Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
౭౨-౭౩. సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణనిద్దేసవణ్ణనా
72-73. Sabbaññutaññāṇaniddesavaṇṇanā
౧౧౯. సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణనిద్దేసే కతమం తథాగతస్స సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణన్తి పుచ్ఛిత్వా తేన సమగతికత్తా తేనేవ సహ అనావరణఞాణం నిద్దిట్ఠం. న హి అనావరణఞాణం ధమ్మతో విసుం అత్థి, ఏకమేవ హేతం ఞాణం ఆకారభేదతో ద్వేధా వుచ్చతి సద్ధిన్ద్రియసద్ధాబలాదీని వియ. సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణమేవ హి నత్థి ఏతస్స ఆవరణన్తి, కేనచి ధమ్మేన, పుగ్గలేన వా ఆవరణం కాతుం అసక్కుణేయ్యతాయ అనావరణన్తి వుచ్చతి ఆవజ్జనపటిబద్ధత్తా సబ్బధమ్మానం. అఞ్ఞే పన ఆవజ్జిత్వాపి న జానన్తి. కేచి పనాహు ‘‘మనోవిఞ్ఞాణం వియ సబ్బారమ్మణికత్తా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం . తంయేవ ఞాణం ఇన్దవజిరం వియ విసయేసు అప్పటిహతత్తా అనావరణఞాణం. అనుపుబ్బసబ్బఞ్ఞుతాపటిక్ఖేపో సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం, సకింసబ్బఞ్ఞుతాపటిక్ఖేపో అనావరణఞాణం, భగవా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణపటిలాభేనపి సబ్బఞ్ఞూతి వుచ్చతి, న చ అనుపుబ్బసబ్బఞ్ఞూ. అనావరణఞాణపటిలాభేనపి సబ్బఞ్ఞూతి వుచ్చతి, న చ సకింసబ్బఞ్ఞూ’’తి.
119. Sabbaññutaññāṇaniddese katamaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇanti pucchitvā tena samagatikattā teneva saha anāvaraṇañāṇaṃ niddiṭṭhaṃ. Na hi anāvaraṇañāṇaṃ dhammato visuṃ atthi, ekameva hetaṃ ñāṇaṃ ākārabhedato dvedhā vuccati saddhindriyasaddhābalādīni viya. Sabbaññutaññāṇameva hi natthi etassa āvaraṇanti, kenaci dhammena, puggalena vā āvaraṇaṃ kātuṃ asakkuṇeyyatāya anāvaraṇanti vuccati āvajjanapaṭibaddhattā sabbadhammānaṃ. Aññe pana āvajjitvāpi na jānanti. Keci panāhu ‘‘manoviññāṇaṃ viya sabbārammaṇikattā sabbaññutaññāṇaṃ . Taṃyeva ñāṇaṃ indavajiraṃ viya visayesu appaṭihatattā anāvaraṇañāṇaṃ. Anupubbasabbaññutāpaṭikkhepo sabbaññutaññāṇaṃ, sakiṃsabbaññutāpaṭikkhepo anāvaraṇañāṇaṃ, bhagavā sabbaññutaññāṇapaṭilābhenapi sabbaññūti vuccati, na ca anupubbasabbaññū. Anāvaraṇañāṇapaṭilābhenapi sabbaññūti vuccati, na ca sakiṃsabbaññū’’ti.
సబ్బం సఙ్ఖతమసఙ్ఖతం అనవసేసం జానాతీతి ఏత్థ సబ్బన్తి జాతివసేన సబ్బధమ్మానం నిస్సేసపరియాదానం. అనవసేసన్తి ఏకేకస్సేవ ధమ్మస్స సబ్బాకారవసేన నిస్సేసపరియాదానం. సఙ్ఖతమసఙ్ఖతన్తి ద్విధా పభేదదస్సనం. సఙ్ఖతఞ్హి ఏకో పభేదో, అసఙ్ఖతం ఏకో పభేదో. పచ్చయేహి సఙ్గమ్మ కతన్తి సఙ్ఖతం. ఖన్ధపఞ్చకం. తథా న సఙ్ఖతన్తి అసఙ్ఖతం. నిబ్బానం. సఙ్ఖతం అనిచ్చదుక్ఖానత్తాదీహి ఆకారేహి అనవసేసం జానాతి, అసఙ్ఖతం సుఞ్ఞతానిమిత్తఅప్పణిహితాదీహి ఆకారేహి అనవసేసం జానాతి. నత్థి ఏతస్స సఙ్ఖతస్స అసఙ్ఖతస్స చ అవసేసోతి అనవసేసం. సఙ్ఖతం అసఙ్ఖతఞ్చ. అనేకభేదాపి పఞ్ఞత్తి పచ్చయేహి అకతత్తా అసఙ్ఖతపక్ఖం భజతి. సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణఞ్హి సబ్బాపి పఞ్ఞత్తియో అనేకభేదతో జానాతి. అథ వా సబ్బన్తి సబ్బధమ్మగ్గహణం. అనవసేసన్తి నిప్పదేసగ్గహణం. తత్థ ఆవరణం నత్థీతి తత్థ తస్మిం అనవసేసే సఙ్ఖతాసఙ్ఖతే నిస్సఙ్గత్తా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణస్స ఆవరణం నత్థీతి తదేవ సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం అనావరణఞాణం నామాతి అత్థో.
Sabbaṃ saṅkhatamasaṅkhataṃ anavasesaṃ jānātīti ettha sabbanti jātivasena sabbadhammānaṃ nissesapariyādānaṃ. Anavasesanti ekekasseva dhammassa sabbākāravasena nissesapariyādānaṃ. Saṅkhatamasaṅkhatanti dvidhā pabhedadassanaṃ. Saṅkhatañhi eko pabhedo, asaṅkhataṃ eko pabhedo. Paccayehi saṅgamma katanti saṅkhataṃ. Khandhapañcakaṃ. Tathā na saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Nibbānaṃ. Saṅkhataṃ aniccadukkhānattādīhi ākārehi anavasesaṃ jānāti, asaṅkhataṃ suññatānimittaappaṇihitādīhi ākārehi anavasesaṃ jānāti. Natthi etassa saṅkhatassa asaṅkhatassa ca avasesoti anavasesaṃ. Saṅkhataṃ asaṅkhatañca. Anekabhedāpi paññatti paccayehi akatattā asaṅkhatapakkhaṃ bhajati. Sabbaññutaññāṇañhi sabbāpi paññattiyo anekabhedato jānāti. Atha vā sabbanti sabbadhammaggahaṇaṃ. Anavasesanti nippadesaggahaṇaṃ. Tattha āvaraṇaṃ natthīti tattha tasmiṃ anavasese saṅkhatāsaṅkhate nissaṅgattā sabbaññutaññāṇassa āvaraṇaṃ natthīti tadeva sabbaññutaññāṇaṃ anāvaraṇañāṇaṃ nāmāti attho.
౧౨౦. ఇదాని అనేకవిసయభేదతో దస్సేతుం అతీతన్తిఆదిమాహ. తత్థ అతీతం అనాగతం పచ్చుప్పన్నన్తి కాలభేదతో దస్సితం, చక్ఖు చేవ రూపా చాతిఆది వత్థారమ్మణభేదతో. ఏవం తం సబ్బన్తి తేసం చక్ఖురూపానం అనవసేసపరియాదానం. ఏవం సేసేసు. యావతాతి అనవసేసపరియాదానం. అనిచ్చట్ఠన్తిఆది సామఞ్ఞలక్ఖణభేదతో దస్సితం. అనిచ్చట్ఠన్తి చ అనిచ్చాకారం. పచ్చత్తత్థే వా ఉపయోగవచనం. ఏస నయో ఏదిసేసు. రూపస్సాతిఆది ఖన్ధభేదతో దస్సితం. చక్ఖుస్స…పే॰… జరామరణస్సాతి హేట్ఠా వుత్తపేయ్యాలనయేన యోజేతబ్బం. అభిఞ్ఞాయాతిఆదీసు హేట్ఠా వుత్తఞాణానేవ. అభిఞ్ఞట్ఠన్తి అభిజాననసభావం. ఏస నయో ఏదిసేసు. ఖన్ధానం ఖన్ధట్ఠన్తిఆది హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. కుసలే ధమ్మేతిఆది కుసలత్తికవసేన భేదో. కామావచరే ధమ్మేతిఆది చతుభూమకవసేన. ఉభయత్థాపి ‘‘సబ్బే జానాతీ’’తి బహువచనపాఠో సున్దరో. ఏకవచనసోతే పతితత్తా పన పోత్థకేసు ఏకవచనేన లిఖితం. దుక్ఖస్సాతిఆది చుద్దసన్నం బుద్ధఞాణానం విసయభేదో. ఇన్ద్రియపరోపరియత్తే ఞాణన్తిఆదీని చత్తారి ఞాణాని వత్వా సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం కస్మా న వుత్తన్తి చే? వుచ్చమానస్స సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణత్తా. విసయభేదతో హి సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణే వుచ్చమానే తం ఞాణం న వత్తబ్బం హోతి, సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం పన సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణస్స విసయో హోతియేవ.
120. Idāni anekavisayabhedato dassetuṃ atītantiādimāha. Tattha atītaṃ anāgataṃ paccuppannanti kālabhedato dassitaṃ, cakkhu ceva rūpā cātiādi vatthārammaṇabhedato. Evaṃ taṃ sabbanti tesaṃ cakkhurūpānaṃ anavasesapariyādānaṃ. Evaṃ sesesu. Yāvatāti anavasesapariyādānaṃ. Aniccaṭṭhantiādi sāmaññalakkhaṇabhedato dassitaṃ. Aniccaṭṭhanti ca aniccākāraṃ. Paccattatthe vā upayogavacanaṃ. Esa nayo edisesu. Rūpassātiādi khandhabhedato dassitaṃ. Cakkhussa…pe… jarāmaraṇassāti heṭṭhā vuttapeyyālanayena yojetabbaṃ. Abhiññāyātiādīsu heṭṭhā vuttañāṇāneva. Abhiññaṭṭhanti abhijānanasabhāvaṃ. Esa nayo edisesu. Khandhānaṃ khandhaṭṭhantiādi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Kusale dhammetiādi kusalattikavasena bhedo. Kāmāvacare dhammetiādi catubhūmakavasena. Ubhayatthāpi ‘‘sabbe jānātī’’ti bahuvacanapāṭho sundaro. Ekavacanasote patitattā pana potthakesu ekavacanena likhitaṃ. Dukkhassātiādi cuddasannaṃ buddhañāṇānaṃ visayabhedo. Indriyaparopariyatte ñāṇantiādīni cattāri ñāṇāni vatvā sabbaññutaññāṇaṃ kasmā na vuttanti ce? Vuccamānassa sabbaññutaññāṇattā. Visayabhedato hi sabbaññutaññāṇe vuccamāne taṃ ñāṇaṃ na vattabbaṃ hoti, sabbaññutaññāṇaṃ pana sabbaññutaññāṇassa visayo hotiyeva.
పున కాళకారామసుత్తన్తాదీసు (అ॰ ని॰ ౪.౨౪) వుత్తనయేన సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణభూమిం దస్సేన్తో యావతా సదేవకస్స లోకస్సాతిఆదిమాహ. తత్థ సహ దేవేహి సదేవకస్స. సహ మారేన సమారకస్స . సహ బ్రహ్మునా సబ్రహ్మకస్స లోకస్స. సహ సమణబ్రాహ్మణేహి సస్సమణబ్రాహ్మణియా. సహ దేవమనుస్సేహి సదేవమనుస్సాయ పజాయ. పజాతత్తా పజాతి సత్తలోకస్స పరియాయవచనమేతం. తత్థ సదేవకవచనేన పఞ్చకామావచరదేవగ్గహణం, సమారకవచనేన ఛట్ఠకామావచరదేవగ్గహణం, సబ్రహ్మకవచనేన బ్రహ్మకాయికాదిబ్రహ్మగ్గహణం, సస్సమణబ్రాహ్మణివచనేన సాసనస్స పచ్చత్థికపచ్చామిత్తసమణబ్రాహ్మణగ్గహణం సమితపాపబాహితపాపసమణబ్రాహ్మణగ్గహణఞ్చ, పజావచనేన సత్తలోకగ్గహణం, సదేవమనుస్సవచనేన సమ్ముతిదేవసేసమనుస్సగ్గహణం వేదితబ్బం. ఏవమేత్థ తీహి పదేహి ఓకాసలోకో, ద్వీహి పజావసేన సత్తలోకో గహితోతి వేదితబ్బో.
Puna kāḷakārāmasuttantādīsu (a. ni. 4.24) vuttanayena sabbaññutaññāṇabhūmiṃ dassento yāvatā sadevakassa lokassātiādimāha. Tattha saha devehi sadevakassa. Saha mārena samārakassa. Saha brahmunā sabrahmakassa lokassa. Saha samaṇabrāhmaṇehi sassamaṇabrāhmaṇiyā. Saha devamanussehi sadevamanussāya pajāya. Pajātattā pajāti sattalokassa pariyāyavacanametaṃ. Tattha sadevakavacanena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ, sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca, pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ, sadevamanussavacanena sammutidevasesamanussaggahaṇaṃ veditabbaṃ. Evamettha tīhi padehi okāsaloko, dvīhi pajāvasena sattaloko gahitoti veditabbo.
అపరో నయో – సదేవకగ్గహణేన అరూపావచరలోకో గహితో, సమారకగ్గహణేన ఛకామావచరదేవలోకో, సబ్రహ్మకగ్గహణేన రూపావచరబ్రహ్మలోకో, సస్సమణబ్రాహ్మణాదిగ్గహణేన చతుపరిసవసేన, సమ్ముతిదేవేహి వా సహ మనుస్సలోకో, అవసేససత్తలోకో వా.
Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaraloko gahito, samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko, sabrahmakaggahaṇena rūpāvacarabrahmaloko, sassamaṇabrāhmaṇādiggahaṇena catuparisavasena, sammutidevehi vā saha manussaloko, avasesasattaloko vā.
అపిచేత్థ సదేవకవచనేన ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదతో సబ్బస్సపి లోకస్స దిట్ఠాదిజాననభావం సాధేతి. తతో యేసం సియా ‘‘మారో మహానుభావో ఛకామావచరిస్సరో వసవత్తీ, కిం తస్సాపి దిట్ఠాదిం జానాతీ’’తి, తేసం విమతిం విధమన్తో ‘‘సమారకస్సా’’తి ఆహ. యేసం పన సియా ‘‘బ్రహ్మా మహానుభావో ఏకఙ్గులియా ఏకస్మిం చక్కవాళసహస్సే ఆలోకం ఫరతి, ద్వీహి…పే॰… దసహి అఙ్గులీహి దససు చక్కవాళసహస్సేసు ఆలోకం ఫరతి, అనుత్తరఞ్చ ఝానసమాపత్తిసుఖం పటిసంవేదేతి, కిం తస్సాపి దిట్ఠాదిం జానాతీ’’తి, తేసం విమతిం విధమన్తో ‘‘సబ్రహ్మకస్సా’’తి ఆహ. తతో యేసం సియా ‘‘పుథూ సమణబ్రాహ్మణా సాసనస్స పచ్చత్థికా, కిం తేసమ్పి దిట్ఠాదిం జానాతీ’’తి, తేసం విమతిం విధమన్తో ‘‘సస్సమణబ్రాహ్మణియా పజాయా’’తి ఆహ. ఏవం ఉక్కట్ఠానం దిట్ఠాదిజాననభావం పకాసేత్వా అథ సమ్ముతిదేవే అవసేసమనుస్సే చ ఉపాదాయ ఉక్కట్ఠపరిచ్ఛేదవసేన సేససత్తలోకస్స దిట్ఠాదిజాననభావం పకాసేతి. అయమేత్థ అనుసన్ధిక్కమో. పోరాణా పనాహు – సదేవకస్సాతి దేవతాహి సద్ధిం అవసేసలోకస్స . సమారకస్సాతి మారేన సద్ధిం అవసేసలోకస్స. సబ్రహ్మకస్సాతి బ్రహ్మేహి సద్ధిం అవసేసలోకస్స. ఏవం సబ్బేపి తిభవూపగే సత్తే తీహాకారేహి తీసు పదేసు పక్ఖిపిత్వా పున ద్వీహాకారేహి పరియాదాతుం సస్సమణబ్రాహ్మణియా పజాయ సదేవమనుస్సాయాతి వుత్తం. ఏవం పఞ్చహి పదేహి తేన తేన ఆకారేన తేధాతుకమేవ పరియాదిన్నం హోతీతి.
Apicettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbassapi lokassa diṭṭhādijānanabhāvaṃ sādheti. Tato yesaṃ siyā ‘‘māro mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī, kiṃ tassāpi diṭṭhādiṃ jānātī’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto ‘‘samārakassā’’ti āha. Yesaṃ pana siyā ‘‘brahmā mahānubhāvo ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi…pe… dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, anuttarañca jhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti, kiṃ tassāpi diṭṭhādiṃ jānātī’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto ‘‘sabrahmakassā’’ti āha. Tato yesaṃ siyā ‘‘puthū samaṇabrāhmaṇā sāsanassa paccatthikā, kiṃ tesampi diṭṭhādiṃ jānātī’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā’’ti āha. Evaṃ ukkaṭṭhānaṃ diṭṭhādijānanabhāvaṃ pakāsetvā atha sammutideve avasesamanusse ca upādāya ukkaṭṭhaparicchedavasena sesasattalokassa diṭṭhādijānanabhāvaṃ pakāseti. Ayamettha anusandhikkamo. Porāṇā panāhu – sadevakassāti devatāhi saddhiṃ avasesalokassa . Samārakassāti mārena saddhiṃ avasesalokassa. Sabrahmakassāti brahmehi saddhiṃ avasesalokassa. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīhākārehi tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhākārehi pariyādātuṃ sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyāti vuttaṃ. Evaṃ pañcahi padehi tena tena ākārena tedhātukameva pariyādinnaṃ hotīti.
దిట్ఠన్తి రూపాయతనం. సుతన్తి సద్దాయతనం. ముతన్తి పత్వా గహేతబ్బతో గన్ధాయతనం, రసాయతనం, ఫోట్ఠబ్బాయతనం. విఞ్ఞాతన్తి సుఖదుక్ఖాదిధమ్మారమ్మణం. పత్తన్తి పరియేసిత్వా వా అపరియేసిత్వా వా పత్తం. పరియేసితన్తి పత్తం వా అప్పత్తం వా పరియేసితం. అనువిచరితం మనసాతి చిత్తేన అనుసఞ్చరితం. సబ్బం జానాతీతి ఇమినా ఏతం దస్సేతి – యం అపరిమానాసు లోకధాతూసు ఇమస్స సదేవకస్స లోకస్స ‘‘నీలం పీత’’న్తిఆది (ధ॰ స॰ ౬౧౯) రూపారమ్మణం చక్ఖుద్వారే ఆపాథం ఆగచ్ఛతి, అయం సత్తో ఇమస్మిం ఖణే ఇమం నామ రూపారమ్మణం దిస్వా సుమనో వా దుమ్మనో వా మజ్ఝత్తో వా జాతోతి తం సబ్బం తథాగతస్స సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం జానాతి. తథా యం అపరిమాణాసు లోకధాతూసు ఇమస్స సదేవకస్స లోకస్స ‘‘భేరిసద్దో, ముదిఙ్గసద్దో’’తిఆది సద్దారమ్మణం సోతద్వారే ఆపాథం ఆగచ్ఛతి, ‘‘మూలగన్ధో తచగన్ధో’’తిఆది (ధ॰ స॰ ౬౨౪-౬౨౭) గన్ధారమ్మణం ఘానద్వారే ఆపాథం ఆగచ్ఛతి, ‘‘మూలరసో, ఖన్ధరసో’’తిఆది (ధ॰ స॰ ౬౨౮-౬౩౧) రసారమ్మణం జివ్హాద్వారే ఆపాథం ఆగచ్ఛతి, ‘‘కక్ఖళం, ముదుక’’న్తిఆది (ధ॰ స॰ ౬౪౭-౬౫౦) పథవీధాతుతేజోధాతువాయోధాతుభేదం ఫోట్ఠబ్బారమ్మణం కాయద్వారే ఆపాథం ఆగచ్ఛతి, అయం సత్తో ఇమస్మిం ఖణే ఇమం నామ ఫోట్ఠబ్బారమ్మణం ఫుసిత్వా సుమనో వా దుమ్మనో వా మజ్ఝత్తో వా జాతోతి తం సబ్బం తథాగతస్స సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం జానాతి. తథా యం అపరిమాణాసు లోకధాతూసు ఇమస్స సదేవకస్స లోకస్స సుఖదుక్ఖాదిభేదం ధమ్మారమ్మణం మనోద్వారే ఆపాథం ఆగచ్ఛతి, అయం సత్తో ఇమస్మిం ఖణే ఇమం నామ ధమ్మారమ్మణం విజానిత్వా సుమనో వా దుమ్మనో వా మజ్ఝత్తో వా జాతోతి తం సబ్బం తథాగతస్స సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం జానాతి. ఇమస్స పన మహాజనస్స పరియేసిత్వా అప్పత్తమ్పి అత్థి, పరియేసిత్వా పత్తమ్పి అత్థి. అపరియేసిత్వా అప్పత్తమ్పి అత్థి, అపరియేసిత్వా పత్తమ్పి అత్థి. సబ్బం తథాగతస్స సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన అప్పత్తం నామ నత్థీతి.
Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ. Sutanti saddāyatanaṃ. Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ. Viññātanti sukhadukkhādidhammārammaṇaṃ. Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ. Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ. Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ. Sabbaṃ jānātīti iminā etaṃ dasseti – yaṃ aparimānāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘nīlaṃ pīta’’ntiādi (dha. sa. 619) rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchati, ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jātoti taṃ sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇaṃ jānāti. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘bherisaddo, mudiṅgasaddo’’tiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘mūlagandho tacagandho’’tiādi (dha. sa. 624-627) gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘mūlaraso, khandharaso’’tiādi (dha. sa. 628-631) rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘kakkhaḷaṃ, muduka’’ntiādi (dha. sa. 647-650) pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthaṃ āgacchati, ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbārammaṇaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jātoti taṃ sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇaṃ jānāti. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhadukkhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvāre āpāthaṃ āgacchati, ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma dhammārammaṇaṃ vijānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jātoti taṃ sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇaṃ jānāti. Imassa pana mahājanassa pariyesitvā appattampi atthi, pariyesitvā pattampi atthi. Apariyesitvā appattampi atthi, apariyesitvā pattampi atthi. Sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇena appattaṃ nāma natthīti.
౧౨౧. పున అపరేన పరియాయేన సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణభావసాధనత్థం న తస్సాతి గాథమాహ. తత్థ న తస్స అద్దిట్ఠమిధత్థి కిఞ్చీతి తస్స తథాగతస్స ఇధ ఇమస్మిం తేధాతుకే లోకే, ఇమస్మిం పచ్చుప్పన్నకాలే వా పఞ్ఞాచక్ఖునా అద్దిట్ఠం నామ కిఞ్చి అప్పమత్తకమ్పి న అత్థి న సంవిజ్జతి. అత్థీతి ఇదం వత్తమానకాలికం ఆఖ్యాతపదం. ఇమినా పచ్చుప్పన్నకాలికస్స సబ్బధమ్మస్స ఞాతభావం దస్సేతి. గాథాబన్ధసుఖత్థం పనేత్థ ద-కారో సంయుత్తో. అథో అవిఞ్ఞాతన్తి ఏత్థ అథోఇతి వచనోపాదానే నిపాతో. అవిఞ్ఞాతన్తి అతీతకాలికం అవిఞ్ఞాతం నామ కిఞ్చి ధమ్మజాతం. నాహోసీతి పాఠసేసో. అబ్యయభూతస్స అత్థిసద్దస్స గహణే పాఠసేసం వినాపి యుజ్జతియేవ. ఇమినా అతీతకాలికస్స సబ్బధమ్మస్స ఞాతభావం దస్సేతి . అజానితబ్బన్తి అనాగతకాలికం అజానితబ్బం నామ ధమ్మజాతం న భవిస్సతి, నత్థి వా. ఇమినా అనాగతకాలికస్స సబ్బధమ్మస్స ఞాతభావం దస్సేతి. జాననకిరియావిసేసనమత్తమేవ వా ఏత్థ అ-కారో. సబ్బం అభిఞ్ఞాసి యదత్థి నేయ్యన్తి ఏత్థ యం తేకాలికం వా కాలవిముత్తం వా నేయ్యం జానితబ్బం కిఞ్చి ధమ్మజాతం అత్థి, తం సబ్బం తథాగతో అభిఞ్ఞాసి అధికేన సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణేన జాని పటివిజ్ఝి. ఏత్థ అత్థిసద్దేన తేకాలికస్స కాలవిముత్తస్స చ గహణా అత్థి-సద్దో అబ్యయభూతోయేవ దట్ఠబ్బో. తథాగతో తేన సమన్తచక్ఖూతి కాలవసేన ఓకాసవసేన చ నిప్పదేసత్తా సమన్తా సబ్బతో పవత్తం ఞాణచక్ఖు అస్సాతి సమన్తచక్ఖు. తేన యథావుత్తేన కారణేన తథాగతో సమన్తచక్ఖు, సబ్బఞ్ఞూతి వుత్తం హోతి. ఇమిస్సా గాథాయ పుగ్గలాధిట్ఠానాయ దేసనాయ సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం సాధితం.
121. Puna aparena pariyāyena sabbaññutaññāṇabhāvasādhanatthaṃ na tassāti gāthamāha. Tattha na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñcīti tassa tathāgatassa idha imasmiṃ tedhātuke loke, imasmiṃ paccuppannakāle vā paññācakkhunā addiṭṭhaṃ nāma kiñci appamattakampi na atthi na saṃvijjati. Atthīti idaṃ vattamānakālikaṃ ākhyātapadaṃ. Iminā paccuppannakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti. Gāthābandhasukhatthaṃ panettha da-kāro saṃyutto. Atho aviññātanti ettha athoiti vacanopādāne nipāto. Aviññātanti atītakālikaṃ aviññātaṃ nāma kiñci dhammajātaṃ. Nāhosīti pāṭhaseso. Abyayabhūtassa atthisaddassa gahaṇe pāṭhasesaṃ vināpi yujjatiyeva. Iminā atītakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti . Ajānitabbanti anāgatakālikaṃ ajānitabbaṃ nāma dhammajātaṃ na bhavissati, natthi vā. Iminā anāgatakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti. Jānanakiriyāvisesanamattameva vā ettha a-kāro. Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyanti ettha yaṃ tekālikaṃ vā kālavimuttaṃ vā neyyaṃ jānitabbaṃ kiñci dhammajātaṃ atthi, taṃ sabbaṃ tathāgato abhiññāsi adhikena sabbaññutaññāṇena jāni paṭivijjhi. Ettha atthisaddena tekālikassa kālavimuttassa ca gahaṇā atthi-saddo abyayabhūtoyeva daṭṭhabbo. Tathāgato tena samantacakkhūti kālavasena okāsavasena ca nippadesattā samantā sabbato pavattaṃ ñāṇacakkhu assāti samantacakkhu. Tena yathāvuttena kāraṇena tathāgato samantacakkhu, sabbaññūti vuttaṃ hoti. Imissā gāthāya puggalādhiṭṭhānāya desanāya sabbaññutaññāṇaṃ sādhitaṃ.
పున బుద్ధఞాణానం విసయవసేన సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం దస్సేతుకామో సమన్తచక్ఖూతి కేనట్ఠేన సమన్తచక్ఖూతిఆదిమాహ. తత్థ గాథాయ సమన్తచక్ఖూతి వుత్తపదే యం తం సమన్తచక్ఖు, తం కేనట్ఠేన సమన్తచక్ఖూతి అత్థో. అత్థో పనస్స యావతా దుక్ఖస్స దుక్ఖట్ఠోతిఆదీహి వుత్తోయేవ హోతి. సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణఞ్హి సమన్తచక్ఖు. యథాహ – ‘‘సమన్తచక్ఖు వుచ్చతి సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణ’’న్తి (చూళని॰ ధోతకమాణవపుచ్ఛానిద్దేస ౩౨). తస్మిం సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణట్ఠే వుత్తే సమన్తచక్ఖుట్ఠో వుత్తోయేవ హోతీతి. బుద్ధస్సేవ ఞాణానీతి బుద్ధఞాణాని. దుక్ఖే ఞాణాదీనిపి హి సబ్బాకారేన బుద్ధస్సేవ భగవతో పవత్తన్తి, ఇతరేసం పన ఏకదేసమత్తేనేవ పవత్తన్తి. సావకసాధారణానీతి పన ఏకదేసేనాపి అత్థితం సన్ధాయ వుత్తం. సబ్బో ఞాతోతి సబ్బో ఞాణేన ఞాతో. అఞ్ఞాతో దుక్ఖట్ఠో నత్థీతి వుత్తమేవ అత్థం పటిసేధేన విభావేతి. సబ్బో దిట్ఠోతి న కేవలం ఞాతమత్తోయేవ, అథ ఖో చక్ఖునా దిట్ఠో వియ కతో. సబ్బో విదితోతి న కేవలం దిట్ఠమత్తోయేవ, అథ ఖో పాకటో. సబ్బో సచ్ఛికతోతి న కేవలం విదితోయేవ, అథ ఖో తత్థ ఞాణపటిలాభవసేన పచ్చక్ఖీకతో. సబ్బో ఫస్సితోతి న కేవలం సచ్ఛికతోయేవ, అథ ఖో పునప్పునం యథారుచి సముదాచారవసేన ఫుట్ఠోతి. అథ వా ఞాతో సభావలక్ఖణవసేన. దిట్ఠో సామఞ్ఞలక్ఖణవసేన. విదితో రసవసేన. సచ్ఛికతో పచ్చుపట్ఠానవసేన . ఫస్సితో పదట్ఠానవసేన. అథ వా ఞాతో ఞాణుప్పాదవసేన. దిట్ఠో చక్ఖుప్పాదవసేన. విదితో పఞ్ఞుప్పాదవసేన. సచ్ఛికతో విజ్జుప్పాదవసేన. ఫస్సితో ఆలోకుప్పాదవసేన. ‘‘యావతా దుక్ఖస్స దుక్ఖట్ఠో, సబ్బో దిట్ఠో, అదిట్ఠో దుక్ఖట్ఠో నత్థీ’’తిఆదినా నయేన చ ‘‘యావతా సదేవకస్స లోకస్స…పే॰… అనువిచరితం మనసా, సబ్బం ఞాతం, అఞ్ఞాతం నత్థీ’’తిఆదినా నయేన చ విత్థారో వేదితబ్బో. పఠమం వుత్తగాథా నిగమనవసేన పున వుత్తా. తంనిగమనేయేవ హి కతే ఞాణనిగమనమ్పి కతమేవ హోతీతి.
Puna buddhañāṇānaṃ visayavasena sabbaññutaññāṇaṃ dassetukāmo samantacakkhūti kenaṭṭhena samantacakkhūtiādimāha. Tattha gāthāya samantacakkhūti vuttapade yaṃ taṃ samantacakkhu, taṃ kenaṭṭhena samantacakkhūti attho. Attho panassa yāvatādukkhassa dukkhaṭṭhotiādīhi vuttoyeva hoti. Sabbaññutaññāṇañhi samantacakkhu. Yathāha – ‘‘samantacakkhu vuccati sabbaññutaññāṇa’’nti (cūḷani. dhotakamāṇavapucchāniddesa 32). Tasmiṃ sabbaññutaññāṇaṭṭhe vutte samantacakkhuṭṭho vuttoyeva hotīti. Buddhasseva ñāṇānīti buddhañāṇāni. Dukkhe ñāṇādīnipi hi sabbākārena buddhasseva bhagavato pavattanti, itaresaṃ pana ekadesamatteneva pavattanti. Sāvakasādhāraṇānīti pana ekadesenāpi atthitaṃ sandhāya vuttaṃ. Sabbo ñātoti sabbo ñāṇena ñāto. Aññāto dukkhaṭṭho natthīti vuttameva atthaṃ paṭisedhena vibhāveti. Sabbo diṭṭhoti na kevalaṃ ñātamattoyeva, atha kho cakkhunā diṭṭho viya kato. Sabbo viditoti na kevalaṃ diṭṭhamattoyeva, atha kho pākaṭo. Sabbo sacchikatoti na kevalaṃ viditoyeva, atha kho tattha ñāṇapaṭilābhavasena paccakkhīkato. Sabbo phassitoti na kevalaṃ sacchikatoyeva, atha kho punappunaṃ yathāruci samudācāravasena phuṭṭhoti. Atha vā ñāto sabhāvalakkhaṇavasena. Diṭṭho sāmaññalakkhaṇavasena. Vidito rasavasena. Sacchikato paccupaṭṭhānavasena . Phassito padaṭṭhānavasena. Atha vā ñāto ñāṇuppādavasena. Diṭṭho cakkhuppādavasena. Vidito paññuppādavasena. Sacchikato vijjuppādavasena. Phassito ālokuppādavasena. ‘‘Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭho, sabbo diṭṭho, adiṭṭho dukkhaṭṭho natthī’’tiādinā nayena ca ‘‘yāvatā sadevakassa lokassa…pe… anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ ñātaṃ, aññātaṃ natthī’’tiādinā nayena ca vitthāro veditabbo. Paṭhamaṃ vuttagāthā nigamanavasena puna vuttā. Taṃnigamaneyeva hi kate ñāṇanigamanampi katameva hotīti.
సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sabbaññutaññāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
సద్ధమ్మప్పకాసినియా పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథాయ
Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathāya
ఞాణకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ñāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౭౨-౭౩. సబ్బఞ్ఞుతఞాణనిద్దేసో • 72-73. Sabbaññutañāṇaniddeso