| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೧೪೯. ಸಬ್ಬನೀಲಿಕಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ
149. Sabbanīlikādipaṭikkhepakathā
೨೪೬. ಸಬ್ಬಾವ ನೀಲಿಕಾತಿ ಸಬ್ಬಾವ ಉಪಾಹನಾಯೋ ನೀಲಿಕಾ, ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ನೀಲಮೇತಾಸನ್ತಿ ಸಬ್ಬನೀಲಿಕಾತಿಪಿ ಕಾತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಚಾತಿ ತೇಸು ನೀಲಿಕಾದೀಸು ಚ। ಉಮ್ಮಾರಪುಪ್ಫಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ವಿಯ ವಣ್ಣೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಉಮ್ಮಾರಪುಪ್ಫವಣ್ಣಾ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕವಣ್ಣಾತಿ ಏತ್ಥ ಅದ್ದೋತಿ ಅಲ್ಲೋ। ಅರಿಟ್ಠೋತಿ ಫೇಣಿಲರುಕ್ಖೋ ವಾ ಕಾಕೋ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಅದ್ದೋ ಅಲ್ಲೋ ಅರಿಟ್ಠೋ ಫೇಣಿಲರುಕ್ಖೋ, ಕಾಕೋ ವಾತಿ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠೋ, ತದೇವ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕೋ, ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕಸ್ಸ ವಣ್ಣೋ ವಿಯ ವಣ್ಣೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕವಣ್ಣಾ । ಏತಾಸೂತಿ ಸಬ್ಬನೀಲಿಕಾದೀಸು। ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಮಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನಾಪೀತಿ ಪಿಸದ್ದೋ ಸಮ್ಭಾವನೇ। ಸಬ್ಬನೀಲಾದಿಕೇ ಭಿನ್ನೇ ಕಾ ನಾಮ ಕಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
246.Sabbāva nīlikāti sabbāva upāhanāyo nīlikā, sabbaṭṭhānesu nīlametāsanti sabbanīlikātipi kātabbo. Tattha cāti tesu nīlikādīsu ca. Ummārapupphassa vaṇṇo viya vaṇṇo etissāti ummārapupphavaṇṇā. Evaṃ sesesupi. Addāriṭṭhakavaṇṇāti ettha addoti allo. Ariṭṭhoti pheṇilarukkho vā kāko vā, tasmā addo allo ariṭṭho pheṇilarukkho, kāko vāti addāriṭṭho, tadeva addāriṭṭhako, addāriṭṭhakassa vaṇṇo viya vaṇṇo etissāti addāriṭṭhakavaṇṇā . Etāsūti sabbanīlikādīsu. Puñchitvāti parimajjitvā. Appamattakenāpīti pisaddo sambhāvane. Sabbanīlādike bhinne kā nāma kathāti attho.
‘‘ಯಾಸಂ ವದ್ಧಾಯೇವ ನೀಲಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನೀಲಕಾ ವದ್ಧಿಕಾ ಏತಾಸನ್ತಿ ನೀಲಕವದ್ಧಿಕಾತಿ ಛಟ್ಠೀಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವದ್ಧಿಕಾತಿ ಚ ನದ್ಧಿ। ಸಾ ಹಿ ಉಪಾಹನತಲತೋ ವದ್ಧಯತೀತಿ ವದ್ಧಿಕಾತಿ ಚ ಉಪಾಹನತಲಂ ಬನ್ಧತಿ ಇಮಾಯಾತಿ ವದ್ಧಿಕಾತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಪೀತಕವದ್ಧಿಕಾದೀಸು। ಏತಾಯೋಪೀತಿ ನೀಲಕವದ್ಧಿಕಾದಿಕಾ ಉಪಾಹನಾಯೋಪಿ। ತಲೇತಿ ಉಪಾಹನಾಯ ತಲೇ। ‘‘ಖಲ್ಲಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಖಲ್ಲಕೇನ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಾತಿ ಖಲ್ಲಕಬದ್ಧಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯೋನಕಉಪಾಹನಾತಿ ಯೋನಕಜಾತೀನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಉಪಾಹನಾ। ಪಲಿಗುಣ್ಠೇತ್ವಾತಿ ಪರಿಸಮನ್ತತೋ ವೇಠೇತ್ವಾ। ‘‘ಉಪರಿ…ಪೇ॰… ಜಙ್ಘ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಟಬದ್ಧತೋ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೂಲಪಿಚುನಾತಿ ತೂಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಿಚುನಾ। ‘‘ತಿತ್ತಿರಪತ್ತಸದಿಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತಿತ್ತಿರಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ವಿಯ ತಿತ್ತಿರಪತ್ತಿಕಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಿತ್ತಿರೋತಿ ಚ ಏಕೋ ಸಕುಣವಿಸೇಸೋ। ಕಣ್ಣಿಕಟ್ಠಾನೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ವದ್ಧಿಕಾನಂ ಏಕತೋ ಸಮಾಗಮಟ್ಠಾನೇ। ‘‘ಮೇಣ್ಡ…ಪೇ॰… ಕತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮೇಣ್ಡಸ್ಸ ವಿಸಾಣೇನ ಸದಿಸಾ ವದ್ಧಿಕಾ ಏತಾಸನ್ತಿ ಮೇಣ್ಡವಿಸಾಣವದ್ಧಿಕಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಥೇವಾತಿ ಯಥಾ ಮೇಣ್ಡಅಜಸಿಙ್ಗಸಣ್ಠಾನೇ ವದ್ಧೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತಾ, ತಥೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ವಿಚ್ಛಿಕಾ…ಪೇ॰… ಕತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಚ್ಛಿಕಾಯ ಅಳೋ ವಿಚ್ಛಿಕಾಳೋ, ಸೋ ವಿಯ ವದ್ಧಿಕಾ ಏತಾಸನ್ತಿ ವಿಚ್ಛಿಕಾಳಿಕಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಳಸದ್ದೋ ‘‘ಅಳಚ್ಛಿನ್ನೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾವ॰ ೧೧೯) ಅಙ್ಗುಟ್ಠವಾಚಕೋ, ಇಧ ಪನ ನಙ್ಗುಟ್ಠವಾಚಕೋ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಙ್ಗುಟ್ಠಸಣ್ಠಾನೇ’’ತಿ। ತಲೇಸೂತಿ ಉಪಾಹನಾಯ ತಲೇಸು। ‘‘ಮೋರ…ಪೇ॰… ಸಿಬ್ಬಿಕಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮೋರಪಿಞ್ಛೇಹಿ ಪರಿಸಮನ್ತತೋ, ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಾ ಸಿಬ್ಬಿತಾ ಮೋರಪಿಞ್ಛಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚಿತ್ರಾ ಉಪಾಹನಾಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಚಿತ್ರಸದ್ದೋ ವಿಚಿತ್ರತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಚಿತ್ರಾ’’ತಿ। ಏತಾಸೂತಿ ಖಲ್ಲಕಬದ್ಧಾದೀಸು। ವಳಞ್ಜೇತಬ್ಬಾತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಾ। ವಳಜಿ ಪರಿಭೋಗೇತಿ ಧಾತುಪಾಠೋ (ಸದ್ದನೀತಿಧಾತುಮಾಲಾಯಂ ೧೫ ಜಕಾರನ್ತಧಾತು)। ತಾಲುಜೋ ತತಿಯೋ। ತೇಸು ಪನಾತಿ ಖಲ್ಲಕಾದೀಸು ಪನ। ಸತಿ ಸನ್ತೇಸೂತಿ ಯೋಜನಾ। ಸೀಹಚಮ್ಮೇನ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಾತಿ ಸೀಹಚಮ್ಮಪರಿಕ್ಖತಾತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪರಿಯನ್ತೇಸೂ’’ತಿಆದಿ। ಪಕ್ಖಿಬಿಳಾಲೋತಿ ತುಲಿಯೋ। ಸೋ ಹಿ ಪಕ್ಖಯುತ್ತತ್ತಾ ಚ ಬಿಳಾಲಮುಖಸದಿಸಮುಖತ್ತಾ ಚ ಪಕ್ಖಿಬಿಳಾಲೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಮಿನಾ ಲುವಕಚಮ್ಮಪರಿಕ್ಖತಾತಿ ಏತ್ಥ ಲುವಕಸದ್ದೋ ಪಕ್ಖಿಬಿಳಾಲಪರಿಯಾಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಉಲೂಕಚಮ್ಮಪರಿಕ್ಖತಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಏತಾಸುಪೀತಿ ಸೀಹಚಮ್ಮಪರಿಕ್ಖತಾದೀಸುಪಿ। ಯಾ ಕಾಚಿ ಉಪಾಹನಾಯೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
‘‘Yāsaṃ vaddhāyeva nīlā’’ti iminā nīlakā vaddhikā etāsanti nīlakavaddhikāti chaṭṭhībāhiratthasamāsaṃ dasseti. Vaddhikāti ca naddhi. Sā hi upāhanatalato vaddhayatīti vaddhikāti ca upāhanatalaṃ bandhati imāyāti vaddhikāti ca vuccati. Sabbatthāti sabbesu pītakavaddhikādīsu. Etāyopīti nīlakavaddhikādikā upāhanāyopi. Taleti upāhanāya tale. ‘‘Khallakaṃ bandhitvā’’ti iminā khallakena bandhitabbāti khallakabaddhāti vacanatthaṃ dasseti. Yonakaupāhanāti yonakajātīnaṃ manussānaṃ upāhanā. Paliguṇṭhetvāti parisamantato veṭhetvā. ‘‘Upari…pe… jaṅgha’’nti iminā puṭabaddhato visesaṃ dasseti. Tūlapicunāti tūlasaṅkhātena picunā. ‘‘Tittirapattasadisā’’ti iminā tittirassa pattaṃ viya tittirapattikāti vacanatthaṃ dasseti. Tittiroti ca eko sakuṇaviseso. Kaṇṇikaṭṭhāneti dvinnaṃ vaddhikānaṃ ekato samāgamaṭṭhāne. ‘‘Meṇḍa…pe… katā’’ti iminā meṇḍassa visāṇena sadisā vaddhikā etāsanti meṇḍavisāṇavaddhikāti vacanatthaṃ dasseti. Tathevāti yathā meṇḍaajasiṅgasaṇṭhāne vaddhe yojetvā katā, tathevāti attho. ‘‘Vicchikā…pe… katā’’ti iminā vicchikāya aḷo vicchikāḷo, so viya vaddhikā etāsanti vicchikāḷikāti vacanatthaṃ dasseti. Aḷasaddo ‘‘aḷacchinno’’tiādīsu (mahāva. 119) aṅguṭṭhavācako, idha pana naṅguṭṭhavācako, tasmā vuttaṃ ‘‘naṅguṭṭhasaṇṭhāne’’ti. Talesūti upāhanāya talesu. ‘‘Mora…pe… sibbikā’’ti iminā morapiñchehi parisamantato, parikkhipitvā vā sibbitā morapiñchaparisibbitāti vacanatthaṃ dasseti. Citrā upāhanāyoti ettha citrasaddo vicitratthoti āha ‘‘vicitrā’’ti. Etāsūti khallakabaddhādīsu. Vaḷañjetabbāti paribhuñjitabbā. Vaḷaji paribhogeti dhātupāṭho (saddanītidhātumālāyaṃ 15 jakārantadhātu). Tālujo tatiyo. Tesu panāti khallakādīsu pana. Sati santesūti yojanā. Sīhacammena parikkhipitabbāti sīhacammaparikkhatāti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘pariyantesū’’tiādi. Pakkhibiḷāloti tuliyo. So hi pakkhayuttattā ca biḷālamukhasadisamukhattā ca pakkhibiḷāloti vuccati. Iminā luvakacammaparikkhatāti ettha luvakasaddo pakkhibiḷālapariyāyoti dasseti. ‘‘Ulūkacammaparikkhatā’’tipi pāṭho. Etāsupīti sīhacammaparikkhatādīsupi. Yā kāci upāhanāyoti sambandho.
೨೪೭. ಓಮುಕ್ಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅವತ್ಯೂಪಸಗ್ಗಸ್ಸ ವಿಯೋಗತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಪನೀತ’’ನ್ತಿ। ಪುರಾಣಂ ಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
247.Omukkanti ettha avatyūpasaggassa viyogatthaṃ dassento āha ‘‘paṭimuñcitvā apanīta’’nti. Purāṇaṃ guṇaṅguṇūpāhananti attho.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi
೧೪೯. ಸಬ್ಬನೀಲಿಕಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ • 149. Sabbanīlikādipaṭikkhepo
೧೫೦. ಓಮುಕ್ಕಗುಣಙ್ಗುಣೂಪಾಹನಾನುಜಾನನಾ • 150. Omukkaguṇaṅguṇūpāhanānujānanā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಸಬ್ಬನೀಲಿಕಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಸಬ್ಬನೀಲಿಕಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಸಬ್ಬನೀಲಿಕಾದಿಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ದಿಗುಣಾದಿಉಪಾಹನಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Diguṇādiupāhanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
