| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
੭੨-੭੩. ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
72-73. Sabbaññutaññāṇaniddesavaṇṇanā
੧੧੯. ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕਤਮਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਮਗਤਿਕਤ੍ਤਾ ਤੇਨੇવ ਸਹ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ। ਨ ਹਿ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਂ ਧਮ੍ਮਤੋ વਿਸੁਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਕਮੇવ ਹੇਤਂ ਞਾਣਂ ਆਕਾਰਭੇਦਤੋ ਦ੍વੇਧਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਦ੍ਧਾਬਲਾਦੀਨਿ વਿਯ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਮੇવ ਹਿ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਆવਰਣਨ੍ਤਿ, ਕੇਨਚਿ ਧਮ੍ਮੇਨ, ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વਾ ਆવਰਣਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਤਾਯ ਅਨਾવਰਣਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਆવਜ੍ਜਨਪਟਿਬਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ। ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ਆવਜ੍ਜਿਤ੍વਾਪਿ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨਾਹੁ ‘‘ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਂ વਿਯ ਸਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਿਕਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ । ਤਂਯੇવ ਞਾਣਂ ਇਨ੍ਦવਜਿਰਂ વਿਯ વਿਸਯੇਸੁ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਤ੍ਤਾ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਂ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਾਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ, ਸਕਿਂਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਾਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਂ, ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਪਟਿਲਾਭੇਨਪਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਚ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ। ਅਨਾવਰਣਞਾਣਪਟਿਲਾਭੇਨਪਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਚ ਸਕਿਂਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ’’ਤਿ।
119. Sabbaññutaññāṇaniddese katamaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇanti pucchitvā tena samagatikattā teneva saha anāvaraṇañāṇaṃ niddiṭṭhaṃ. Na hi anāvaraṇañāṇaṃ dhammato visuṃ atthi, ekameva hetaṃ ñāṇaṃ ākārabhedato dvedhā vuccati saddhindriyasaddhābalādīni viya. Sabbaññutaññāṇameva hi natthi etassa āvaraṇanti, kenaci dhammena, puggalena vā āvaraṇaṃ kātuṃ asakkuṇeyyatāya anāvaraṇanti vuccati āvajjanapaṭibaddhattā sabbadhammānaṃ. Aññe pana āvajjitvāpi na jānanti. Keci panāhu ‘‘manoviññāṇaṃ viya sabbārammaṇikattā sabbaññutaññāṇaṃ . Taṃyeva ñāṇaṃ indavajiraṃ viya visayesu appaṭihatattā anāvaraṇañāṇaṃ. Anupubbasabbaññutāpaṭikkhepo sabbaññutaññāṇaṃ, sakiṃsabbaññutāpaṭikkhepo anāvaraṇañāṇaṃ, bhagavā sabbaññutaññāṇapaṭilābhenapi sabbaññūti vuccati, na ca anupubbasabbaññū. Anāvaraṇañāṇapaṭilābhenapi sabbaññūti vuccati, na ca sakiṃsabbaññū’’ti.
ਸਬ੍ਬਂ ਸਙ੍ਖਤਮਸਙ੍ਖਤਂ ਅਨવਸੇਸਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ। ਅਨવਸੇਸਨ੍ਤਿ ਏਕੇਕਸ੍ਸੇવ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰવਸੇਨ ਨਿਸ੍ਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ। ਸਙ੍ਖਤਮਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਧਾ ਪਭੇਦਦਸ੍ਸਨਂ। ਸਙ੍ਖਤਞ੍ਹਿ ਏਕੋ ਪਭੇਦੋ, ਅਸਙ੍ਖਤਂ ਏਕੋ ਪਭੇਦੋ। ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਙ੍ਗਮ੍ਮ ਕਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਤਂ। ਖਨ੍ਧਪਞ੍ਚਕਂ। ਤਥਾ ਨ ਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਅਸਙ੍ਖਤਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਸਙ੍ਖਤਂ ਅਨਿਚ੍ਚਦੁਕ੍ਖਾਨਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਅਨવਸੇਸਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਸਙ੍ਖਤਂ ਸੁਞ੍ਞਤਾਨਿਮਿਤ੍ਤਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਾਦੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਅਨવਸੇਸਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਅਸਙ੍ਖਤਸ੍ਸ ਚ ਅવਸੇਸੋਤਿ ਅਨવਸੇਸਂ। ਸਙ੍ਖਤਂ ਅਸਙ੍ਖਤਞ੍ਚ। ਅਨੇਕਭੇਦਾਪਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ਅਸਙ੍ਖਤਪਕ੍ਖਂ ਭਜਤਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਞ੍ਹਿ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯੋ ਅਨੇਕਭੇਦਤੋ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਥ વਾ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਗ੍ਗਹਣਂ। ਅਨવਸੇਸਨ੍ਤਿ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਗ੍ਗਹਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਆવਰਣਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨવਸੇਸੇ ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤੇ ਨਿਸ੍ਸਙ੍ਗਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਆવਰਣਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਤਦੇવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਂ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sabbaṃ saṅkhatamasaṅkhataṃ anavasesaṃ jānātīti ettha sabbanti jātivasena sabbadhammānaṃ nissesapariyādānaṃ. Anavasesanti ekekasseva dhammassa sabbākāravasena nissesapariyādānaṃ. Saṅkhatamasaṅkhatanti dvidhā pabhedadassanaṃ. Saṅkhatañhi eko pabhedo, asaṅkhataṃ eko pabhedo. Paccayehi saṅgamma katanti saṅkhataṃ. Khandhapañcakaṃ. Tathā na saṅkhatanti asaṅkhataṃ. Nibbānaṃ. Saṅkhataṃ aniccadukkhānattādīhi ākārehi anavasesaṃ jānāti, asaṅkhataṃ suññatānimittaappaṇihitādīhi ākārehi anavasesaṃ jānāti. Natthi etassa saṅkhatassa asaṅkhatassa ca avasesoti anavasesaṃ. Saṅkhataṃ asaṅkhatañca. Anekabhedāpi paññatti paccayehi akatattā asaṅkhatapakkhaṃ bhajati. Sabbaññutaññāṇañhi sabbāpi paññattiyo anekabhedato jānāti. Atha vā sabbanti sabbadhammaggahaṇaṃ. Anavasesanti nippadesaggahaṇaṃ. Tattha āvaraṇaṃ natthīti tattha tasmiṃ anavasese saṅkhatāsaṅkhate nissaṅgattā sabbaññutaññāṇassa āvaraṇaṃ natthīti tadeva sabbaññutaññāṇaṃ anāvaraṇañāṇaṃ nāmāti attho.
੧੨੦. ਇਦਾਨਿ ਅਨੇਕવਿਸਯਭੇਦਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਤੀਤਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਤੀਤਂ ਅਨਾਗਤਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਕਾਲਭੇਦਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਚਕ੍ਖੁ ਚੇવ ਰੂਪਾ ਚਾਤਿਆਦਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਭੇਦਤੋ। ਏવਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਚਕ੍ਖੁਰੂਪਾਨਂ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁ। ਯਾવਤਾਤਿ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਂ। ਅਨਿਚ੍ਚਟ੍ਠਨ੍ਤਿਆਦਿ ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣਭੇਦਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਅਨਿਚ੍ਚਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਚ ਅਨਿਚ੍ਚਾਕਾਰਂ। ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਤ੍ਥੇ વਾ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਏਦਿਸੇਸੁ। ਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿ ਖਨ੍ਧਭੇਦਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਜਰਾਮਰਣਸ੍ਸਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਪੇਯ੍ਯਾਲਨਯੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਞਾਣਾਨੇવ। ਅਭਿਞ੍ਞਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਭਿਜਾਨਨਸਭਾવਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਏਦਿਸੇਸੁ। ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਖਨ੍ਧਟ੍ਠਨ੍ਤਿਆਦਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿਆਦਿ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવਸੇਨ ਭੇਦੋ। ਕਾਮਾવਚਰੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿਆਦਿ ਚਤੁਭੂਮਕવਸੇਨ। ਉਭਯਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਬਹੁવਚਨਪਾਠੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋ। ਏਕવਚਨਸੋਤੇ ਪਤਿਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਏਕવਚਨੇਨ ਲਿਖਿਤਂ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿ ਚੁਦ੍ਦਸਨ੍ਨਂ ਬੁਦ੍ਧਞਾਣਾਨਂ વਿਸਯਭੇਦੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤੇ ਞਾਣਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਞਾਣਾਨਿ વਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? વੁਚ੍ਚਮਾਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਤ੍ਤਾ। વਿਸਯਭੇਦਤੋ ਹਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਤਂ ਞਾਣਂ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਪਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਿਸਯੋ ਹੋਤਿਯੇવ।
120. Idāni anekavisayabhedato dassetuṃ atītantiādimāha. Tattha atītaṃ anāgataṃ paccuppannanti kālabhedato dassitaṃ, cakkhu ceva rūpā cātiādi vatthārammaṇabhedato. Evaṃ taṃ sabbanti tesaṃ cakkhurūpānaṃ anavasesapariyādānaṃ. Evaṃ sesesu. Yāvatāti anavasesapariyādānaṃ. Aniccaṭṭhantiādi sāmaññalakkhaṇabhedato dassitaṃ. Aniccaṭṭhanti ca aniccākāraṃ. Paccattatthe vā upayogavacanaṃ. Esa nayo edisesu. Rūpassātiādi khandhabhedato dassitaṃ. Cakkhussa…pe… jarāmaraṇassāti heṭṭhā vuttapeyyālanayena yojetabbaṃ. Abhiññāyātiādīsu heṭṭhā vuttañāṇāneva. Abhiññaṭṭhanti abhijānanasabhāvaṃ. Esa nayo edisesu. Khandhānaṃ khandhaṭṭhantiādi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ. Kusale dhammetiādi kusalattikavasena bhedo. Kāmāvacare dhammetiādi catubhūmakavasena. Ubhayatthāpi ‘‘sabbe jānātī’’ti bahuvacanapāṭho sundaro. Ekavacanasote patitattā pana potthakesu ekavacanena likhitaṃ. Dukkhassātiādi cuddasannaṃ buddhañāṇānaṃ visayabhedo. Indriyaparopariyatte ñāṇantiādīni cattāri ñāṇāni vatvā sabbaññutaññāṇaṃ kasmā na vuttanti ce? Vuccamānassa sabbaññutaññāṇattā. Visayabhedato hi sabbaññutaññāṇe vuccamāne taṃ ñāṇaṃ na vattabbaṃ hoti, sabbaññutaññāṇaṃ pana sabbaññutaññāṇassa visayo hotiyeva.
ਪੁਨ ਕਾਲ਼ਕਾਰਾਮਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਭੂਮਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਯਾવਤਾ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਹ ਦੇવੇਹਿ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ। ਸਹ ਮਾਰੇਨ ਸਮਾਰਕਸ੍ਸ । ਸਹ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ। ਸਹ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ। ਸਹ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਪਜਾਯ। ਪਜਾਤਤ੍ਤਾ ਪਜਾਤਿ ਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਯવਚਨਮੇਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਦੇવਕવਚਨੇਨ ਪਞ੍ਚਕਾਮਾવਚਰਦੇવਗ੍ਗਹਣਂ, ਸਮਾਰਕવਚਨੇਨ ਛਟ੍ਠਕਾਮਾવਚਰਦੇવਗ੍ਗਹਣਂ, ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕવਚਨੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਗ੍ਗਹਣਂ, ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿવਚਨੇਨ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਂ ਸਮਿਤਪਾਪਬਾਹਿਤਪਾਪਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚ, ਪਜਾવਚਨੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕਗ੍ਗਹਣਂ, ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸવਚਨੇਨ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਸੇਸਮਨੁਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਓਕਾਸਲੋਕੋ, ਦ੍વੀਹਿ ਪਜਾવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਲੋਕੋ ਗਹਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Puna kāḷakārāmasuttantādīsu (a. ni. 4.24) vuttanayena sabbaññutaññāṇabhūmiṃ dassento yāvatā sadevakassa lokassātiādimāha. Tattha saha devehi sadevakassa. Saha mārena samārakassa. Saha brahmunā sabrahmakassa lokassa. Saha samaṇabrāhmaṇehi sassamaṇabrāhmaṇiyā. Saha devamanussehi sadevamanussāya pajāya. Pajātattā pajāti sattalokassa pariyāyavacanametaṃ. Tattha sadevakavacanena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ, sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthikapaccāmittasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca, pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ, sadevamanussavacanena sammutidevasesamanussaggahaṇaṃ veditabbaṃ. Evamettha tīhi padehi okāsaloko, dvīhi pajāvasena sattaloko gahitoti veditabbo.
ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਸਦੇવਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਅਰੂਪਾવਚਰਲੋਕੋ ਗਹਿਤੋ, ਸਮਾਰਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਛਕਾਮਾવਚਰਦੇવਲੋਕੋ, ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਗ੍ਗਹਣੇਨ ਰੂਪਾવਚਰਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੋ, ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਤੁਪਰਿਸવਸੇਨ, ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવੇਹਿ વਾ ਸਹ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ, ਅવਸੇਸਸਤ੍ਤਲੋਕੋ વਾ।
Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaraloko gahito, samārakaggahaṇena chakāmāvacaradevaloko, sabrahmakaggahaṇena rūpāvacarabrahmaloko, sassamaṇabrāhmaṇādiggahaṇena catuparisavasena, sammutidevehi vā saha manussaloko, avasesasattaloko vā.
ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਸਦੇવਕવਚਨੇਨ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਜਾਨਨਭਾવਂ ਸਾਧੇਤਿ। ਤਤੋ ਯੇਸਂ ਸਿਯਾ ‘‘ਮਾਰੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਛਕਾਮਾવਚਰਿਸ੍ਸਰੋ વਸવਤ੍ਤੀ, ਕਿਂ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ, ਤੇਸਂ વਿਮਤਿਂ વਿਧਮਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮਾਰਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਯੇਸਂ ਪਨ ਸਿਯਾ ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਏਕਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸੇ ਆਲੋਕਂ ਫਰਤਿ, ਦ੍વੀਹਿ…ਪੇ॰… ਦਸਹਿ ਅਙ੍ਗੁਲੀਹਿ ਦਸਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ਆਲੋਕਂ ਫਰਤਿ, ਅਨੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਕਿਂ ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ, ਤੇਸਂ વਿਮਤਿਂ વਿਧਮਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਯੇਸਂ ਸਿਯਾ ‘‘ਪੁਥੂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ, ਕਿਂ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ, ਤੇਸਂ વਿਮਤਿਂ વਿਧਮਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਜਾਨਨਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਅਥ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવੇ ਅવਸੇਸਮਨੁਸ੍ਸੇ ਚ ਉਪਾਦਾਯ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਸੇਸਸਤ੍ਤਲੋਕਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਜਾਨਨਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਕ੍ਕਮੋ। ਪੋਰਾਣਾ ਪਨਾਹੁ – ਸਦੇવਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਸ੍ਸ । ਸਮਾਰਕਸ੍ਸਾਤਿ ਮਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਸ੍ਸ। ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਸ੍ਸਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅવਸੇਸਲੋਕਸ੍ਸ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤਿਭવੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਤੀਸੁ ਪਦੇਸੁ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਦ੍વੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਪਰਿਯਾਦਾਤੁਂ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਦੇਹਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਆਕਾਰੇਨ ਤੇਧਾਤੁਕਮੇવ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਂ ਹੋਤੀਤਿ।
Apicettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbassapi lokassa diṭṭhādijānanabhāvaṃ sādheti. Tato yesaṃ siyā ‘‘māro mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī, kiṃ tassāpi diṭṭhādiṃ jānātī’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto ‘‘samārakassā’’ti āha. Yesaṃ pana siyā ‘‘brahmā mahānubhāvo ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi…pe… dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, anuttarañca jhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti, kiṃ tassāpi diṭṭhādiṃ jānātī’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto ‘‘sabrahmakassā’’ti āha. Tato yesaṃ siyā ‘‘puthū samaṇabrāhmaṇā sāsanassa paccatthikā, kiṃ tesampi diṭṭhādiṃ jānātī’’ti, tesaṃ vimatiṃ vidhamanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā’’ti āha. Evaṃ ukkaṭṭhānaṃ diṭṭhādijānanabhāvaṃ pakāsetvā atha sammutideve avasesamanusse ca upādāya ukkaṭṭhaparicchedavasena sesasattalokassa diṭṭhādijānanabhāvaṃ pakāseti. Ayamettha anusandhikkamo. Porāṇā panāhu – sadevakassāti devatāhi saddhiṃ avasesalokassa . Samārakassāti mārena saddhiṃ avasesalokassa. Sabrahmakassāti brahmehi saddhiṃ avasesalokassa. Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīhākārehi tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhākārehi pariyādātuṃ sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyāti vuttaṃ. Evaṃ pañcahi padehi tena tena ākārena tedhātukameva pariyādinnaṃ hotīti.
ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਯਤਨਂ। ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ। ਮੁਤਨ੍ਤਿ ਪਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਤੋ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਂ, ਰਸਾਯਤਨਂ, ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ। વਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਦਿਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ વਾ ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ વਾ ਪਤ੍ਤਂ। ਪਰਿਯੇਸਿਤਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਪਰਿਯੇਸਿਤਂ। ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਨੁਸਞ੍ਚਰਿਤਂ। ਸਬ੍ਬਂ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ – ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਨਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ‘‘ਨੀਲਂ ਪੀਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੬੧੯) ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਤਥਾ ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ‘‘ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੋ, ਮੁਦਿਙ੍ਗਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿਆਦਿ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਮੂਲਗਨ੍ਧੋ ਤਚਗਨ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੬੨੪-੬੨੭) ਗਨ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਂ ਘਾਨਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਮੂਲਰਸੋ, ਖਨ੍ਧਰਸੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੬੨੮-੬੩੧) ਰਸਾਰਮ੍ਮਣਂ ਜਿવ੍ਹਾਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ‘‘ਕਕ੍ਖਲ਼ਂ, ਮੁਦੁਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੬੪੭-੬੫੦) ਪਥવੀਧਾਤੁਤੇਜੋਧਾਤੁવਾਯੋਧਾਤੁਭੇਦਂ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਂ ਕਾਯਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਤਥਾ ਯਂ ਅਪਰਿਮਾਣਾਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਦਿਭੇਦਂ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਮਨੋਦ੍વਾਰੇ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਇਮਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ વਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਸੁਮਨੋ વਾ ਦੁਮ੍ਮਨੋ વਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ વਾ ਜਾਤੋਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।
Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ. Sutanti saddāyatanaṃ. Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ. Viññātanti sukhadukkhādidhammārammaṇaṃ. Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ. Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ. Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ. Sabbaṃ jānātīti iminā etaṃ dasseti – yaṃ aparimānāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘nīlaṃ pīta’’ntiādi (dha. sa. 619) rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchati, ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jātoti taṃ sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇaṃ jānāti. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘bherisaddo, mudiṅgasaddo’’tiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘mūlagandho tacagandho’’tiādi (dha. sa. 624-627) gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘mūlaraso, khandharaso’’tiādi (dha. sa. 628-631) rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘kakkhaḷaṃ, muduka’’ntiādi (dha. sa. 647-650) pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthaṃ āgacchati, ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbārammaṇaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jātoti taṃ sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇaṃ jānāti. Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhadukkhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvāre āpāthaṃ āgacchati, ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma dhammārammaṇaṃ vijānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jātoti taṃ sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇaṃ jānāti. Imassa pana mahājanassa pariyesitvā appattampi atthi, pariyesitvā pattampi atthi. Apariyesitvā appattampi atthi, apariyesitvā pattampi atthi. Sabbaṃ tathāgatassa sabbaññutaññāṇena appattaṃ nāma natthīti.
੧੨੧. ਪੁਨ ਅਪਰੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਭਾવਸਾਧਨਤ੍ਥਂ ਨ ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਨ ਤਸ੍ਸ ਅਦ੍ਦਿਟ੍ਠਮਿਧਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਤੇਧਾਤੁਕੇ ਲੋਕੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲੇ વਾ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁਨਾ ਅਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਨ ਅਤ੍ਥਿ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ। ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਇਦਂ વਤ੍ਤਮਾਨਕਾਲਿਕਂ ਆਖ੍ਯਾਤਪਦਂ। ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਕਾਲਿਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਞਾਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਗਾਥਾਬਨ੍ਧਸੁਖਤ੍ਥਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਦ-ਕਾਰੋ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ। ਅਥੋ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਥੋਇਤਿ વਚਨੋਪਾਦਾਨੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਅવਿਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਅਤੀਤਕਾਲਿਕਂ ਅવਿਞ੍ਞਾਤਂ ਨਾਮ ਕਿਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ। ਨਾਹੋਸੀਤਿ ਪਾਠਸੇਸੋ। ਅਬ੍ਯਯਭੂਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਗਹਣੇ ਪਾਠਸੇਸਂ વਿਨਾਪਿ ਯੁਜ੍ਜਤਿਯੇવ। ਇਮਿਨਾ ਅਤੀਤਕਾਲਿਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਞਾਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ । ਅਜਾਨਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਕਾਲਿਕਂ ਅਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ વਾ। ਇਮਿਨਾ ਅਨਾਗਤਕਾਲਿਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਞਾਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਜਾਨਨਕਿਰਿਯਾવਿਸੇਸਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਏਤ੍ਥ ਅ-ਕਾਰੋ। ਸਬ੍ਬਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਿ ਯਦਤ੍ਥਿ ਨੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ ਤੇਕਾਲਿਕਂ વਾ ਕਾਲવਿਮੁਤ੍ਤਂ વਾ ਨੇਯ੍ਯਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਥਾਗਤੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਿ ਅਧਿਕੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਜਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ। ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੇਨ ਤੇਕਾਲਿਕਸ੍ਸ ਕਾਲવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਗਹਣਾ ਅਤ੍ਥਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਯਯਭੂਤੋਯੇવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਥਾਗਤੋ ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ ਕਾਲવਸੇਨ ਓਕਾਸવਸੇਨ ਚ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤ੍ਤਾ ਸਮਨ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਤੋ ਪવਤ੍ਤਂ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ। ਤੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤਥਾਗਤੋ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਸਾਧਿਤਂ।
121. Puna aparena pariyāyena sabbaññutaññāṇabhāvasādhanatthaṃ na tassāti gāthamāha. Tattha na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñcīti tassa tathāgatassa idha imasmiṃ tedhātuke loke, imasmiṃ paccuppannakāle vā paññācakkhunā addiṭṭhaṃ nāma kiñci appamattakampi na atthi na saṃvijjati. Atthīti idaṃ vattamānakālikaṃ ākhyātapadaṃ. Iminā paccuppannakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti. Gāthābandhasukhatthaṃ panettha da-kāro saṃyutto. Atho aviññātanti ettha athoiti vacanopādāne nipāto. Aviññātanti atītakālikaṃ aviññātaṃ nāma kiñci dhammajātaṃ. Nāhosīti pāṭhaseso. Abyayabhūtassa atthisaddassa gahaṇe pāṭhasesaṃ vināpi yujjatiyeva. Iminā atītakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti . Ajānitabbanti anāgatakālikaṃ ajānitabbaṃ nāma dhammajātaṃ na bhavissati, natthi vā. Iminā anāgatakālikassa sabbadhammassa ñātabhāvaṃ dasseti. Jānanakiriyāvisesanamattameva vā ettha a-kāro. Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyanti ettha yaṃ tekālikaṃ vā kālavimuttaṃ vā neyyaṃ jānitabbaṃ kiñci dhammajātaṃ atthi, taṃ sabbaṃ tathāgato abhiññāsi adhikena sabbaññutaññāṇena jāni paṭivijjhi. Ettha atthisaddena tekālikassa kālavimuttassa ca gahaṇā atthi-saddo abyayabhūtoyeva daṭṭhabbo. Tathāgato tena samantacakkhūti kālavasena okāsavasena ca nippadesattā samantā sabbato pavattaṃ ñāṇacakkhu assāti samantacakkhu. Tena yathāvuttena kāraṇena tathāgato samantacakkhu, sabbaññūti vuttaṃ hoti. Imissā gāthāya puggalādhiṭṭhānāya desanāya sabbaññutaññāṇaṃ sādhitaṃ.
ਪੁਨ ਬੁਦ੍ਧਞਾਣਾਨਂ વਿਸਯવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਗਾਥਾਯ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ વੁਤ੍ਤਪਦੇ ਯਂ ਤਂ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਤਂ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਨਸ੍ਸ ਯਾવਤਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਟ੍ਠੋਤਿਆਦੀਹਿ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ ਹੋਤਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਞ੍ਹਿ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਧੋਤਕਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੩੨)। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠੇ વੁਤ੍ਤੇ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁਟ੍ਠੋ વੁਤ੍ਤੋਯੇવ ਹੋਤੀਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੇવ ਞਾਣਾਨੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਞਾਣਾਨਿ। ਦੁਕ੍ਖੇ ਞਾਣਾਦੀਨਿਪਿ ਹਿ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੇવ ਭਗવਤੋ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਇਤਰੇਸਂ ਪਨ ਏਕਦੇਸਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਸਾવਕਸਾਧਾਰਣਾਨੀਤਿ ਪਨ ਏਕਦੇਸੇਨਾਪਿ ਅਤ੍ਥਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੋ ਞਾਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬੋ ਞਾਣੇਨ ਞਾਤੋ। ਅਞ੍ਞਾਤੋ ਦੁਕ੍ਖਟ੍ਠੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਂ ਪਟਿਸੇਧੇਨ વਿਭਾવੇਤਿ। ਸਬ੍ਬੋ ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਞਾਤਮਤ੍ਤੋਯੇવ, ਅਥ ਖੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠੋ વਿਯ ਕਤੋ। ਸਬ੍ਬੋ વਿਦਿਤੋਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੋਯੇવ, ਅਥ ਖੋ ਪਾਕਟੋ। ਸਬ੍ਬੋ ਸਚ੍ਛਿਕਤੋਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ વਿਦਿਤੋਯੇવ, ਅਥ ਖੋ ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖੀਕਤੋ। ਸਬ੍ਬੋ ਫਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤੋਯੇવ, ਅਥ ਖੋ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯਥਾਰੁਚਿ ਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਞਾਤੋ ਸਭਾવਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ। ਦਿਟ੍ਠੋ ਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ। વਿਦਿਤੋ ਰਸવਸੇਨ। ਸਚ੍ਛਿਕਤੋ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ । ਫਸ੍ਸਿਤੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ। ਅਥ વਾ ਞਾਤੋ ਞਾਣੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨ। ਦਿਟ੍ਠੋ ਚਕ੍ਖੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨ। વਿਦਿਤੋ ਪਞ੍ਞੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨ। ਸਚ੍ਛਿਕਤੋ વਿਜ੍ਜੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨ। ਫਸ੍ਸਿਤੋ ਆਲੋਕੁਪ੍ਪਾਦવਸੇਨ। ‘‘ਯਾવਤਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਟ੍ਠੋ, ਸਬ੍ਬੋ ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਦਿਟ੍ਠੋ ਦੁਕ੍ਖਟ੍ਠੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਚ ‘‘ਯਾવਤਾ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਅਨੁવਿਚਰਿਤਂ ਮਨਸਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਞਾਤਂ, ਅਞ੍ਞਾਤਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਚ વਿਤ੍ਥਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਗਾਥਾ ਨਿਗਮਨવਸੇਨ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਂਨਿਗਮਨੇਯੇવ ਹਿ ਕਤੇ ਞਾਣਨਿਗਮਨਮ੍ਪਿ ਕਤਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ।
Puna buddhañāṇānaṃ visayavasena sabbaññutaññāṇaṃ dassetukāmo samantacakkhūti kenaṭṭhena samantacakkhūtiādimāha. Tattha gāthāya samantacakkhūti vuttapade yaṃ taṃ samantacakkhu, taṃ kenaṭṭhena samantacakkhūti attho. Attho panassa yāvatādukkhassa dukkhaṭṭhotiādīhi vuttoyeva hoti. Sabbaññutaññāṇañhi samantacakkhu. Yathāha – ‘‘samantacakkhu vuccati sabbaññutaññāṇa’’nti (cūḷani. dhotakamāṇavapucchāniddesa 32). Tasmiṃ sabbaññutaññāṇaṭṭhe vutte samantacakkhuṭṭho vuttoyeva hotīti. Buddhasseva ñāṇānīti buddhañāṇāni. Dukkhe ñāṇādīnipi hi sabbākārena buddhasseva bhagavato pavattanti, itaresaṃ pana ekadesamatteneva pavattanti. Sāvakasādhāraṇānīti pana ekadesenāpi atthitaṃ sandhāya vuttaṃ. Sabbo ñātoti sabbo ñāṇena ñāto. Aññāto dukkhaṭṭho natthīti vuttameva atthaṃ paṭisedhena vibhāveti. Sabbo diṭṭhoti na kevalaṃ ñātamattoyeva, atha kho cakkhunā diṭṭho viya kato. Sabbo viditoti na kevalaṃ diṭṭhamattoyeva, atha kho pākaṭo. Sabbo sacchikatoti na kevalaṃ viditoyeva, atha kho tattha ñāṇapaṭilābhavasena paccakkhīkato. Sabbo phassitoti na kevalaṃ sacchikatoyeva, atha kho punappunaṃ yathāruci samudācāravasena phuṭṭhoti. Atha vā ñāto sabhāvalakkhaṇavasena. Diṭṭho sāmaññalakkhaṇavasena. Vidito rasavasena. Sacchikato paccupaṭṭhānavasena . Phassito padaṭṭhānavasena. Atha vā ñāto ñāṇuppādavasena. Diṭṭho cakkhuppādavasena. Vidito paññuppādavasena. Sacchikato vijjuppādavasena. Phassito ālokuppādavasena. ‘‘Yāvatā dukkhassa dukkhaṭṭho, sabbo diṭṭho, adiṭṭho dukkhaṭṭho natthī’’tiādinā nayena ca ‘‘yāvatā sadevakassa lokassa…pe… anuvicaritaṃ manasā, sabbaṃ ñātaṃ, aññātaṃ natthī’’tiādinā nayena ca vitthāro veditabbo. Paṭhamaṃ vuttagāthā nigamanavasena puna vuttā. Taṃnigamaneyeva hi kate ñāṇanigamanampi katameva hotīti.
ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sabbaññutaññāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਕਾਸਿਨਿਯਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappakāsiniyā paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathāya
ਞਾਣਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ñāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੭੨-੭੩. ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 72-73. Sabbaññutañāṇaniddeso
