| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
सब्बचम्मपटिक्खेपादिकथा
Sabbacammapaṭikkhepādikathā
२५५. दीपिच्छापोति दीपिपोतको। ओगुम्फियन्तीति भित्तिदण्डकादीसु वेठेत्वा बन्धन्ति।
255.Dīpicchāpoti dīpipotako. Ogumphiyantīti bhittidaṇḍakādīsu veṭhetvā bandhanti.
२५६. अभिनिसीदितुन्ति अभिनिस्साय निसीदितुं; अपस्सयं कत्वा निसीदितुन्ति अत्थो। गिलानेन भिक्खुना सउपाहनेनाति एत्थ गिलानो नाम यो न सक्कोति अनुपाहनो गामं पविसितुं।
256.Abhinisīditunti abhinissāya nisīdituṃ; apassayaṃ katvā nisīditunti attho. Gilānena bhikkhunā saupāhanenāti ettha gilāno nāma yo na sakkoti anupāhano gāmaṃ pavisituṃ.
२५७. कुररघरेति एवंनामके नगरे; एतेनस्स गोचरगामो वुत्तो। पपतके पब्बतेति पपतनामके पब्बते; एतेनस्स निवासनट्ठानं वुत्तं। सोणोति तस्स नामं। कोटिअग्घनकं पन कण्णपिळन्धनकं धारेति, तस्मा ‘‘कुटिकण्णो’’ति वुच्चति; कोटिकण्णोति अत्थो। पासादिकन्ति पसादजनकं। पसादनीयन्ति इदं तस्सेव अत्थवेवचनं। उत्तमदमथसमथन्ति उत्तमं दमथञ्च समथञ्च पञ्ञञ्च समाधिञ्च कायूपसमञ्च चित्तूपसमञ्चातिपि अत्थो। दन्तन्ति सब्बेसं विसूकायिकविप्फन्दितानं उपच्छिन्नत्ता दन्तं; खीणकिलेसन्ति अत्थो। गुत्तन्ति संवरगुत्तिया गुत्तं। सन्तिन्द्रियन्ति यतिन्द्रियं। नागन्ति आगुविरहितं। तिण्णं मे वस्सानं अच्चयेनाति मम पब्बज्जादिवसतो पट्ठाय तिण्णं वस्सानं अच्चयेन। उपसम्पदं अलत्थन्ति अहं उपसम्पदं अलभिं । कण्हुत्तराति कण्हमत्तिकुत्तरा; उपरि वड्ढितकण्हमत्तिकाति अत्थो। गोकण्टकहताति गुन्नं खुरेहि अक्कन्तभूमितो समुट्ठितेहि गोकण्टकेहि उपहता। ते किर गोकण्टके एकपटलिका उपाहना रक्खितुं न सक्कोन्ति; एवं खरा होन्ति। एरगू, मोरगू, मज्जारू, जन्तूति इमा चतस्सोपि तिणजातियो; एतेहि कटसारके च तट्टिकायो च करोन्ति। एत्थ एरगूति एरकतिणं; तं ओळारिकं। मोरगूतिणं तम्बसीसं मुदुकं सुखसम्फस्सं, तेन कततट्टिका निपज्जित्वा वुट्ठितमत्ते पुन उद्धुमाता हुत्वा तिट्ठति। मज्जारुना साटकेपि करोन्ति। जन्तुस्स मणिसदिसो वण्णो होति। सेनासनं पञ्ञपेसीति भिसिं वा कटसारकं वा पञ्ञपेसि; पञ्ञपेत्वा च पन सोणस्स आरोचेति – ‘‘आवुसो सत्था तया सद्धिं एकावासे वसितुकामो, गन्धकुटियंयेव ते सेनासनं पञ्ञत्त’’न्ति।
257.Kuraraghareti evaṃnāmake nagare; etenassa gocaragāmo vutto. Papatake pabbateti papatanāmake pabbate; etenassa nivāsanaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Soṇoti tassa nāmaṃ. Koṭiagghanakaṃ pana kaṇṇapiḷandhanakaṃ dhāreti, tasmā ‘‘kuṭikaṇṇo’’ti vuccati; koṭikaṇṇoti attho. Pāsādikanti pasādajanakaṃ. Pasādanīyanti idaṃ tasseva atthavevacanaṃ. Uttamadamathasamathanti uttamaṃ damathañca samathañca paññañca samādhiñca kāyūpasamañca cittūpasamañcātipi attho. Dantanti sabbesaṃ visūkāyikavipphanditānaṃ upacchinnattā dantaṃ; khīṇakilesanti attho. Guttanti saṃvaraguttiyā guttaṃ. Santindriyanti yatindriyaṃ. Nāganti āguvirahitaṃ. Tiṇṇaṃ me vassānaṃ accayenāti mama pabbajjādivasato paṭṭhāya tiṇṇaṃ vassānaṃ accayena. Upasampadaṃ alatthanti ahaṃ upasampadaṃ alabhiṃ . Kaṇhuttarāti kaṇhamattikuttarā; upari vaḍḍhitakaṇhamattikāti attho. Gokaṇṭakahatāti gunnaṃ khurehi akkantabhūmito samuṭṭhitehi gokaṇṭakehi upahatā. Te kira gokaṇṭake ekapaṭalikā upāhanā rakkhituṃ na sakkonti; evaṃ kharā honti. Eragū, moragū, majjārū, jantūti imā catassopi tiṇajātiyo; etehi kaṭasārake ca taṭṭikāyo ca karonti. Ettha eragūti erakatiṇaṃ; taṃ oḷārikaṃ. Moragūtiṇaṃ tambasīsaṃ mudukaṃ sukhasamphassaṃ, tena katataṭṭikā nipajjitvā vuṭṭhitamatte puna uddhumātā hutvā tiṭṭhati. Majjārunā sāṭakepi karonti. Jantussa maṇisadiso vaṇṇo hoti. Senāsanaṃ paññapesīti bhisiṃ vā kaṭasārakaṃ vā paññapesi; paññapetvā ca pana soṇassa āroceti – ‘‘āvuso satthā tayā saddhiṃ ekāvāse vasitukāmo, gandhakuṭiyaṃyeva te senāsanaṃ paññatta’’nti.
२५८. अयं ख्वस्स कालोति अयं खो कालो भवेय्य। परिदस्सीति परिदस्सेसि। ‘‘इदञ्चिदञ्च वदेय्यासीति यं मे उपज्झायो जानापेसि, तस्स अयं कालो भवेय्य, हन्द दानि आरोचेमि तं सासन’’न्ति अयमेत्थ अधिप्पायो।
258.Ayaṃ khvassa kāloti ayaṃ kho kālo bhaveyya. Paridassīti paridassesi. ‘‘Idañcidañca vadeyyāsīti yaṃ me upajjhāyo jānāpesi, tassa ayaṃ kālo bhaveyya, handa dāni ārocemi taṃ sāsana’’nti ayamettha adhippāyo.
२५९. विनयधरपञ्चमेनाति अनुस्सावनाचरियपञ्चमेन। अनुजानामि भिक्खवे सब्बपच्चन्तिमेसु जनपदेसु गुणङ्गुणूपाहनन्ति एत्थ मनुस्सचम्मं ठपेत्वा येन केनचि चम्मेन उपाहना वट्टति। उपाहनकोसकसत्थकोसककुञ्चिककोसकेसुपि एसेव नयो। चम्मानि अत्थरणानीति एत्थ पन यंकिञ्चि एळकचम्मं अजचम्मञ्च अत्थरित्वा निपज्जितुं वा निसीदितुं वा वट्टति। मिगचम्मे एणीमिगो वातमिगो पसदमिगो कुरङ्गमिगो मिगमातुको रोहितमिगोति एतेसंयेव चम्मानि वट्टन्ति। अञ्ञेसं पन –
259.Vinayadharapañcamenāti anussāvanācariyapañcamena. Anujānāmi bhikkhave sabbapaccantimesu janapadesu guṇaṅguṇūpāhananti ettha manussacammaṃ ṭhapetvā yena kenaci cammena upāhanā vaṭṭati. Upāhanakosakasatthakosakakuñcikakosakesupi eseva nayo. Cammāni attharaṇānīti ettha pana yaṃkiñci eḷakacammaṃ ajacammañca attharitvā nipajjituṃ vā nisīdituṃ vā vaṭṭati. Migacamme eṇīmigo vātamigo pasadamigo kuraṅgamigo migamātuko rohitamigoti etesaṃyeva cammāni vaṭṭanti. Aññesaṃ pana –
मक्कटो काळसीहो च, सरभो कदलीमिगो।
Makkaṭo kāḷasīho ca, sarabho kadalīmigo;
ये च वाळमिगा केचि, तेसं चम्मं न वट्टति॥
Ye ca vāḷamigā keci, tesaṃ cammaṃ na vaṭṭati.
तत्थ वाळमिगाति सीहब्यग्घअच्छतरच्छा; न केवलञ्च एतेसंयेव, येसं पन चम्मं वट्टतीति वुत्तं, ते ठपेत्वा अवसेसा अन्तमसो गोमहिंसससबिळारादयोपि सब्बे इमस्मिं अत्थे वाळमिगात्वेव वेदितब्बा। एतेसञ्हि सब्बेसं चम्मं न वट्टति। न ताव तं गणनूपगं याव न हत्थं गच्छतीति याव आहरित्वा वा न दिन्नं, तुम्हाकं भन्ते चीवरं उप्पन्नन्ति पहिणित्वा वा नारोचितं, ताव गणनं न उपेति। सचे अनधिट्ठितं, वट्टति; अधिट्ठितञ्च गणनं न उपेतीति अत्थो। यदा पन आनेत्वा वा दिन्नं होति, उप्पन्नन्ति वा सुतं, ततो पट्ठाय दसाहमेव परिहारं लभतीति।
Tattha vāḷamigāti sīhabyagghaacchataracchā; na kevalañca etesaṃyeva, yesaṃ pana cammaṃ vaṭṭatīti vuttaṃ, te ṭhapetvā avasesā antamaso gomahiṃsasasabiḷārādayopi sabbe imasmiṃ atthe vāḷamigātveva veditabbā. Etesañhi sabbesaṃ cammaṃ na vaṭṭati. Na tāva taṃ gaṇanūpagaṃ yāva na hatthaṃ gacchatīti yāva āharitvā vā na dinnaṃ, tumhākaṃ bhante cīvaraṃ uppannanti pahiṇitvā vā nārocitaṃ, tāva gaṇanaṃ na upeti. Sace anadhiṭṭhitaṃ, vaṭṭati; adhiṭṭhitañca gaṇanaṃ na upetīti attho. Yadā pana ānetvā vā dinnaṃ hoti, uppannanti vā sutaṃ, tato paṭṭhāya dasāhameva parihāraṃ labhatīti.
चम्मक्खन्धकवण्णना निट्ठिता।
Cammakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi
१५५. सब्बचम्मपटिक्खेपो • 155. Sabbacammapaṭikkhepo
१५६. गिहिविकतानुञ्ञातादि • 156. Gihivikatānuññātādi
१५७. सोणकुटिकण्णवत्थु • 157. Soṇakuṭikaṇṇavatthu
१५८. महाकच्चानस्स पञ्चवरपरिदस्सना • 158. Mahākaccānassa pañcavaraparidassanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
गिहिविकतानुञ्ञातादिकथावण्णना • Gihivikatānuññātādikathāvaṇṇanā
सोणकुटिकण्णवत्थुकथावण्णना • Soṇakuṭikaṇṇavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सब्बचम्मपटिक्खेपादिकथावण्णना • Sabbacammapaṭikkhepādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / गिहिविकतानुञ्ञातादिकथावण्णना • Gihivikatānuññātādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi
१५५. सब्बचम्मपटिक्खेपादिकथा • 155. Sabbacammapaṭikkhepādikathā
१५७. सोणकुटिकण्णवत्थुकथा • 157. Soṇakuṭikaṇṇavatthukathā
