Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi

    ൨. സബ്ബഞ്ഞുഭാവപഞ്ഹോ

    2. Sabbaññubhāvapañho

    . ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ബുദ്ധോ സബ്ബഞ്ഞൂ’’തി? ‘‘ആമ, മഹാരാജ, ഭഗവാ സബ്ബഞ്ഞൂ, ന ച ഭഗവതോ സതതം സമിതം ഞാണദസ്സനം പച്ചുപട്ഠിതം, ആവജ്ജനപടിബദ്ധം ഭഗവതോ സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം, ആവജ്ജിത്വാ യദിച്ഛകം ജാനാതീ’’തി. ‘‘തേന ഹി, ഭന്തേ നാഗസേന, ബുദ്ധോ അസബ്ബഞ്ഞൂതി. യദി തസ്സ പരിയേസനായ സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം ഹോതീ’’തി. ‘‘വാഹസതം ഖോ, മഹാരാജ, വീഹീനം അഡ്ഢചൂളഞ്ച വാഹാ വീഹിസത്തമ്ബണാനി ദ്വേ ച തുമ്ബാ ഏകച്ഛരാക്ഖണേ പവത്തചിത്തസ്സ ഏത്തകാ വീഹീ ലക്ഖം ഠപീയമാനാ 1 പരിക്ഖയം പരിയാദാനം ഗച്ഛേയ്യും?

    2. ‘‘Bhante nāgasena, buddho sabbaññū’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavā sabbaññū, na ca bhagavato satataṃ samitaṃ ñāṇadassanaṃ paccupaṭṭhitaṃ, āvajjanapaṭibaddhaṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjitvā yadicchakaṃ jānātī’’ti. ‘‘Tena hi, bhante nāgasena, buddho asabbaññūti. Yadi tassa pariyesanāya sabbaññutañāṇaṃ hotī’’ti. ‘‘Vāhasataṃ kho, mahārāja, vīhīnaṃ aḍḍhacūḷañca vāhā vīhisattambaṇāni dve ca tumbā ekaccharākkhaṇe pavattacittassa ettakā vīhī lakkhaṃ ṭhapīyamānā 2 parikkhayaṃ pariyādānaṃ gaccheyyuṃ?

    ‘‘തത്രിമേ സത്തവിധാ ചിത്താ പവത്തന്തി, യേ തേ, മഹാരാജ, സരാഗാ സദോസാ സമോഹാ സകിലേസാ അഭാവിതകായാ അഭാവിതസീലാ അഭാവിതചിത്താ അഭാവിതപഞ്ഞാ, തേസം തം ചിത്തം ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? അഭാവിതത്താ ചിത്തസ്സ. യഥാ, മഹാരാജ, വംസനാളസ്സ വിതതസ്സ വിസാലസ്സ വിത്ഥിണ്ണസ്സ സംസിബ്ബിതവിസിബ്ബിതസ്സ സാഖാജടാജടിതസ്സ ആകഡ്ഢിയന്തസ്സ ഗരുകം ഹോതി ആഗമനം ദന്ധം. കിം കാരണാ? സംസിബ്ബിതവിസിബ്ബിതത്താ സാഖാനം. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ സരാഗാ സദോസാ സമോഹാ സകിലേസാ അഭാവിതകായാ അഭാവിതസീലാ അഭാവിതചിത്താ അഭാവിതപഞ്ഞാ, തേസം തം ചിത്തം ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? സംസിബ്ബിതവിസിബ്ബിതത്താ കിലേസേഹി, ഇദം പഠമം ചിത്തം.

    ‘‘Tatrime sattavidhā cittā pavattanti, ye te, mahārāja, sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Abhāvitattā cittassa. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa vitatassa visālassa vitthiṇṇassa saṃsibbitavisibbitassa sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa garukaṃ hoti āgamanaṃ dandhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā sākhānaṃ. Evameva kho, mahārāja, ye te sarāgā sadosā samohā sakilesā abhāvitakāyā abhāvitasīlā abhāvitacittā abhāvitapaññā, tesaṃ taṃ cittaṃ garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Saṃsibbitavisibbitattā kilesehi, idaṃ paṭhamaṃ cittaṃ.

    ‘‘തത്രിദം ദുതിയം ചിത്തം വിഭത്തമാപജ്ജതി – യേ തേ, മഹാരാജ, സോതാപന്നാ പിഹിതാപായാ ദിട്ഠിപ്പത്താ വിഞ്ഞാതസത്ഥുസാസനാ, തേസം തം ചിത്തം തീസു ഠാനേസു ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി. ഉപരിഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? തീസു ഠാനേസു ചിത്തസ്സ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി കിലേസാനം അപ്പഹീനത്താ. യഥാ, മഹാരാജ, വംസനാളസ്സ തിപബ്ബഗണ്ഠിപരിസുദ്ധസ്സ ഉപരി സാഖാജടാജടിതസ്സ ആകഡ്ഢിയന്തസ്സ യാവ തിപബ്ബം താവ ലഹുകം ഏതി, തതോ ഉപരി ഥദ്ധം. കിം കാരണാ? ഹേട്ഠാ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി സാഖാജടാജടിതത്താ. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ സോതാപന്നാ പിഹിതാപായാ ദിട്ഠിപ്പത്താ വിഞ്ഞാതസത്ഥുസാസനാ, തേസം തം ചിത്തം തീസു ഠാനേസു ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, ഉപരിഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? തീസു ഠാനേസു ചിത്തസ്സ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി കിലേസാനം അപ്പഹീനത്താ, ഇദം ദുതിയം ചിത്തം.

    ‘‘Tatridaṃ dutiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa tipabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva tipabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te sotāpannā pihitāpāyā diṭṭhippattā viññātasatthusāsanā, tesaṃ taṃ cittaṃ tīsu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Tīsu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ dutiyaṃ cittaṃ.

    ‘‘തത്രിദം തതിയം ചിത്തം വിഭത്തമാപജ്ജതി – യേ തേ, മഹാരാജ, സകദാഗാമിനോ, യേസം രാഗദോസമോഹാ തനുഭൂതാ, തേസം തം ചിത്തം പഞ്ചസു ഠാനേസു ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, ഉപരിഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? പഞ്ചസു ഠാനേസു ചിത്തസ്സ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി കിലേസാനം അപ്പഹീനത്താ. യഥാ, മഹാരാജ, വംസനാളസ്സ പഞ്ചപബ്ബഗണ്ഠിപരിസുദ്ധസ്സ ഉപരി സാഖാജടാജടിതസ്സ ആകഡ്ഢിയന്തസ്സ യാവ പഞ്ചപബ്ബം താവ ലഹുകം ഏതി, തതോ ഉപരി ഥദ്ധം. കിം കാരണാ? ഹേട്ഠാ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി സാഖാജടാജടിതത്താ. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ സകദാഗാമിനോ, യേസം രാഗദോസമോഹാ തനുഭൂതാ, തേസം തം ചിത്തം പഞ്ചസു ഠാനേസു ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, ഉപരിഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? പഞ്ചസു ഠാനേസു ചിത്തസ്സ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി കിലേസാനം അപ്പഹീനത്താ, ഇദം തതിയം ചിത്തം.

    ‘‘Tatridaṃ tatiyaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa pañcapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva pañcapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te sakadāgāmino, yesaṃ rāgadosamohā tanubhūtā, tesaṃ taṃ cittaṃ pañcasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Pañcasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ tatiyaṃ cittaṃ.

    ‘‘തത്രിദം ചതുത്ഥം ചിത്തം വിഭത്തമാപജ്ജതി – യേ തേ, മഹാരാജ, അനാഗാമിനോ, യേസം പഞ്ചോരമ്ഭാഗിയാനി സഞ്ഞോജനാനി പഹീനാനി, തേസം തം ചിത്തം ദസസു ഠാനേസു ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, ഉപരിഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? ദസസു ഠാനേസു ചിത്തസ്സ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി കിലേസാനം അപ്പഹീനത്താ. യഥാ, മഹാരാജ, വംസനാളസ്സ ദസപബ്ബഗണ്ഠിപരിസുദ്ധസ്സ ഉപരി സാഖാജടാജടിതസ്സ ആകഡ്ഢിയന്തസ്സ യാവ ദസപബ്ബം താവ ലഹുകം ഏതി, തതോ ഉപരി ഥദ്ധം. കിം കാരണാ? ഹേട്ഠാ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി സാഖാജടാജടിതത്താ. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ അനാഗാമിനോ, യേസം പഞ്ചോരമ്ഭാഗിയാനി സഞ്ഞോജനാനി പഹീനാനി, തേസം തം ചിത്തം ദസസു ഠാനേസു ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, ഉപരിഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? ദസസു ഠാനേസു ചിത്തസ്സ പരിസുദ്ധത്താ ഉപരി കിലേസാനം അപ്പഹീനത്താ, ഇദം ചതുത്ഥം ചിത്തം.

    ‘‘Tatridaṃ catutthaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa dasapabbagaṇṭhiparisuddhassa upari sākhājaṭājaṭitassa ākaḍḍhiyantassa yāva dasapabbaṃ tāva lahukaṃ eti, tato upari thaddhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Heṭṭhā parisuddhattā upari sākhājaṭājaṭitattā. Evameva kho, mahārāja, ye te anāgāmino, yesaṃ pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni, tesaṃ taṃ cittaṃ dasasu ṭhānesu lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, uparibhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Dasasu ṭhānesu cittassa parisuddhattā upari kilesānaṃ appahīnattā, idaṃ catutthaṃ cittaṃ.

    ‘‘തത്രിദം പഞ്ചമം ചിത്തം വിഭത്തമാപജ്ജതി – യേ തേ, മഹാരാജ, അരഹന്തോ ഖീണാസവാ ധോതമലാ വന്തകിലേസാ വുസിതവന്തോ കതകരണീയാ ഓഹിതഭാരാ അനുപ്പത്തസദത്ഥാ പരിക്ഖീണഭവസഞ്ഞോജനാ പത്തപടിസമ്ഭിദാ സാവകഭൂമീസു പരിസുദ്ധാ, തേസം തം ചിത്തം സാവകവിസയേ ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, പച്ചേകബുദ്ധഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? പരിസുദ്ധത്താ സാവകവിസയേ, അപരിസുദ്ധത്താ പച്ചേകബുദ്ധവിസയേ. യഥാ, മഹാരാജ, വംസനാളസ്സ സബ്ബപബ്ബഗണ്ഠിപരിസുദ്ധസ്സ ആകഡ്ഢിയന്തസ്സ ലഹുകം ഹോതി ആഗമനം അദന്ധം. കിം കാരണാ? സബ്ബപബ്ബഗണ്ഠിപരിസുദ്ധത്താ അഗഹനത്താ വംസസ്സ. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ അരഹന്തോ ഖീണാസവാ ധോതമലാ വന്തകിലേസാ വുസിതവന്തോ കതകരണീയാ ഓഹിതഭാരാ അനുപ്പത്തസദത്ഥാ പരിക്ഖീണഭവസഞ്ഞോജനാ പത്തപടിസമ്ഭിദാ സാവകഭൂമീസു പരിസുദ്ധാ, തേസം തം ചിത്തം സാവകവിസയേ ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, പച്ചേകബുദ്ധഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? പരിസുദ്ധത്താ സാവകവിസയേ, അപരിസുദ്ധത്താ പച്ചേകബുദ്ധവിസയേ, ഇദം പഞ്ചമം ചിത്തം.

    ‘‘Tatridaṃ pañcamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye. Yathā, mahārāja, vaṃsanāḷassa sabbapabbagaṇṭhiparisuddhassa ākaḍḍhiyantassa lahukaṃ hoti āgamanaṃ adandhaṃ. Kiṃ kāraṇā? Sabbapabbagaṇṭhiparisuddhattā agahanattā vaṃsassa. Evameva kho, mahārāja, ye te arahanto khīṇāsavā dhotamalā vantakilesā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā pattapaṭisambhidā sāvakabhūmīsu parisuddhā, tesaṃ taṃ cittaṃ sāvakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, paccekabuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sāvakavisaye, aparisuddhattā paccekabuddhavisaye, idaṃ pañcamaṃ cittaṃ.

    ‘‘തത്രിദം ഛട്ഠം ചിത്തം വിഭത്തമാപജ്ജതി – യേ തേ, മഹാരാജ, പച്ചേകബുദ്ധാ സയമ്ഭുനോ അനാചരിയകാ ഏകചാരിനോ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പാ സകവിസയേ പരിസുദ്ധവിമലചിത്താ, തേസം തം ചിത്തം സകവിസയേ ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? പരിസുദ്ധത്താ സകവിസയേ മഹന്തത്താ സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധവിസയസ്സ. യഥാ, മഹാരാജ, പുരിസോ സകവിസയം പരിത്തം നദിം രത്തിമ്പി ദിവാപി യദിച്ഛക അച്ഛമ്ഭിതോ ഓതരേയ്യ, അഥ പരതോ മഹാസമുദ്ദം ഗമ്ഭീരം വിത്ഥതം അഗാധമപാരം ദിസ്വാ ഭായേയ്യ, ദന്ധായേയ്യ ന വിസഹേയ്യ ഓതരിതും. കിം കാരണാ? തിണ്ണത്താ 3 സകവിസയസ്സ, മഹന്തത്താ ച മഹാസമുദ്ദസ്സ. ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ പച്ചേകബുദ്ധാ സയമ്ഭുനോ അനാചരിയകാ ഏകചാരിനോ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പാ സകവിസയേ പരിസുദ്ധവിമലചിത്താ, തേസം തം ചിത്തം സകവിസയേ ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി, സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധഭൂമീസു ഗരുകം ഉപ്പജ്ജതി ദന്ധം പവത്തതി. കിം കാരണാ? പരിസുദ്ധത്താ സകവിസയേ മഹന്തത്താ സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധവിസയസ്സ, ഇദം ഛട്ഠം ചിത്തം.

    ‘‘Tatridaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa. Yathā, mahārāja, puriso sakavisayaṃ parittaṃ nadiṃ rattimpi divāpi yadicchaka acchambhito otareyya, atha parato mahāsamuddaṃ gambhīraṃ vitthataṃ agādhamapāraṃ disvā bhāyeyya, dandhāyeyya na visaheyya otarituṃ. Kiṃ kāraṇā? Tiṇṇattā 4 sakavisayassa, mahantattā ca mahāsamuddassa. Evameva kho, mahārāja, ye te paccekabuddhā sayambhuno anācariyakā ekacārino khaggavisāṇakappā sakavisaye parisuddhavimalacittā, tesaṃ taṃ cittaṃ sakavisaye lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati, sabbaññubuddhabhūmīsu garukaṃ uppajjati dandhaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Parisuddhattā sakavisaye mahantattā sabbaññubuddhavisayassa, idaṃ chaṭṭhaṃ cittaṃ.

    ‘‘തത്രിദം സത്തമം ചിത്തം വിഭത്തമാപജ്ജതി – യേ തേ, മഹാരാജ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ സബ്ബഞ്ഞുനോ ദസബലധരാ ചതുവേസാരജ്ജവിസാരദാ അട്ഠാരസഹി ബുദ്ധധമ്മേഹി സമന്നാഗതാ അനന്തജിനാ അനാവരണഞാണാ, തേസം തം ചിത്തം സബ്ബത്ഥ ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി. കിം കാരണാ? സബ്ബത്ഥ പരിസുദ്ധത്താ. അപി നു ഖോ, മഹാരാജ, നാരാചസ്സ സുധോതസ്സ വിമലസ്സ നിഗ്ഗണ്ഠിസ്സ സുഖുമധാരസ്സ അജിമ്ഹസ്സ അവങ്കസ്സ അകുടിലസ്സ ദള്ഹചാപസമാരൂള്ഹസ്സ ഖോമസുഖുമേ വാ കപ്പാസസുഖുമേ വാ കമ്ബലസുഖുമേ വാ ബലവനിപാതിതസ്സ ദന്ധായിതത്തം വാ ലഗ്ഗനം വാ ഹോതീ’’തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ, ‘‘കിം കാരണാ’’? ‘‘സുഖുമത്താ വത്ഥാനം സുധോതത്താ നാരാചസ്സ നിപാതസ്സ ച ബലവത്താ’’തി , ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, യേ തേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ സബ്ബഞ്ഞുനോ ദസബലധരാ ചതുവേസാരജ്ജവിസാരദാ അട്ഠാരസഹി ബുദ്ധധമ്മേഹി സമന്നാഗതാ അനന്തജിനാ അനാവരണഞാണാ, തേസം തം ചിത്തം സബ്ബത്ഥ ലഹുകം ഉപ്പജ്ജതി ലഹുകം പവത്തതി. കിം കാരണാ? സബ്ബത്ഥ പരിസുദ്ധത്താ, ഇദം സത്തമം ചിത്തം.

    ‘‘Tatridaṃ sattamaṃ cittaṃ vibhattamāpajjati – ye te, mahārāja, sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Sabbattha parisuddhattā. Api nu kho, mahārāja, nārācassa sudhotassa vimalassa niggaṇṭhissa sukhumadhārassa ajimhassa avaṅkassa akuṭilassa daḷhacāpasamārūḷhassa khomasukhume vā kappāsasukhume vā kambalasukhume vā balavanipātitassa dandhāyitattaṃ vā lagganaṃ vā hotī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, ‘‘kiṃ kāraṇā’’? ‘‘Sukhumattā vatthānaṃ sudhotattā nārācassa nipātassa ca balavattā’’ti , evameva kho, mahārāja, ye te sammāsambuddhā sabbaññuno dasabaladharā catuvesārajjavisāradā aṭṭhārasahi buddhadhammehi samannāgatā anantajinā anāvaraṇañāṇā, tesaṃ taṃ cittaṃ sabbattha lahukaṃ uppajjati lahukaṃ pavattati. Kiṃ kāraṇā? Sabbattha parisuddhattā, idaṃ sattamaṃ cittaṃ.

    ‘‘തത്ര, മഹാരാജ, യദിദം സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധാനം ചിത്തം, തം ഛന്നമ്പി ചിത്താനം ഗണനം അതിക്കമിത്വാ അസങ്ഖ്യേയ്യേന ഗുണേന പരിസുദ്ധഞ്ച ലഹുകഞ്ച. യസ്മാ ച ഭഗവതോ ചിത്തം പരിസുദ്ധഞ്ച ലഹുകഞ്ച, തസ്മാ, മഹാരാജ, ഭഗവാ യമകപാടിഹീരം ദസ്സേതി. യമകപാടിഹീരേ, മഹാരാജ, ഞാതബ്ബം ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം ചിത്തം ഏവം ലഹുപരിവത്തന്തി, ന തത്ഥ സക്കാ ഉത്തരിം കാരണം വത്തും, തേപി, മഹാരാജ, പാടിഹീരാ സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധാനം ചിത്തം ഉപാദായ ഗണനമ്പി സങ്ഖമ്പി കലമ്പി കലഭാഗമ്പി ന ഉപേന്തി, ആവജ്ജനപടിബദ്ധം, മഹാരാജ, ഭഗവതോ സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം, ആവജ്ജേത്വാ യദിച്ഛകം ജാനാതി.

    ‘‘Tatra, mahārāja, yadidaṃ sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ, taṃ channampi cittānaṃ gaṇanaṃ atikkamitvā asaṅkhyeyyena guṇena parisuddhañca lahukañca. Yasmā ca bhagavato cittaṃ parisuddhañca lahukañca, tasmā, mahārāja, bhagavā yamakapāṭihīraṃ dasseti. Yamakapāṭihīre, mahārāja, ñātabbaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ cittaṃ evaṃ lahuparivattanti, na tattha sakkā uttariṃ kāraṇaṃ vattuṃ, tepi, mahārāja, pāṭihīrā sabbaññubuddhānaṃ cittaṃ upādāya gaṇanampi saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upenti, āvajjanapaṭibaddhaṃ, mahārāja, bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.

    ‘‘യഥാ, മഹാരാജ, പുരിസോ ഹത്ഥേ ഠപിതം യം കിഞ്ചി ദുതിയേ ഹത്ഥേ ഠപേയ്യ വിവടേന മുഖേന വാചം നിച്ഛാരേയ്യ, മുഖഗതം ഭോജനം ഗിലേയ്യ, ഉമ്മീലേത്വാ വാ നിമീലേയ്യ, നിമീലേത്വാ വാ ഉമ്മീലേയ്യ, സമിഞ്ജിതം വാ ബാഹം പസാരേയ്യ, പസാരിതം വാ ബാഹം സമിഞ്ജേയ്യ, ചിരതരം ഏതം, മഹാരാജ, ലഹുതരം ഭഗവതോ സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം, ലഹുതരം ആവജ്ജനം, ആവജ്ജേത്വാ യദിച്ഛകം ജാനാതി , ആവജ്ജനവികലമത്തകേന ന താവതാ ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ അസബ്ബഞ്ഞുനോ നാമ ഹോന്തീ’’തി.

    ‘‘Yathā, mahārāja, puriso hatthe ṭhapitaṃ yaṃ kiñci dutiye hatthe ṭhapeyya vivaṭena mukhena vācaṃ nicchāreyya, mukhagataṃ bhojanaṃ gileyya, ummīletvā vā nimīleyya, nimīletvā vā ummīleyya, samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya, pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, cirataraṃ etaṃ, mahārāja, lahutaraṃ bhagavato sabbaññutañāṇaṃ, lahutaraṃ āvajjanaṃ, āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti , āvajjanavikalamattakena na tāvatā buddhā bhagavanto asabbaññuno nāma hontī’’ti.

    ‘‘ആവജ്ജനമ്പി , ഭന്തേ നാഗസേന, പരിയേസനായ കാതബ്ബം, ഇങ്ഘ മം തത്ഥ കാരണേന സഞ്ഞാപേഹീ’’തി. ‘‘യഥാ, മഹാരാജ, പുരിസസ്സ അഡ്ഢസ്സ മഹദ്ധനസ്സ മഹാഭോഗസ്സ പഹൂതജാതരൂപരജതസ്സ പഹൂതവിത്തൂപകരണസ്സ പഹൂതധനധഞ്ഞസ്സ സാലിവീഹിയവതണ്ഡുലതിലമുഗ്ഗമാസപുബ്ബണ്ണാപരണ്ണസപ്പിതേലനവനീതഖീരദധിമധുഗുളഫാണിതാ ച ഖളോപികുമ്ഭിപീഠരകോട്ഠഭാജനഗതാ ഭവേയ്യും, തസ്സ ച പുരിസസ്സ പാഹുനകോ ആഗച്ഛേയ്യ ഭത്താരഹോ ഭത്താഭികങ്ഖീ, തസ്സ ച ഗേഹേ യം രന്ധം ഭോജനം, തം പരിനിട്ഠിതം ഭവേയ്യ, കുമ്ഭിതോ തണ്ഡുലേ നീഹരിത്വാ ഭോജനം രന്ധേയ്യ, അപി ച ഖോ സോ, മഹാരാജ, താവതകേന ഭോജനവേകല്ലമത്തകേന അധനോ നാമ കപണോ നാമ ഭവേയ്യാ’’തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ, ചക്കവത്തിരഞ്ഞോ ഘരേപി, ഭന്തേ, അകാലേ ഭോജനവേകല്ലം ഹോതി, കിം പന ഗഹപതികസ്സാ’’തി? ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, തഥാഗതസ്സ ആവജ്ജനവികലമത്തകം സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം ആവജ്ജേത്വാ യദിച്ഛകം ജാനാതി.

    ‘‘Āvajjanampi , bhante nāgasena, pariyesanāya kātabbaṃ, iṅgha maṃ tattha kāraṇena saññāpehī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, purisassa aḍḍhassa mahaddhanassa mahābhogassa pahūtajātarūparajatassa pahūtavittūpakaraṇassa pahūtadhanadhaññassa sālivīhiyavataṇḍulatilamuggamāsapubbaṇṇāparaṇṇasappitelanavanītakhīradadhimadhuguḷaphāṇitā ca khaḷopikumbhipīṭharakoṭṭhabhājanagatā bhaveyyuṃ, tassa ca purisassa pāhunako āgaccheyya bhattāraho bhattābhikaṅkhī, tassa ca gehe yaṃ randhaṃ bhojanaṃ, taṃ pariniṭṭhitaṃ bhaveyya, kumbhito taṇḍule nīharitvā bhojanaṃ randheyya, api ca kho so, mahārāja, tāvatakena bhojanavekallamattakena adhano nāma kapaṇo nāma bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, cakkavattirañño gharepi, bhante, akāle bhojanavekallaṃ hoti, kiṃ pana gahapatikassā’’ti? ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanavikalamattakaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānāti.

    ‘‘യഥാ വാ പന, മഹാരാജ, രുക്ഖോ അസ്സ ഫലിതോ ഓണതവിനതോ പിണ്ഡിഭാരഭരിതോ, ന കിഞ്ചി തത്ഥ പതിതം ഫലം ഭവേയ്യ, അപി നു ഖോ സോ, മഹാരാജ, രുക്ഖോ താവതകേന പതിതഫലവേകല്ലമത്തകേന അഫലോ നാമ ഭവേയ്യാ’’തി? ‘‘ന ഹി, ഭന്തേ, പതനപടിബദ്ധാനി താനി രുക്ഖഫലാനി, പതിതേ യദിച്ഛകം ലഭതീ’’തി. ‘‘ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, തഥാഗതസ്സ ആവജ്ജനപടിബദ്ധം സബ്ബഞ്ഞുതഞാണം ആവജ്ജേത്വാ യദിച്ഛകം ജാനാതീ’’തി.

    ‘‘Yathā vā pana, mahārāja, rukkho assa phalito oṇatavinato piṇḍibhārabharito, na kiñci tattha patitaṃ phalaṃ bhaveyya, api nu kho so, mahārāja, rukkho tāvatakena patitaphalavekallamattakena aphalo nāma bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, patanapaṭibaddhāni tāni rukkhaphalāni, patite yadicchakaṃ labhatī’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgatassa āvajjanapaṭibaddhaṃ sabbaññutañāṇaṃ āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.

    ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ആവജ്ജേത്വാ ആവജ്ജേത്വാ ബുദ്ധോ യദിച്ഛകം ജാനാതീ’’തി? ‘‘ആമ, മഹാരാജ, ഭഗവാ ആവജ്ജേത്വാ ആവജ്ജേത്വാ യദിച്ഛകം ജാനാതീ’’തി.

    ‘‘Bhante nāgasena, āvajjetvā āvajjetvā buddho yadicchakaṃ jānātī’’ti? ‘‘Āma, mahārāja, bhagavā āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti.

    ‘‘യഥാ, മഹാരാജ, ചക്കവത്തീ രാജാ യദാ ചക്കരതനം സരതി ‘ഉപേതു മേ ചക്കരതന’ന്തി, സരിതേ ചക്കരതനം ഉപേതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, തഥാഗതോ ആവജ്ജേത്വാ ആവജ്ജേത്വാ യദിച്ഛകം ജാനാതീ’’തി. ‘‘ദള്ഹം, ഭന്തേ നാഗസേന, കാരണം, ബുദ്ധോ സബ്ബഞ്ഞൂ, സമ്പടിച്ഛാമ ബുദ്ധോ സബ്ബഞ്ഞൂ’’തി.

    ‘‘Yathā, mahārāja, cakkavattī rājā yadā cakkaratanaṃ sarati ‘upetu me cakkaratana’nti, sarite cakkaratanaṃ upeti, evameva kho, mahārāja, tathāgato āvajjetvā āvajjetvā yadicchakaṃ jānātī’’ti. ‘‘Daḷhaṃ, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, buddho sabbaññū, sampaṭicchāma buddho sabbaññū’’ti.

    ബുദ്ധസബ്ബഞ്ഞുഭാവപഞ്ഹോ ദുതിയോ.

    Buddhasabbaññubhāvapañho dutiyo.







    Footnotes:
    1. ഠപീയമാനേ (സീ॰ പീ॰)
    2. ṭhapīyamāne (sī. pī.)
    3. ചിണ്ണത്താ (സീ॰ സ്യാ॰ പീ॰)
    4. ciṇṇattā (sī. syā. pī.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact