| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
5. සබ්‌බමත්‌ථීතිකථා
5. Sabbamatthītikathā
1. වාදයුත්‌තිවණ්‌ණනා
1. Vādayuttivaṇṇanā
282. සබ්‌බස්‌මිං සරීරෙ සබ්‌බන්‌ති සිරසි පාදා පච්‌ඡතො චක්‌ඛූනීති එවං සබ්‌බං සබ්‌බත්‌ථ අත්‌ථීති අත්‌ථො. සබ්‌බස්‌මිං කාලෙති බාලකාලෙ යුවතා, වුඩ්‌ඪකාලෙ බාලතා, එවං සබ්‌බස්‌මිං කාලෙ සබ්‌බං. සබ්‌බෙනාකාරෙනාති නීලාකාරෙන පීතං, පීතාකාරෙන ලොහිතන්‌ති එවං. සබ්‌බෙසු ධම්‌මෙසූති චක්‌ඛුස්‌මිං සොතං, සොතස්‌මිං ඝානන්‌ති එවං. අයුත්‌තන්‌ති යොගරහිතං වදති, තං පන එකසභාවං. කථං පන එකසභාවස්‌ස යොගරහිතතාති තං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘නානාසභාවානඤ්‌හී’’තිආදිමාහ. ද්‌වින්‌නඤ්‌හි නානාසභාවානං අඞ්‌ගුලීනං මෙණ්‌ඩකානං වා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤයොගො හොති, න එකස්‌සෙව සතො, තස්‌මා යො නානාසභාවෙසු හොති යොගො, තෙන රහිතං එකසභාවං අයොගන්‌ති වුත්‌තං. ඉදං පුච්‌ඡතීති පරවාදීදිට්‌ඨියා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිභාවං ගහෙත්‌වා උප්‌පන්‌නාය අත්‌තනො දිට්‌ඨියා සම්‌මාදිට්‌ඨිභාවො අත්‌ථීති වුත්‌තං හොති.
282. Sabbasmiṃsarīre sabbanti sirasi pādā pacchato cakkhūnīti evaṃ sabbaṃ sabbattha atthīti attho. Sabbasmiṃ kāleti bālakāle yuvatā, vuḍḍhakāle bālatā, evaṃ sabbasmiṃ kāle sabbaṃ. Sabbenākārenāti nīlākārena pītaṃ, pītākārena lohitanti evaṃ. Sabbesu dhammesūti cakkhusmiṃ sotaṃ, sotasmiṃ ghānanti evaṃ. Ayuttanti yogarahitaṃ vadati, taṃ pana ekasabhāvaṃ. Kathaṃ pana ekasabhāvassa yogarahitatāti taṃ dassento ‘‘nānāsabhāvānañhī’’tiādimāha. Dvinnañhi nānāsabhāvānaṃ aṅgulīnaṃ meṇḍakānaṃ vā aññamaññayogo hoti, na ekasseva sato, tasmā yo nānāsabhāvesu hoti yogo, tena rahitaṃ ekasabhāvaṃ ayoganti vuttaṃ. Idaṃ pucchatīti paravādīdiṭṭhiyā micchādiṭṭhibhāvaṃ gahetvā uppannāya attano diṭṭhiyā sammādiṭṭhibhāvo atthīti vuttaṃ hoti.
වාදයුත්‌තිවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vādayuttivaṇṇanā niṭṭhitā.
2. කාලසංසන්‌දනවණ්‌ණනා
2. Kālasaṃsandanavaṇṇanā
285. අතීතානාගතං පහාය පච්‌චුප්‌පන්‌නරූපමෙව අප්‌පියං අවිභජිතබ්‌බං කරිත්‌වාති පච්‌චුප්‌පන්‌නසද්‌දෙන රූපසද්‌දෙන චාති උභොහිපි පච්‌චුප්‌පන්‌නරූපමෙව වත්‌තබ්‌බං කත්‌වාති වුත්‌තං හොති. පඤ්‌ඤත්‌තියා අවිගතත්‌තාති එතෙන ඉදං විඤ්‌ඤායති ‘‘න රූපපඤ්‌ඤත්‌ති විය වත්‌ථපඤ්‌ඤත්‌ති සභාවපරිච්‌ඡින්‌නෙ පවත්‌තා විජ්‌ජමානපඤ්‌ඤත්‌ති, අථ ඛො පුබ්‌බාපරියවසෙන පවත්‌තමානං රූපසමූහං උපාදාය පවත්‌තා අවිජ්‌ජමානපඤ්‌ඤත්‌ති, තස්‌මා වත්‌ථභාවස්‌ස ඔදාතභාවවිගමෙ විගමාවත්‌තබ්‌බතා යුත්‌තා, න පන රූපභාවස්‌ස පච්‌චුප්‌පන්‌නභාවවිගමෙ’’ති.
285. Atītānāgataṃ pahāya paccuppannarūpameva appiyaṃ avibhajitabbaṃ karitvāti paccuppannasaddena rūpasaddena cāti ubhohipi paccuppannarūpameva vattabbaṃ katvāti vuttaṃ hoti. Paññattiyā avigatattāti etena idaṃ viññāyati ‘‘na rūpapaññatti viya vatthapaññatti sabhāvaparicchinne pavattā vijjamānapaññatti, atha kho pubbāpariyavasena pavattamānaṃ rūpasamūhaṃ upādāya pavattā avijjamānapaññatti, tasmā vatthabhāvassa odātabhāvavigame vigamāvattabbatā yuttā, na pana rūpabhāvassa paccuppannabhāvavigame’’ti.
කාලසංසන්‌දනවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Kālasaṃsandanavaṇṇanā niṭṭhitā.
වචනසොධනවණ්‌ණනා
Vacanasodhanavaṇṇanā
288. අනාගතං වා පච්‌චුප්‌පන්‌නං වා හුත්‌වා හොතීති වුත්‌තන්‌ති එත්‌ථ අනාගතං අනාගතං හුත්‌වා පුන පච්‌චුප්‌පන්‌නං හොන්‌තං හුත්‌වා හොතීති, තථා පච්‌චුප්‌පන්‌නං පච්‌චුප්‌පන්‌නං හොන්‌තං පුබ්‌බෙ අනාගතං හුත්‌වා පච්‌චුප්‌පන්‌නං හොතීති හුත්‌වා හොතීති වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. කිං තෙ තම්‌පි හුත්‌වා හොතීති තබ්‌භාවාවිගමතො හුත්‌වාහොතිභාවානුපරමං අනුපච්‌ඡෙදං පුච්‌ඡතීති අධිප්‌පායො යුත්‌තො. හුත්‌වා භූතස්‌ස පුන හුත්‌වා අභාවතොති අනාගතං හුත්‌වා පච්‌චුප්‌පන්‌නභූතස්‌ස පුන අනාගතං හුත්‌වා පච්‌චුප්‌පන්‌නාභාවතො.
288. Anāgataṃvā paccuppannaṃ vā hutvā hotīti vuttanti ettha anāgataṃ anāgataṃ hutvā puna paccuppannaṃ hontaṃ hutvā hotīti, tathā paccuppannaṃ paccuppannaṃ hontaṃ pubbe anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hotīti hutvā hotīti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Kiṃ te tampi hutvā hotīti tabbhāvāvigamato hutvāhotibhāvānuparamaṃ anupacchedaṃ pucchatīti adhippāyo yutto. Hutvā bhūtassa puna hutvā abhāvatoti anāgataṃ hutvā paccuppannabhūtassa puna anāgataṃ hutvā paccuppannābhāvato.
යස්‌මා තන්‌ති තං හුත්‌වා භූතං පච්‌චුප්‌පන්‌නං යස්‌මා අනාගතං හුත්‌වා පච්‌චුප්‌පන්‌නං හොන්‌තං ‘‘හුත්‌වා හොතී’’ති සඞ්‌ඛ්‍යං ගතං, තස්‌මා දුතියම්‌පි ‘‘හුත්‌වා හොතී’’ති වචනං අරහතීති පටිජානාතීති අධිප්‌පායො. එවං පන ධම්‌මෙ හුත්‌වාහොතිභාවානුපරමං වදන්‌තස්‌ස අධම්‌මෙ සසවිසාණෙ නහුත්‌වාන හොතිභාවානුපරමො ආපජ්‌ජතීති අධිප්‌පායෙන ‘‘අථ න’’න්‌තිආදිමාහ.
Yasmā tanti taṃ hutvā bhūtaṃ paccuppannaṃ yasmā anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hontaṃ ‘‘hutvā hotī’’ti saṅkhyaṃ gataṃ, tasmā dutiyampi ‘‘hutvā hotī’’ti vacanaṃ arahatīti paṭijānātīti adhippāyo. Evaṃ pana dhamme hutvāhotibhāvānuparamaṃ vadantassa adhamme sasavisāṇe nahutvāna hotibhāvānuparamo āpajjatīti adhippāyena ‘‘atha na’’ntiādimāha.
පටික්‌ඛිත්‌තනයෙනාති කාලනානත්‌තෙන. පටිඤ්‌ඤාතනයෙනාති අත්‌ථානානත්‌තෙන. අත්‌ථානානත්‌තං ඉච්‌ඡන්‌තොපි පන අනාගතස්‌ස පච්‌චුප්‌පන්‌නෙ වුත්‌තං හොතිභාවං, පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌ස ච අනාගතෙ වුත්‌තං හුත්‌වාභාවං කථං පටිජානාතීති විචාරෙතබ්‌බං. අත්‌ථානානත්‌තමෙව හි තෙන අනුඤ්‌ඤායති, න අනාගතෙ පච්‌චුප්‌පන්‌නභාවො, පච්‌චුප්‌පන්‌නෙ වා අනාගතභාවොති. පුරිමං පටික්‌ඛිත්‌තපඤ්‌හං පරිවත්‌තිත්‌වාති අනුඤ්‌ඤාතපඤ්‌හස්‌ස හුත්‌වා හොති හුත්‌වා හොතීති දොසො වුත්‌තොති අවුත්‌තදොසං අතික්‌කම්‌ම පටික්‌ඛිත්‌තපඤ්‌හං පුන ගහෙත්‌වා තෙන චොදෙතීති අත්‌ථො. එත්‌ථ ච අත්‌ථානානත්‌තෙන හුත්‌වාහොතීති අනුජානන්‌තස්‌ස දොසො කාලනානත්‌තායෙව අනාගතං පච්‌චුප්‌පන්‌නන්‌ති පටික්‌ඛෙපෙන කථං හොතීති? තස්‌සෙව අනුජානනපටික්‌ඛෙපතොති අධිප්‌පායො.
Paṭikkhittanayenāti kālanānattena. Paṭiññātanayenāti atthānānattena. Atthānānattaṃ icchantopi pana anāgatassa paccuppanne vuttaṃ hotibhāvaṃ, paccuppannassa ca anāgate vuttaṃ hutvābhāvaṃ kathaṃ paṭijānātīti vicāretabbaṃ. Atthānānattameva hi tena anuññāyati, na anāgate paccuppannabhāvo, paccuppanne vā anāgatabhāvoti. Purimaṃ paṭikkhittapañhaṃ parivattitvāti anuññātapañhassa hutvā hoti hutvā hotīti doso vuttoti avuttadosaṃ atikkamma paṭikkhittapañhaṃ puna gahetvā tena codetīti attho. Ettha ca atthānānattena hutvāhotīti anujānantassa doso kālanānattāyeva anāgataṃ paccuppannanti paṭikkhepena kathaṃ hotīti? Tasseva anujānanapaṭikkhepatoti adhippāyo.
එකෙකන්‌ති අනාගතම්‌පි න හුත්‌වා න හොති පච්‌චුප්‌පන්‌නම්‌පීති තදුභයං ගහෙත්‌වා ‘‘එකෙකං න හුත්‌වා න හොති න හුත්‌වා න හොතී’’ති වුත්‌තං, න එකෙකමෙව න හුත්‌වා න හොති න හුත්‌වා න හොතීති. එස නයො පුරිමස්‌මිං ‘‘එකෙකං හුත්‌වා හොති හුත්‌වා හොතී’’ති වචනෙපි. අනාගතස්‌ස හි ‘‘හුත්‌වා හොතී’’ති නාමං පච්‌චුප්‌පන්‌නස්‌ස චාති ද්‌වෙපි නාමානි සඞ්‌ගහෙත්‌වා ‘‘හුත්‌වා හොති හුත්‌වා හොතී’’ති චොදිතං, තථා ‘‘න හුත්‌වා න හොති න හුත්‌වා න හොතී’’ති චාති අධිප්‌පායො . සබ්‌බතො අන්‌ධකාරෙන පරියොනද්‌ධො වියාති එතෙන අපරියොනද්‌ධෙන පටිජානිතබ්‌බං සියාති දස්‌සෙති. එත්‌ථ ච පුරිමනයෙ හුත්‌වා භූතස්‌ස පුන හුත්‌වාහොතිභාවො චොදිතො, දුතියනයෙ අනාගතාදීසු එකෙකස්‌ස හුත්‌වාහොතිනාමතාති අයං විසෙසො.
Ekekanti anāgatampi na hutvā na hoti paccuppannampīti tadubhayaṃ gahetvā ‘‘ekekaṃ na hutvā na hoti na hutvā na hotī’’ti vuttaṃ, na ekekameva na hutvā na hoti na hutvā na hotīti. Esa nayo purimasmiṃ ‘‘ekekaṃ hutvā hoti hutvā hotī’’ti vacanepi. Anāgatassa hi ‘‘hutvā hotī’’ti nāmaṃ paccuppannassa cāti dvepi nāmāni saṅgahetvā ‘‘hutvā hoti hutvā hotī’’ti coditaṃ, tathā ‘‘na hutvā na hoti na hutvā na hotī’’ti cāti adhippāyo . Sabbato andhakārena pariyonaddho viyāti etena apariyonaddhena paṭijānitabbaṃ siyāti dasseti. Ettha ca purimanaye hutvā bhūtassa puna hutvāhotibhāvo codito, dutiyanaye anāgatādīsu ekekassa hutvāhotināmatāti ayaṃ viseso.
වචනසොධනවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vacanasodhanavaṇṇanā niṭṭhitā.
අතීතඤාණාදිකථාවණ්‌ණනා
Atītañāṇādikathāvaṇṇanā
290. පුන පුට්‌ඨො…පෙ.… අත්‌ථිතාය පටිජානාතීති එත්‌ථ පච්‌චුප්‌පන්‌නං ඤාණං තෙනාති එතෙන අනුවත්‌තමානාපෙක්‌ඛනවචනෙන කථං වුච්‌චතීති විචාරෙතබ්‌බං.
290. Puna puṭṭho…pe… atthitāya paṭijānātīti ettha paccuppannaṃ ñāṇaṃ tenāti etena anuvattamānāpekkhanavacanena kathaṃ vuccatīti vicāretabbaṃ.
අතීතඤාණාදිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Atītañāṇādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
අරහන්‌තාදිකථාවණ්‌ණනා
Arahantādikathāvaṇṇanā
291. යුත්‌තිවිරොධො අරහතො සරාගාදිභාවෙ පුථුජ්‌ජනෙන අනානත්‌තං බ්‍රහ්‌මචරියවාසස්‌ස අඵලතාති එවමාදිකො දට්‌ඨබ්‌බො.
291. Yuttivirodho arahato sarāgādibhāve puthujjanena anānattaṃ brahmacariyavāsassa aphalatāti evamādiko daṭṭhabbo.
අරහන්‌තාදිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Arahantādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
පදසොධනකථාවණ්‌ණනා
Padasodhanakathāvaṇṇanā
295. තෙන කාරණෙනාති අතීතඅත්‌ථිසද්‌දානං එකත්‌ථත්‌තා අත්‌ථිසද්‌දත්‌ථස්‌ස ච න්‌වාතීතභාවතො ‘‘අතීතං න්‌වාතීතං, න්‌වාතීතඤ්‌ච අතීතං හොතී’’ති වුත්‌තං හොති. එත්‌ථ පන අතීතාදීනං අත්‌ථිතං වදන්‌තස්‌ස පරවාදිස්‌සෙවායං දොසො යථා ආපජ්‌ජති, න පන ‘‘නිබ්‌බානං අත්‌ථී’’ති වදන්‌තස්‌ස සකවාදිස්‌ස, තථා පටිපාදෙතබ්‌බං.
295. Tena kāraṇenāti atītaatthisaddānaṃ ekatthattā atthisaddatthassa ca nvātītabhāvato ‘‘atītaṃ nvātītaṃ, nvātītañca atītaṃ hotī’’ti vuttaṃ hoti. Ettha pana atītādīnaṃ atthitaṃ vadantassa paravādissevāyaṃ doso yathā āpajjati, na pana ‘‘nibbānaṃ atthī’’ti vadantassa sakavādissa, tathā paṭipādetabbaṃ.
පදසොධනකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Padasodhanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
සබ්‌බමත්‌ථීතිකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sabbamatthītikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / කථාවත්‌ථුපාළි • Kathāvatthupāḷi / 5. සබ්‌බමත්‌ථීතිකථා • 5. Sabbamatthītikathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 5. සබ්‌බමත්‌ථීතිකථා • 5. Sabbamatthītikathā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 5. සබ්‌බමත්‌ථීතිකථාවණ්‌ණනා • 5. Sabbamatthītikathāvaṇṇanā
