം പരിച്ചജിത്വാ ഓതരിത്വാ സോതം പച്ഛിന്ദിത്വാ തം പുരിസം അത്തനോ പിട്ഠിയം ആരോപേത്വാ തീരം പാപേത്വാ സമസ്സാസേത്വാ ഫലാഫലാദീനി ദത്വാ പരിസ്സമവിനോദനം, പുന തം അത്തനോ പിട്ഠിം ആരോപേത്വാ അരഞ്ഞതോ നീഹരിത്വാ മഹാമഗ്ഗേ ഓതാരണം, സരം സന്നയ്ഹിത്വാ വിജ്ഝിസ്സാമീതി അഭിമുഖേ ഠിതസ്സ രഞ്ഞോ നിബ്ഭയേന ഹുത്വാ പടിമുഖമേവ ഗന്ത്വാ പഠമതരം മനുസ്സഭാസായ ആലപിത്വാ മധുരപടിസന്ഥാരകരണം, മിത്തദുബ്ഭീ പാപപുരിസം ഹന്തുകാമം രാജാനം ധമ്മകഥം കത്വാ പുനപി അത്തനോ ജീവിതം പരിച്ചജിത്വാ മരണതോ പമോചനം, തസ്സ ച രഞ്ഞോ യഥാപടിഞ്ഞം ധനദാപനം, രഞ്ഞാ അത്തനോ വരേ ദീയമാനേ തേന സബ്ബസത്താനം അഭയദാപനം, രാജാനഞ്ച ദേവിഞ്ച പമുഖം കത്വാ മഹാജനസ്സ ധമ്മം ദേസേത്വാ ദാനാദീസു പുഞ്ഞേസു തേസം പതിട്ഠാപനം, ലദ്ധാഭയാനം മിഗാനം ഓവാദം ദത്വാ മനുസ്സാനം സസ്സഖാദനതോ നിവാരണം, പണ്ണസഞ്ഞായ ച തസ്സ യാവജ്ജകാലാ ഥാവരകരണന്തി ഏവമാദയോ മഹാസത്തസ്സ ഗുണാനുഭാവാ വിഭാവേതബ്ബാതി.
Tassa idhāpi heṭṭhā vuttanayeneva yathārahaṃ sesapāramiyo niddhāretabbā. Tathā idhāpi pavivekārāmatāya janasaṃsaggaṃ anicchato yūthaṃ pahāya ekakavihāro, aḍḍharattasamaye nadiyā vuyhamānassa karuṇaṃ paridevantassa purisassa aṭṭassaraṃ sutvā sayitaṭṭhānato vuṭṭhāya nadītīraṃ gantvā mahāgaṅgāya mahati udakoghe vattamāne attano jīvitaṃ pariccajitvā otaritvā sotaṃ pacchinditvā taṃ purisaṃ attano piṭṭhiyaṃ āropetvā tīraṃ pāpetvā samassāsetvā phalāphalādīni datvā parissamavinodanaṃ, puna taṃ attano piṭṭhiṃ āropetvā araññato nīharitvā mahāmagge otāraṇaṃ, saraṃ sannayhitvā vijjhissāmīti abhimukhe ṭhitassa rañño nibbhayena hutvā paṭimukhameva gantvā paṭhamataraṃ manussabhāsāya ālapitvā madhurapaṭisanthārakaraṇaṃ, mittadubbhī pāpapurisaṃ hantukāmaṃ rājānaṃ dhammakathaṃ katvā punapi attano jīvitaṃ pariccajitvā maraṇato pamocanaṃ, tassa ca rañño yathāpaṭiññaṃ dhanadāpanaṃ, raññā attano vare dīyamāne tena sabbasattānaṃ abhayadāpanaṃ, rājānañca deviñca pamukhaṃ katvā mahājanassa dhammaṃ desetvā dānādīsu puññesu tesaṃ patiṭṭhāpanaṃ, laddhābhayānaṃ migānaṃ ovādaṃ datvā manussānaṃ sassakhādanato nivāraṇaṃ, paṇṇasaññāya ca tassa yāvajjakālā thāvarakaraṇanti evamādayo mahāsattassa guṇānubhāvā vibhāvetabbāti.
രുരുമിഗരാജചരിയാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Rurumigarājacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ചരിയാപിടകപാളി • Cariyāpiṭakapāḷi / ൬. രുരുരാജചരിയാ • 6. Rururājacariyā