Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / པཉྩཔཀརཎ-ཨནུཊཱིཀཱ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
༥. སབྦམཏྠཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ
5. Sabbamatthītikathāvaṇṇanā
༡. ཝཱདཡུཏྟིཝཎྞནཱ
1. Vādayuttivaṇṇanā
༢༨༢. སབྦཾ ཨཏྠཱིཏི ཨེཏྠ ཡསྨཱ པཙྩུཔྤནྣཾ ཝིཡ ཨཏཱིཏཱནཱགཏམྤི དྷརམཱནསབྷཱཝནྟི པརཝཱདིནོ ལདྡྷི, ཏསྨཱ སབྦནྟི ཀཱལཝིབྷཱགཏོ ཨཏཱིཏཱདིབྷེདཾ སབྦཾ། སོ པན ‘‘ཡམྤི ནཏྠི, ཏམྤི ཨཏྠཱི’’ཏི ཀཱལཝིམུཏྟསྶ ཝསེན ཨནུཡོགོ, ཏཾ ཨཏིཔྤསངྒདསྶནཝསེན པརཝཱདིཔཊིཉྙཱཡ དོསཱརོཔནཾ། ནཡདསྶནཾ ཝཱ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཱནཾ ནཏྠིབྷཱཝསྶ། ཨཏྠཱིཏི པན ཨཡཾ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཡསྨཱ དེསཀཱལཱཀཱརདྷམྨེཧི ཝིནཱ ན ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཾ ཏཱཝ ཏེཧི སདྡྷིཾ ཡོཛེཏྭཱ ཨནུཡོགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘སབྦཏྠ སབྦམཏྠཱི’’ཏིཨཱདིནཱ པཱལི༹ པཝཏྟཱ། ཏཏྠ ཡདིཔི སབྦཏྠཱཏི ཨིདཾ སཱམཉྙཝཙནཾ, ཏཾ པན ཡསྨཱ ཝིསེསནིཝིཊྛཾ ཧོཏི, པརཏོ ཙ སབྦེསཱུཏི དྷམྨཱ ཝིབྷཱགཏོ ཝུཙྩནྟི, ཏསྨཱ ཨོལཱ༹རིཀསྶ པཱཀཊསྶ རཱུཔདྷམྨསམུདཱཡསྶ ཝསེན ཨཏྠཾ དསྶེཏུཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘སབྦཏྠཱཏི སབྦསྨིཾ སརཱིརེ’’ཏི ཝུཏྟཾ, ནིདསྶནམཏྟཾ ཝཱ ཨེཏཾ དཊྛབྦཾ། ཏཐཱ ཙ ཀཱཎཱདཀཱཔིལེཧི པཊིཉྙཱཡམཱནཱ ཨཱཀཱསཀཱལཱདིསཏྟཔཀཏིཔུརིསཱ ཝིཡ པརཝཱདིནཱ པཊིཉྙཱཡམཱནཾ སབྦཾ སབྦབྱཱཔཱིཏི ཨཱཔནྣམེཝ ཧོཏཱིཏི། ‘‘སབྦཏྠ སརཱིརེ’’ཏི ཙ ‘‘ཏིལེ ཏེལ’’ནྟི ཝིཡ བྱཱཔནེ བྷུམྨནྟི སརཱིརཔརིཡཱཔནྣེན སབྦེན བྷཝིཏབྦནྟི ཝུཏྟཾ ‘‘སིརསི པཱདཱ…པེ॰… ཨཏྠོ’’ཏི།
282. Sabbaṃatthīti ettha yasmā paccuppannaṃ viya atītānāgatampi dharamānasabhāvanti paravādino laddhi, tasmā sabbanti kālavibhāgato atītādibhedaṃ sabbaṃ. So pana ‘‘yampi natthi, tampi atthī’’ti kālavimuttassa vasena anuyogo, taṃ atippasaṅgadassanavasena paravādipaṭiññāya dosāropanaṃ. Nayadassanaṃ vā atītānāgatānaṃ natthibhāvassa. Atthīti pana ayaṃ atthibhāvo yasmā desakālākāradhammehi vinā na hoti, tasmā taṃ tāva tehi saddhiṃ yojetvā anuyogaṃ dassetuṃ ‘‘sabbattha sabbamatthī’’tiādinā pāḷi pavattā. Tattha yadipi sabbatthāti idaṃ sāmaññavacanaṃ, taṃ pana yasmā visesaniviṭṭhaṃ hoti, parato ca sabbesūti dhammā vibhāgato vuccanti, tasmā oḷārikassa pākaṭassa rūpadhammasamudāyassa vasena atthaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sabbatthāti sabbasmiṃ sarīre’’ti vuttaṃ, nidassanamattaṃ vā etaṃ daṭṭhabbaṃ. Tathā ca kāṇādakāpilehi paṭiññāyamānā ākāsakālādisattapakatipurisā viya paravādinā paṭiññāyamānaṃ sabbaṃ sabbabyāpīti āpannameva hotīti. ‘‘Sabbattha sarīre’’ti ca ‘‘tile tela’’nti viya byāpane bhummanti sarīrapariyāpannena sabbena bhavitabbanti vuttaṃ ‘‘sirasi pādā…pe… attho’’ti.
སབྦསྨིཾ ཀཱལེ སབྦམཏྠཱིཏི ཡོཛནཱ། ཨེཏསྨིཾ པཀྑེཡེཝསྶ ཨཉྙཝཱདོ པརིདཱིཔིཏོ སིཡཱ ‘‘ཡཾ ཨཏྠི, ཨཏྠེཝ ཏཾ, ཡཾ ནཏྠི, ནཏྠེཝ ཏཾ, ཨསཏོ ནཏྠི སམྦྷཝོ, སཏོ ནཏྠི ཝིནཱསོ’’ཏི། ཨེཝཾ སབྦེནཱཀཱརེན སབྦཾ སབྦེསུ དྷམྨེསུ སབྦཾ ཨཏྠཱིཏི ཨཏྠོཏི སམྦནྡྷོ། ཨིམེཧི པན པཀྑེཧི ‘‘སབྦཾ སབྦསབྷཱཝཾ, ཨནེཀསཏྟིནིཙིཏཱབྷཱཝཱ ཨསཏོ ནཏྠི སམྦྷཝོ’’ཏི ཝཱདོ པརིདཱིཔིཏོ སིཡཱ། ཡོགརཧིཏནྟི ཀེནཙི ཡུཏྟཱཡུཏྟལཀྑཎསཾཡོགརཧིཏཾ། ཏཾ པན ཨེཀསབྷཱཝནྟི སཾཡོགརཧིཏཾ ནཱམ ཨཏྠཏོ ཨེཀསབྷཱཝཾ, ཨེཀདྷམྨོཏི ཨཏྠོ། ཨེཏེན དེཝཝཱདཱིནཾ བྲཧྨདསྶནཾ ཨཏྠེཝཱཏིཝཱདོ པརིདཱིཔིཏོ སིཡཱ། ཨཏྠཱིཏི པུཙྪཏཱིཏི ཡདི སབྦམཏྠཱིཏི ཏཝ ཝཱདོ, ཡཐཱཝུཏྟཱཡ མམ དིཊྛིཡཱ སམྨཱདིཊྛིབྷཱཝོ ཨཏྠཱིཏི ཨེཀནྟེན ཏཡཱ སམྤཊིཙྪིཏབྦོ, ཏསྨཱ ‘‘ཀིཾ སོ ཨཏྠཱི’’ཏི པུཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ།
Sabbasmiṃ kāle sabbamatthīti yojanā. Etasmiṃ pakkheyevassa aññavādo paridīpito siyā ‘‘yaṃ atthi, attheva taṃ, yaṃ natthi, nattheva taṃ, asato natthi sambhavo, sato natthi vināso’’ti. Evaṃ sabbenākārena sabbaṃ sabbesu dhammesu sabbaṃ atthīti atthoti sambandho. Imehi pana pakkhehi ‘‘sabbaṃ sabbasabhāvaṃ, anekasattinicitābhāvā asato natthi sambhavo’’ti vādo paridīpito siyā. Yogarahitanti kenaci yuttāyuttalakkhaṇasaṃyogarahitaṃ. Taṃ pana ekasabhāvanti saṃyogarahitaṃ nāma atthato ekasabhāvaṃ, ekadhammoti attho. Etena devavādīnaṃ brahmadassanaṃ atthevātivādo paridīpito siyā. Atthīti pucchatīti yadi sabbamatthīti tava vādo, yathāvuttāya mama diṭṭhiyā sammādiṭṭhibhāvo atthīti ekantena tayā sampaṭicchitabbo, tasmā ‘‘kiṃ so atthī’’ti pucchatīti attho.
ཝཱདཡུཏྟིཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Vādayuttivaṇṇanā niṭṭhitā.
༢. ཀཱལསཾསནྡནཀཐཱཝཎྞནཱ
2. Kālasaṃsandanakathāvaṇṇanā
༢༨༥. ཨཏཱིཏཱ …པེ॰… ཀརིཏྭཱཏི ཨེཏྠཱཡཾ སངྑེཔཏྠོ – ཨཏཱིཏཾ ཨནཱགཏནྟི རཱུཔསྶ ཨིམཾ ཝིསེསཾ, ཨེཝཾ ཝིསེསཾ ཝཱ རཱུཔཾ ཨགྒཧེཏྭཱ པཙྩུཔྤནྣཏཱཝིསེསཝིསིཊྛརཱུཔམེཝ ཨཔྤིཡཾ པཙྩུཔྤནྣརཱུཔབྷཱཝཱནཾ སམཱནཱདྷིཀརཎཏྟཱ ཨེཏསྨིཾཡེཝ ཝིསཡེ ཨཔྤེཏབྦཾ, ཝཙཱིགོཙརཾ པཱཔེཏབྦཾ སཏིཔི ནེསཾ ཝིསེསནཝིསེསིཏབྦཏཱསངྑཱཏེ ཝིབྷཱགེ ཏཐཱཔི ཨཝིབྷཛིཏབྦཾ ཀཏྭཱཏི། ཡསྨཱ པན པཱལི༹ཡཾ ‘‘པཙྩུཔྤནྣནྟི ཝཱ རཱུཔནྟི ཝཱ’’ཏི པཙྩུཔྤནྣརཱུཔསདྡེཧི ཏདཏྠསྶ ཝཏྟབྦཱཀཱརོ ཨིཏིསདྡེཧི དསྶིཏོ, ཏསྨཱ ‘‘པཙྩུཔྤནྣསདྡེན…པེ॰… ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཨཱཧ། རཱུཔཔཉྙཏྟཱིཏི རཱུཔཱཡཏནཔཉྙཏྟི། སཱ ཧི སབྷཱཝདྷམྨུཔཱདཱནཱ ཏཛྫཱཔཉྙཏྟི། ཏེནེཝཱཧ ‘‘སབྷཱཝཔརིཙྪིནྣེ པཝཏྟཱ ཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟཱི’’ཏི། རཱུཔསམཱུཧཾ ཨུཔཱདཱཡཱཏི ཏཾཏཾཨཏྟཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏཱནཾ ཨབྷཱཝཝིབྷཱཝནཱཀཱརེན པཝཏྟམཱནཱནཾ རཱུཔདྷམྨཱནཾ སམཱུཧཾ ཨུཔཱདཱཡ། ཨུཔཱདཱནུཔཱདཱནམྤི ཧི ཨུཔཱདཱནམེཝཱཏི། ཏསྨཱཏི སམཱུཧུཔཱདཱཡཱདྷཱིནཏཱཡ ཨཝིཛྫམཱནཔཉྙཏྟིབྷཱཝཏོ། ཝིགམཱཝཏྟབྦཏཱཏི ཝིགམསྶ ཝཏྠབྷཱཝཱཔགམསྶ ཨཝཏྟབྦཏཱ། ན ཧི ཨོདཱཏཏཱཝིགམེན ཨཝཏྠཾ ཧོཏི། ན པན ཡུཏྟཱ རཱུཔབྷཱཝསྶ ཝིགམཱཝཏྟབྦཏཱཏི ཡོཛནཱ། རཱུཔབྷཱཝོཏི ཙ རཱུཔཱཡཏནསབྷཱཝོ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎསྶ གོཙརབྷཱཝོ། ན ཧི ཏསྶ པཙྩུཔྤནྣབྷཱཝཝིགམེ ཝིགམཱཝཏྟབྦཏཱ ཡུཏྟཱ།
285. Atītā…pe… karitvāti etthāyaṃ saṅkhepattho – atītaṃ anāgatanti rūpassa imaṃ visesaṃ, evaṃ visesaṃ vā rūpaṃ aggahetvā paccuppannatāvisesavisiṭṭharūpameva appiyaṃ paccuppannarūpabhāvānaṃ samānādhikaraṇattā etasmiṃyeva visaye appetabbaṃ, vacīgocaraṃ pāpetabbaṃ satipi nesaṃ visesanavisesitabbatāsaṅkhāte vibhāge tathāpi avibhajitabbaṃ katvāti. Yasmā pana pāḷiyaṃ ‘‘paccuppannanti vā rūpanti vā’’ti paccuppannarūpasaddehi tadatthassa vattabbākāro itisaddehi dassito, tasmā ‘‘paccuppannasaddena…pe… vuttaṃ hotī’’ti āha. Rūpapaññattīti rūpāyatanapaññatti. Sā hi sabhāvadhammupādānā tajjāpaññatti. Tenevāha ‘‘sabhāvaparicchinne pavattā vijjamānapaññattī’’ti. Rūpasamūhaṃ upādāyāti taṃtaṃattapaññattiyā upādānabhūtānaṃ abhāvavibhāvanākārena pavattamānānaṃ rūpadhammānaṃ samūhaṃ upādāya. Upādānupādānampi hi upādānamevāti. Tasmāti samūhupādāyādhīnatāya avijjamānapaññattibhāvato. Vigamāvattabbatāti vigamassa vatthabhāvāpagamassa avattabbatā. Na hi odātatāvigamena avatthaṃ hoti. Na pana yuttā rūpabhāvassa vigamāvattabbatāti yojanā. Rūpabhāvoti ca rūpāyatanasabhāvo cakkhuviññāṇassa gocarabhāvo. Na hi tassa paccuppannabhāvavigame vigamāvattabbatā yuttā.
ཀཱལསཾསནྡནཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Kālasaṃsandanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ཝཙནསོདྷནཝཎྞནཱ
Vacanasodhanavaṇṇanā
༢༨༨. ཨནཱགཏཾ ཝཱ པཙྩུཔྤནྣཾ ཝཱཏི ཨེཏྠ ཝཱ-སདྡོ ཨནིཡམཏྠོ ཡཐཱ ‘‘ཁདིརེ ཝཱ བནྡྷིཏབྦཾ པལཱསེ ཝཱ’’ཏི། ཏསྨཱ ‘‘ཧུཏྭཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཧོཏི-སདྡོ ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣེསུ ཡཾ ཀིཉྩི པདྷཱནཾ ཀཏྭཱ སམྦནྡྷཾ ལབྷཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཨནཱགཏཾ…པེ॰… དཊྛབྦ’’ནྟི ཨཱཧ། ཏཏྠ པཙྩུཔྤནྣཾ ཧོནྟནྟི པཙྩུཔྤནྣཾ ཛཱཡམཱནཾ པཙྩུཔྤནྣབྷཱཝཾ ལབྷནྟཾ། ཏེནཱཧ ‘‘ཏཉྙེཝ ཨནཱགཏཾ ཏཾ པཙྩུཔྤནྣནྟི ལདྡྷིཝསེནཱ’’ཏི། ཏམྤི ཧུཏྭཱ ཧོཏཱིཏི ཡཾ ཨནཱགཏཾ ཧུཏྭཱ པཙྩུཔྤནྣབྷཱཝཔྤཏྟིཡཱ ‘‘ཧུཏྭཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཀིཾ ཏདཔི པུན ཧུཏྭཱ ཧོཏཱིཏི པུཙྪཏི། ཏབྦྷཱཝཱཝིགམཏོཏི པཙྩུཔྤནྣབྷཱཝཏོ ཧུཏྭཱཧོཏིབྷཱཝཱནུཔགམཏོ། པཙྩུཔྤནྣཱབྷཱཝཏོཏི པཙྩུཔྤནྣཏཱཡ ཨབྷཱཝཏོ།
288. Anāgataṃ vā paccuppannaṃ vāti ettha vā-saddo aniyamattho yathā ‘‘khadire vā bandhitabbaṃ palāse vā’’ti. Tasmā ‘‘hutvā hotī’’ti ettha hoti-saddo anāgatapaccuppannesu yaṃ kiñci padhānaṃ katvā sambandhaṃ labhatīti dassento ‘‘anāgataṃ…pe… daṭṭhabba’’nti āha. Tattha paccuppannaṃ hontanti paccuppannaṃ jāyamānaṃ paccuppannabhāvaṃ labhantaṃ. Tenāha ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti laddhivasenā’’ti. Tampi hutvā hotīti yaṃ anāgataṃ hutvā paccuppannabhāvappattiyā ‘‘hutvā hotī’’ti vuttaṃ, kiṃ tadapi puna hutvā hotīti pucchati. Tabbhāvāvigamatoti paccuppannabhāvato hutvāhotibhāvānupagamato. Paccuppannābhāvatoti paccuppannatāya abhāvato.
ཝཙནཾ ཨརཧཏཱིཏི ཨིམིནཱ ཝཙནམཏྟེ ན ཀོཙི དོསོཏི དསྶེཏི། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡདིཔི ཏསྶ པུན ཧུཏྭཱ བྷཱུཏསྶ པུན ཧུཏྭཱཧོཏིབྷཱཝོ ནཏྠི, པུནཔྤུནཾ ཉཱཔེཏབྦཏཱཡ པན དུཏིཡཾ ཏཏོ པརམྤི ཏཐཱ ཝཏྟབྦཏཾ ཨརཧཏཱིཏི ‘‘ཨཱམནྟཱ’’ཏི པཊིཛཱནཱཏཱིཏི། དྷམྨེཏི སབྷཱཝདྷམྨེ། ཏཔྤཊིཀྑེཔཏོ ཨདྷམྨེ ཨབྷཱཝདྷམྨེ། ཏེནཱཧ ‘‘སསཝིསཱཎེ’’ཏི།
Vacanaṃarahatīti iminā vacanamatte na koci dosoti dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadipi tassa puna hutvā bhūtassa puna hutvāhotibhāvo natthi, punappunaṃ ñāpetabbatāya pana dutiyaṃ tato parampi tathā vattabbataṃ arahatīti ‘‘āmantā’’ti paṭijānātīti. Dhammeti sabhāvadhamme. Tappaṭikkhepato adhamme abhāvadhamme. Tenāha ‘‘sasavisāṇe’’ti.
པཊིཀྑིཏྟནཡེནཱཏི ‘‘ཧུཏྭཱ ཧོཏི, ཧུཏྭཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏྠ པུབྦེ ཡདེཏཾ ཏཡཱ ‘‘ཨནཱགཏཾ ཧུཏྭཱ པཙྩུཔྤནྣཾ ཧོཏཱི’’ཏི ཝདཏཱ ‘‘ཏཾཡེཝ ཨནཱགཏཾ ཏཾ པཙྩུཔྤནྣ’’ནྟི ལདྡྷིཝསེན ‘‘ཨནཱགཏཾ ཝཱ པཙྩུཔྤནྣཾ ཝཱ ཧུཏྭཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ‘‘ཀིཾ ཏེ ཏམྤི ཧུཏྭཱ ཧོཏཱི’’ཏི པུཙྪིཏེ ཡོ པརཝཱདིནཱ ཧུཏྭཱ བྷཱུཏསྶ པུན ཧུཏྭཱཨབྷཱཝཏོ ‘‘ན ཧེཝཱ’’ཏི པཊིཀྑེཔོ ཀཏོ, ཏེན པཊིཀྑིཏྟནཡེན། སྭཱཡཾ ཡདེཝ རཱུཔཱདི ཨནཱགཏཾ, ཏདེཝ པཙྩུཔྤནྣནྟི སཏིཔི ཨཏྠཱབྷེདེ ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣནྟི པན ཨཏྠེཝ ཀཱལབྷེདོཏི ཏཾཀཱལབྷེདཝིརོདྷཱཡ པཊིཀྑེཔོ པཝཏྟོཏི ཨཱཧ ‘‘པཊིཀྑིཏྟནཡེནཱཏི ཀཱལནཱནཏྟེནཱ’’ཏི། ཏེན ཧི སོ ཨཡཉྩ པཊིཀྑེཔོ ནཱིཏོ པཝཏྟིཏོཏི། པཊིཉྙཱཏནཡེནཱཏི ཨིདམྤི ཡཐཱཝུཏྟཔཊིཀྑེཔཱནནྟརཾ ཡཾ པཊིཉྙཱཏཾ, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ། ཡཐཱ ཧི སཱ པཊིཉྙཱ ཨཏྠཱབྷེདེན ནཱིཏཱ པཝཏྟིཏཱ, ཏཐཱཡམྤི། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཏྠཱནཱནཏྟེནཱ’’ཏི, ཨནཱགཏཱདིཔྤབྷེདཱཡ ཀཱལཔཉྙཏྟིཡཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏསྶ ཨཏྠསྶ ཨབྷེདེནཱཏི ཨཏྠོ། ཡཐཱ ཨུཔཱདཱནབྷཱུཏརཱུཔཱདིཨཏྠཱབྷེདེཔི ཏེསཾ ཁཎཏྟཡཱནཱཝཏྟི ཏཾསམངྒིཏཱ ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣབྷཱཝཱཝཏྟིཏཱ, ཏཐཱ ཏཏྠ ཝུཙྩམཱནཱ ཧུཏྭཱཧོཏིབྷཱཝཱ ཡཐཱཀྐམཾ པུརིམཔཙྪིམེསུ པཝཏྟིཏཱ པུརིམཔཙྪིམཀིརིཡཱཏི ཀཏྭཱཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེནྟོ ‘‘ཨཏྠཱནཱནཏྟཾ…པེ॰… པཊིཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ པུན ‘‘ཨཏྠཱནཱནཏྟམེཝ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཏམེཝ ཨཏྠཾ སམཏྠེཏི། ཡཐཱ པན ‘‘ཏཾ ཛཱིཝཾ ཏཾ སརཱིར’’ནྟི པཊིཛཱནནྟསྶ ཛཱིཝོཝ སརཱིརཾ, སརཱིརམེཝ ཛཱིཝོཏི ཛཱིཝསརཱིརཱནཾ ཨནཉྙཏྟཾ ཨཱཔཛྫཏི, ཨེཝཾ ‘‘ཏཉྙེཝ ཨནཱགཏཾ ཏཾ པཙྩུཔྤནྣ’’ནྟི ཙ པཊིཛཱནནྟསྶ ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཱནཾ ཨནཉྙཏྟཾ ཨཱཔནྣནྟི པཙྩུཔྤནྣཱནཱགཏེསུ ཝུཏྟཱ ཧོཏིབྷཱཝཧུཏྭཱབྷཱཝཱ ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣེསུཔི ཨཱཔཛྫེཡྻུནྟི ཝུཏྟཾ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘ཨེཝཾ སནྟེ ཨནཱགཏམྤི ཧུཏྭཱཧོཏི ནཱམ, པཙྩུཔྤནྣམྤི ཧུཏྭཱཧོཏིཡེཝ ནཱམཱ’’ཏི།
Paṭikkhittanayenāti ‘‘hutvā hoti, hutvā hotī’’ti ettha pubbe yadetaṃ tayā ‘‘anāgataṃ hutvā paccuppannaṃ hotī’’ti vadatā ‘‘taṃyeva anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti laddhivasena ‘‘anāgataṃ vā paccuppannaṃ vā hutvā hotī’’ti vuttaṃ, ‘‘kiṃ te tampi hutvā hotī’’ti pucchite yo paravādinā hutvā bhūtassa puna hutvāabhāvato ‘‘na hevā’’ti paṭikkhepo kato, tena paṭikkhittanayena. Svāyaṃ yadeva rūpādi anāgataṃ, tadeva paccuppannanti satipi atthābhede anāgatapaccuppannanti pana attheva kālabhedoti taṃkālabhedavirodhāya paṭikkhepo pavattoti āha ‘‘paṭikkhittanayenāti kālanānattenā’’ti. Tena hi so ayañca paṭikkhepo nīto pavattitoti. Paṭiññātanayenāti idampi yathāvuttapaṭikkhepānantaraṃ yaṃ paṭiññātaṃ, taṃ sandhāyāha. Yathā hi sā paṭiññā atthābhedena nītā pavattitā, tathāyampi. Tenevāha ‘‘atthānānattenā’’ti, anāgatādippabhedāya kālapaññattiyā upādānabhūtassa atthassa abhedenāti attho. Yathā upādānabhūtarūpādiatthābhedepi tesaṃ khaṇattayānāvatti taṃsamaṅgitā anāgatapaccuppannabhāvāvattitā, tathā tattha vuccamānā hutvāhotibhāvā yathākkamaṃ purimapacchimesu pavattitā purimapacchimakiriyāti katvāti imamatthaṃ dassento ‘‘atthānānattaṃ…pe… paṭijānātī’’ti vatvā puna ‘‘atthānānattameva hī’’tiādinā tameva atthaṃ samattheti. Yathā pana ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti paṭijānantassa jīvova sarīraṃ, sarīrameva jīvoti jīvasarīrānaṃ anaññattaṃ āpajjati, evaṃ ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti ca paṭijānantassa anāgatapaccuppannānaṃ anaññattaṃ āpannanti paccuppannānāgatesu vuttā hotibhāvahutvābhāvā anāgatapaccuppannesupi āpajjeyyunti vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘evaṃ sante anāgatampi hutvāhoti nāma, paccuppannampi hutvāhotiyeva nāmā’’ti.
ཨནུཉྙཱཏཔཉྷསྶཱཏི ‘‘ཏཉྙེཝ ཨནཱགཏཾ ཏཾ པཙྩུཔྤནྣནྟི? ཨཱམནྟཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཏྠཱནཱནཏྟཾ སནྡྷཱཡ ཨནུཉྙཱཏསྶ ཨཏྠསྶ། ཉཱཏུཾ ཨིཙྪིཏོ ཧི ཨཏྠོ པཉྷོ། དོསོ ཝུཏྟོཏི ཨནཱགཏཾ ཧུཏྭཱ པཙྩུཔྤནྣབྷཱུཏསྶ པུན ཨནཱགཏཾ ཧུཏྭཱ པཙྩུཔྤནྣབྷཱཝཱཔཏྟིསངྑཱཏོ དོསོ ཝུཏྟོ པུརིམནཡེ ། པཙྪིམནཡེ པན ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣེསུ ཨེཀེཀསྶ ཧུཏྭཱཧོཏིབྷཱཝཱཔཏྟིསངྑཱཏོ དོསོ ཝུཏྟོཏི ཨཏྠོ། པཊིཀྑིཏྟཔཉྷནྟི ‘‘ཏཾཡེཝ ཨནཱགཏཾ ཏཾ པཙྩུཔྤནྣནྟི? ན ཧེཝཾ ཝཏྟབྦེ’’ཏི ཨེཝཾ ཀཱལནཱནཏྟཾ སནྡྷཱཡ པཊིཀྑིཏྟཔཉྷཾ། ཏེནཱཏི ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཱནཾ ཧོཏིཧུཏྭཱབྷཱཝཔཊིཀྑེཔེན། ཙོདེཏཱིཏི ཨནཱགཏཾ ཏེན ཧོཏི ནཱམ, པཙྩུཔྤནྣཾ ཏེན ཧུཏྭཱ ནཱམ, ཨུབྷཡམྤི ཨནཉྙཏྟཱ ཨུབྷཡསབྷཱཝནྟི ཙོདེཏི། ཨེཏྠཱཏི ‘‘ཧུཏྭཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཨེཏསྨིཾ པཉྷེ ཀཐཾ ཧོཏི དོསོཏི ཙོདེཏཱིཏི། ‘‘ཏསྶེཝཱ’’ཏི པརིཧརཏི། ཀཐཾ ཀཏྭཱ ཙོདནཱ, ཀཐཉྩ ཀཏྭཱ པརིཧཱརོ? ཨནུཛཱནནཔཊིཀྑེཔཱནཾ བྷིནྣཝིསཡཏཱཡ ཙོདནཱ, ཨཏྠཱབྷེདཀཱལབྷེདཝིསཡཏྟཱ ཨབྷིནྣཱདྷཱརཏཱཡ ཏེསཾ པརིཧཱརོ། ཏསྶེཝཱཏི ཧི པརཝཱདིནོ ཨེཝཱཏི ཨཏྠོ།
Anuññātapañhassāti ‘‘taññeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti? Āmantā’’ti evaṃ atthānānattaṃ sandhāya anuññātassa atthassa. Ñātuṃ icchito hi attho pañho. Doso vuttoti anāgataṃ hutvā paccuppannabhūtassa puna anāgataṃ hutvā paccuppannabhāvāpattisaṅkhāto doso vutto purimanaye . Pacchimanaye pana anāgatapaccuppannesu ekekassa hutvāhotibhāvāpattisaṅkhāto doso vuttoti attho. Paṭikkhittapañhanti ‘‘taṃyeva anāgataṃ taṃ paccuppannanti? Na hevaṃ vattabbe’’ti evaṃ kālanānattaṃ sandhāya paṭikkhittapañhaṃ. Tenāti anāgatapaccuppannānaṃ hotihutvābhāvapaṭikkhepena. Codetīti anāgataṃ tena hoti nāma, paccuppannaṃ tena hutvā nāma, ubhayampi anaññattā ubhayasabhāvanti codeti. Etthāti ‘‘hutvā hotī’’ti etasmiṃ pañhe kathaṃ hoti dosoti codetīti. ‘‘Tassevā’’ti pariharati. Kathaṃ katvā codanā, kathañca katvā parihāro? Anujānanapaṭikkhepānaṃ bhinnavisayatāya codanā, atthābhedakālabhedavisayattā abhinnādhāratāya tesaṃ parihāro. Tassevāti hi paravādino evāti attho.
ཏདུབྷཡཾ གཧེཏྭཱཏི ‘‘ཏཾ ཨནཱགཏཾ ཏཾ པཙྩུཔྤནྣ’’ནྟི ཨུབྷཡཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧེཏྭཱ། ཨེཀེཀནྟི ཏེསུ ཨེཀེཀཾ། ཨེཀེཀམེཝཱཏི ཨུབྷཡཾ ཨེཀཛ྄ཛྷཾ ཨགྒཧེཏྭཱ ཨེཀེཀམེཝ ཝིསུཾ ཝིསུཾ ཨིམསྨིཾ པཀྑེ ཏཐཱ ན ཡུཏྟནྟི ཨཏྠོ། ཨེས ནཡོཏི ཨཏིདེསཾ ཀཏྭཱ སཾཁིཏྟཏྟཱ ཏཾ དུབྦིཉྙེཡྻནྟི ‘‘ཨནཱགཏསྶ ཧཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝིཝརཏི། པཊིཛཱནིཏབྦཾ སིཡཱ ཨནཱགཏཔཙྩུཔྤནྣཱནཾ ཡཐཱཀྐམཾ ཧོཏིཧུཏྭཱབྷཱཝཏོཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ། ‘‘ཡདེཏཾ ཏཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ པཝཏྟོ སཾཝཎྞནཱནཡོ པུརིམནཡོ, ཏཏྠ ཧི ‘‘ཡདི ཏེ ཨནཱགཏཾ ཧུཏྭཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཧུཏྭཱཧོཏིབྷཱཝོ ཙོདིཏོ། ‘‘ཨཔརོ ནཡོ’’ཏིཨཱདིཀོ དུཏིཡནཡོ། ཏཏྠ ཧི ‘‘ཨནཱགཏསྶ…པེ॰… ཧུཏྭཱཧོཏིཡེཝ ནཱམཱ’’ཏི ཨནཱགཏཱདཱིསུ ཨེཀེཀསྶ ཧུཏྭཱཧོཏིནཱམཏཱ ཙོདིཏཱ།
Tadubhayaṃ gahetvāti ‘‘taṃ anāgataṃ taṃ paccuppanna’’nti ubhayaṃ ekajjhaṃ gahetvā. Ekekanti tesu ekekaṃ. Ekekamevāti ubhayaṃ ekajjhaṃ aggahetvā ekekameva visuṃ visuṃ imasmiṃ pakkhe tathā na yuttanti attho. Esa nayoti atidesaṃ katvā saṃkhittattā taṃ dubbiññeyyanti ‘‘anāgatassa hī’’tiādinā vivarati. Paṭijānitabbaṃ siyā anāgatapaccuppannānaṃ yathākkamaṃ hotihutvābhāvatoti adhippāyo. ‘‘Yadetaṃ tayā’’tiādinā pavatto saṃvaṇṇanānayo purimanayo, tattha hi ‘‘yadi te anāgataṃ hutvā’’tiādinā hutvāhotibhāvo codito. ‘‘Aparo nayo’’tiādiko dutiyanayo. Tattha hi ‘‘anāgatassa…pe… hutvāhotiyeva nāmā’’ti anāgatādīsu ekekassa hutvāhotināmatā coditā.
ཝཙནསོདྷནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Vacanasodhanavaṇṇanā niṭṭhitā.
ཨཏཱིཏཉཱཎཱདིཀཐཱཝཎྞནཱ
Atītañāṇādikathāvaṇṇanā
༢༩༠. ཀཐཾ ཝུཙྩཏཱིཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ། ཏེནཱཏི ཧི ཨིམིནཱ དུཏིཡཔུཙྪཱཡ ‘‘ཨཏཱིཏཾ ཉཱཎ’’ནྟི ཨིདཾ པཙྩཱམཊྛཾ, ཏཉྩ པཙྩུཔྤནྣཾ ཉཱཎཾ, ཨཏཱིཏདྷམྨཱརམྨཎཏཱཡ ཨཏཱིཏནྟི ཝུཏྟཾ། ཏེནཱཧ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘པུན པུཊྛོ ཨཏཱིཏཱརམྨཎཾ པཙྩུཔྤནྣཾ ཉཱཎ’’ནྟིཨཱདི།
290. Kathaṃvuccatīti kasmā vuttaṃ. Tenāti hi iminā dutiyapucchāya ‘‘atītaṃ ñāṇa’’nti idaṃ paccāmaṭṭhaṃ, tañca paccuppannaṃ ñāṇaṃ, atītadhammārammaṇatāya atītanti vuttaṃ. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘puna puṭṭho atītārammaṇaṃ paccuppannaṃ ñāṇa’’ntiādi.
ཨཏཱིཏཉཱཎཱདིཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Atītañāṇādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ཨརཧནྟཱདིཀཐཱཝཎྞནཱ
Arahantādikathāvaṇṇanā
༢༩༡. ‘‘ཨརཧཾ ཁཱིཎཱསཝོ’’ཏིཨཱདིནཱ སུཏྟཝིརོདྷོ པཱཀཊོཏི ཨིདམེཝ དསྶེནྟོ ‘‘ཡུཏྟིཝིརོདྷོ…པེ॰… དཊྛབྦོ’’ཏི ཨཱཧ། ཏཏྠ ཨནཱནཏྟནྟི ཨཝིསེསོ། ཨེཝམཱདིཀོཏི ཨཱདི-སདྡེན ཀཏཀིཙྩཏཱབྷཱཝོ ཨནོཧིཏབྷཱརཏཱཏི ཨེཝམཱདཱིནཾ སངྒཧོ དཊྛབྦོ།
291. ‘‘Arahaṃ khīṇāsavo’’tiādinā suttavirodho pākaṭoti idameva dassento ‘‘yuttivirodho…pe… daṭṭhabbo’’ti āha. Tattha anānattanti aviseso. Evamādikoti ādi-saddena katakiccatābhāvo anohitabhāratāti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
ཨརཧནྟཱདིཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Arahantādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
པདསོདྷནཀཐཱཝཎྞནཱ
Padasodhanakathāvaṇṇanā
༢༩༥. ཡོ ཨཏཱིཏསདྡཱབྷིདྷེཡྻོ ཨཏྠོ, སོ ཨཏྠིསདྡཱབྷིདྷེཡྻོཏི དྭེཔི སམཱནཱདྷིཀརཎཏྠཱཏི ཀཏྭཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏཱིཏཨཏྠིསདྡཱནཾ ཨེཀཏྠཏྟཱ’’ཏི, ན, ཨཏཱིཏསདྡཱབྷིདྷེཡྻསྶེཝ ཨཏྠིསདྡཱབྷིདྷེཡྻཏྟཱ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨཏྠིསདྡཏྠསྶ ཙ ནྭཱཏཱིཏབྷཱཝཏོ’’ཏི། ཏེན ཀིཾ སིདྡྷནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨཏཱིཏཾ ནྭཱཏཱིཏཾ, ནྭཱཏཱིཏཉྩ ཨཏཱིཏཾ ཧོཏཱི’’ཏི། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཡདི ཏཝ མཏེན ཨཏཱིཏཾ ཨཏྠི, ཨཏྠི ཙ ནྭཱཏཱིཏནྟི ཨཏཱིཏཉྩ ནོ ཨཏཱིཏཾ སིཡཱ, ཏཐཱ ཨཏྠི ནོ ཨཏཱིཏཾ ཨཏཱིཏཉྩ ནོ ཨཏཱིཏཾ ཨཏཱིཏཾ སིཡཱཏི, ཡཐཱ ‘‘ཨཏཱིཏཾ ཨཏྠཱི’’ཏི ཨེཏྠ ཨཏཱིཏམེཝ ཨཏྠཱིཏི ནཱཡཾ ནིཡམོ གཧེཏབྦོ ཨནཏཱིཏསྶཔི ཨཏྠིབྷཱཝསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཨཏྠི སིཡཱ ཨཏཱིཏཾ, སིཡཱ ནྭཱཏཱིཏ’’ནྟི། ཡེན ཧི ཨཱཀཱརེན ཨཏཱིཏསྶ ཨཏྠིབྷཱཝོ པརཝཱདིནཱ ཨིཙྪིཏོ, ཏེནཱཀཱརེན ཨནཏཱིཏསྶ ཨནཱགཏསྶ པཙྩུཔྤནྣསྶ ཙ སོ ཨིཙྪིཏོ། ཀེན པན ཨཱཀཱརེན ཨིཙྪིཏོཏི ? སངྑཏཱཀཱརེན། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏེནཱཏཱིཏཾ ནྭཱཏཱིཏཾ, ནྭཱཏཱིཏཾ ཨཏཱིཏ’’ནྟི། ཏསྨཱ ཨཏཱིཏཾ ཨཏྠིཡེཝཱཏི ཨེཝམེཏྠ ནིཡམོ གཧེཏབྦོ། ཨཏྠིབྷཱཝེ ཧི ཨཏཱིཏཾ ནིཡམིཏཾ, ན ཨཏཱིཏེ ཨཏྠིབྷཱཝོ ནིཡམིཏོ, ‘‘ན པན ནིབྦཱནཾ ཨཏྠཱི’’ཏི ཨེཏྠ པན ནིབྦཱནམེཝ ཨཏྠཱིཏི ཨཡམྤི ནིཡམོ སམྦྷཝཏཱིཏི སོ ཨེཝ གཧེཏབྦོ། ཡདིཔི ཧི ནིབྦཱནཾ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ཨུཔཱདཱཡ ཨུཏྟརཔདཱཝདྷཱརཎཾ ལབྦྷཏི ཏདཉྙསྶཔི ཨབྷཱཝཏོ, ཏཐཱཔི ཨསངྑཏཱཀཱརེན ཨཉྙསྶ ཨནུཔལབྦྷནཏོ ཏཐཱ ནིབྦཱནམེཝ ཨཏྠཱིཏི པུརིམཔདཱཝདྷཱརཎེ ཨཏྠེ གཡ྄ཧམཱནེ ‘‘ཨཏྠི སིཡཱ ནིབྦཱནཾ, སིཡཱ ནོ ནིབྦཱན’’ནྟི ཙོདནཱ ཨནོཀཱསཱ། ཨཏཱིཏཱདཱིསུ པན པུརིམཔདཱཝདྷཱརཎཾ པརཝཱདིནཱ ན གཧིཏནྟི ནཏྠེཏྠ ཨཏིཔྤསངྒོ། ཨགྒཧཎཉྩསྶ པཱལི༹ཏོ ཨེཝ ཝིཉྙཱཡཏི། ཨེཝམེཏྠ ཨཏཱིཏཱདཱིནཾ ཨཏྠིཏཾ ཝདནྟསྶ པརཝཱདིསྶེཝཱཡཾ ཨིཊྛཝིགྷཱཏདོསཱཔཏྟི, ན པན ནིབྦཱནསྶ ཨཏྠིཏཾ ཝདནྟསྶ སཀཝཱདིསྶཱཏི། པཊིཔཱདནཱ པཏིཊྛཱཔནཱ ཝེདིཏབྦཱ།
295. Yo atītasaddābhidheyyo attho, so atthisaddābhidheyyoti dvepi samānādhikaraṇatthāti katvā vuttaṃ ‘‘atītaatthisaddānaṃ ekatthattā’’ti, na, atītasaddābhidheyyasseva atthisaddābhidheyyattā. Tenāha ‘‘atthisaddatthassa ca nvātītabhāvato’’ti. Tena kiṃ siddhanti āha ‘‘atītaṃ nvātītaṃ, nvātītañca atītaṃ hotī’’ti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadi tava matena atītaṃ atthi, atthi ca nvātītanti atītañca no atītaṃ siyā, tathā atthi no atītaṃ atītañca no atītaṃ atītaṃ siyāti, yathā ‘‘atītaṃ atthī’’ti ettha atītameva atthīti nāyaṃ niyamo gahetabbo anatītassapi atthibhāvassa icchitattā. Tenevāha ‘‘atthi siyā atītaṃ, siyā nvātīta’’nti. Yena hi ākārena atītassa atthibhāvo paravādinā icchito, tenākārena anatītassa anāgatassa paccuppannassa ca so icchito. Kena pana ākārena icchitoti ? Saṅkhatākārena. Tena vuttaṃ ‘‘tenātītaṃ nvātītaṃ, nvātītaṃ atīta’’nti. Tasmā atītaṃ atthiyevāti evamettha niyamo gahetabbo. Atthibhāve hi atītaṃ niyamitaṃ, na atīte atthibhāvo niyamito, ‘‘na pana nibbānaṃ atthī’’ti ettha pana nibbānameva atthīti ayampi niyamo sambhavatīti so eva gahetabbo. Yadipi hi nibbānaṃ paramatthato atthibhāvaṃ upādāya uttarapadāvadhāraṇaṃ labbhati tadaññassapi abhāvato, tathāpi asaṅkhatākārena aññassa anupalabbhanato tathā nibbānameva atthīti purimapadāvadhāraṇe atthe gayhamāne ‘‘atthi siyā nibbānaṃ, siyā no nibbāna’’nti codanā anokāsā. Atītādīsu pana purimapadāvadhāraṇaṃ paravādinā na gahitanti natthettha atippasaṅgo. Aggahaṇañcassa pāḷito eva viññāyati. Evamettha atītādīnaṃ atthitaṃ vadantassa paravādissevāyaṃ iṭṭhavighātadosāpatti, na pana nibbānassa atthitaṃ vadantassa sakavādissāti. Paṭipādanā patiṭṭhāpanā veditabbā.
ཨེཏྠཱཧ ‘‘ཨཏཱིཏཾ ཨཏྠཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཀིཾ པནཱཡཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཱནཾ པརམཏྠཏོ ཨཏྠིབྷཱཝོ ཨདྷིཔྤེཏོ, ཨུདཱཧུ ན པརམཏྠཏོ། ཀིཉྩེཏྠ – ཡདི ཏཱཝ པརམཏྠཏོ, སབྦཀཱལཾ ཨཏྠིབྷཱཝཏོ སངྑཱརཱནཾ སསྶཏབྷཱཝོ ཨཱཔཛྫཏི, ན ཙ ཏཾ ཡུཏྟཾ ཨཱགམཝིརོདྷཏོ ཡུཏྟིཝིརོདྷཏོ ཙ། ཨཐ ན པརམཏྠཏོ, ‘‘སབྦམཏྠཱི’’ཏིཨཱདིཀཱ ཙོདནཱ ནིརཏྠིཀཱ སིཡཱ, ན ནིརཏྠིཀཱ། སོ ཧི པརཝཱདཱི ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཱནམྤི ཁནྡྷབྷཱཝསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨསཏི ཙ ཨཏཱིཏེ ཀུསལཱཀུསལསྶ ཀམྨསྶ ཨཱཡཏིཾ ཕལཾ ཀཐཾ བྷཝེཡྻ, ཏཏྠ ཙ པུབྦེནིཝཱསཉཱཎཱདི ཨནཱགཏེ ཙ ཨནཱགཏཾསཉཱཎཱདི ཀཐཾ པཝཏྟེཡྻ, ཏསྨཱ ཨཏྠེཝ པརམཏྠཏོ ཨཏཱིཏཱནཱགཏནྟི ཡཾ པཊིཛཱནཱཏི, ཏཾ སནྡྷཱཡ ཨཡཾ ཀཏཱཏི། ཨེཀནྟེན ཙེཏཾ སམྤཊིཙྪིཏབྦཾ། ཡེཔི ‘‘སབྦཾ ཨཏྠཱི’’ཏི ཝདནྟི ཨཏཱིཏཾ ཨནཱགཏཾ པཙྩུཔྤནྣཉྩ, ཏེ སབྦཏྠིཝཱདཱཏི།
Etthāha ‘‘atītaṃ atthī’’tiādinā kiṃ panāyaṃ atītānāgatānaṃ paramatthato atthibhāvo adhippeto, udāhu na paramatthato. Kiñcettha – yadi tāva paramatthato, sabbakālaṃ atthibhāvato saṅkhārānaṃ sassatabhāvo āpajjati, na ca taṃ yuttaṃ āgamavirodhato yuttivirodhato ca. Atha na paramatthato, ‘‘sabbamatthī’’tiādikā codanā niratthikā siyā, na niratthikā. So hi paravādī ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgata’’ntiādinā atītānāgatānampi khandhabhāvassa vuttattā asati ca atīte kusalākusalassa kammassa āyatiṃ phalaṃ kathaṃ bhaveyya, tattha ca pubbenivāsañāṇādi anāgate ca anāgataṃsañāṇādi kathaṃ pavatteyya, tasmā attheva paramatthato atītānāgatanti yaṃ paṭijānāti, taṃ sandhāya ayaṃ katāti. Ekantena cetaṃ sampaṭicchitabbaṃ. Yepi ‘‘sabbaṃ atthī’’ti vadanti atītaṃ anāgataṃ paccuppannañca, te sabbatthivādāti.
ཙཏུབྦིདྷཱ ཙེཏེ ཏེ སབྦཏྠིཝཱདཱ། ཏཏྠ ཀེཙི བྷཱཝཉྙཏྟིཀཱ། ཏེ ཧི ‘‘ཡཐཱ སུཝཎྞབྷཱཛནསྶ བྷིནྡིཏྭཱ ཨཉྙཐཱ ཀརིཡམཱནསྶ སཎྛཱནསྶེཝ ཨཉྙཐཏྟཾ, ན ཝཎྞཱདཱིནཾ, ཡཐཱ ཙ ཁཱིརཾ དདྷིབྷཱཝེན པརིཎམནྟཾ རསཝཱིརིཡཝིཔཱཀེ པརིཙྩཛཏི, ན ཝཎྞཾ, ཨེཝཾ དྷམྨཱཔི ཨནཱགཏདྡྷུནོ པཙྩུཔྤནྣདྡྷཾ སངྐམནྟཱ ཨནཱགཏབྷཱཝམེཝ ཛཧནྟི, ན ཨཏྟནོ སབྷཱཝཾ། ཏཐཱ པཙྩུཔྤནྣདྡྷུནོ ཨཏཱིཏདྡྷཾ སངྐམེ’’ཏི ཝདནྟི། ཀེཙི ལཀྑཎཉྙཏྟིཀཱ, ཏེ པན ‘‘ཏཱིསུ ཨདྡྷཱསུ པཝཏྟམཱནོ དྷམྨོ ཨཏཱིཏོ ཨཏཱིཏལཀྑཎཡུཏྟོ, ཨིཏརལཀྑཎེཧི ཨཡུཏྟོ། ཏཐཱ ཨནཱགཏོ པཙྩུཔྤནྣོ ཙ། ཡཐཱ པུརིསོ ཨེཀིསྶཱ ཨིཏྠིཡཱ རཏྟོ ཨཉྙཱསུ ཨརཏྟོ’’ཏི ཝདནྟི། ཨཉྙེ ཨཝཏྠཉྙཏྟིཀཱ, ཏེ ‘‘ཏཱིསུ ཨདྡྷཱསུ པཝཏྟམཱནོ དྷམྨོ ཏཾ ཏཾ ཨཝཏྠཾ པཏྭཱ ཨཉྙོ ཨཉྙཾ ནིདྡིསཱིཡཏི ཨཝཏྠནྟརཏོ, ན སབྷཱཝཏོ། ཡཐཱ ཨེཀཾ ཨཀྑཾ ཨེཀངྒེ ནིཀྑིཏྟཾ ཨེཀནྟི ཝུཙྩཏི, སཏངྒེ སཏནྟི, སཧསྶངྒེ སཧསྶནྟི, ཨེཝཾསམྤདམིད’’ནྟི། ཨཔརེ ཨཉྙཐཉྙཏྟིཀཱ, ཏེ པན ‘‘ཏཱིསུ ཨདྡྷཱསུ པཝཏྟམཱནོ དྷམྨོ ཏཾ ཏཾ ཨཔེཀྑིཏྭཱ ཏདཉྙསབྷཱཝེན ཝུཙྩཏི། ཡཐཱ ཏཾ ཨེཀཱ ཨིཏྠཱི མཱཏཱཏི ཙ ཝུཙྩཏི དྷཱིཏཱ’’ཏི ཙ། ཨེཝམེཏེ ཙཏྟཱརོ སབྦཏྠིཝཱདཱ།
Catubbidhā cete te sabbatthivādā. Tattha keci bhāvaññattikā. Te hi ‘‘yathā suvaṇṇabhājanassa bhinditvā aññathā kariyamānassa saṇṭhānasseva aññathattaṃ, na vaṇṇādīnaṃ, yathā ca khīraṃ dadhibhāvena pariṇamantaṃ rasavīriyavipāke pariccajati, na vaṇṇaṃ, evaṃ dhammāpi anāgataddhuno paccuppannaddhaṃ saṅkamantā anāgatabhāvameva jahanti, na attano sabhāvaṃ. Tathā paccuppannaddhuno atītaddhaṃ saṅkame’’ti vadanti. Keci lakkhaṇaññattikā, te pana ‘‘tīsu addhāsu pavattamāno dhammo atīto atītalakkhaṇayutto, itaralakkhaṇehi ayutto. Tathā anāgato paccuppanno ca. Yathā puriso ekissā itthiyā ratto aññāsu aratto’’ti vadanti. Aññe avatthaññattikā, te ‘‘tīsu addhāsu pavattamāno dhammo taṃ taṃ avatthaṃ patvā añño aññaṃ niddisīyati avatthantarato, na sabhāvato. Yathā ekaṃ akkhaṃ ekaṅge nikkhittaṃ ekanti vuccati, sataṅge satanti, sahassaṅge sahassanti, evaṃsampadamida’’nti. Apare aññathaññattikā, te pana ‘‘tīsu addhāsu pavattamāno dhammo taṃ taṃ apekkhitvā tadaññasabhāvena vuccati. Yathā taṃ ekā itthī mātāti ca vuccati dhītā’’ti ca. Evamete cattāro sabbatthivādā.
ཏེསུ པཋམོ པརིཎཱམཝཱདིཏཱཡ ཀཱཔིལཔཀྑིཀེསུ པཀྑིཔིཏབྦོཏི། དུཏིཡསྶཔི ཀཱལསངྐརོ ཨཱཔཛྫཏི སབྦསྶ སབྦལཀྑཎཡོགཏོ། ཙཏུཏྠསྶཔི སངྐརོཝ། ཨེཀསྶེཝ དྷམྨསྶ པཝཏྟིཀྑཎེ ཏཡོཔི ཀཱལཱ སམོདྷཱནཾ གཙྪནྟི། པུརིམཔཙྪིམཀྑཎཱ ཧི ཨཏཱིཏཱནཱགཏཱ, མཛ྄ཛྷིམོ པཙྩུཔྤནྣོཏི། ཏཏིཡསྶ པན ཨཝཏྠཉྙཏྟིཀསྶ ནཏྠི སངྐརོ དྷམྨཀིཙྩེན ཀཱལཝཝཏྠཱནཏོ། དྷམྨོ ཧི སཀིཙྩཀྑཎེ པཙྩུཔྤནྣོ, ཏཏོ པུབྦེ ཨནཱགཏོ, པཙྪཱ ཨཏཱིཏོཏི།
Tesu paṭhamo pariṇāmavāditāya kāpilapakkhikesu pakkhipitabboti. Dutiyassapi kālasaṅkaro āpajjati sabbassa sabbalakkhaṇayogato. Catutthassapi saṅkarova. Ekasseva dhammassa pavattikkhaṇe tayopi kālā samodhānaṃ gacchanti. Purimapacchimakkhaṇā hi atītānāgatā, majjhimo paccuppannoti. Tatiyassa pana avatthaññattikassa natthi saṅkaro dhammakiccena kālavavatthānato. Dhammo hi sakiccakkhaṇe paccuppanno, tato pubbe anāgato, pacchā atītoti.
ཏཏྠ ཡདི ཨཏཱིཏམྤི དྷརམཱནསབྷཱཝཏཱཡ ཨཏྠི ཨནཱགཏམྤི, ཀསྨཱ ཏཾ ཨཏཱིཏནྟི ཝུཙྩཏི ཨནཱགཏནྟི ཝཱ, ནནུ ཝུཏྟཾ ‘‘དྷམྨཀིཙྩེན ཀཱལཝཝཏྠཱནཏོ’’ཏི། ཡདི ཨེཝཾ པཙྩུཔྤནྣསྶ ཙཀྑུསྶ ཀིཾ ཀིཙྩཾ, ཨནཝསེསཔཙྩཡསམཝཱཡེ ཕལུཔྤཱདནཾ། ཨེཝཾ སཏི ཨནཱགཏསྶཔི ཙསྶ ཏེན བྷཝིཏབྦཾ ཨཏྠིབྷཱཝཏོཏི ལཀྑཎསངྐརོ སིཡཱ། ཨིདཉྩེཏྠ ཝཏྟབྦཾ, ཏེནེཝ སབྷཱཝེན སཏོ དྷམྨསྶ ཀིཙྩཾ, ཀིཙྩཀརཎེ ཀོ ཝིབནྡྷོ, ཡེན ཀདཱཙི ཀརོཏི ཀདཱཙི ན ཀརོཏི པཙྩཡསམཝཱཡབྷཱཝཏོ, ཀིཙྩསྶ སམཝཱཡཱབྷཱཝཏོཏི ཙེ? ཏཾ ན, ནིཙྩཾ ཨཏྠིབྷཱཝསྶ ཨིཙྪིཏཏྟཱ། ཏཏོ ཨེཝ ཙ ཨདྡྷུནཾ ཨཝཝཏྠཱནཾ། དྷམྨོ ཧི ཏེནེཝ སབྷཱཝེན ཝིཛྫམཱནོ ཀསྨཱ ཀདཱཙི ཨཏཱིཏོཏི ཝུཙྩཏི ཀདཱཙི ཨནཱགཏོཏི ཀཱལསྶ ཝཝཏྠཱནཾ ན སིཡཱ། ཡོ ཧི དྷམྨོ ཨཛཱཏོ, སོ ཨནཱགཏོ། ཡོ ཛཱཏོ ན ཙ ནིརུདྡྷོ, སོ པཙྩུཔྤནྣོ། ཡོ ནིརུདྡྷོ, སོ ཨཏཱིཏོ། ཨིདམེཝེཏྠ ཝཏྟབྦཾ། ཡདི ཡཐཱ ཝཏྟམཱནཾ ཨཏྠི , ཏཐཱ ཨཏཱིཏཾ ཨནཱགཏཉྩ ཨཏྠི, ཏསྶ ཏཐཱ སཏོ ཨཛཱཏཏཱ ནིརུདྡྷཏཱ ཙ ཀེན ཧོཏཱིཏི། ཏེནེཝ ཧི སབྷཱཝེན སཏོ དྷམྨསྶ ཀཐམིདཾ སིཛ྄ཛྷཏི ཨཛཱཏོཏི ཝཱ ནིརུདྡྷོཏི ཝཱ། ཀིཾ ཏསྶ པུབྦེ ནཱཧོསི, ཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨཛཱཏོཏི ཝུཙྩཏི, ཀིཉྩ པཙྪཱ ནཏྠི, ཡསྶ ཨབྷཱཝཏོ ནིརུདྡྷོཏི ཝུཙྩཏི། ཏསྨཱ སབྦཐཱཔི ཨདྡྷཏྟཡཾ ན སིཛ྄ཛྷཏི, ཡདི ཨཧུཏྭཱ སངྒཏི ཧུཏྭཱ ཙ ཝིནསྶཏཱིཏི ན སམྤཊིཙྪནྟི། ཡཾ པན ཝུཏྟཾ ‘‘སངྑཏལཀྑཎཡོགཏོ ན སསྶཏབྷཱཝཔྤསངྒོ’’ཏི, ཏཡིདཾ ཀེཝལཾ ཝཱཙཱཝཏྠུམཏྟཾ ཨུདཡཝཡཱསམྦྷཝཏོ, ཨཏྠི ཙ ནཱམ སབྦདཱ སོ དྷམྨོ, ན ཙ ནིཙྩོཏི ཀུཏོཡཾ ཝཱཙཱཡུཏྟི།
Tattha yadi atītampi dharamānasabhāvatāya atthi anāgatampi, kasmā taṃ atītanti vuccati anāgatanti vā, nanu vuttaṃ ‘‘dhammakiccena kālavavatthānato’’ti. Yadi evaṃ paccuppannassa cakkhussa kiṃ kiccaṃ, anavasesapaccayasamavāye phaluppādanaṃ. Evaṃ sati anāgatassapi cassa tena bhavitabbaṃ atthibhāvatoti lakkhaṇasaṅkaro siyā. Idañcettha vattabbaṃ, teneva sabhāvena sato dhammassa kiccaṃ, kiccakaraṇe ko vibandho, yena kadāci karoti kadāci na karoti paccayasamavāyabhāvato, kiccassa samavāyābhāvatoti ce? Taṃ na, niccaṃ atthibhāvassa icchitattā. Tato eva ca addhunaṃ avavatthānaṃ. Dhammo hi teneva sabhāvena vijjamāno kasmā kadāci atītoti vuccati kadāci anāgatoti kālassa vavatthānaṃ na siyā. Yo hi dhammo ajāto, so anāgato. Yo jāto na ca niruddho, so paccuppanno. Yo niruddho, so atīto. Idamevettha vattabbaṃ. Yadi yathā vattamānaṃ atthi , tathā atītaṃ anāgatañca atthi, tassa tathā sato ajātatā niruddhatā ca kena hotīti. Teneva hi sabhāvena sato dhammassa kathamidaṃ sijjhati ajātoti vā niruddhoti vā. Kiṃ tassa pubbe nāhosi, yassa abhāvato ajātoti vuccati, kiñca pacchā natthi, yassa abhāvato niruddhoti vuccati. Tasmā sabbathāpi addhattayaṃ na sijjhati, yadi ahutvā saṅgati hutvā ca vinassatīti na sampaṭicchanti. Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘saṅkhatalakkhaṇayogato na sassatabhāvappasaṅgo’’ti, tayidaṃ kevalaṃ vācāvatthumattaṃ udayavayāsambhavato, atthi ca nāma sabbadā so dhammo, na ca niccoti kutoyaṃ vācāyutti.
སབྷཱཝོ སབྦདཱ ཨཏྠི, ནིཙྩོ དྷམྨོ ན ཝུཙྩཏི།
Sabhāvo sabbadā atthi, nicco dhammo na vuccati;
དྷམྨོ སབྷཱཝཏོ ནཱཉྙོ, ཨཧོ དྷམྨེསུ ཀོསལཾ༎
Dhammo sabhāvato nāñño, aho dhammesu kosalaṃ.
ཡཉྩ ཝུཏྟཾ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩི རཱུཔཾ ཨཏཱིཏཱནཱགཏ’’ནྟིཨཱདིནཱ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཱནཾ ཁནྡྷབྷཱཝསྶ ཝུཏྟཏྟཱ ཨཏྠེཝཱཏི, ཝདཱམ། ཨཏཱིཏཾ བྷཱུཏཔུབྦཾ, ཨནཱགཏཾ ཡཾ སཏི པཙྩཡེ བྷཝིསྶཏི, ཏདུབྷཡསྶཔི རུཔྤནཱདིསབྷཱཝཱནཱཏིཝཏྟནཏོ རཱུཔཀྑནྡྷཱདིབྷཱཝོ ཝུཏྟོ། ཡཐཱདྷམྨསབྷཱཝཱནཱཏིཝཏྟནཏོ ཨཏཱིཏཱ དྷམྨཱ ཨནཱགཏཱ དྷམྨཱཏི, ན དྷརམཱནསབྷཱཝཏཱཡ། ཀོ ཙ ཨེཝམཱཧ ‘‘པཙྩུཔྤནྣཾ ཝིཡ ཏཾ ཨཏྠཱི’’ཏི། ཀཐཾ པནེཏཾ ཨཏྠཱིཏི? ཨཏཱིཏཱནཱགཏསབྷཱཝེན། ཨིདཾ པན ཏཝེཝ ཨུཔཊྛིཏཾ, ཀཐཾ ཏཾ ཨཏཱིཏཾ ཨནཱགཏཉྩ ཝུཙྩཏི, ཡདི ནིཙྩཀཱལཾ ཨཏྠཱིཏི།
Yañca vuttaṃ ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgata’’ntiādinā atītānāgatānaṃ khandhabhāvassa vuttattā atthevāti, vadāma. Atītaṃ bhūtapubbaṃ, anāgataṃ yaṃ sati paccaye bhavissati, tadubhayassapi ruppanādisabhāvānātivattanato rūpakkhandhādibhāvo vutto. Yathādhammasabhāvānātivattanato atītā dhammā anāgatā dhammāti, na dharamānasabhāvatāya. Ko ca evamāha ‘‘paccuppannaṃ viya taṃ atthī’’ti. Kathaṃ panetaṃ atthīti? Atītānāgatasabhāvena. Idaṃ pana taveva upaṭṭhitaṃ, kathaṃ taṃ atītaṃ anāgatañca vuccati, yadi niccakālaṃ atthīti.
ཡཾ པན ‘‘ན ཏཱཝ ཀཱལཾ ཀརོཏི, ཡཱཝ ན ཏཾ པཱཔཾ བྱནྟཱི ཧོཏཱི’’ཏི (མ॰ ནི॰ ༣.༢༥༠) སུཏྟེ ཝུཏྟཾ, ཏཾ ཡསྨིཉྩ སནྟཱནེ ཀམྨཾ ཀཏཱུཔཙིཏཾ, ཏཏྠ ཏེནཱཧིཏཾ ཏཾཕལུཔྤཱདནསམཏྠཏཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ, ན ཨཏཱིཏསྶ ཀམྨསྶ དྷརམཱནསབྷཱཝཏྟཱ། ཏཐཱ སཏི སཀེན བྷཱཝེན ཝིཛྫམཱནཾ ཀཐཾ ཏཾ ཨཏཱིཏཾ ནཱམ སིཡཱ། ཨིཏྠཉྩེཏཾ ཨེཝཾ སམྤཊིཙྪིཏབྦཾ, ཡཾ སངྑཱརཱ ཨཧུཏྭཱ སམྦྷཝནྟི, ཧུཏྭཱ པཏིཝེནྟི ཏེསཾ ཨུདཡཏོ པུབྦེ ཝཡཏོ ཙ པཙྪཱ ན ཀཱཙི ཋིཏི ནཱམ ཨཏྠི, ཡཏོ ཨཏཱིཏཱནཱགཏཾ ཨཏྠཱིཏི ཝུཙྩེཡྻ། ཏེན ཝུཏྟཾ –
Yaṃ pana ‘‘na tāva kālaṃ karoti, yāva na taṃ pāpaṃ byantī hotī’’ti (ma. ni. 3.250) sutte vuttaṃ, taṃ yasmiñca santāne kammaṃ katūpacitaṃ, tattha tenāhitaṃ taṃphaluppādanasamatthataṃ sandhāya vuttaṃ, na atītassa kammassa dharamānasabhāvattā. Tathā sati sakena bhāvena vijjamānaṃ kathaṃ taṃ atītaṃ nāma siyā. Itthañcetaṃ evaṃ sampaṭicchitabbaṃ, yaṃ saṅkhārā ahutvā sambhavanti, hutvā pativenti tesaṃ udayato pubbe vayato ca pacchā na kāci ṭhiti nāma atthi, yato atītānāgataṃ atthīti vucceyya. Tena vuttaṃ –
‘‘ཨནིདྷཱནགཏཱ བྷགྒཱ, པུཉྫོ ནཏྠི ཨནཱགཏེ།
‘‘Anidhānagatā bhaggā, puñjo natthi anāgate;
ཨུཔྤནྣཱ ཡེཔི ཏིཊྛནྟི, ཨཱརགྒེ སཱསཔཱུཔམཱ’’ཏི༎ (མཧཱནི॰ ༡༠, ༣༩)།
Uppannā yepi tiṭṭhanti, āragge sāsapūpamā’’ti. (mahāni. 10, 39);
ཡདི ཙཱནཱགཏཾ པརམཏྠཏོ སིཡཱ, ཨཧུཏྭཱ སམྦྷཝནྟཱིཏི ཝཏྟུཾ ན སཀྐཱ། པཙྩུཔྤནྣཀཱལེ ཨཧུཏྭཱ སམྦྷཝནྟཱིཏི ཙེ? ན, དྷམྨཔྤཝཏྟིམཏྟཏྟཱ ཀཱལསྶ། ཨཐ ཨཏྟནོ སབྷཱཝེན ཨཧུཏྭཱ སམྦྷཝནྟཱིཏི, སིདྡྷམེཏཾ ཨནཱགཏཾ པརམཏྠཏོ ནཏྠཱིཏི། ཡཉྩ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསཏི ཨཏཱིཏེ ཀུསལཱཀུསལསྶ ཀམྨསྶ ཨཱཡཏིཾ ཕལཾ ཀཐཾ བྷཝེཡྻཱ’’ཏི, ན ཁོ པནེཏྠ ཨཏཱིཏཀམྨཏོ ཕལུཔྤཏྟི ཨིཙྪིཏཱ, ཨཐ ཁོ ཏསྶ ཀཏཏྟཱ ཏདཱཧིཏཝིསེསཏོ སནྟཱནཏོ། ཝུཏྟཉྷེཏཾ བྷགཝཏཱ ‘‘ཀཱམཱཝཙརསྶ ཀུསལསྶ ཀམྨསྶ ཀཏཏྟཱ ཨུཔཙིཏཏྟཱ ཝིཔཱཀཾ ཙཀྑུཝིཉྙཱཎཾ ཨུཔྤནྣཾ ཧོཏཱི’’ཏི (དྷ॰ ས॰ ༤༣༡)། ཡསྶ པན ཨཏཱིཏཱནཱགཏཾ པརམཏྠཏོ ཨཏྠི, ཏསྶ ཕལཾ ནིཙྩམེཝ ཨཏྠཱིཏི ཀིཾ ཏཏྠ ཀམྨསྶ སཱམཏྠིཡཾ། ཨུཔྤཱདནེ ཙེ, སིདྡྷམིདཾ ཨཧུཏྭཱ བྷཝཏཱིཏི། ཡཾ པན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨསཏི ཨཏཱིཏཱནཱགཏེ ཀཐཾ ཏཏྠ ཉཱཎཾ པཝཏྟེཡྻཱ’’ཏི, ཡཐཱ ཏཾ ཨཱལམྦཎཾ, ཏཾ ཏཐཱ ཨཏྠི, ཀཐཉྩ ཏཾ ཨཱལམྦཎཾ, ཨཧོསི བྷཝིསྶཏི ཙཱཏི། ན ཧི ཀོཙི ཨཏཱིཏཾ ཨནུསྶརནྟོ ཨཏྠཱིཏི ཨནུསྶརཏི, ཨཐ ཁོ ཨཧོསཱིཏི། ཡཐཱ པན ཝཏྟམཱནཾ ཨཱརམྨཎཾ ཨནུབྷཱུཏཾ, ཏཐཱ ཏཾ ཨཏཱིཏཾ ཨནུསྶརཏི། ཡཐཱ ཙ ཝཏྟམཱནཾ བྷཝིསྶཏི, ཏཐཱ བུདྡྷཱདཱིཧི གཡ྄ཧཏི། ཡདི ཙ ཏཾ ཏཐེཝ ཨཏྠི, ཝཏྟམཱནམེཝ ཏཾ སིཡཱ། ཨཐ ནཏྠི, སིདྡྷཾ ‘‘ཨསནྟཾ ཉཱཎསྶ ཨཱརམྨཎཾ ཧོཏཱི’’ཏི། ཝིཛྫམཱནཾ ཝཱ ཧི ཙིཏྟསཉྙཱཏཾ ཨཝིཛྫམཱནཾ ཝཱ ཨཱརམྨཎཾ ཨེཏེསཾ ཨཏྠཱིཏི ཨཱརམྨཎཱ, ཙིཏྟཙེཏསིཀཱ, ན ཝིཛྫམཱནཾཡེཝ ཨཱརབྦྷ པཝཏྟནཏོ, ཏསྨཱ པཙྩུཔྤནྣམེཝ དྷརམཱནསབྷཱཝཾ ན ཨཏཱིཏཱནཱགཏནྟི ན ཏིཊྛཏི སབྦཏྠིཝཱདོ། ཀེཙི པན ‘‘ན ཨཏཱིཏཱདཱིནཾ ཨཏྠིཏཱཔཊིཉྙཱཡ སབྦཏྠིཝཱདཱ, ཨཐ ཁོ ཨཱཡཏནསབྦསྶ ཨཏྠིཏཱཔཊིཉྙཱཡཱ’’ཏི ཝདནྟི, ཏེསཾ མཏེན སབྦེཝ སཱསནིཀཱ སབྦཏྠིཝཱདཱ སིཡུནྟི།
Yadi cānāgataṃ paramatthato siyā, ahutvā sambhavantīti vattuṃ na sakkā. Paccuppannakāle ahutvā sambhavantīti ce? Na, dhammappavattimattattā kālassa. Atha attano sabhāvena ahutvā sambhavantīti, siddhametaṃ anāgataṃ paramatthato natthīti. Yañca vuttaṃ ‘‘asati atīte kusalākusalassa kammassa āyatiṃ phalaṃ kathaṃ bhaveyyā’’ti, na kho panettha atītakammato phaluppatti icchitā, atha kho tassa katattā tadāhitavisesato santānato. Vuttañhetaṃ bhagavatā ‘‘kāmāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppannaṃ hotī’’ti (dha. sa. 431). Yassa pana atītānāgataṃ paramatthato atthi, tassa phalaṃ niccameva atthīti kiṃ tattha kammassa sāmatthiyaṃ. Uppādane ce, siddhamidaṃ ahutvā bhavatīti. Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘asati atītānāgate kathaṃ tattha ñāṇaṃ pavatteyyā’’ti, yathā taṃ ālambaṇaṃ, taṃ tathā atthi, kathañca taṃ ālambaṇaṃ, ahosi bhavissati cāti. Na hi koci atītaṃ anussaranto atthīti anussarati, atha kho ahosīti. Yathā pana vattamānaṃ ārammaṇaṃ anubhūtaṃ, tathā taṃ atītaṃ anussarati. Yathā ca vattamānaṃ bhavissati, tathā buddhādīhi gayhati. Yadi ca taṃ tatheva atthi, vattamānameva taṃ siyā. Atha natthi, siddhaṃ ‘‘asantaṃ ñāṇassa ārammaṇaṃ hotī’’ti. Vijjamānaṃ vā hi cittasaññātaṃ avijjamānaṃ vā ārammaṇaṃ etesaṃ atthīti ārammaṇā, cittacetasikā, na vijjamānaṃyeva ārabbha pavattanato, tasmā paccuppannameva dharamānasabhāvaṃ na atītānāgatanti na tiṭṭhati sabbatthivādo. Keci pana ‘‘na atītādīnaṃ atthitāpaṭiññāya sabbatthivādā, atha kho āyatanasabbassa atthitāpaṭiññāyā’’ti vadanti, tesaṃ matena sabbeva sāsanikā sabbatthivādā siyunti.
པདསོདྷནཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Padasodhanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
སབྦམཏྠཱིཏིཀཐཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Sabbamatthītikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀ • Abhidhammapiṭaka / ཀཐཱཝཏྠུཔཱལི༹ • Kathāvatthupāḷi / ༥. སབྦམཏྠཱིཏིཀཐཱ • 5. Sabbamatthītikathā
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / པཉྩཔཀརཎ-ཨཊྛཀཐཱ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ༥. སབྦམཏྠཱིཏིཀཐཱ • 5. Sabbamatthītikathā
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / པཉྩཔཀརཎ-མཱུལཊཱིཀཱ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ༥. སབྦམཏྠཱིཏིཀཐཱ • 5. Sabbamatthītikathā