Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၅. သဗ္ဗမိတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
5. Sabbamittattheragāthāvaṇṇanā
ဇနော ဇနမ္ဟိ သမ္ဗဒ္ဓောတိ အာယသ္မတော သဗ္ဗမိတ္တတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဒ္ဝာနဝုတေ ကပ္ပေ တိသ္သသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ နေသာဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝနစာရိကော ဟုတ္ဝာ ဝနေ မိဂေ ဝဓိတ္ဝာ မံသံ ခာဒန္တော ဇီဝတိ။ အထသ္သ ဘဂဝာ အနုဂ္ဂဏ္ဟနတ္ထံ ဝသနဋ္ဌာနသမီပေ တီဏိ ပဒစေတိယာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ ပက္ကာမိ။ သော အတီတကာလေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု ကတပရိစယတ္တာ စက္ကင္ကိတာနိ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ကောရဏ္ဍပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ ကတ္ဝာ တေန ပုညကမ္မေန တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိနဂရေ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, သဗ္ဗမိတ္တောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟဏေ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဝသ္သံ ဥပဂန္တ္ဝာ ဝုဋ္ဌဝသ္သော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတုံ သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ မာဂဝိကေဟိ ဩဍ္ဍိတေ ပာသေ မိဂပောတကံ ဗဒ္ဓံ အဒ္ဒသ။ မာတာ ပနသ္သ မိဂီ ပာသံ အပ္ပဝိဋ္ဌာပိ ပုတ္တသိနေဟေန ဒူရံ န ဂစ္ဆတိ, မရဏဘယေန ပာသသမီပမ္ပိ န ဥပဂစ္ဆတိ မိဂပောတကော စ ဘီတော ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တေန္တော ကရုဏံ ဝိလပတိ, တံ ဒိသ္ဝာ ထေရော , ‘‘အဟော သတ္တာနံ သ္နေဟဟေတုကံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဂစ္ဆန္တော တတော ပရံ သမ္ဗဟုလေ စောရေ ဧကံ ပုရိသံ ဇီဝဂာဟံ ဂဟေတ္ဝာ ပလာလဝေဏိယာ သရီရံ ဝေဌေတ္ဝာ ဈာပေန္တေ, တဉ္စ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝန္တံ ဒိသ္ဝာ တဒုဘယံ နိသ္သာယ သဉ္ဇာတသံဝေဂော တေသံ စောရာနံ သုဏန္တာနံယေဝ –
Jano janamhi sambaddhoti āyasmato sabbamittattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito dvānavute kappe tissassa bhagavato kāle nesādakule nibbattitvā vanacāriko hutvā vane mige vadhitvā maṃsaṃ khādanto jīvati. Athassa bhagavā anuggaṇhanatthaṃ vasanaṭṭhānasamīpe tīṇi padacetiyāni dassetvā pakkāmi. So atītakāle sammāsambuddhesu kataparicayattā cakkaṅkitāni disvā pasannamānaso koraṇḍapupphehi pūjaṃ katvā tena puññakammena tāvatiṃsabhavane nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthinagare brāhmaṇakule nibbatti, sabbamittotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto vassaṃ upagantvā vuṭṭhavasso bhagavantaṃ vandituṃ sāvatthiṃ gacchanto antarāmagge māgavikehi oḍḍite pāse migapotakaṃ baddhaṃ addasa. Mātā panassa migī pāsaṃ appaviṭṭhāpi puttasinehena dūraṃ na gacchati, maraṇabhayena pāsasamīpampi na upagacchati migapotako ca bhīto ito cito ca parivattento karuṇaṃ vilapati, taṃ disvā thero , ‘‘aho sattānaṃ snehahetukaṃ dukkha’’nti gacchanto tato paraṃ sambahule core ekaṃ purisaṃ jīvagāhaṃ gahetvā palālaveṇiyā sarīraṃ veṭhetvā jhāpente, tañca mahāviravaṃ viravantaṃ disvā tadubhayaṃ nissāya sañjātasaṃvego tesaṃ corānaṃ suṇantānaṃyeva –
၁၄၉.
149.
‘‘ဇနော ဇနမ္ဟိ သမ္ဗဒ္ဓော၊ ဇနမေဝသ္သိတော ဇနော။
‘‘Jano janamhi sambaddho, janamevassito jano;
ဇနော ဇနေန ဟေဌီယတိ၊ ဟေဌေတိ စ ဇနော ဇနံ။
Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano janaṃ.
၁၅၀.
150.
‘‘ကော ဟိ တသ္သ ဇနေနတ္ထော၊ ဇနေန ဇနိတေန ဝာ။
‘‘Ko hi tassa janenattho, janena janitena vā;
ဇနံ ဩဟာယ ဂစ္ဆံ တံ၊ ဟေဌယိတ္ဝာ ဗဟုံ ဇန’’န္တိ။ – ဂာထာဒ္ဝယံ အဘာသိ။
Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ jana’’nti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
တတ္ထ ဇနောတိ အန္ဓဗာလဇနော။ ဇနမ္ဟီတိ အညေ ဇနေ။ သမ္ဗဒ္ဓောတိ တဏ္ဟာဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓော။ ‘‘အယံ မေ ပုတ္တော, မာတာ’’တိအာဒိနာ ပဋိဗဒ္ဓော။ အယမေဝ ဝာ ပာဌော, ‘‘ဣမေ မံ ပောသေန္တိ, အဟံ ဣမေ နိသ္သာယ ဇီဝာမီ’’တိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ အတ္ထော။ ဇနမေဝသ္သိတော ဇနောတိ ‘‘အယံ မေ ပုတ္တော, ဓီတာ’’တိအာဒိနာ အညမေဝ ဇနံ အညော ဇနော အသ္သိတော တဏ္ဟာယ အလ္လီနော ပရိဂ္ဂယ္ဟ ဌိတော။ ဇနော ဇနေန ဟေဌီယတိ, ဟေဌေတိ စ ဇနော ဇနန္တိ ကမ္မသ္သကတာယ ယထာဘူတာဝဗောဓသ္သ စ အဘာဝတော အဇ္ဈုပေက္ခနံ အကတ္ဝာ လောဘဝသေန ယထာ ဇနော ဇနံ အသ္သိတော, ဧဝံ ဒောသဝသေန ဇနော ဇနေန ဟေဌီယတိ ဝိဗာဓီယတိ။ ‘‘တယိဒံ မယ္ဟံဝ ဥပရိ ဟေဌနဖလဝသေန ပရိပတိသ္သတီ’’တိ အဇာနန္တော ဟေဌေတိ စ ဇနော ဇနံ။
Tattha janoti andhabālajano. Janamhīti aññe jane. Sambaddhoti taṇhābandhanena baddho. ‘‘Ayaṃ me putto, mātā’’tiādinā paṭibaddho. Ayameva vā pāṭho, ‘‘ime maṃ posenti, ahaṃ ime nissāya jīvāmī’’ti paṭibaddhacittoti attho. Janamevassito janoti ‘‘ayaṃ me putto, dhītā’’tiādinā aññameva janaṃ añño jano assito taṇhāya allīno pariggayha ṭhito. Jano janena heṭhīyati, heṭheti ca jano jananti kammassakatāya yathābhūtāvabodhassa ca abhāvato ajjhupekkhanaṃ akatvā lobhavasena yathā jano janaṃ assito, evaṃ dosavasena jano janena heṭhīyati vibādhīyati. ‘‘Tayidaṃ mayhaṃva upari heṭhanaphalavasena paripatissatī’’ti ajānanto heṭheti ca jano janaṃ.
ကော ဟိ တသ္သ ဇနေနတ္ထောတိ တသ္သ အညဇနသ္သ အညေန ဇနေန တဏ္ဟာဝသေန အသ္သိတေန ဒောသဝသေန ဟေဌိတေန ဝာ ကော အတ္ထော။ ဇနေန ဇနိတေန ဝာတိ မာတာပိတာ ဟုတ္ဝာ တေန အညေန ဇနေန ဇနိတေန ဝာ ကော အတ္ထော။ ဇနံ ဩဟာယ ဂစ္ဆံ တံ, ဟေဌယိတ္ဝာ ဗဟုံ ဇနန္တိ ယသ္မာ သံသာရေ စရတော ဇနသ္သ အယမေဝာနုရူပာ ပဋိပတ္တိ, တသ္မာ တံ ဇနံ, တသ္သ စ ဗာဓိကာ ယာ သာ တဏ္ဟာ စ, ယော စ သော ဒောသော ဧဝ ဗဟုံ ဇနံ ဗာဓယိတ္ဝာ ဌိတော, တဉ္စ ဩဟာယ သဗ္ဗသော ပဟာယ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဂစ္ဆံ, တေဟိ အနုပဒ္ဒုတံ ဌာနံ ဂစ္ဆေယ္ယံ ပာပုဏေယ္ယန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပန ဝတ္ဝာ ထေရော တာဝဒေဝ ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ အရဟတ္တမပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၅၀.၁၅-၂၄) –
Ko hi tassa janenatthoti tassa aññajanassa aññena janena taṇhāvasena assitena dosavasena heṭhitena vā ko attho. Janena janitena vāti mātāpitā hutvā tena aññena janena janitena vā ko attho. Janaṃ ohāya gacchaṃ taṃ, heṭhayitvā bahuṃ jananti yasmā saṃsāre carato janassa ayamevānurūpā paṭipatti, tasmā taṃ janaṃ, tassa ca bādhikā yā sā taṇhā ca, yo ca so doso eva bahuṃ janaṃ bādhayitvā ṭhito, tañca ohāya sabbaso pahāya pariccajitvā gacchaṃ, tehi anupaddutaṃ ṭhānaṃ gaccheyyaṃ pāpuṇeyyanti attho. Evaṃ pana vatvā thero tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattamapāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.15-24) –
‘‘ဝနကမ္မိကော ပုရေ အာသိံ၊ ပိတုမာတုမတေနဟံ။
‘‘Vanakammiko pure āsiṃ, pitumātumatenahaṃ;
ပသုမာရေန ဇီဝာမိ၊ ကုသလံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
Pasumārena jīvāmi, kusalaṃ me na vijjati.
‘‘မမ အာသယသာမန္တာ၊ တိသ္သော လောကဂ္ဂနာယကော။
‘‘Mama āsayasāmantā, tisso lokagganāyako;
ပဒာနိ တီဏိ ဒသ္သေသိ၊ အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ။
Padāni tīṇi dassesi, anukampāya cakkhumā.
‘‘အက္ကန္တေ စ ပဒေ ဒိသ္ဝာ၊ တိသ္သနာမသ္သ သတ္ထုနော။
‘‘Akkante ca pade disvā, tissanāmassa satthuno;
ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ ပဒေ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။
Haṭṭho haṭṭhena cittena, pade cittaṃ pasādayiṃ.
‘‘ကောရဏ္ဍံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသ္ဝာ၊ ပာဒပံ ဓရဏီရုဟံ။
‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, pādapaṃ dharaṇīruhaṃ;
သကောသကံ ဂဟေတ္ဝာန၊ ပဒသေဋ္ဌမပူဇယိံ။
Sakosakaṃ gahetvāna, padaseṭṭhamapūjayiṃ.
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ။
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ဇဟိတ္ဝာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ။
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;
ကောရဏ္ဍကဆဝိ ဟောမိ၊ သုပ္ပဘာသော ဘဝာမဟံ။
Koraṇḍakachavi homi, suppabhāso bhavāmahaṃ.
‘‘ဒ္ဝေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒာ။
‘‘Dvenavute ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပဒပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, padapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
တေ ပန စောရာ ထေရသ္သ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ သံဝေဂဇာတာ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇိံသူတိ။
Te pana corā therassa santike dhammaṃ sutvā saṃvegajātā pabbajitvā dhammānudhammaṃ paṭipajjiṃsūti.
သဗ္ဗမိတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sabbamittattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၅. သဗ္ဗမိတ္တတ္ထေရဂာထာ • 5. Sabbamittattheragāthā