| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੫. ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿਕਥਾ
5. Sabbamatthītikathā
੧. વਾਦਯੁਤ੍ਤਿવਣ੍ਣਨਾ
1. Vādayuttivaṇṇanā
੨੮੨. ਇਦਾਨਿ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿવਾਦਕਥਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇਸਂ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰… ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ (વਿਭ॰ ੨) ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਤੀਤਾਦਿਭੇਦਾ ਧਮ੍ਮਾ ਖਨ੍ਧਸਭਾવਂ ਨ વਿਜਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥਿવਾਦਾਨਂ, ਤੇਸਂ ਲਦ੍ਧਿવਿਸੋਧਨਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ ਸਕવਾਦਿਸ੍ਸ, વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਲਦ੍ਧਿਯਾ ਠਤ੍વਾ ਪਟਿਞ੍ਞਾ ਇਤਰਸ੍ਸ। ਸਬ੍ਬਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਸਰੀਰੇ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਸਬ੍ਬਦਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਨਾਕਾਰੇਨ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਸੂਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਅਯੋਗਨ੍ਤਿ ਅਯੁਤ੍ਤਂ। ਨਾਨਾਸਭਾવਾਨਞ੍ਹਿ ਯੋਗੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਏਕਸਭਾવਸ੍ਸ। ਇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਹੇ ਰੂਪਂ વੇਦਨਾਯ, વੇਦਨਂ વਾ ਰੂਪੇਨ ਅਨਾਨਂ ਏਕਲਕ੍ਖਣਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਤਮ੍ਪਤ੍ਥੀਤਿ ਯਮ੍ਪਿ ਛਟ੍ਠਖਨ੍ਧਾਦਿਕਂ ਸਸવਿਸਾਣਾਦਿਕਂ વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸਿਦ੍ਧਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਤੇ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ, ਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਹੇવਮਤ੍ਥੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਦਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ – ਯਾ ਤੇ ਏਸਾ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਅਯਾਥਾવਕਤ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਏવਂ ਯਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿ, ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਯਾਥਾવਕਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀਤਿ ਏવਂ ਤવ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਇਤਰੋ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਏਤੇਸੁ ਨਯੇਸੁ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਨਯੇਸੁ ‘‘ਆਜਾਨਾਹਿ ਨਿਗ੍ਗਹ’’ਨ੍ਤਿ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੋ ਕਥਾਮਗ੍ਗਭੇਦੋ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਯਂ ਤਾવੇਤ੍ਥ વਾਦਯੁਤ੍ਤਿ।
282. Idāni sabbamatthītivādakathā nāma hoti. Tattha yesaṃ ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… ayaṃ vuccati rūpakkhandho’’tiādivacanato (vibha. 2) ‘‘sabbepi atītādibhedā dhammā khandhasabhāvaṃ na vijahanti, tasmā sabbaṃ atthiyeva nāmā’’ti laddhi, seyyathāpi etarahi sabbamatthivādānaṃ, tesaṃ laddhivisodhanatthaṃ sabbamatthīti pucchā sakavādissa, vuttappakārāya laddhiyā ṭhatvā paṭiññā itarassa. Sabbathāti sabbasmiṃ sarīre sabbamatthīti pucchati. Sabbadāti sabbasmiṃ kāle sabbamatthīti pucchati. Sabbena sabbanti sabbenākārena sabbamatthīti pucchati. Sabbesūti sabbesu dhammesu sabbamatthīti pucchati. Ayoganti ayuttaṃ. Nānāsabhāvānañhi yogo hoti, na ekasabhāvassa. Iti imasmiṃ pañhe rūpaṃ vedanāya, vedanaṃ vā rūpena anānaṃ ekalakkhaṇameva katvā sabbamatthīti pucchati. Yampi natthi tampatthīti yampi chaṭṭhakhandhādikaṃ sasavisāṇādikaṃ vā kiñci natthīti siddhaṃ, tampi te atthīti pucchati. Sabbamatthīti yā diṭṭhi sā diṭṭhi micchādiṭṭhīti, yā diṭṭhi sā diṭṭhi sammādiṭṭhīti hevamatthīti iminā idaṃ pucchati – yā te esā sabbamatthīti diṭṭhi, sā diṭṭhi ayāthāvakattā micchādiṭṭhīti evaṃ yā amhākaṃ diṭṭhi, sā diṭṭhi yāthāvakattā sammādiṭṭhīti evaṃ tava samaye atthīti pucchati. Itaro sabbesupi etesu nayesu vuttappakārāya atthitāya abhāvato paṭikkhipati. Imesu pana sabbesupi nayesu ‘‘ājānāhi niggaha’’nti ādiṃ katvā sabbo kathāmaggabhedo vitthārato veditabboti ayaṃ tāvettha vādayutti.
੨. ਕਾਲਸਂਸਨ੍ਦਨવਣ੍ਣਨਾ
2. Kālasaṃsandanavaṇṇanā
੨੮੩-੨੮੪. ਇਦਾਨਿ ਅਤੀਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕਾਲਸਂਸਨ੍ਦਨਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਤੀਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿਆਦਿਕਂ ਸੁਦ੍ਧਿਕਸਂਸਨ੍ਦਨਂ। ਅਤੀਤਂ ਰੂਪਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿਆਦਿਕਂ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਕਾਲਸਂਸਨ੍ਦਨਂ।
283-284. Idāni atītaṃ atthīti kālasaṃsandanaṃ hoti. Tattha atītaṃ atthītiādikaṃ suddhikasaṃsandanaṃ. Atītaṃ rūpaṃ atthītiādikaṃ khandhavasena kālasaṃsandanaṃ.
੨੮੫. ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਰੂਪਂ ਅਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਂ ਪਹਾਯ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪਮੇવ ਅਪ੍ਪਿਯਂ ਅવਿਭਜਿਤਬ੍ਬਂ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਰੂਪਭਾવਂ ਜਹਤੀਤਿਪਞ੍ਹੇ ਨਿਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾਪਿ ਰੂਪਸ੍ਸ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਰੂਪਭਾવਂ ਨ ਜਹਤੀਤਿ ਪਟਿਲੋਮਪਞ੍ਹੇਪਿ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾવ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਓਦਾਤਂ વਤ੍ਥਂ ਅਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ ਸਬ੍ਬਂ વਤ੍ਥਂ ਓਦਾਤਂ, ਇਮਿਨਾ ਪਨ વਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਓਦਾਤਂ વਤ੍ਥਂ ਅਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰਿਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਕવਾਦਿਨਾ ਏਕਤ੍ਥਤਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ। ਓਦਾਤਭਾવਂ ਜਹਤੀਤਿ ਪਞ੍ਹੇ વਣ੍ਣવਿਗਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਟਿਞ੍ਞਾ ਸਕવਾਦਿਸ੍ਸ। વਤ੍ਥਭਾવਂ ਜਹਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅવਿਗਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਤਸ੍ਸੇવ। ਪਟਿਲੋਮੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
285. Paccuppannaṃ rūpaṃ appiyaṃ karitvāti atītānāgataṃ pahāya paccuppannarūpameva appiyaṃ avibhajitabbaṃ karitvā. Rūpabhāvaṃ jahatītipañhe niruddhassāpi rūpassa rūpakkhandhasaṅgahitattā paṭikkhipati. Rūpabhāvaṃ na jahatīti paṭilomapañhepi rūpakkhandhena saṅgahitattāva paṭijānāti. Odātaṃ vatthaṃ appiyaṃ karitvāti ettha kiñcāpi na sabbaṃ vatthaṃ odātaṃ, iminā pana vatthanti avatvā ‘‘odātaṃ vatthaṃ appiyaṃ karitvā’’ti vutte sakavādinā ekatthatā anuññātā. Odātabhāvaṃ jahatīti pañhe vaṇṇavigamaṃ sandhāya paṭiññā sakavādissa. Vatthabhāvaṃ jahatīti ettha pana paññattiyā avigatattā paṭikkhepo tasseva. Paṭilomepi eseva nayo.
੨੮੬. ਅਤੀਤਂ ਅਤੀਤਭਾવਂ ਨ ਜਹਤੀਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਯਦਿ ਜਹੇਯ੍ਯ, ਅਨਾਗਤਂ વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਾ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਅਨਾਗਤਂ ਅਨਾਗਤਭਾવਂ ਨ ਜਹਤੀਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਪਨ ‘‘ਯਦਿ ਨ ਜਹੇਯ੍ਯ, ਅਨਾਗਤਮੇવਸ੍ਸ , ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਂ ਨ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਞ੍ਹੇਪਿ ਅਤੀਤਭਾવਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਨਦੋਸੋ ਸਿਯਾਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਅਨੁਲੋਮਪਞ੍ਹੇਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
286. Atītaṃ atītabhāvaṃ na jahatīti puṭṭho ‘‘yadi jaheyya, anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā siyā’’ti maññamāno paṭijānāti. Anāgataṃ anāgatabhāvaṃ na jahatīti puṭṭho pana ‘‘yadi na jaheyya, anāgatamevassa , paccuppannabhāvaṃ na pāpuṇeyyā’’ti maññamāno paṭikkhipati. Paccuppannapañhepi atītabhāvaṃ anāpajjanadoso siyāti paṭikkhipati. Anulomapañhesupi imināva nayena attho veditabbo.
੨੮੭. ਏવਂ ਸੁਦ੍ਧਿਕਨਯਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਤੀਤਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਾਲ਼ਿਅਨੁਸਾਰੇਨੇવ ਸਕ੍ਕਾ ਜਾਨਿਤੁਂ।
287. Evaṃ suddhikanayaṃ vatvā puna khandhavasena dassetuṃ atītaṃ rūpantiādi vuttaṃ. Taṃ sabbaṃ pāḷianusāreneva sakkā jānituṃ.
વਚਨਸੋਧਨવਣ੍ਣਨਾ
Vacanasodhanavaṇṇanā
੨੮੮. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਅਤੀਤਂ ਨ੍વਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦਿ વਚਨਸੋਧਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਞ੍ਚਿ ਅਤੀਤਂ ਨ੍વਤ੍ਥੀਤਿ ਯਦਿ ਅਤੀਤਂ ਨੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤੀਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਤਿ ਅਤੀਤਞ੍ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਚਾਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾ ਏવ। ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਅਨਾਗਤਕ੍ਖਣੇਯੇવਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਅਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਕਾਲਨਾਨਤ੍ਤੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
288. Idāni ‘‘atītaṃ nvatthī’’tiādi vacanasodhanā hoti. Tattha hañci atītaṃ nvatthīti yadi atītaṃ no atthīti attho. Atītaṃatthīti micchāti atītañca taṃ atthi cāti micchā eva. Taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti puṭṭho anāgatakkhaṇeyevassa paccuppannatāya abhāvaṃ sandhāya kālanānattena paṭikkhipati.
ਦੁਤਿਯਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਯਂ ਉਪ੍ਪਾਦਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਾਗਤਂ ਅਹੋਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ ਯਦੇਤਂ ਤਯਾ ‘‘ਅਨਾਗਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਦਤਾ ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਿવਸੇਨ ‘‘ਅਨਾਗਤਂ વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਾ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਂ ਤੇ ਤਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ? ਇਤਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਭੂਤਸ੍ਸ ਪੁਨ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવਤੋ ਨ ਹੇવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
Dutiyaṃ puṭṭho yaṃ uppādato pubbe anāgataṃ ahosi, tassa uppannakāle paccuppannattā paṭijānāti. Hutvā hoti hutvā hotīti yadetaṃ tayā ‘‘anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hotī’’ti vadatā taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti laddhivasena ‘‘anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā hutvā hotī’’ti vuttaṃ. Kiṃ te tampi hutvā hotīti? Itaro hutvā bhūtassa puna hutvā abhāvato na hevanti paṭikkhipati.
ਦੁਤਿਯਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਨਾਗਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਨ੍ਤਂ ‘‘ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਕવਾਦੀ ‘‘ਯਦਿ ਤੇ ਤਂ ਅਨਾਗਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਨ੍ਤਂ ‘ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ, ਪੁਨ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਅਨਾਗਤਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਹੋਨ੍ਤਂ ‘ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ ਸਸવਿਸਾਣਂ, ਕਿਂ ਤੇ ਤਮ੍ਪਿ ਪੁਨ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਇਤਰੋ ‘‘ਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਨਤ੍ਥਿਤਾਯ, ਏવ ਅਨਾਗਤਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਨਹੁਤ੍વਾਨਹੋਤਿ ਨਾਮ ਤਾવ ਹੋਤੁ, ਪੁਨ ਨਹੁਤ੍વਾਨਹੋਤਿਭਾવੋ ਪਨਸ੍ਸ ਕੁਤੋ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹੇਪਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਕ੍ਖਣੇਯੇવਸ੍ਸ ਅਤੀਤਤਾਯ ਅਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਕਾਲਨਾਨਤ੍ਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
Dutiyaṃ puṭṭho yasmā taṃ anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hontaṃ ‘‘hutvā hotī’’ti saṅkhaṃ gataṃ, tasmā paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī ‘‘yadi te taṃ anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hontaṃ ‘hutvā hotī’ti saṅkhaṃ gataṃ, puna hutvā hoti, yaṃ anāgataṃ na hutvā paccuppannaṃ na hontaṃ ‘na hutvā na hotī’ti saṅkhaṃ gataṃ sasavisāṇaṃ, kiṃ te tampi puna na hutvā na hotī’’tiadhippāyena na hutvā na hoti na hutvā na hotīti pañhaṃ pucchati. Itaro ‘‘yaṃ natthi, taṃ natthitāya, eva anāgataṃ na hutvā paccuppannaṃ na hotīti nahutvānahoti nāma tāva hotu, puna nahutvānahotibhāvo panassa kuto’’ti maññamāno paṭikkhipati. Taññeva paccuppannaṃ taṃ atītanti pañhepi paccuppannakkhaṇeyevassa atītatāya abhāvaṃ sandhāya kālanānattā paṭikkhipati.
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪੁਟ੍ਠੋ ਯਂ ਅਤੀਤਭਾવਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਹੋਸਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤੀਤਤ੍ਤਾ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ ਯਦੇਤਂ ਤਯਾ ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਦਤਾ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤ’’ਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਿવਸੇਨ ‘‘ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਾ ਅਤੀਤਂ વਾ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਂ ਤੇ ਤਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ? ਇਤਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਭੂਤਸ੍ਸ ਪੁਨ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવਤੋ ਨ ਹੇવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
Dutiyapañhe puṭṭho yaṃ atītabhāvato pubbe paccuppannaṃ ahosi, tasseva atītattā paṭijānāti. Hutvā hoti hutvā hotīti yadetaṃ tayā ‘‘paccuppannaṃ hutvā atītaṃ hotī’’ti vadatā ‘‘taññeva paccuppannaṃ taṃ atīta’’nti laddhivasena ‘‘paccuppannaṃ vā atītaṃ vā hutvā hotī’’ti vuttaṃ, kiṃ te tampi hutvā hotīti? Itaro hutvā bhūtassa puna hutvā abhāvato na hevanti paṭikkhipati.
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਹੋਨ੍ਤਂ ‘‘ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ । ਅਥ ਨਂ ਸਕવਾਦੀ ‘‘ਯਦਿ ਤੇ ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਹੋਨ੍ਤਂ ‘ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ, ਪੁਨ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਨ ਹੋਨ੍ਤਂ ‘ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਂ ਸਸવਿਸਾਣਂ, ਕਿਂ ਤੇ ਤਮ੍ਪਿ ਪੁਨ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਇਤਰੋ ‘‘ਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਨਤ੍ਥਿਤਾਯ ਏવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਨਹੁਤ੍વਾਨਹੋਤਿ ਨਾਮ ਤਾવ ਹੋਤੁ। ਪੁਨ ਨਹੁਤ੍વਾਨਹੋਤਿਭਾવੋ ਪਨਸ੍ਸ ਕੁਤੋ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਉਭਯਂ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਆਗਤੇ ਤਤਿਯਪਞ੍ਹੇਪਿ ਇਮਿਨਾવੁਪਾਯੇਨ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।
Dutiyapañhe yasmā taṃ paccuppannaṃ hutvā atītaṃ hontaṃ ‘‘hutvā hotī’’ti saṅkhaṃ gataṃ, tasmā paṭijānāti . Atha naṃ sakavādī ‘‘yadi te taññeva paccuppannaṃ hutvā atītaṃ hontaṃ ‘hutvā hotī’ti saṅkhaṃ gataṃ, puna hutvā hoti, yaṃ paccuppannaṃ na hutvā atītaṃ na hontaṃ ‘na hutvā na hotī’ti saṅkhaṃ gataṃ sasavisāṇaṃ, kiṃ te tampi puna na hutvā na hotī’’ti adhippāyena na hutvā na hoti na hutvā na hotīti pañhaṃ pucchati. Itaro ‘‘yaṃ natthi, taṃ natthitāya eva paccuppannaṃ na hutvā atītaṃ na hotīti nahutvānahoti nāma tāva hotu. Puna nahutvānahotibhāvo panassa kuto’’ti maññamāno paṭikkhipati. Ubhayaṃ ekato katvā āgate tatiyapañhepi imināvupāyena yojanā kātabbā.
ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਯਦਿ ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਅਨਾਗਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿਭਾવੋ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚ ਅਨਾਗਤੇ વੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾਹੋਤਿ ਨਾਮ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾਹੋਤਿਯੇવ ਨਾਮ। ਤੇਨ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮ – ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ਇਤਰੋ – ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਦੁਤਿਯੇ ਪਞ੍ਹੇ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਕવਾਦੀ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਾવਸੇਨ ਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤਂ ਪੁਰਿਮਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਞ੍ਹਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨਨੁ ‘‘ਤਯਾ ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਠਮਪਞ੍ਹਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੇਨ ਅਨਾਗਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿਭਾવੋ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਚ ਹੁਤ੍વਾਭਾવੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋਤਿ। ਤੇਨ ਅਨਾਗਤਂ ਨ ਹੋਤਿ ਨਾਮ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨਾਮ।
Aparo nayo – yadi taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannaṃ, anāgatassa paccuppanne vutto hotibhāvo, paccuppannassa ca anāgate vutto hutvābhāvo āpajjati. Evaṃ sante anāgatampi hutvāhoti nāma. Paccuppannampi hutvāhotiyeva nāma. Tena taṃ pucchāma – ‘‘kiṃ te etesu ekekaṃ hutvā hoti hutvā hotī’’ti? Itaro – ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti pañhe paṭikkhittanayeneva paṭikkhipitvā puna puṭṭho dutiye pañhe paṭiññātanayeneva paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti pañhāvasena tesu ekekaṃ hutvā hoti hutvā hotīti paṭijānantaṃ purimaṃ paṭikkhittapañhaṃ parivattitvā pucchanto na hutvā na hoti na hutvā na hotīti pucchati. Tassattho – nanu ‘‘tayā taññeva anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti vutte paṭhamapañhaṃ paṭikkhipantena anāgatassa hotibhāvo paccuppannassa ca hutvābhāvo paṭikkhittoti. Tena anāgataṃ na hoti nāma, paccuppannaṃ na hutvā nāma.
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਚ ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨਾਮ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿਯੇવ ਨਾਮ। ਤੇਨ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮ – ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ਪਰવਾਦੀ ਸਬ੍ਬਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇਨ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੋ વਿਯ ਤੇਸਂ ਨਹੁਤ੍વਾਨਹੋਤਿਭਾવਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਹੇવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
Dutiyapañhe ca taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti paṭiññātaṃ. Evaṃ sante anāgatampi na hutvā na hoti nāma. Paccuppannampi na hutvā na hotiyeva nāma. Tena taṃ pucchāma – ‘‘kiṃ te etesu ekekaṃ na hutvā na hoti na hutvā na hotī’’ti? Paravādī sabbato andhakārena pariyonaddho viya tesaṃ nahutvānahotibhāvaṃ apassanto na hevanti paṭikkhipati.
ਦੁਤਿਯવਾਰੇਪਿ ਯਦਿ ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤਂ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਤੀਤੇ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿਭਾવੋ, ਅਤੀਤਸ੍ਸ ਚ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ વੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾਹੋਤਿ ਨਾਮ, ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾਹੋਤਿਯੇવ ਨਾਮ। ਤੇਨ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮ – ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ਇਤਰੋ ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤਨ੍ਤਿਪਞ੍ਹੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਕવਾਦੀ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਾવਸੇਨ ਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤਂ ਪੁਰਿਮਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਞ੍ਹਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨਨੁ ਤਯਾ ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਠਮਪਞ੍ਹਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਹੋਤਿਭਾવੋ, ਅਤੀਤਸ੍ਸ ਚ ਹੁਤ੍વਾਭਾવੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋਤਿ। ਤੇਨ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਹੋਤਿ ਨਾਮ। ਅਤੀਤਂ ਨਹੁਤ੍વਾ ਨਾਮ।
Dutiyavārepi yadi taññeva paccuppannaṃ taṃ atītaṃ, paccuppannassa atīte vutto hotibhāvo, atītassa ca paccuppanne vutto hutvābhāvo āpajjati, evaṃ sante paccuppannampi hutvāhoti nāma, atītampi hutvāhotiyeva nāma. Tena taṃ pucchāma – ‘‘kiṃ te etesu ekekaṃ hutvā hoti hutvā hotī’’ti? Itaro taññeva paccuppannaṃ taṃ atītantipañhe paṭikkhittanayeneva paṭikkhipitvā puna puṭṭho dutiyapañhe paṭiññātanayeneva paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī ‘‘taññeva paccuppannaṃ taṃ atīta’’nti pañhāvasena tesu ekekaṃ hutvā hoti hutvā hotīti paṭijānantaṃ purimaṃ paṭikkhittapañhaṃ parivattitvā pucchanto na hutvā na hoti na hutvā na hotīti pucchati. Tassattho – nanu tayā taññeva paccuppannaṃ taṃ atītanti vutte paṭhamapañhaṃ paṭikkhipantena paccuppannassa hotibhāvo, atītassa ca hutvābhāvo paṭikkhittoti. Tena paccuppannaṃ nahoti nāma. Atītaṃ nahutvā nāma.
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਚ ਤੇ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨਾਮ, ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿਯੇવ ਨਾਮ। ਤੇਨ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮ – ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਪਰવਾਦੀ ਸਬ੍ਬਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇਨ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੋ વਿਯ ਤੇਸਂ ਨਹੁਤ੍વਾਨਹੋਤਿਭਾવਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਹੇવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
Dutiyapañhe ca te ‘‘taññeva paccuppannaṃ taṃ atīta’’nti paṭiññātaṃ. Evaṃ sante paccuppannampi na hutvā na hoti nāma, atītampi na hutvā na hotiyeva nāma. Tena taṃ pucchāma – ‘‘kiṃ te etesu ekekaṃ na hutvā na hoti, na hutvā na hotī’’ti. Paravādī sabbato andhakārena pariyonaddho viya tesaṃ nahutvānahotibhāvaṃ apassanto na hevanti paṭikkhipati.
ਤਤਿਯવਾਰੇਪਿ ਯਦਿ ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਤੀਤਂ; ਅਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤੀਤੇਸੁ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿਭਾવੋ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤੀਤਾਨਞ੍ਚ ਅਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ વੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾਹੋਤਿ ਨਾਮ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿਯੇવ ਨਾਮ। ਤੇਨ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮ – ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਤੀਸੁਪਿ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ਇਤਰੋ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ, ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਅਤੀਤ’’ਨ੍ਤਿਪਞ੍ਹੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਕવਾਦੀ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ, ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਅਤੀਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਾવਸੇਨ ਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤਿ, ਹੁਤ੍વਾ ਹੋਤੀਤਿ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤਂ ਪੁਰਿਮਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਞ੍ਹਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨਨੁ ਤਯਾ ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ, ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਅਤੀਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪਠਮਪਞ੍ਹਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੇਨ ਅਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਹੋਤਿਭਾવੋ; ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤੀਤਾਨਞ੍ਚ ਹੁਤ੍વਾਭਾવੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋਤਿ? ਤੇਨ ਅਨਾਗਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਨ ਹੋਤਿ ਨਾਮ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਅਤੀਤਞ੍ਚ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨਾਮ।
Tatiyavārepi yadi taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannaṃ taṃ atītaṃ; anāgatapaccuppannānaṃ paccuppannātītesu vutto hotibhāvo, paccuppannātītānañca anāgatapaccuppannesu vutto hutvābhāvo āpajjati. Evaṃ sante anāgatampi hutvāhoti nāma. Paccuppannampi atītampi hutvā hotiyeva nāma. Tena taṃ pucchāma – ‘‘kiṃ te tīsupi etesu ekekaṃ hutvā hoti hutvā hotī’’ti? Itaro ‘‘taññeva anāgataṃ, taṃ paccuppannaṃ, taṃ atīta’’ntipañhe paṭikkhittanayeneva paṭikkhipitvā puna puṭṭho dutiyapañhe paṭiññātanayeneva paṭijānāti. Atha naṃ sakavādī ‘‘taññeva anāgataṃ, taṃ paccuppannaṃ, taṃ atīta’’nti pañhāvasena tesu ekekaṃ hutvā hoti, hutvā hotīti paṭijānantaṃ purimaṃ paṭikkhittapañhaṃ parivattitvā pucchanto na hutvā na hoti na hutvā na hotīti pucchati. Tassattho – nanu tayā taññeva anāgataṃ, taṃ paccuppannaṃ, taṃ atītanti vutte paṭhamapañhaṃ paṭikkhipantena anāgatapaccuppannānaṃ hotibhāvo; paccuppannātītānañca hutvābhāvo paṭikkhittoti? Tena anāgataṃ paccuppannañca na hoti nāma. Paccuppannañca atītañca na hutvā nāma.
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਚ ਤੇ ‘‘ਤਞ੍ਞੇવ ਅਨਾਗਤਂ, ਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਅਤੀਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨਾਮ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਤੀਤਮ੍ਪਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿਯੇવ ਨਾਮ। ਤੇਨ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮ – ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ਪਰવਾਦੀ ਸਬ੍ਬਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇਨ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੋ વਿਯ ਤੇਸਂ ਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਹੋਤਿਭਾવਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਹੇવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ। ਨਿਗ੍ਗਹਾਦੀਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ।
Dutiyapañhe ca te ‘‘taññeva anāgataṃ, taṃ paccuppannaṃ, taṃ atīta’’nti paṭiññātaṃ. Evaṃ sante anāgatampi na hutvā na hoti nāma, paccuppannampi atītampi na hutvā na hotiyeva nāma. Tena taṃ pucchāma – ‘‘kiṃ te etesu ekekaṃ na hutvā na hoti na hutvā na hotī’’ti? Paravādī sabbato andhakārena pariyonaddho viya tesaṃ na hutvā na hotibhāvaṃ apassanto na hevanti paṭikkhipatīti. Niggahādīni panettha heṭṭhā vuttanayeneva yojetabbāni.
વਚਨਸੋਧਨવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vacanasodhanavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਅਤੀਤਚਕ੍ਖੁਰੂਪਾਦਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Atītacakkhurūpādikathāvaṇṇanā
੨੮੯. ਅਤੀਤਂ ਚਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਥੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਭਾવਾવਿਜਹਨੇਨੇવ ਅਤ੍ਥਿਤਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਪਸ੍ਸਤੀਤਿਆਦੀਨਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਪਨ ਤੇਸਂ વਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਕਿਚ੍ਚਾਭਾવવਸੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
289. Atītaṃcakkhu atthītiādīsupi cakkhādibhāvāvijahaneneva atthitaṃ paṭijānāti. Passatītiādīni puṭṭho pana tesaṃ viññāṇānaṃ kiccābhāvavasena paṭikkhipati.
ਅਤੀਤਞਾਣਾਦਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Atītañāṇādikathāvaṇṇanā
੨੯੦. ਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਞਾਣਕਰਣੀਯਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਪਞ੍ਹੇ ਤਸ੍ਸ ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਕਿਚ੍ਚਭਾવਮਸ੍ਸ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਪੁਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਅਤੀਤਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਞਾਣਂ ਅਤੀਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਜਾਨਨਤੋ ਅਤੀਤਂ ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਲੇਸੇਨ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮੇવ ‘‘ਅਤੀਤਂ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਞਾਣਕਰਣੀਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਕવਾਦੀ ਲੇਸੋਕਾਸਂ ਅਦਤ੍વਾ ਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਇਤਰੋ ਅਤੀਤਾਰਮ੍ਮਣੇਨੇવ ਞਾਣੇਨ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਕਿਚ੍ਚਾਨਂ ਅਭਾવਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਅਨਾਗਤਪਞ੍ਹੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਞ੍ਹੋ ਚੇવ ਸਂਸਨ੍ਦਨਪਞ੍ਹੋ ਚ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਯੇવ।
290. Tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyaṃ karotīti pañhe tassa ñāṇassa niruddhattā kiccabhāvamassa apassanto paṭikkhipati. Puna puṭṭho atītārammaṇaṃ paccuppannaṃ ñāṇaṃ atītānaṃ dhammānaṃ jānanato atītaṃ ñāṇanti lesena paccuppannameva ‘‘atītaṃ ñāṇa’’nti katvā tena ñāṇena ñāṇakaraṇīyassa atthitāya paṭijānāti. Athassa sakavādī lesokāsaṃ adatvā tena ñāṇena dukkhaṃ parijānātītiādimāha. Itaro atītārammaṇeneva ñāṇena imesaṃ catunnaṃ kiccānaṃ abhāvā paṭikkhipati. Anāgatapañhepi eseva nayo. Paccuppannapañho ceva saṃsandanapañho ca uttānatthāyeva.
ਅਰਹਨ੍ਤਾਦਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Arahantādikathāvaṇṇanā
੨੯੧. ਅਰਹਤੋ ਅਤੀਤੋ ਰਾਗੋ ਅਤ੍ਥੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਰਾਗਾਦਿਭਾવਾવਿਜਹਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ਸਰਾਗੋਤਿਆਦੀਸੁ ਸੁਤ੍ਤવਿਰੋਧਭਯੇਨ ਚੇવ ਯੁਤ੍ਤਿવਿਰੋਧਭਯੇਨ ਚ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
291. Arahato atīto rāgo atthītiādīsupi rāgādibhāvāvijahanto evaṃ paṭijānāti. Sarāgotiādīsu suttavirodhabhayena ceva yuttivirodhabhayena ca paṭikkhipati.
ਪਦਸੋਧਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Padasodhanakathāvaṇṇanā
੨੯੫. ਏવਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਪਾਲ਼ਿਅਨੁਸਾਰੇਨੇવ વਿਦਿਤ੍વਾ ਪਰਤੋ ਅਤ੍ਥਿ ਸਿਯਾ ਅਤੀਤਂ, ਸਿਯਾ ਨ੍વਾਤੀਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਂ ਅਤੀਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਅਤੀਤਂ। ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਾਗਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਨੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਨੋ ਅਤੀਤਂ। ਤੇਨਾਤੀਤਂ ਨ੍વਾਤੀਤਂ, ਨ੍વਾਤੀਤਂ ਅਤੀਤਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਤੀਤਂ ਨੋ ਅਤੀਤਂ, ਨੋ ਅਤੀਤਂ ਅਤੀਤਨ੍ਤਿ। ਅਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪੁਚ੍ਛਾਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
295. Evaṃ sabbampi pāḷianusāreneva viditvā parato atthi siyā atītaṃ, siyā nvātītanti ettha evamattho veditabbo. Yaṃ atītameva atthi, taṃ atītaṃ. Yaṃ paccuppannānāgataṃ atthi, taṃ no atthi, taṃ no atītaṃ. Tenātītaṃ nvātītaṃ, nvātītaṃ atītanti tena kāraṇena atītaṃ no atītaṃ, no atītaṃ atītanti. Anāgatapaccuppannapucchāsupi eseva nayo.
ਸੁਤ੍ਤਸਾਧਨવਣ੍ਣਨਾ
Suttasādhanavaṇṇanā
੨੯੬. ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਅਤੀਤਂ ਅਤ੍ਥਿ ਅਨਾਗਤਂ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸਾਧਨਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾ ਪਰવਾਦਿਸ੍ਸ, ਪਟਿਞ੍ਞਾ ਸਕવਾਦਿਸ੍ਸ। ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਲਦ੍ਧਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਅਨੁਯੋਗੋ ਪਰવਾਦਿਸ੍ਸੇવ। ਦੁਤਿਯਨਯੇ ਪੁਚ੍ਛਾ ਸਕવਾਦਿਸ੍ਸ, ਪਟਿਞ੍ਞਾ ਇਤਰਸ੍ਸ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਾ ਚ ਪਟਿਞ੍ਞਾ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਂ ਪਨੇਤਂ ਪਰવਾਦਿਨਾ ਅਨਾਗਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਸਾਧਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਨਨੁ વੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੇ, ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਅਤ੍ਥਿ ਤਤ੍ਥ ਆਯਤਿਂ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀਤਿਆਦਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਨ ਤਂ ਅਨਾਗਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਸਾਧਕਂ । ਤਞ੍ਹਿ ਹੇਤੂਨਂ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅવਸ੍ਸਂ ਭਾવਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਸੁਤ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
296. Navattabbaṃ ‘‘atītaṃ atthi anāgataṃ atthī’’ti suttasādhanāya pucchā paravādissa, paṭiññā sakavādissa. Puna attano laddhiṃ nissāya yaṃkiñci, bhikkhave, rūpanti anuyogo paravādisseva. Dutiyanaye pucchā sakavādissa, paṭiññā itarassa. Evaṃ sabbattha pucchā ca paṭiññā ca veditabbā. Yaṃ panetaṃ paravādinā anāgatassa atthibhāvasādhanatthaṃ ‘‘nanu vuttaṃ bhagavatā kabaḷīkāre, ce, bhikkhave’’ti suttassa pariyosāne atthi tattha āyatiṃ punabbhavābhinibbattītiādi dassitaṃ na taṃ anāgatassa atthibhāvasādhakaṃ . Tañhi hetūnaṃ pariniṭṭhitattā avassaṃ bhāvitaṃ sandhāya tattha vuttaṃ. Ayaṃ suttādhippāyo. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sabbamatthītikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਕਥਾવਤ੍ਥੁਪਾਲ਼ਿ • Kathāvatthupāḷi / ੫. ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿਕਥਾ • 5. Sabbamatthītikathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੫. ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿਕਥਾ • 5. Sabbamatthītikathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ੫. ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • 5. Sabbamatthītikathāvaṇṇanā
