| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
៥. សព្ពមត្ថីតិកថា
5. Sabbamatthītikathā
១. វាទយុត្តិវណ្ណនា
1. Vādayuttivaṇṇanā
២៨២. សព្ពស្មិំ សរីរេ សព្ពន្តិ សិរសិ បាទា បច្ឆតោ ចក្ខូនីតិ ឯវំ សព្ពំ សព្ពត្ថ អត្ថីតិ អត្ថោ។ សព្ពស្មិំ កាលេតិ ពាលកាលេ យុវតា, វុឌ្ឍកាលេ ពាលតា, ឯវំ សព្ពស្មិំ កាលេ សព្ពំ។ សព្ពេនាការេនាតិ នីលាការេន បីតំ, បីតាការេន លោហិតន្តិ ឯវំ។ សព្ពេសុ ធម្មេសូតិ ចក្ខុស្មិំ សោតំ, សោតស្មិំ ឃានន្តិ ឯវំ។ អយុត្តន្តិ យោគរហិតំ វទតិ, តំ បន ឯកសភាវំ។ កថំ បន ឯកសភាវស្ស យោគរហិតតាតិ តំ ទស្សេន្តោ ‘‘នានាសភាវានញ្ហី’’តិអាទិមាហ។ ទ្វិន្នញ្ហិ នានាសភាវានំ អង្គុលីនំ មេណ្ឌកានំ វា អញ្ញមញ្ញយោគោ ហោតិ, ន ឯកស្សេវ សតោ, តស្មា យោ នានាសភាវេសុ ហោតិ យោគោ, តេន រហិតំ ឯកសភាវំ អយោគន្តិ វុត្តំ។ ឥទំ បុច្ឆតីតិ បរវាទីទិដ្ឋិយា មិច្ឆាទិដ្ឋិភាវំ គហេត្វា ឧប្បន្នាយ អត្តនោ ទិដ្ឋិយា សម្មាទិដ្ឋិភាវោ អត្ថីតិ វុត្តំ ហោតិ។
282. Sabbasmiṃsarīre sabbanti sirasi pādā pacchato cakkhūnīti evaṃ sabbaṃ sabbattha atthīti attho. Sabbasmiṃ kāleti bālakāle yuvatā, vuḍḍhakāle bālatā, evaṃ sabbasmiṃ kāle sabbaṃ. Sabbenākārenāti nīlākārena pītaṃ, pītākārena lohitanti evaṃ. Sabbesu dhammesūti cakkhusmiṃ sotaṃ, sotasmiṃ ghānanti evaṃ. Ayuttanti yogarahitaṃ vadati, taṃ pana ekasabhāvaṃ. Kathaṃ pana ekasabhāvassa yogarahitatāti taṃ dassento ‘‘nānāsabhāvānañhī’’tiādimāha. Dvinnañhi nānāsabhāvānaṃ aṅgulīnaṃ meṇḍakānaṃ vā aññamaññayogo hoti, na ekasseva sato, tasmā yo nānāsabhāvesu hoti yogo, tena rahitaṃ ekasabhāvaṃ ayoganti vuttaṃ. Idaṃ pucchatīti paravādīdiṭṭhiyā micchādiṭṭhibhāvaṃ gahetvā uppannāya attano diṭṭhiyā sammādiṭṭhibhāvo atthīti vuttaṃ hoti.
វាទយុត្តិវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vādayuttivaṇṇanā niṭṭhitā.
២. កាលសំសន្ទនវណ្ណនា
2. Kālasaṃsandanavaṇṇanā
២៨៥. អតីតានាគតំ បហាយ បច្ចុប្បន្នរូបមេវ អប្បិយំ អវិភជិតព្ពំ ករិត្វាតិ បច្ចុប្បន្នសទ្ទេន រូបសទ្ទេន ចាតិ ឧភោហិបិ បច្ចុប្បន្នរូបមេវ វត្តព្ពំ កត្វាតិ វុត្តំ ហោតិ។ បញ្ញត្តិយា អវិគតត្តាតិ ឯតេន ឥទំ វិញ្ញាយតិ ‘‘ន រូបបញ្ញត្តិ វិយ វត្ថបញ្ញត្តិ សភាវបរិច្ឆិន្នេ បវត្តា វិជ្ជមានបញ្ញត្តិ, អថ ខោ បុព្ពាបរិយវសេន បវត្តមានំ រូបសមូហំ ឧបាទាយ បវត្តា អវិជ្ជមានបញ្ញត្តិ, តស្មា វត្ថភាវស្ស ឱទាតភាវវិគមេ វិគមាវត្តព្ពតា យុត្តា, ន បន រូបភាវស្ស បច្ចុប្បន្នភាវវិគមេ’’តិ។
285. Atītānāgataṃ pahāya paccuppannarūpameva appiyaṃ avibhajitabbaṃ karitvāti paccuppannasaddena rūpasaddena cāti ubhohipi paccuppannarūpameva vattabbaṃ katvāti vuttaṃ hoti. Paññattiyā avigatattāti etena idaṃ viññāyati ‘‘na rūpapaññatti viya vatthapaññatti sabhāvaparicchinne pavattā vijjamānapaññatti, atha kho pubbāpariyavasena pavattamānaṃ rūpasamūhaṃ upādāya pavattā avijjamānapaññatti, tasmā vatthabhāvassa odātabhāvavigame vigamāvattabbatā yuttā, na pana rūpabhāvassa paccuppannabhāvavigame’’ti.
កាលសំសន្ទនវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Kālasaṃsandanavaṇṇanā niṭṭhitā.
វចនសោធនវណ្ណនា
Vacanasodhanavaṇṇanā
២៨៨. អនាគតំ វា បច្ចុប្បន្នំ វា ហុត្វា ហោតីតិ វុត្តន្តិ ឯត្ថ អនាគតំ អនាគតំ ហុត្វា បុន បច្ចុប្បន្នំ ហោន្តំ ហុត្វា ហោតីតិ, តថា បច្ចុប្បន្នំ បច្ចុប្បន្នំ ហោន្តំ បុព្ពេ អនាគតំ ហុត្វា បច្ចុប្បន្នំ ហោតីតិ ហុត្វា ហោតីតិ វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ កិំ តេ តម្បិ ហុត្វា ហោតីតិ តព្ភាវាវិគមតោ ហុត្វាហោតិភាវានុបរមំ អនុបច្ឆេទំ បុច្ឆតីតិ អធិប្បាយោ យុត្តោ។ ហុត្វា ភូតស្ស បុន ហុត្វា អភាវតោតិ អនាគតំ ហុត្វា បច្ចុប្បន្នភូតស្ស បុន អនាគតំ ហុត្វា បច្ចុប្បន្នាភាវតោ។
288. Anāgataṃvā paccuppannaṃ vā hutvā hotīti vuttanti ettha anāgataṃ anāgataṃ hutvā puna paccuppannaṃ hontaṃ hutvā hotīti, tathā paccuppannaṃ paccuppannaṃ hontaṃ pubbe anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hotīti hutvā hotīti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Kiṃ te tampi hutvā hotīti tabbhāvāvigamato hutvāhotibhāvānuparamaṃ anupacchedaṃ pucchatīti adhippāyo yutto. Hutvā bhūtassa puna hutvā abhāvatoti anāgataṃ hutvā paccuppannabhūtassa puna anāgataṃ hutvā paccuppannābhāvato.
យស្មា តន្តិ តំ ហុត្វា ភូតំ បច្ចុប្បន្នំ យស្មា អនាគតំ ហុត្វា បច្ចុប្បន្នំ ហោន្តំ ‘‘ហុត្វា ហោតី’’តិ សង្ខ្យំ គតំ, តស្មា ទុតិយម្បិ ‘‘ហុត្វា ហោតី’’តិ វចនំ អរហតីតិ បដិជានាតីតិ អធិប្បាយោ។ ឯវំ បន ធម្មេ ហុត្វាហោតិភាវានុបរមំ វទន្តស្ស អធម្មេ សសវិសាណេ នហុត្វាន ហោតិភាវានុបរមោ អាបជ្ជតីតិ អធិប្បាយេន ‘‘អថ ន’’ន្តិអាទិមាហ។
Yasmā tanti taṃ hutvā bhūtaṃ paccuppannaṃ yasmā anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hontaṃ ‘‘hutvā hotī’’ti saṅkhyaṃ gataṃ, tasmā dutiyampi ‘‘hutvā hotī’’ti vacanaṃ arahatīti paṭijānātīti adhippāyo. Evaṃ pana dhamme hutvāhotibhāvānuparamaṃ vadantassa adhamme sasavisāṇe nahutvāna hotibhāvānuparamo āpajjatīti adhippāyena ‘‘atha na’’ntiādimāha.
បដិក្ខិត្តនយេនាតិ កាលនានត្តេន។ បដិញ្ញាតនយេនាតិ អត្ថានានត្តេន។ អត្ថានានត្តំ ឥច្ឆន្តោបិ បន អនាគតស្ស បច្ចុប្បន្នេ វុត្តំ ហោតិភាវំ, បច្ចុប្បន្នស្ស ច អនាគតេ វុត្តំ ហុត្វាភាវំ កថំ បដិជានាតីតិ វិចារេតព្ពំ។ អត្ថានានត្តមេវ ហិ តេន អនុញ្ញាយតិ, ន អនាគតេ បច្ចុប្បន្នភាវោ, បច្ចុប្បន្នេ វា អនាគតភាវោតិ។ បុរិមំ បដិក្ខិត្តបញ្ហំ បរិវត្តិត្វាតិ អនុញ្ញាតបញ្ហស្ស ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតីតិ ទោសោ វុត្តោតិ អវុត្តទោសំ អតិក្កម្ម បដិក្ខិត្តបញ្ហំ បុន គហេត្វា តេន ចោទេតីតិ អត្ថោ។ ឯត្ថ ច អត្ថានានត្តេន ហុត្វាហោតីតិ អនុជានន្តស្ស ទោសោ កាលនានត្តាយេវ អនាគតំ បច្ចុប្បន្នន្តិ បដិក្ខេបេន កថំ ហោតីតិ? តស្សេវ អនុជាននបដិក្ខេបតោតិ អធិប្បាយោ។
Paṭikkhittanayenāti kālanānattena. Paṭiññātanayenāti atthānānattena. Atthānānattaṃ icchantopi pana anāgatassa paccuppanne vuttaṃ hotibhāvaṃ, paccuppannassa ca anāgate vuttaṃ hutvābhāvaṃ kathaṃ paṭijānātīti vicāretabbaṃ. Atthānānattameva hi tena anuññāyati, na anāgate paccuppannabhāvo, paccuppanne vā anāgatabhāvoti. Purimaṃ paṭikkhittapañhaṃ parivattitvāti anuññātapañhassa hutvā hoti hutvā hotīti doso vuttoti avuttadosaṃ atikkamma paṭikkhittapañhaṃ puna gahetvā tena codetīti attho. Ettha ca atthānānattena hutvāhotīti anujānantassa doso kālanānattāyeva anāgataṃ paccuppannanti paṭikkhepena kathaṃ hotīti? Tasseva anujānanapaṭikkhepatoti adhippāyo.
ឯកេកន្តិ អនាគតម្បិ ន ហុត្វា ន ហោតិ បច្ចុប្បន្នម្បីតិ តទុភយំ គហេត្វា ‘‘ឯកេកំ ន ហុត្វា ន ហោតិ ន ហុត្វា ន ហោតី’’តិ វុត្តំ, ន ឯកេកមេវ ន ហុត្វា ន ហោតិ ន ហុត្វា ន ហោតីតិ។ ឯស នយោ បុរិមស្មិំ ‘‘ឯកេកំ ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតី’’តិ វចនេបិ។ អនាគតស្ស ហិ ‘‘ហុត្វា ហោតី’’តិ នាមំ បច្ចុប្បន្នស្ស ចាតិ ទ្វេបិ នាមានិ សង្គហេត្វា ‘‘ហុត្វា ហោតិ ហុត្វា ហោតី’’តិ ចោទិតំ, តថា ‘‘ន ហុត្វា ន ហោតិ ន ហុត្វា ន ហោតី’’តិ ចាតិ អធិប្បាយោ ។ សព្ពតោ អន្ធការេន បរិយោនទ្ធោ វិយាតិ ឯតេន អបរិយោនទ្ធេន បដិជានិតព្ពំ សិយាតិ ទស្សេតិ។ ឯត្ថ ច បុរិមនយេ ហុត្វា ភូតស្ស បុន ហុត្វាហោតិភាវោ ចោទិតោ, ទុតិយនយេ អនាគតាទីសុ ឯកេកស្ស ហុត្វាហោតិនាមតាតិ អយំ វិសេសោ។
Ekekanti anāgatampi na hutvā na hoti paccuppannampīti tadubhayaṃ gahetvā ‘‘ekekaṃ na hutvā na hoti na hutvā na hotī’’ti vuttaṃ, na ekekameva na hutvā na hoti na hutvā na hotīti. Esa nayo purimasmiṃ ‘‘ekekaṃ hutvā hoti hutvā hotī’’ti vacanepi. Anāgatassa hi ‘‘hutvā hotī’’ti nāmaṃ paccuppannassa cāti dvepi nāmāni saṅgahetvā ‘‘hutvā hoti hutvā hotī’’ti coditaṃ, tathā ‘‘na hutvā na hoti na hutvā na hotī’’ti cāti adhippāyo . Sabbato andhakārena pariyonaddho viyāti etena apariyonaddhena paṭijānitabbaṃ siyāti dasseti. Ettha ca purimanaye hutvā bhūtassa puna hutvāhotibhāvo codito, dutiyanaye anāgatādīsu ekekassa hutvāhotināmatāti ayaṃ viseso.
វចនសោធនវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vacanasodhanavaṇṇanā niṭṭhitā.
អតីតញាណាទិកថាវណ្ណនា
Atītañāṇādikathāvaṇṇanā
២៩០. បុន បុដ្ឋោ…បេ.… អត្ថិតាយ បដិជានាតីតិ ឯត្ថ បច្ចុប្បន្នំ ញាណំ តេនាតិ ឯតេន អនុវត្តមានាបេក្ខនវចនេន កថំ វុច្ចតីតិ វិចារេតព្ពំ។
290. Puna puṭṭho…pe… atthitāya paṭijānātīti ettha paccuppannaṃ ñāṇaṃ tenāti etena anuvattamānāpekkhanavacanena kathaṃ vuccatīti vicāretabbaṃ.
អតីតញាណាទិកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Atītañāṇādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
អរហន្តាទិកថាវណ្ណនា
Arahantādikathāvaṇṇanā
២៩១. យុត្តិវិរោធោ អរហតោ សរាគាទិភាវេ បុថុជ្ជនេន អនានត្តំ ព្រហ្មចរិយវាសស្ស អផលតាតិ ឯវមាទិកោ ទដ្ឋព្ពោ។
291. Yuttivirodho arahato sarāgādibhāve puthujjanena anānattaṃ brahmacariyavāsassa aphalatāti evamādiko daṭṭhabbo.
អរហន្តាទិកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Arahantādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
បទសោធនកថាវណ្ណនា
Padasodhanakathāvaṇṇanā
២៩៥. តេន ការណេនាតិ អតីតអត្ថិសទ្ទានំ ឯកត្ថត្តា អត្ថិសទ្ទត្ថស្ស ច ន្វាតីតភាវតោ ‘‘អតីតំ ន្វាតីតំ, ន្វាតីតញ្ច អតីតំ ហោតី’’តិ វុត្តំ ហោតិ។ ឯត្ថ បន អតីតាទីនំ អត្ថិតំ វទន្តស្ស បរវាទិស្សេវាយំ ទោសោ យថា អាបជ្ជតិ, ន បន ‘‘និព្ពានំ អត្ថី’’តិ វទន្តស្ស សកវាទិស្ស, តថា បដិបាទេតព្ពំ។
295. Tena kāraṇenāti atītaatthisaddānaṃ ekatthattā atthisaddatthassa ca nvātītabhāvato ‘‘atītaṃ nvātītaṃ, nvātītañca atītaṃ hotī’’ti vuttaṃ hoti. Ettha pana atītādīnaṃ atthitaṃ vadantassa paravādissevāyaṃ doso yathā āpajjati, na pana ‘‘nibbānaṃ atthī’’ti vadantassa sakavādissa, tathā paṭipādetabbaṃ.
បទសោធនកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Padasodhanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
សព្ពមត្ថីតិកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sabbamatthītikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / កថាវត្ថុបាឡិ • Kathāvatthupāḷi / ៥. សព្ពមត្ថីតិកថា • 5. Sabbamatthītikathā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / បញ្ចបករណ-អដ្ឋកថា • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ៥. សព្ពមត្ថីតិកថា • 5. Sabbamatthītikathā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ៥. សព្ពមត្ថីតិកថាវណ្ណនា • 5. Sabbamatthītikathāvaṇṇanā
