| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੨. ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਭਾવਪਞ੍ਹੋ
2. Sabbaññubhāvapañho
੨. ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ, ਨ ਚ ਭਗવਤੋ ਸਤਤਂ ਸਮਿਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ, ਆવਜ੍ਜਨਪਟਿਬਦ੍ਧਂ ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ, ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂਤਿ। ਯਦਿ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘વਾਹਸਤਂ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, વੀਹੀਨਂ ਅਡ੍ਢਚੂਲ਼ਞ੍ਚ વਾਹਾ વੀਹਿਸਤ੍ਤਮ੍ਬਣਾਨਿ ਦ੍વੇ ਚ ਤੁਮ੍ਬਾ ਏਕਚ੍ਛਰਾਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤ੍ਤਕਾ વੀਹੀ ਲਕ੍ਖਂ ਠਪੀਯਮਾਨਾ 1 ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ?
2. ‘‘Bhante nāgasena, buddho sabbaññū’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavā sabbaññū, na ca bhagavato satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ, āvajjanapaṭibaddhaṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjitvā yadicchakaṃ jānātī’’ti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, buddho asabbaññūti. Yadi tassa pariyesanāya sabbaññutañāṇaṃ hotī’’ti. ‘‘Vāhasataṃ kho, mahārāja, vīhīnaṃ aḍḍhacūḷañca vāhā vīhisattambaṇāni dve ca tumbā ekaccharākkhaṇe pavattacittassa ettakā vīhī lakkhaṃ ṭhapīyamānā 2 parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyuṃ?
‘‘ਤਤ੍ਰਿਮੇ ਸਤ੍ਤવਿਧਾ ਚਿਤ੍ਤਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਰਾਗਾ ਸਦੋਸਾ ਸਮੋਹਾ ਸਕਿਲੇਸਾ ਅਭਾવਿਤਕਾਯਾ ਅਭਾવਿਤਸੀਲਾ ਅਭਾવਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਅਭਾવਿਤਪਞ੍ਞਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਅਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, વਂਸਨਾਲ਼ਸ੍ਸ વਿਤਤਸ੍ਸ વਿਸਾਲਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਸਂਸਿਬ੍ਬਿਤવਿਸਿਬ੍ਬਿਤਸ੍ਸ ਸਾਖਾਜਟਾਜਟਿਤਸ੍ਸ ਆਕਡ੍ਢਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਗਰੁਕਂ ਹੋਤਿ ਆਗਮਨਂ ਦਨ੍ਧਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਸਂਸਿਬ੍ਬਿਤવਿਸਿਬ੍ਬਿਤਤ੍ਤਾ ਸਾਖਾਨਂ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਸਰਾਗਾ ਸਦੋਸਾ ਸਮੋਹਾ ਸਕਿਲੇਸਾ ਅਭਾવਿਤਕਾਯਾ ਅਭਾવਿਤਸੀਲਾ ਅਭਾવਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਅਭਾવਿਤਪਞ੍ਞਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਸਂਸਿਬ੍ਬਿਤવਿਸਿਬ੍ਬਿਤਤ੍ਤਾ ਕਿਲੇਸੇਹਿ, ਇਦਂ ਪਠਮਂ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Tatrime sattavidhā cittā pavattanti, ye te, mahārāja, sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Abhāvitattā cittassa. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa vitatassa visālassa vitthiṇṇassa saṃsibbitavisibbitassa sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa garukaṃ hoti āgamanaṃ dandhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā sākhānaṃ. Evameva kho, mahārāja, ye te sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā kilesehi, idaṃ paṭhamaṃ cittaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਦੁਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਭਤ੍ਤਮਾਪਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ ਪਿਹਿਤਾਪਾਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾ વਿਞ੍ਞਾਤਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਉਪਰਿਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, વਂਸਨਾਲ਼ਸ੍ਸ ਤਿਪਬ੍ਬਗਣ੍ਠਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਸਾਖਾਜਟਾਜਟਿਤਸ੍ਸ ਆਕਡ੍ਢਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾવ ਤਿਪਬ੍ਬਂ ਤਾવ ਲਹੁਕਂ ਏਤਿ, ਤਤੋ ਉਪਰਿ ਥਦ੍ਧਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਸਾਖਾਜਟਾਜਟਿਤਤ੍ਤਾ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ ਪਿਹਿਤਾਪਾਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾ વਿਞ੍ਞਾਤਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਉਪਰਿਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ, ਇਦਂ ਦੁਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Tatridaṃ dutiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa tipabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva tipabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ dutiyaṃ cittaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਤਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਭਤ੍ਤਮਾਪਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋ, ਯੇਸਂ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾ ਤਨੁਭੂਤਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਚਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਉਪਰਿਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਪਞ੍ਚਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, વਂਸਨਾਲ਼ਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਪਬ੍ਬਗਣ੍ਠਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਸਾਖਾਜਟਾਜਟਿਤਸ੍ਸ ਆਕਡ੍ਢਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾવ ਪਞ੍ਚਪਬ੍ਬਂ ਤਾવ ਲਹੁਕਂ ਏਤਿ, ਤਤੋ ਉਪਰਿ ਥਦ੍ਧਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਸਾਖਾਜਟਾਜਟਿਤਤ੍ਤਾ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋ, ਯੇਸਂ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾ ਤਨੁਭੂਤਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਚਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਉਪਰਿਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਪਞ੍ਚਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ, ਇਦਂ ਤਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Tatridaṃ tatiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa pañcapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva pañcapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ tatiyaṃ cittaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਭਤ੍ਤਮਾਪਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਨਾਗਾਮਿਨੋ, ਯੇਸਂ ਪਞ੍ਚੋਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਸਞ੍ਞੋਜਨਾਨਿ ਪਹੀਨਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਦਸਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਉਪਰਿਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਦਸਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, વਂਸਨਾਲ਼ਸ੍ਸ ਦਸਪਬ੍ਬਗਣ੍ਠਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਸਾਖਾਜਟਾਜਟਿਤਸ੍ਸ ਆਕਡ੍ਢਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾવ ਦਸਪਬ੍ਬਂ ਤਾવ ਲਹੁਕਂ ਏਤਿ, ਤਤੋ ਉਪਰਿ ਥਦ੍ਧਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਸਾਖਾਜਟਾਜਟਿਤਤ੍ਤਾ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਅਨਾਗਾਮਿਨੋ, ਯੇਸਂ ਪਞ੍ਚੋਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਸਞ੍ਞੋਜਨਾਨਿ ਪਹੀਨਾਨਿ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਦਸਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਉਪਰਿਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਦਸਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਉਪਰਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ, ਇਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Tatridaṃ catutthaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa dasapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva dasapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ catutthaṃ cittaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਭਤ੍ਤਮਾਪਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ ਧੋਤਮਲਾ વਨ੍ਤਕਿਲੇਸਾ વੁਸਿਤવਨ੍ਤੋ ਕਤਕਰਣੀਯਾ ਓਹਿਤਭਾਰਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭવਸਞ੍ਞੋਜਨਾ ਪਤ੍ਤਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਸਾવਕਭੂਮੀਸੁ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਾવਕવਿਸਯੇ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਾવਕવਿਸਯੇ, ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੇ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, વਂਸਨਾਲ਼ਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਪਬ੍ਬਗਣ੍ਠਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆਕਡ੍ਢਿਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਲਹੁਕਂ ਹੋਤਿ ਆਗਮਨਂ ਅਦਨ੍ਧਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਸਬ੍ਬਪਬ੍ਬਗਣ੍ਠਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਅਗਹਨਤ੍ਤਾ વਂਸਸ੍ਸ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ ਧੋਤਮਲਾ વਨ੍ਤਕਿਲੇਸਾ વੁਸਿਤવਨ੍ਤੋ ਕਤਕਰਣੀਯਾ ਓਹਿਤਭਾਰਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭવਸਞ੍ਞੋਜਨਾ ਪਤ੍ਤਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਸਾવਕਭੂਮੀਸੁ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਾવਕવਿਸਯੇ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਾવਕવਿਸਯੇ, ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੇ, ਇਦਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Tatridaṃ pañcamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa sabbapabbagaṇṭhiparisuddhassa ākaḍḍhiyantassa lahukaṃ hoti āgamanaṃ adandhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Sabbapabbagaṇṭhiparisuddhattā agahanattā vaṃsassa. Evameva kho, mahārāja, ye te arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye, idaṃ pañcamaṃ cittaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਛਟ੍ਠਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਭਤ੍ਤਮਾਪਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਸਯਮ੍ਭੁਨੋ ਅਨਾਚਰਿਯਕਾ ਏਕਚਾਰਿਨੋ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪਾ ਸਕવਿਸਯੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਿਮਲਚਿਤ੍ਤਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਕવਿਸਯੇ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਕવਿਸਯੇ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧવਿਸਯਸ੍ਸ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਕવਿਸਯਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਨਦਿਂ ਰਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਦਿવਾਪਿ ਯਦਿਚ੍ਛਕ ਅਚ੍ਛਮ੍ਭਿਤੋ ਓਤਰੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਪਰਤੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਗਮ੍ਭੀਰਂ વਿਤ੍ਥਤਂ ਅਗਾਧਮਪਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਾਯੇਯ੍ਯ, ਦਨ੍ਧਾਯੇਯ੍ਯ ਨ વਿਸਹੇਯ੍ਯ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਤਿਣ੍ਣਤ੍ਤਾ 3 ਸਕવਿਸਯਸ੍ਸ, ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਸਯਮ੍ਭੁਨੋ ਅਨਾਚਰਿਯਕਾ ਏਕਚਾਰਿਨੋ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪਾ ਸਕવਿਸਯੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਿਮਲਚਿਤ੍ਤਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਕવਿਸਯੇ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਭੂਮੀਸੁ ਗਰੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਕવਿਸਯੇ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧવਿਸਯਸ੍ਸ, ਇਦਂ ਛਟ੍ਠਂ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Tatridaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa. Yathā, mahārāja, puriso sakavisayaṃ parittaṃ nadiṃ rattimpi divāpi yadicchaka acchambhito otareyya, atha parato mahāsamuddaṃ gambhīraṃ vitthataṃ agādhamapāraṃ disvā bhāyeyya, dandhāyeyya na visaheyya otarituṃ. Kiṃ kāraṇā? Tiṇṇattā 4 sakavisayassa, mahantattā ca mahāsamuddassa. Evameva kho, mahārāja, ye te paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa, idaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਭਤ੍ਤਮਾਪਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਨੋ ਦਸਬਲਧਰਾ ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜવਿਸਾਰਦਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਅਨਨ੍ਤਜਿਨਾ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾਰਾਚਸ੍ਸ ਸੁਧੋਤਸ੍ਸ વਿਮਲਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਠਿਸ੍ਸ ਸੁਖੁਮਧਾਰਸ੍ਸ ਅਜਿਮ੍ਹਸ੍ਸ ਅવਙ੍ਕਸ੍ਸ ਅਕੁਟਿਲਸ੍ਸ ਦਲ਼੍ਹਚਾਪਸਮਾਰੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਖੋਮਸੁਖੁਮੇ વਾ ਕਪ੍ਪਾਸਸੁਖੁਮੇ વਾ ਕਮ੍ਬਲਸੁਖੁਮੇ વਾ ਬਲવਨਿਪਾਤਿਤਸ੍ਸ ਦਨ੍ਧਾਯਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਲਗ੍ਗਨਂ વਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ‘‘ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ’’? ‘‘ਸੁਖੁਮਤ੍ਤਾ વਤ੍ਥਾਨਂ ਸੁਧੋਤਤ੍ਤਾ ਨਾਰਾਚਸ੍ਸ ਨਿਪਾਤਸ੍ਸ ਚ ਬਲવਤ੍ਤਾ’’ਤਿ , ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਨੋ ਦਸਬਲਧਰਾ ਚਤੁવੇਸਾਰਜ੍ਜવਿਸਾਰਦਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਅਨਨ੍ਤਜਿਨਾ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਾ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਲਹੁਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲਹੁਕਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Tatridaṃ sattamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Sabbattha parisuddhattā. Api nu kho, mahārāja, nārācassa sudhotassa vimalassa niggaṇṭhissa sukhumadhārassa ajimhassa avaṅkassa akuṭilassa daḷhacāpasamārūḷhassa khomasukhume vā kappāsasukhume vā kambalasukhume vā balavanipātitassa dandhāyitattaṃ vā lagganaṃ vā hotī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, ‘‘kiṃ kāraṇā’’? ‘‘Sukhumattā vatthānaṃ sudhotattā nārācassa nipātassa ca balavattā’’ti , evameva kho, mahārāja, ye te sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Sabbattha parisuddhattā, idaṃ sattamaṃ cittaṃ.
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿਦਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਛਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਗਣਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯੇਨ ਗੁਣੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞ੍ਚ ਲਹੁਕਞ੍ਚ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਭਗવਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞ੍ਚ ਲਹੁਕਞ੍ਚ, ਤਸ੍ਮਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਾ ਯਮਕਪਾਟਿਹੀਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯਮਕਪਾਟਿਹੀਰੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਞਾਤਬ੍ਬਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏવਂ ਲਹੁਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਸਕ੍ਕਾ ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਕਾਰਣਂ વਤ੍ਤੁਂ, ਤੇਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਾਟਿਹੀਰਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ਗਣਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਖਮ੍ਪਿ ਕਲਮ੍ਪਿ ਕਲਭਾਗਮ੍ਪਿ ਨ ਉਪੇਨ੍ਤਿ, ਆવਜ੍ਜਨਪਟਿਬਦ੍ਧਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ, ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤਿ।
‘‘Tatra, mahārāja, yadidaṃ sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ, taṃ channampi cittānaṃ gaṇanaṃ atikkamitvā asaṅkhyeyyena guṇena parisuddhañca lahukañca. Yasmā ca bhagavato cittaṃ parisuddhañca lahukañca, tasmā, mahārāja, bhagavā yamakapāṭihīraṃ dasseti. Yamakapāṭihīre, mahārāja, ñātabbaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ cittaṃ evaṃ lahuparivattanti, na tattha sakkā uttariṃ kāraṇaṃ vattuṃ, tepi, mahārāja, pāṭihīrā sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ upādāya gaṇanampi saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upenti, āvajjanapaṭibaddhaṃ, mahārāja, bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.
‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪਿਤਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਤਿਯੇ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਯ੍ਯ વਿવਟੇਨ ਮੁਖੇਨ વਾਚਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਯ੍ਯ, ਮੁਖਗਤਂ ਭੋਜਨਂ ਗਿਲੇਯ੍ਯ, ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ વਾ ਨਿਮੀਲੇਯ੍ਯ, ਨਿਮੀਲੇਤ੍વਾ વਾ ਉਮ੍ਮੀਲੇਯ੍ਯ, ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਚਿਰਤਰਂ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਲਹੁਤਰਂ ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ, ਲਹੁਤਰਂ ਆવਜ੍ਜਨਂ, ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤਿ , ਆવਜ੍ਜਨવਿਕਲਮਤ੍ਤਕੇਨ ਨ ਤਾવਤਾ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਅਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਨੋ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Yathā, mahārāja, puriso hatthe ṭhapitaṃ yaṃ kiñci dutiye hatthe ṭhapeyya vivaṭena mukhena vācaṃ nicchāreyya, mukhagataṃ bhojanaṃ gileyya, ummīletvā vā nimīleyya, nimīletvā vā ummīleyya, samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, cirataraṃ etaṃ, mahārāja, lahutaraṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, lahutaraṃ āvajjanaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti , āvajjanavikalamattakena na tāvatā buddhā bhagavanto asabbaññuno nāma hontī’’ti.
‘‘ਆવਜ੍ਜਨਮ੍ਪਿ , ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਪਰਿਯੇਸਨਾਯ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਇਙ੍ਘ ਮਂ ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣੇਨ ਸਞ੍ਞਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਡ੍ਢਸ੍ਸ ਮਹਦ੍ਧਨਸ੍ਸ ਮਹਾਭੋਗਸ੍ਸ ਪਹੂਤਜਾਤਰੂਪਰਜਤਸ੍ਸ ਪਹੂਤવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਸ੍ਸ ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਾਲਿવੀਹਿਯવਤਣ੍ਡੁਲਤਿਲਮੁਗ੍ਗਮਾਸਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਪਰਣ੍ਣਸਪ੍ਪਿਤੇਲਨવਨੀਤਖੀਰਦਧਿਮਧੁਗੁਲ਼ਫਾਣਿਤਾ ਚ ਖਲ਼ੋਪਿਕੁਮ੍ਭਿਪੀਠਰਕੋਟ੍ਠਭਾਜਨਗਤਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪਾਹੁਨਕੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਭਤ੍ਤਾਰਹੋ ਭਤ੍ਤਾਭਿਕਙ੍ਖੀ, ਤਸ੍ਸ ਚ ਗੇਹੇ ਯਂ ਰਨ੍ਧਂ ਭੋਜਨਂ, ਤਂ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਕੁਮ੍ਭਿਤੋ ਤਣ੍ਡੁਲੇ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਭੋਜਨਂ ਰਨ੍ਧੇਯ੍ਯ, ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਾવਤਕੇਨ ਭੋਜਨવੇਕਲ੍ਲਮਤ੍ਤਕੇਨ ਅਧਨੋ ਨਾਮ ਕਪਣੋ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਘਰੇਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਕਾਲੇ ਭੋਜਨવੇਕਲ੍ਲਂ ਹੋਤਿ, ਕਿਂ ਪਨ ਗਹਪਤਿਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨવਿਕਲਮਤ੍ਤਕਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤਿ।
‘‘Āvajjanampi , bhante nāgasena, pariyesanāya kātabbaṃ, iṅgha maṃ tattha kāraṇena saññāpehī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, purisassa aḍḍhassa mahaddhanassa mahābhogassa pahūtajātarūparajatassa pahūtavittūpakaraṇassa pahūtadhanadhaññassa sālivīhiyavataṇḍulatilamuggamāsapubbaṇṇāparaṇṇasappitelanavanītakhīradadhimadhuguḷaphāṇitā ca khaḷopikumbhipīṭharakoṭṭhabhājanagatā bhaveyyuṃ, tassa ca purisassa pāhunako āgaccheyya bhattāraho bhattābhikaṅkhī, tassa ca gehe yaṃ randhaṃ bhojanaṃ, taṃ pariniṭṭhitaṃ bhaveyya, kumbhito taṇḍule nīharitvā bhojanaṃ randheyya, api ca kho so, mahārāja, tāvatakena bhojanavekallamattakena adhano nāma kapaṇo nāma bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, cakkavattirañño gharepi, bhante, akāle bhojanavekallaṃ hoti, kiṃ pana gahapatikassā’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanavikalamattakaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.
‘‘ਯਥਾ વਾ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰੁਕ੍ਖੋ ਅਸ੍ਸ ਫਲਿਤੋ ਓਣਤવਿਨਤੋ ਪਿਣ੍ਡਿਭਾਰਭਰਿਤੋ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਤਂ ਫਲਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰੁਕ੍ਖੋ ਤਾવਤਕੇਨ ਪਤਿਤਫਲવੇਕਲ੍ਲਮਤ੍ਤਕੇਨ ਅਫਲੋ ਨਾਮ ਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤਨਪਟਿਬਦ੍ਧਾਨਿ ਤਾਨਿ ਰੁਕ੍ਖਫਲਾਨਿ, ਪਤਿਤੇ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਲਭਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨਪਟਿਬਦ੍ਧਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਂ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, rukkho assa phalito oṇatavinato piṇḍibhārabharito, na kiñci tattha patitaṃ phalaṃ bhaveyya, api nu kho so, mahārāja, rukkho tāvatakena patitaphalavekallamattakena aphalo nāma bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, patanapaṭibaddhāni tāni rukkhaphalāni, patite yadicchakaṃ labhatī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanapaṭibaddhaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.
‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਾ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Bhante nāgasena, āvajjetvā āvajjetvā buddho yadicchakaṃ jānātī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavā āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.
‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਰਾਜਾ ਯਦਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਸਰਤਿ ‘ਉਪੇਤੁ ਮੇ ਚਕ੍ਕਰਤਨ’ਨ੍ਤਿ, ਸਰਿਤੇ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਉਪੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤੋ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਦਲ਼੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਕਾਰਣਂ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ, ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ’’ਤਿ।
‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā yadā cakkaratanaṃ sarati ‘upetu me cakkaratana’nti, sarite cakkaratanaṃ upeti, evameva kho, mahārāja, tathāgato āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti. ‘‘Daḷhaṃ, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, buddho sabbaññū, sampaṭicchāma buddho sabbaññū’’ti.
ਬੁਦ੍ਧਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਭਾવਪਞ੍ਹੋ ਦੁਤਿਯੋ।
Buddhasabbaññubhāvapañho dutiyo.
Footnotes:
