| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੧੪੯. ਸਬ੍ਬਨੀਲਿਕਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾ
149. Sabbanīlikādipaṭikkhepakathā
੨੪੬. ਸਬ੍ਬਾવ ਨੀਲਿਕਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾવ ਉਪਾਹਨਾਯੋ ਨੀਲਿਕਾ, ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਨੀਲਮੇਤਾਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਨੀਲਿਕਾਤਿਪਿ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਚਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨੀਲਿਕਾਦੀਸੁ ਚ। ਉਮ੍ਮਾਰਪੁਪ੍ਫਸ੍ਸ વਣ੍ਣੋ વਿਯ વਣ੍ਣੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਉਮ੍ਮਾਰਪੁਪ੍ਫવਣ੍ਣਾ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਅਦ੍ਦਾਰਿਟ੍ਠਕવਣ੍ਣਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਦ੍ਦੋਤਿ ਅਲ੍ਲੋ। ਅਰਿਟ੍ਠੋਤਿ ਫੇਣਿਲਰੁਕ੍ਖੋ વਾ ਕਾਕੋ વਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਦ੍ਦੋ ਅਲ੍ਲੋ ਅਰਿਟ੍ਠੋ ਫੇਣਿਲਰੁਕ੍ਖੋ, ਕਾਕੋ વਾਤਿ ਅਦ੍ਦਾਰਿਟ੍ਠੋ, ਤਦੇવ ਅਦ੍ਦਾਰਿਟ੍ਠਕੋ, ਅਦ੍ਦਾਰਿਟ੍ਠਕਸ੍ਸ વਣ੍ਣੋ વਿਯ વਣ੍ਣੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਅਦ੍ਦਾਰਿਟ੍ਠਕવਣ੍ਣਾ । ਏਤਾਸੂਤਿ ਸਬ੍ਬਨੀਲਿਕਾਦੀਸੁ। ਪੁਞ੍ਛਿਤ੍વਾਤਿ ਪਰਿਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ। ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਨਾਪੀਤਿ ਪਿਸਦ੍ਦੋ ਸਮ੍ਭਾવਨੇ। ਸਬ੍ਬਨੀਲਾਦਿਕੇ ਭਿਨ੍ਨੇ ਕਾ ਨਾਮ ਕਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
246.Sabbāva nīlikāti sabbāva upāhanāyo nīlikā, sabbaṭṭhānesu nīlametāsanti sabbanīlikātipi kātabbo. Tattha cāti tesu nīlikādīsu ca. Ummārapupphassa vaṇṇo viya vaṇṇo etissāti ummārapupphavaṇṇā. Evaṃ sesesupi. Addāriṭṭhakavaṇṇāti ettha addoti allo. Ariṭṭhoti pheṇilarukkho vā kāko vā, tasmā addo allo ariṭṭho pheṇilarukkho, kāko vāti addāriṭṭho, tadeva addāriṭṭhako, addāriṭṭhakassa vaṇṇo viya vaṇṇo etissāti addāriṭṭhakavaṇṇā . Etāsūti sabbanīlikādīsu. Puñchitvāti parimajjitvā. Appamattakenāpīti pisaddo sambhāvane. Sabbanīlādike bhinne kā nāma kathāti attho.
‘‘ਯਾਸਂ વਦ੍ਧਾਯੇવ ਨੀਲਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨੀਲਕਾ વਦ੍ਧਿਕਾ ਏਤਾਸਨ੍ਤਿ ਨੀਲਕવਦ੍ਧਿਕਾਤਿ ਛਟ੍ਠੀਬਾਹਿਰਤ੍ਥਸਮਾਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। વਦ੍ਧਿਕਾਤਿ ਚ ਨਦ੍ਧਿ। ਸਾ ਹਿ ਉਪਾਹਨਤਲਤੋ વਦ੍ਧਯਤੀਤਿ વਦ੍ਧਿਕਾਤਿ ਚ ਉਪਾਹਨਤਲਂ ਬਨ੍ਧਤਿ ਇਮਾਯਾਤਿ વਦ੍ਧਿਕਾਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਪੀਤਕવਦ੍ਧਿਕਾਦੀਸੁ। ਏਤਾਯੋਪੀਤਿ ਨੀਲਕવਦ੍ਧਿਕਾਦਿਕਾ ਉਪਾਹਨਾਯੋਪਿ। ਤਲੇਤਿ ਉਪਾਹਨਾਯ ਤਲੇ। ‘‘ਖਲ੍ਲਕਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਖਲ੍ਲਕੇਨ ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਖਲ੍ਲਕਬਦ੍ਧਾਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯੋਨਕਉਪਾਹਨਾਤਿ ਯੋਨਕਜਾਤੀਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਾਹਨਾ। ਪਲਿਗੁਣ੍ਠੇਤ੍વਾਤਿ ਪਰਿਸਮਨ੍ਤਤੋ વੇਠੇਤ੍વਾ। ‘‘ਉਪਰਿ…ਪੇ॰… ਜਙ੍ਘ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪੁਟਬਦ੍ਧਤੋ વਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੂਲਪਿਚੁਨਾਤਿ ਤੂਲਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਿਚੁਨਾ। ‘‘ਤਿਤ੍ਤਿਰਪਤ੍ਤਸਦਿਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਿਤ੍ਤਿਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ વਿਯ ਤਿਤ੍ਤਿਰਪਤ੍ਤਿਕਾਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਿਤ੍ਤਿਰੋਤਿ ਚ ਏਕੋ ਸਕੁਣવਿਸੇਸੋ। ਕਣ੍ਣਿਕਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਦ੍ਧਿਕਾਨਂ ਏਕਤੋ ਸਮਾਗਮਟ੍ਠਾਨੇ। ‘‘ਮੇਣ੍ਡ…ਪੇ॰… ਕਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮੇਣ੍ਡਸ੍ਸ વਿਸਾਣੇਨ ਸਦਿਸਾ વਦ੍ਧਿਕਾ ਏਤਾਸਨ੍ਤਿ ਮੇਣ੍ਡવਿਸਾਣવਦ੍ਧਿਕਾਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥੇવਾਤਿ ਯਥਾ ਮੇਣ੍ਡਅਜਸਿਙ੍ਗਸਣ੍ਠਾਨੇ વਦ੍ਧੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਕਤਾ, ਤਥੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘વਿਚ੍ਛਿਕਾ…ਪੇ॰… ਕਤਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ વਿਚ੍ਛਿਕਾਯ ਅਲ਼ੋ વਿਚ੍ਛਿਕਾਲ਼ੋ, ਸੋ વਿਯ વਦ੍ਧਿਕਾ ਏਤਾਸਨ੍ਤਿ વਿਚ੍ਛਿਕਾਲ਼ਿਕਾਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਲ਼ਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਅਲ਼ਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮਹਾવ॰ ੧੧੯) ਅਙ੍ਗੁਟ੍ਠવਾਚਕੋ, ਇਧ ਪਨ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠવਾਚਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਸਣ੍ਠਾਨੇ’’ਤਿ। ਤਲੇਸੂਤਿ ਉਪਾਹਨਾਯ ਤਲੇਸੁ। ‘‘ਮੋਰ…ਪੇ॰… ਸਿਬ੍ਬਿਕਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਮੋਰਪਿਞ੍ਛੇਹਿ ਪਰਿਸਮਨ੍ਤਤੋ, ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વਾ ਸਿਬ੍ਬਿਤਾ ਮੋਰਪਿਞ੍ਛਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤਾਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਚਿਤ੍ਰਾ ਉਪਾਹਨਾਯੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਰਸਦ੍ਦੋ વਿਚਿਤ੍ਰਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਚਿਤ੍ਰਾ’’ਤਿ। ਏਤਾਸੂਤਿ ਖਲ੍ਲਕਬਦ੍ਧਾਦੀਸੁ। વਲ਼ਞ੍ਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਾ। વਲ਼ਜਿ ਪਰਿਭੋਗੇਤਿ ਧਾਤੁਪਾਠੋ (ਸਦ੍ਦਨੀਤਿਧਾਤੁਮਾਲਾਯਂ ੧੫ ਜਕਾਰਨ੍ਤਧਾਤੁ)। ਤਾਲੁਜੋ ਤਤਿਯੋ। ਤੇਸੁ ਪਨਾਤਿ ਖਲ੍ਲਕਾਦੀਸੁ ਪਨ। ਸਤਿ ਸਨ੍ਤੇਸੂਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਸੀਹਚਮ੍ਮੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਸੀਹਚਮ੍ਮਪਰਿਕ੍ਖਤਾਤਿ વਚਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਪਕ੍ਖਿਬਿਲ਼ਾਲੋਤਿ ਤੁਲਿਯੋ। ਸੋ ਹਿ ਪਕ੍ਖਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚ ਬਿਲ਼ਾਲਮੁਖਸਦਿਸਮੁਖਤ੍ਤਾ ਚ ਪਕ੍ਖਿਬਿਲ਼ਾਲੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਲੁવਕਚਮ੍ਮਪਰਿਕ੍ਖਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲੁવਕਸਦ੍ਦੋ ਪਕ੍ਖਿਬਿਲ਼ਾਲਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਉਲੂਕਚਮ੍ਮਪਰਿਕ੍ਖਤਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਏਤਾਸੁਪੀਤਿ ਸੀਹਚਮ੍ਮਪਰਿਕ੍ਖਤਾਦੀਸੁਪਿ। ਯਾ ਕਾਚਿ ਉਪਾਹਨਾਯੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
‘‘Yāsaṃ vaddhāyeva nīlā’’ti iminā nīlakā vaddhikā etāsanti nīlakavaddhikāti chaṭṭhībāhiratthasamāsaṃ dasseti. Vaddhikāti ca naddhi. Sā hi upāhanatalato vaddhayatīti vaddhikāti ca upāhanatalaṃ bandhati imāyāti vaddhikāti ca vuccati. Sabbatthāti sabbesu pītakavaddhikādīsu. Etāyopīti nīlakavaddhikādikā upāhanāyopi. Taleti upāhanāya tale. ‘‘Khallakaṃ bandhitvā’’ti iminā khallakena bandhitabbāti khallakabaddhāti vacanatthaṃ dasseti. Yonakaupāhanāti yonakajātīnaṃ manussānaṃ upāhanā. Paliguṇṭhetvāti parisamantato veṭhetvā. ‘‘Upari…pe… jaṅgha’’nti iminā puṭabaddhato visesaṃ dasseti. Tūlapicunāti tūlasaṅkhātena picunā. ‘‘Tittirapattasadisā’’ti iminā tittirassa pattaṃ viya tittirapattikāti vacanatthaṃ dasseti. Tittiroti ca eko sakuṇaviseso. Kaṇṇikaṭṭhāneti dvinnaṃ vaddhikānaṃ ekato samāgamaṭṭhāne. ‘‘Meṇḍa…pe… katā’’ti iminā meṇḍassa visāṇena sadisā vaddhikā etāsanti meṇḍavisāṇavaddhikāti vacanatthaṃ dasseti. Tathevāti yathā meṇḍaajasiṅgasaṇṭhāne vaddhe yojetvā katā, tathevāti attho. ‘‘Vicchikā…pe… katā’’ti iminā vicchikāya aḷo vicchikāḷo, so viya vaddhikā etāsanti vicchikāḷikāti vacanatthaṃ dasseti. Aḷasaddo ‘‘aḷacchinno’’tiādīsu (mahāva. 119) aṅguṭṭhavācako, idha pana naṅguṭṭhavācako, tasmā vuttaṃ ‘‘naṅguṭṭhasaṇṭhāne’’ti. Talesūti upāhanāya talesu. ‘‘Mora…pe… sibbikā’’ti iminā morapiñchehi parisamantato, parikkhipitvā vā sibbitā morapiñchaparisibbitāti vacanatthaṃ dasseti. Citrā upāhanāyoti ettha citrasaddo vicitratthoti āha ‘‘vicitrā’’ti. Etāsūti khallakabaddhādīsu. Vaḷañjetabbāti paribhuñjitabbā. Vaḷaji paribhogeti dhātupāṭho (saddanītidhātumālāyaṃ 15 jakārantadhātu). Tālujo tatiyo. Tesu panāti khallakādīsu pana. Sati santesūti yojanā. Sīhacammena parikkhipitabbāti sīhacammaparikkhatāti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘pariyantesū’’tiādi. Pakkhibiḷāloti tuliyo. So hi pakkhayuttattā ca biḷālamukhasadisamukhattā ca pakkhibiḷāloti vuccati. Iminā luvakacammaparikkhatāti ettha luvakasaddo pakkhibiḷālapariyāyoti dasseti. ‘‘Ulūkacammaparikkhatā’’tipi pāṭho. Etāsupīti sīhacammaparikkhatādīsupi. Yā kāci upāhanāyoti sambandho.
੨੪੭. ਓਮੁਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅવਤ੍ਯੂਪਸਗ੍ਗਸ੍ਸ વਿਯੋਗਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਅਪਨੀਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਾਣਂ ਗੁਣਙ੍ਗੁਣੂਪਾਹਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
247.Omukkanti ettha avatyūpasaggassa viyogatthaṃ dassento āha ‘‘paṭimuñcitvā apanīta’’nti. Purāṇaṃ guṇaṅguṇūpāhananti attho.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi
੧੪੯. ਸਬ੍ਬਨੀਲਿਕਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ • 149. Sabbanīlikādipaṭikkhepo
੧੫੦. ਓਮੁਕ੍ਕਗੁਣਙ੍ਗੁਣੂਪਾਹਨਾਨੁਜਾਨਨਾ • 150. Omukkaguṇaṅguṇūpāhanānujānanā
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਸਬ੍ਬਨੀਲਿਕਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾ • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਸਬ੍ਬਨੀਲਿਕਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਸਬ੍ਬਨੀਲਿਕਾਦਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Sabbanīlikādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਦਿਗੁਣਾਦਿਉਪਾਹਨਪਟਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Diguṇādiupāhanapaṭikkhepakathāvaṇṇanā
