Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౨. సబ్బఞ్ఞుభావపఞ్హో
2. Sabbaññubhāvapañho
౨. ‘‘భన్తే నాగసేన, బుద్ధో సబ్బఞ్ఞూ’’తి? ‘‘ఆమ, మహారాజ, భగవా సబ్బఞ్ఞూ, న చ భగవతో సతతం సమితం ఞాణదస్సనం పచ్చుపట్ఠితం, ఆవజ్జనపటిబద్ధం భగవతో సబ్బఞ్ఞుతఞాణం, ఆవజ్జిత్వా యదిచ్ఛకం జానాతీ’’తి. ‘‘తేన హి, భన్తే నాగసేన, బుద్ధో అసబ్బఞ్ఞూతి. యది తస్స పరియేసనాయ సబ్బఞ్ఞుతఞాణం హోతీ’’తి. ‘‘వాహసతం ఖో, మహారాజ, వీహీనం అడ్ఢచూళఞ్చ వాహా వీహిసత్తమ్బణాని ద్వే చ తుమ్బా ఏకచ్ఛరాక్ఖణే పవత్తచిత్తస్స ఏత్తకా వీహీ లక్ఖం ఠపీయమానా 1 పరిక్ఖయం పరియాదానం గచ్ఛేయ్యుం?
2. ‘‘Bhante nāgasena, buddho sabbaññū’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavā sabbaññū, na ca bhagavato satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ, āvajjanapaṭibaddhaṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjitvā yadicchakaṃ jānātī’’ti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, buddho asabbaññūti. Yadi tassa pariyesanāya sabbaññutañāṇaṃ hotī’’ti. ‘‘Vāhasataṃ kho, mahārāja, vīhīnaṃ aḍḍhacūḷañca vāhā vīhisattambaṇāni dve ca tumbā ekaccharākkhaṇe pavattacittassa ettakā vīhī lakkhaṃ ṭhapīyamānā 2 parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyuṃ?
‘‘తత్రిమే సత్తవిధా చిత్తా పవత్తన్తి, యే తే, మహారాజ, సరాగా సదోసా సమోహా సకిలేసా అభావితకాయా అభావితసీలా అభావితచిత్తా అభావితపఞ్ఞా, తేసం తం చిత్తం గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? అభావితత్తా చిత్తస్స. యథా, మహారాజ, వంసనాళస్స వితతస్స విసాలస్స విత్థిణ్ణస్స సంసిబ్బితవిసిబ్బితస్స సాఖాజటాజటితస్స ఆకడ్ఢియన్తస్స గరుకం హోతి ఆగమనం దన్ధం. కిం కారణా? సంసిబ్బితవిసిబ్బితత్తా సాఖానం. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యే తే సరాగా సదోసా సమోహా సకిలేసా అభావితకాయా అభావితసీలా అభావితచిత్తా అభావితపఞ్ఞా, తేసం తం చిత్తం గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? సంసిబ్బితవిసిబ్బితత్తా కిలేసేహి, ఇదం పఠమం చిత్తం.
‘‘Tatrime sattavidhā cittā pavattanti, ye te, mahārāja, sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Abhāvitattā cittassa. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa vitatassa visālassa vitthiṇṇassa saṃsibbitavisibbitassa sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa garukaṃ hoti āgamanaṃ dandhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā sākhānaṃ. Evameva kho, mahārāja, ye te sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā kilesehi, idaṃ paṭhamaṃ cittaṃ.
‘‘తత్రిదం దుతియం చిత్తం విభత్తమాపజ్జతి – యే తే, మహారాజ, సోతాపన్నా పిహితాపాయా దిట్ఠిప్పత్తా విఞ్ఞాతసత్థుసాసనా, తేసం తం చిత్తం తీసు ఠానేసు లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి. ఉపరిభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? తీసు ఠానేసు చిత్తస్స పరిసుద్ధత్తా ఉపరి కిలేసానం అప్పహీనత్తా. యథా, మహారాజ, వంసనాళస్స తిపబ్బగణ్ఠిపరిసుద్ధస్స ఉపరి సాఖాజటాజటితస్స ఆకడ్ఢియన్తస్స యావ తిపబ్బం తావ లహుకం ఏతి, తతో ఉపరి థద్ధం. కిం కారణా? హేట్ఠా పరిసుద్ధత్తా ఉపరి సాఖాజటాజటితత్తా. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యే తే సోతాపన్నా పిహితాపాయా దిట్ఠిప్పత్తా విఞ్ఞాతసత్థుసాసనా, తేసం తం చిత్తం తీసు ఠానేసు లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, ఉపరిభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? తీసు ఠానేసు చిత్తస్స పరిసుద్ధత్తా ఉపరి కిలేసానం అప్పహీనత్తా, ఇదం దుతియం చిత్తం.
‘‘Tatridaṃ dutiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa tipabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva tipabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ dutiyaṃ cittaṃ.
‘‘తత్రిదం తతియం చిత్తం విభత్తమాపజ్జతి – యే తే, మహారాజ, సకదాగామినో, యేసం రాగదోసమోహా తనుభూతా, తేసం తం చిత్తం పఞ్చసు ఠానేసు లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, ఉపరిభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? పఞ్చసు ఠానేసు చిత్తస్స పరిసుద్ధత్తా ఉపరి కిలేసానం అప్పహీనత్తా. యథా, మహారాజ, వంసనాళస్స పఞ్చపబ్బగణ్ఠిపరిసుద్ధస్స ఉపరి సాఖాజటాజటితస్స ఆకడ్ఢియన్తస్స యావ పఞ్చపబ్బం తావ లహుకం ఏతి, తతో ఉపరి థద్ధం. కిం కారణా? హేట్ఠా పరిసుద్ధత్తా ఉపరి సాఖాజటాజటితత్తా. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యే తే సకదాగామినో, యేసం రాగదోసమోహా తనుభూతా, తేసం తం చిత్తం పఞ్చసు ఠానేసు లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, ఉపరిభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? పఞ్చసు ఠానేసు చిత్తస్స పరిసుద్ధత్తా ఉపరి కిలేసానం అప్పహీనత్తా, ఇదం తతియం చిత్తం.
‘‘Tatridaṃ tatiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa pañcapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva pañcapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ tatiyaṃ cittaṃ.
‘‘తత్రిదం చతుత్థం చిత్తం విభత్తమాపజ్జతి – యే తే, మహారాజ, అనాగామినో, యేసం పఞ్చోరమ్భాగియాని సఞ్ఞోజనాని పహీనాని, తేసం తం చిత్తం దససు ఠానేసు లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, ఉపరిభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? దససు ఠానేసు చిత్తస్స పరిసుద్ధత్తా ఉపరి కిలేసానం అప్పహీనత్తా. యథా, మహారాజ, వంసనాళస్స దసపబ్బగణ్ఠిపరిసుద్ధస్స ఉపరి సాఖాజటాజటితస్స ఆకడ్ఢియన్తస్స యావ దసపబ్బం తావ లహుకం ఏతి, తతో ఉపరి థద్ధం. కిం కారణా? హేట్ఠా పరిసుద్ధత్తా ఉపరి సాఖాజటాజటితత్తా. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యే తే అనాగామినో, యేసం పఞ్చోరమ్భాగియాని సఞ్ఞోజనాని పహీనాని, తేసం తం చిత్తం దససు ఠానేసు లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, ఉపరిభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? దససు ఠానేసు చిత్తస్స పరిసుద్ధత్తా ఉపరి కిలేసానం అప్పహీనత్తా, ఇదం చతుత్థం చిత్తం.
‘‘Tatridaṃ catutthaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa dasapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva dasapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ catutthaṃ cittaṃ.
‘‘తత్రిదం పఞ్చమం చిత్తం విభత్తమాపజ్జతి – యే తే, మహారాజ, అరహన్తో ఖీణాసవా ధోతమలా వన్తకిలేసా వుసితవన్తో కతకరణీయా ఓహితభారా అనుప్పత్తసదత్థా పరిక్ఖీణభవసఞ్ఞోజనా పత్తపటిసమ్భిదా సావకభూమీసు పరిసుద్ధా, తేసం తం చిత్తం సావకవిసయే లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, పచ్చేకబుద్ధభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? పరిసుద్ధత్తా సావకవిసయే, అపరిసుద్ధత్తా పచ్చేకబుద్ధవిసయే. యథా, మహారాజ, వంసనాళస్స సబ్బపబ్బగణ్ఠిపరిసుద్ధస్స ఆకడ్ఢియన్తస్స లహుకం హోతి ఆగమనం అదన్ధం. కిం కారణా? సబ్బపబ్బగణ్ఠిపరిసుద్ధత్తా అగహనత్తా వంసస్స. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యే తే అరహన్తో ఖీణాసవా ధోతమలా వన్తకిలేసా వుసితవన్తో కతకరణీయా ఓహితభారా అనుప్పత్తసదత్థా పరిక్ఖీణభవసఞ్ఞోజనా పత్తపటిసమ్భిదా సావకభూమీసు పరిసుద్ధా, తేసం తం చిత్తం సావకవిసయే లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, పచ్చేకబుద్ధభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? పరిసుద్ధత్తా సావకవిసయే, అపరిసుద్ధత్తా పచ్చేకబుద్ధవిసయే, ఇదం పఞ్చమం చిత్తం.
‘‘Tatridaṃ pañcamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa sabbapabbagaṇṭhiparisuddhassa ākaḍḍhiyantassa lahukaṃ hoti āgamanaṃ adandhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Sabbapabbagaṇṭhiparisuddhattā agahanattā vaṃsassa. Evameva kho, mahārāja, ye te arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye, idaṃ pañcamaṃ cittaṃ.
‘‘తత్రిదం ఛట్ఠం చిత్తం విభత్తమాపజ్జతి – యే తే, మహారాజ, పచ్చేకబుద్ధా సయమ్భునో అనాచరియకా ఏకచారినో ఖగ్గవిసాణకప్పా సకవిసయే పరిసుద్ధవిమలచిత్తా, తేసం తం చిత్తం సకవిసయే లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, సబ్బఞ్ఞుబుద్ధభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? పరిసుద్ధత్తా సకవిసయే మహన్తత్తా సబ్బఞ్ఞుబుద్ధవిసయస్స. యథా, మహారాజ, పురిసో సకవిసయం పరిత్తం నదిం రత్తిమ్పి దివాపి యదిచ్ఛక అచ్ఛమ్భితో ఓతరేయ్య, అథ పరతో మహాసముద్దం గమ్భీరం విత్థతం అగాధమపారం దిస్వా భాయేయ్య, దన్ధాయేయ్య న విసహేయ్య ఓతరితుం. కిం కారణా? తిణ్ణత్తా 3 సకవిసయస్స, మహన్తత్తా చ మహాసముద్దస్స. ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యే తే పచ్చేకబుద్ధా సయమ్భునో అనాచరియకా ఏకచారినో ఖగ్గవిసాణకప్పా సకవిసయే పరిసుద్ధవిమలచిత్తా, తేసం తం చిత్తం సకవిసయే లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి, సబ్బఞ్ఞుబుద్ధభూమీసు గరుకం ఉప్పజ్జతి దన్ధం పవత్తతి. కిం కారణా? పరిసుద్ధత్తా సకవిసయే మహన్తత్తా సబ్బఞ్ఞుబుద్ధవిసయస్స, ఇదం ఛట్ఠం చిత్తం.
‘‘Tatridaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa. Yathā, mahārāja, puriso sakavisayaṃ parittaṃ nadiṃ rattimpi divāpi yadicchaka acchambhito otareyya, atha parato mahāsamuddaṃ gambhīraṃ vitthataṃ agādhamapāraṃ disvā bhāyeyya, dandhāyeyya na visaheyya otarituṃ. Kiṃ kāraṇā? Tiṇṇattā 4 sakavisayassa, mahantattā ca mahāsamuddassa. Evameva kho, mahārāja, ye te paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa, idaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ.
‘‘తత్రిదం సత్తమం చిత్తం విభత్తమాపజ్జతి – యే తే, మహారాజ, సమ్మాసమ్బుద్ధా సబ్బఞ్ఞునో దసబలధరా చతువేసారజ్జవిసారదా అట్ఠారసహి బుద్ధధమ్మేహి సమన్నాగతా అనన్తజినా అనావరణఞాణా, తేసం తం చిత్తం సబ్బత్థ లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి. కిం కారణా? సబ్బత్థ పరిసుద్ధత్తా. అపి ను ఖో, మహారాజ, నారాచస్స సుధోతస్స విమలస్స నిగ్గణ్ఠిస్స సుఖుమధారస్స అజిమ్హస్స అవఙ్కస్స అకుటిలస్స దళ్హచాపసమారూళ్హస్స ఖోమసుఖుమే వా కప్పాససుఖుమే వా కమ్బలసుఖుమే వా బలవనిపాతితస్స దన్ధాయితత్తం వా లగ్గనం వా హోతీ’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, ‘‘కిం కారణా’’? ‘‘సుఖుమత్తా వత్థానం సుధోతత్తా నారాచస్స నిపాతస్స చ బలవత్తా’’తి , ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, యే తే సమ్మాసమ్బుద్ధా సబ్బఞ్ఞునో దసబలధరా చతువేసారజ్జవిసారదా అట్ఠారసహి బుద్ధధమ్మేహి సమన్నాగతా అనన్తజినా అనావరణఞాణా, తేసం తం చిత్తం సబ్బత్థ లహుకం ఉప్పజ్జతి లహుకం పవత్తతి. కిం కారణా? సబ్బత్థ పరిసుద్ధత్తా, ఇదం సత్తమం చిత్తం.
‘‘Tatridaṃ sattamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Sabbattha parisuddhattā. Api nu kho, mahārāja, nārācassa sudhotassa vimalassa niggaṇṭhissa sukhumadhārassa ajimhassa avaṅkassa akuṭilassa daḷhacāpasamārūḷhassa khomasukhume vā kappāsasukhume vā kambalasukhume vā balavanipātitassa dandhāyitattaṃ vā lagganaṃ vā hotī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, ‘‘kiṃ kāraṇā’’? ‘‘Sukhumattā vatthānaṃ sudhotattā nārācassa nipātassa ca balavattā’’ti , evameva kho, mahārāja, ye te sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Sabbattha parisuddhattā, idaṃ sattamaṃ cittaṃ.
‘‘తత్ర, మహారాజ, యదిదం సబ్బఞ్ఞుబుద్ధానం చిత్తం, తం ఛన్నమ్పి చిత్తానం గణనం అతిక్కమిత్వా అసఙ్ఖ్యేయ్యేన గుణేన పరిసుద్ధఞ్చ లహుకఞ్చ. యస్మా చ భగవతో చిత్తం పరిసుద్ధఞ్చ లహుకఞ్చ, తస్మా, మహారాజ, భగవా యమకపాటిహీరం దస్సేతి. యమకపాటిహీరే, మహారాజ, ఞాతబ్బం బుద్ధానం భగవన్తానం చిత్తం ఏవం లహుపరివత్తన్తి, న తత్థ సక్కా ఉత్తరిం కారణం వత్తుం, తేపి, మహారాజ, పాటిహీరా సబ్బఞ్ఞుబుద్ధానం చిత్తం ఉపాదాయ గణనమ్పి సఙ్ఖమ్పి కలమ్పి కలభాగమ్పి న ఉపేన్తి, ఆవజ్జనపటిబద్ధం, మహారాజ, భగవతో సబ్బఞ్ఞుతఞాణం, ఆవజ్జేత్వా యదిచ్ఛకం జానాతి.
‘‘Tatra, mahārāja, yadidaṃ sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ, taṃ channampi cittānaṃ gaṇanaṃ atikkamitvā asaṅkhyeyyena guṇena parisuddhañca lahukañca. Yasmā ca bhagavato cittaṃ parisuddhañca lahukañca, tasmā, mahārāja, bhagavā yamakapāṭihīraṃ dasseti. Yamakapāṭihīre, mahārāja, ñātabbaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ cittaṃ evaṃ lahuparivattanti, na tattha sakkā uttariṃ kāraṇaṃ vattuṃ, tepi, mahārāja, pāṭihīrā sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ upādāya gaṇanampi saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upenti, āvajjanapaṭibaddhaṃ, mahārāja, bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.
‘‘యథా, మహారాజ, పురిసో హత్థే ఠపితం యం కిఞ్చి దుతియే హత్థే ఠపేయ్య వివటేన ముఖేన వాచం నిచ్ఛారేయ్య, ముఖగతం భోజనం గిలేయ్య, ఉమ్మీలేత్వా వా నిమీలేయ్య, నిమీలేత్వా వా ఉమ్మీలేయ్య, సమిఞ్జితం వా బాహం పసారేయ్య, పసారితం వా బాహం సమిఞ్జేయ్య, చిరతరం ఏతం, మహారాజ, లహుతరం భగవతో సబ్బఞ్ఞుతఞాణం, లహుతరం ఆవజ్జనం, ఆవజ్జేత్వా యదిచ్ఛకం జానాతి , ఆవజ్జనవికలమత్తకేన న తావతా బుద్ధా భగవన్తో అసబ్బఞ్ఞునో నామ హోన్తీ’’తి.
‘‘Yathā, mahārāja, puriso hatthe ṭhapitaṃ yaṃ kiñci dutiye hatthe ṭhapeyya vivaṭena mukhena vācaṃ nicchāreyya, mukhagataṃ bhojanaṃ gileyya, ummīletvā vā nimīleyya, nimīletvā vā ummīleyya, samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, cirataraṃ etaṃ, mahārāja, lahutaraṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, lahutaraṃ āvajjanaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti , āvajjanavikalamattakena na tāvatā buddhā bhagavanto asabbaññuno nāma hontī’’ti.
‘‘ఆవజ్జనమ్పి , భన్తే నాగసేన, పరియేసనాయ కాతబ్బం, ఇఙ్ఘ మం తత్థ కారణేన సఞ్ఞాపేహీ’’తి. ‘‘యథా, మహారాజ, పురిసస్స అడ్ఢస్స మహద్ధనస్స మహాభోగస్స పహూతజాతరూపరజతస్స పహూతవిత్తూపకరణస్స పహూతధనధఞ్ఞస్స సాలివీహియవతణ్డులతిలముగ్గమాసపుబ్బణ్ణాపరణ్ణసప్పితేలనవనీతఖీరదధిమధుగుళఫాణితా చ ఖళోపికుమ్భిపీఠరకోట్ఠభాజనగతా భవేయ్యుం, తస్స చ పురిసస్స పాహునకో ఆగచ్ఛేయ్య భత్తారహో భత్తాభికఙ్ఖీ, తస్స చ గేహే యం రన్ధం భోజనం, తం పరినిట్ఠితం భవేయ్య, కుమ్భితో తణ్డులే నీహరిత్వా భోజనం రన్ధేయ్య, అపి చ ఖో సో, మహారాజ, తావతకేన భోజనవేకల్లమత్తకేన అధనో నామ కపణో నామ భవేయ్యా’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, చక్కవత్తిరఞ్ఞో ఘరేపి, భన్తే, అకాలే భోజనవేకల్లం హోతి, కిం పన గహపతికస్సా’’తి? ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, తథాగతస్స ఆవజ్జనవికలమత్తకం సబ్బఞ్ఞుతఞాణం ఆవజ్జేత్వా యదిచ్ఛకం జానాతి.
‘‘Āvajjanampi , bhante nāgasena, pariyesanāya kātabbaṃ, iṅgha maṃ tattha kāraṇena saññāpehī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, purisassa aḍḍhassa mahaddhanassa mahābhogassa pahūtajātarūparajatassa pahūtavittūpakaraṇassa pahūtadhanadhaññassa sālivīhiyavataṇḍulatilamuggamāsapubbaṇṇāparaṇṇasappitelanavanītakhīradadhimadhuguḷaphāṇitā ca khaḷopikumbhipīṭharakoṭṭhabhājanagatā bhaveyyuṃ, tassa ca purisassa pāhunako āgaccheyya bhattāraho bhattābhikaṅkhī, tassa ca gehe yaṃ randhaṃ bhojanaṃ, taṃ pariniṭṭhitaṃ bhaveyya, kumbhito taṇḍule nīharitvā bhojanaṃ randheyya, api ca kho so, mahārāja, tāvatakena bhojanavekallamattakena adhano nāma kapaṇo nāma bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, cakkavattirañño gharepi, bhante, akāle bhojanavekallaṃ hoti, kiṃ pana gahapatikassā’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanavikalamattakaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.
‘‘యథా వా పన, మహారాజ, రుక్ఖో అస్స ఫలితో ఓణతవినతో పిణ్డిభారభరితో, న కిఞ్చి తత్థ పతితం ఫలం భవేయ్య, అపి ను ఖో సో, మహారాజ, రుక్ఖో తావతకేన పతితఫలవేకల్లమత్తకేన అఫలో నామ భవేయ్యా’’తి? ‘‘న హి, భన్తే, పతనపటిబద్ధాని తాని రుక్ఖఫలాని, పతితే యదిచ్ఛకం లభతీ’’తి. ‘‘ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, తథాగతస్స ఆవజ్జనపటిబద్ధం సబ్బఞ్ఞుతఞాణం ఆవజ్జేత్వా యదిచ్ఛకం జానాతీ’’తి.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, rukkho assa phalito oṇatavinato piṇḍibhārabharito, na kiñci tattha patitaṃ phalaṃ bhaveyya, api nu kho so, mahārāja, rukkho tāvatakena patitaphalavekallamattakena aphalo nāma bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, patanapaṭibaddhāni tāni rukkhaphalāni, patite yadicchakaṃ labhatī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanapaṭibaddhaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.
‘‘భన్తే నాగసేన, ఆవజ్జేత్వా ఆవజ్జేత్వా బుద్ధో యదిచ్ఛకం జానాతీ’’తి? ‘‘ఆమ, మహారాజ, భగవా ఆవజ్జేత్వా ఆవజ్జేత్వా యదిచ్ఛకం జానాతీ’’తి.
‘‘Bhante nāgasena, āvajjetvā āvajjetvā buddho yadicchakaṃ jānātī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavā āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.
‘‘యథా, మహారాజ, చక్కవత్తీ రాజా యదా చక్కరతనం సరతి ‘ఉపేతు మే చక్కరతన’న్తి, సరితే చక్కరతనం ఉపేతి, ఏవమేవ ఖో, మహారాజ, తథాగతో ఆవజ్జేత్వా ఆవజ్జేత్వా యదిచ్ఛకం జానాతీ’’తి. ‘‘దళ్హం, భన్తే నాగసేన, కారణం, బుద్ధో సబ్బఞ్ఞూ, సమ్పటిచ్ఛామ బుద్ధో సబ్బఞ్ఞూ’’తి.
‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā yadā cakkaratanaṃ sarati ‘upetu me cakkaratana’nti, sarite cakkaratanaṃ upeti, evameva kho, mahārāja, tathāgato āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti. ‘‘Daḷhaṃ, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, buddho sabbaññū, sampaṭicchāma buddho sabbaññū’’ti.
బుద్ధసబ్బఞ్ఞుభావపఞ్హో దుతియో.
Buddhasabbaññubhāvapañho dutiyo.
Footnotes: