Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
၇. သဗ္ဗပရိညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ
7. Sabbapariññāsuttavaṇṇanā
၇. သတ္တမေ သဗ္ဗန္တိ အနဝသေသံ။ အနဝသေသဝာစကော ဟိ အယံ သဗ္ဗ-သဒ္ဒော။ သော ယေန ယေန သမ္ဗန္ဓံ ဂစ္ဆတိ, တသ္သ တသ္သ အနဝသေသတံ ဒီပေတိ; ယထာ ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ, သဗ္ဗာ ဝေဒနာ, သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နေသု ဓမ္မေသူ’’တိ။ သော ပနာယံ သဗ္ဗ-သဒ္ဒော သပ္ပဒေသနိပ္ပဒေသဝိသယတာယ ဒုဝိဓော။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗသဗ္ဗံ, ပဒေသသဗ္ဗံ, အာယတနသဗ္ဗံ, သက္ကာယသဗ္ဗန္တိ စတူသု ဝိသယေသု ဒိဋ္ဌပ္ပယောဂော။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပာထမာဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒီသု (စူဠနိ. မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅) သဗ္ဗသဗ္ဗသ္မိံ အာဂတော။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဝော, သာရိပုတ္တာ, သုဘာသိတံ ပရိယာယေနာ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၃၄၅) ပဒေသသဗ္ဗသ္မိံ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေသ္သာမိ, စက္ခုဉ္စေဝ ရူပဉ္စ။ပေ.။။ မနဉ္စေဝ ဓမ္မေ စာ’’တိ (သံ. နိ. ၄.၂၃-၂၅) ဧတ္ထ အာယတနသဗ္ဗသ္မိံ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယံ ဝော, ဘိက္ခဝေ, ဒေသေသ္သာမီ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၁) သက္ကာယသဗ္ဗသ္မိံ။ တတ္ထ သဗ္ဗသဗ္ဗသ္မိံ အာဂတော နိပ္ပဒေသဝိသယော, ဣတရေသု တီသုပိ အာဂတော သပ္ပဒေသဝိသယော ။ ဣဓ ပန သက္ကာယသဗ္ဗသ္မိံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိပသ္သနာယ အာရမ္မဏဘူတာ တေဘူမကဓမ္မာ ဟိ ဣဓ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ အနဝသေသတော ဂဟိတာ။
7. Sattame sabbanti anavasesaṃ. Anavasesavācako hi ayaṃ sabba-saddo. So yena yena sambandhaṃ gacchati, tassa tassa anavasesataṃ dīpeti; yathā ‘‘sabbaṃ rūpaṃ, sabbā vedanā, sabbasakkāyapariyāpannesu dhammesū’’ti. So panāyaṃ sabba-saddo sappadesanippadesavisayatāya duvidho. Tathā hesa sabbasabbaṃ, padesasabbaṃ, āyatanasabbaṃ, sakkāyasabbanti catūsu visayesu diṭṭhappayogo. Tattha ‘‘sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthamāgacchantī’’tiādīsu (cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85) sabbasabbasmiṃ āgato. ‘‘Sabbesaṃ vo, sāriputtā, subhāsitaṃ pariyāyenā’’tiādīsu (ma. ni. 1.345) padesasabbasmiṃ. ‘‘Sabbaṃ vo, bhikkhave, desessāmi, cakkhuñceva rūpañca…pe…. Manañceva dhamme cā’’ti (saṃ. ni. 4.23-25) ettha āyatanasabbasmiṃ. ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.1) sakkāyasabbasmiṃ. Tattha sabbasabbasmiṃ āgato nippadesavisayo, itaresu tīsupi āgato sappadesavisayo . Idha pana sakkāyasabbasmiṃ veditabbo. Vipassanāya ārammaṇabhūtā tebhūmakadhammā hi idha ‘‘sabba’’nti anavasesato gahitā.
အနဘိဇာနန္တိ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ, ဣမေ အကုသလာ, ဣမေ သာဝဇ္ဇာ, ဣမေ အနဝဇ္ဇာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ, ဣမာနိ ဒ္ဝာဒသာယတနာနိ, ဣမာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော, ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ, အယံ ဒုက္ခသမုဒယော အရိယသစ္စ’’န္တိ စ အာဒိနာ သဗ္ဗေ အဘိညေယ္ယေ ဓမ္မေ အဝိပရီတသဘာဝတော အနဘိဇာနန္တော အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန န ဇာနန္တော။ အပရိဇာနန္တိ န ပရိဇာနန္တော။ ယော ဟိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မဇာတံ ပရိဇာနာတိ, သော တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနာတိ – ဉာတပရိညာယ, တီရဏပရိညာယ, ပဟာနပရိညာယ။ တတ္ထ ကတမာ ဉာတပရိညာ? သဗ္ဗံ တေဘူမကံ နာမရူပံ – ‘‘ဣဒံ ရူပံ, ဧတ္တကံ ရူပံ, န ဣတော ဘိယ္ယော။ ဣဒံ နာမံ, ဧတ္တကံ နာမံ, န ဣတော ဘိယ္ယော’’တိ ဘူတပ္ပသာဒာဒိပ္ပဘေဒံ ရူပံ, ဖသ္သာဒိပ္ပဘေဒံ နာမဉ္စ, လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနတော ဝဝတ္ထပေတိ။ တသ္သ အဝိဇ္ဇာဒိကဉ္စ ပစ္စယံ ပရိဂ္ဂဏ္ဟာတိ။ အယံ ဉာတပရိညာ။ ကတမာ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတ္ဝာ တံ သဗ္ဗံ တီရေတိ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတောတိ ဒ္ဝာစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ။ အယံ တီရဏပရိညာ။ ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတ္ဝာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗသ္မိံ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ။ အယံ ပဟာနပရိညာ။
Anabhijānanti ‘‘ime dhammā kusalā, ime akusalā, ime sāvajjā, ime anavajjā’’tiādinā ‘‘ime pañcakkhandhā, imāni dvādasāyatanāni, imā aṭṭhārasa dhātuyo, idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ, ayaṃ dukkhasamudayo ariyasacca’’nti ca ādinā sabbe abhiññeyye dhamme aviparītasabhāvato anabhijānanto abhivisiṭṭhena ñāṇena na jānanto. Aparijānanti na parijānanto. Yo hi sabbaṃ tebhūmakadhammajātaṃ parijānāti, so tīhi pariññāhi parijānāti – ñātapariññāya, tīraṇapariññāya, pahānapariññāya. Tattha katamā ñātapariññā? Sabbaṃ tebhūmakaṃ nāmarūpaṃ – ‘‘idaṃ rūpaṃ, ettakaṃ rūpaṃ, na ito bhiyyo. Idaṃ nāmaṃ, ettakaṃ nāmaṃ, na ito bhiyyo’’ti bhūtappasādādippabhedaṃ rūpaṃ, phassādippabhedaṃ nāmañca, lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānato vavatthapeti. Tassa avijjādikañca paccayaṃ pariggaṇhāti. Ayaṃ ñātapariññā. Katamā tīraṇapariññā? Evaṃ ñātaṃ katvā taṃ sabbaṃ tīreti aniccato dukkhato rogatoti dvācattālīsāya ākārehi. Ayaṃ tīraṇapariññā. Katamā pahānapariññā? Evaṃ tīrayitvā aggamaggena sabbasmiṃ chandarāgaṃ pajahati. Ayaṃ pahānapariññā.
ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိကင္ခာဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိယောပိ ဉာတပရိညာ။ မဂ္ဂာမဂ္ဂပဋိပဒာဉာဏဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိယော ကလာပသမ္မသနာဒိအနုလောမပရိယောသာနာ ဝာ ပညာ တီရဏပရိညာ။ အရိယမဂ္ဂေန ပဇဟနံ ပဟာနပရိညာ။ ယော သဗ္ဗံ ပရိဇာနာတိ, သော ဣမာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနာတိ။ ဣဓ ပန ဝိရာဂပ္ပဟာနာနံ ပဋိက္ခေပဝသေန ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ဉာတပရိညာယ တီရဏပရိညာယ စ ဝသေန ပရိဇာနနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော ပနေဝံ န ပရိဇာနာတိ, တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အပရိဇာန’’န္တိ။
Diṭṭhivisuddhikaṅkhāvitaraṇavisuddhiyopi ñātapariññā. Maggāmaggapaṭipadāñāṇadassanavisuddhiyo kalāpasammasanādianulomapariyosānā vā paññā tīraṇapariññā. Ariyamaggena pajahanaṃ pahānapariññā. Yo sabbaṃ parijānāti, so imāhi tīhi pariññāhi parijānāti. Idha pana virāgappahānānaṃ paṭikkhepavasena visuṃ gahitattā ñātapariññāya tīraṇapariññāya ca vasena parijānanā veditabbā. Yo panevaṃ na parijānāti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘aparijāna’’nti.
တတ္ထ စိတ္တံ အဝိရာဇယန္တိ တသ္မိံ အဘိညေယ္ယဝိသေသေ ပရိညေယ္ယေ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနံ န ဝိရာဇယံ, န ဝိရဇ္ဇန္တော; ယထာ တတ္ထ ရာဂော န ဟောတိ, ဧဝံ ဝိရာဂာနုပသ္သနံ န ဥပ္ပာဒေန္တောတိ အတ္ထော။ အပ္ပဇဟန္တိ ဝိပသ္သနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ တတ္ထ ပဟာတဗ္ဗယုတ္တကံ ကိလေသဝဋ္ဋံ အနဝသေသတော န ပဇဟန္တော။ ယထာ စေတံ, ဧဝံ အဘိဇာနနာဒယောပိ မိသ္သကမဂ္ဂဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဟိ နာနာစိတ္တဝသေန ဉာတတီရဏပဟာနပရိညာဟိ ကမေန အဘိဇာနနာဒီနိ သမ္ပာဒေတ္ဝာ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏေနေဝ ကိစ္စဝသေန တံ သဗ္ဗံ နိပ္ဖာဒေန္တံ ဧကမေဝ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ။ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာတိ နိဗ္ဗာနာယ သကလသ္သ ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သ ခေပနာယ န ဘဗ္ဗော, နာလံ န သမတ္ထောတိ အတ္ထော။
Tattha cittaṃ avirājayanti tasmiṃ abhiññeyyavisese pariññeyye attano cittasantānaṃ na virājayaṃ, na virajjanto; yathā tattha rāgo na hoti, evaṃ virāgānupassanaṃ na uppādentoti attho. Appajahanti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya tattha pahātabbayuttakaṃ kilesavaṭṭaṃ anavasesato na pajahanto. Yathā cetaṃ, evaṃ abhijānanādayopi missakamaggavasena veditabbā. Pubbabhāge hi nānācittavasena ñātatīraṇapahānapariññāhi kamena abhijānanādīni sampādetvā maggakāle ekakkhaṇeneva kiccavasena taṃ sabbaṃ nipphādentaṃ ekameva ñāṇaṃ pavattatīti. Abhabbo dukkhakkhayāyāti nibbānāya sakalassa vaṭṭadukkhassa khepanāya na bhabbo, nālaṃ na samatthoti attho.
သဗ္ဗဉ္စ ခောတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒော ဗ္ယတိရေကေ, ခော-သဒ္ဒော အဝဓာရဏေ။ တဒုဘယေန အဘိဇာနနာဒိတော လဒ္ဓဗ္ဗံ ဝိသေသံ ဒုက္ခက္ခယသ္သ စ ဧကန္တကာရဏံ ဒီပေတိ။ အဘိဇာနနာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ပန ပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ, ဣဓ ဝိဓာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေဝ ဝိသေသော။ အပိစ အဘိဇာနန္တိ ဥပာဒာနက္ခန္ဓပဉ္စကသင္ခာတံ သက္ကာယသဗ္ဗံ သရူပတော ပစ္စယတော စ ဉာဏသ္သ အဘိမုခီကရဏဝသေန အဘိဇာနန္တော ဟုတ္ဝာ အဘာဝာကာရာဒိပရိဂ္ဂဟေန တံ အနိစ္စာဒိလက္ခဏေဟိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇမာနဝသေန ပရိဇာနန္တော။ ဝိရာဇယန္တိ သမ္မဒေဝသ္သ အနိစ္စတာဒိအဝဗောဓေန ဥပ္ပန္နဘယာဒီနဝနိဗ္ဗိဒာဒိဉာဏာနုဘာဝေန အတ္တနော စိတ္တံ ဝိရတ္တံ ကရောန္တော တတ္ထ အဏုမတ္တမ္ပိ ရာဂံ အနုပ္ပာဒေန္တော။ ပဇဟန္တိ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိဝိပသ္သနာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ သမုဒယပက္ခိယံ ကိလေသဝဋ္ဋံ ပဇဟန္တော သမုစ္ဆိန္ဒန္တော။ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာတိ ဧဝံ ကိလေသမလပ္ပဟာနေနေဝ သဗ္ဗသ္သ ကမ္မဝဋ္ဋသ္သ ပရိက္ခီဏတ္တာ အနဝသေသဝိပာကဝဋ္ဋခေပနာယ သကလသံသာရဝဋ္ဋဒုက္ခပရိက္ခယဘူတာယ ဝာ အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဘဗ္ဗော ဧကန္တေနေတံ ပာပုဏိတုန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
Sabbañca khoti ettha ca-saddo byatireke, kho-saddo avadhāraṇe. Tadubhayena abhijānanādito laddhabbaṃ visesaṃ dukkhakkhayassa ca ekantakāraṇaṃ dīpeti. Abhijānanādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ vuttameva. Tattha pana paṭikkhepavasena vuttaṃ, idha vidhānavasena veditabbaṃ. Ayameva viseso. Apica abhijānanti upādānakkhandhapañcakasaṅkhātaṃ sakkāyasabbaṃ sarūpato paccayato ca ñāṇassa abhimukhīkaraṇavasena abhijānanto hutvā abhāvākārādipariggahena taṃ aniccādilakkhaṇehi paricchijjamānavasena parijānanto. Virājayanti sammadevassa aniccatādiavabodhena uppannabhayādīnavanibbidādiñāṇānubhāvena attano cittaṃ virattaṃ karonto tattha aṇumattampi rāgaṃ anuppādento. Pajahanti vuṭṭhānagāminivipassanāsahitāya maggapaññāya samudayapakkhiyaṃ kilesavaṭṭaṃ pajahanto samucchindanto. Bhabbo dukkhakkhayāyāti evaṃ kilesamalappahāneneva sabbassa kammavaṭṭassa parikkhīṇattā anavasesavipākavaṭṭakhepanāya sakalasaṃsāravaṭṭadukkhaparikkhayabhūtāya vā anupādisesāya nibbānadhātuyā bhabbo ekantenetaṃ pāpuṇitunti evamettha attho daṭṭhabbo.
ယော သဗ္ဗံ သဗ္ဗတော ဉတ္ဝာတိ ယော ယုတ္တယောဂော အာရဒ္ဓဝိပသ္သကော သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မဇာတံ သဗ္ဗတော သဗ္ဗဘာဂေန ကုသလာဒိက္ခန္ဓာဒိဝိဘာဂတော ဒုက္ခာဒိပီဠနာဒိဝိဘာဂတော စ။ အထ ဝာ သဗ္ဗတောတိ သဗ္ဗသ္မာ ကက္ခဠဖုသနာဒိလက္ခဏာဒိတော အနိစ္စာဒိတော စာတိ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတ္ဝာ ဝိပသ္သနာပုဗ္ဗင္ဂမေန မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ, ဝိပသ္သနာဉာဏေနေဝ ဝာ ဇာနနဟေတု။ သဗ္ဗတ္ထေသု န ရဇ္ဇတီတိ သဗ္ဗေသု အတီတာဒိဝသေန အနေကဘေဒဘိန္နေသု သက္ကာယဓမ္မေသု န ရဇ္ဇတိ, အရိယမဂ္ဂာဓိဂမေန ရာဂံ န ဇနေတိ။ ဣမိနာသ္သ တဏ္ဟာဂာဟသ္သ အဘာဝံ ဒသ္သေန္တော တံ နိမိတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌမာနဂ္ဂာဟာနံ ‘‘ဧတံ မမ ဧသောဟမသ္မိ, ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဣမသ္သ မိစ္ဆာဂာဟတ္တယသ္သပိ အဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ သ ဝေတိ ဧတ္ထ သ-ဣတိ နိပာတမတ္တံ။ ဝေ-တိ ဗ္ယတ္တံ, ဧကံသေနာတိ ဝာ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပာတော။ သဗ္ဗပရိညာတိ သဗ္ဗပရိဇာနနတော, ယထာဝုတ္တသ္သ သဗ္ဗသ္သ အဘိသမယဝသေန ပရိဇာနနတော။ သောတိ ယထာဝုတ္တော ယောဂာဝစရော, အရိယော ဧဝ ဝာ။ သဗ္ဗဒုက္ခမုပစ္စဂာတိ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အစ္စဂာ အတိက္ကမိ, သမတိက္ကမီတိ အတ္ထော။
Yo sabbaṃ sabbato ñatvāti yo yuttayogo āraddhavipassako sabbaṃ tebhūmakadhammajātaṃ sabbato sabbabhāgena kusalādikkhandhādivibhāgato dukkhādipīḷanādivibhāgato ca. Atha vā sabbatoti sabbasmā kakkhaḷaphusanādilakkhaṇādito aniccādito cāti sabbākārato jānitvā vipassanāpubbaṅgamena maggañāṇena paṭivijjhitvā, vipassanāñāṇeneva vā jānanahetu. Sabbatthesu na rajjatīti sabbesu atītādivasena anekabhedabhinnesu sakkāyadhammesu na rajjati, ariyamaggādhigamena rāgaṃ na janeti. Imināssa taṇhāgāhassa abhāvaṃ dassento taṃ nimittattā diṭṭhamānaggāhānaṃ ‘‘etaṃ mama esohamasmi, eso me attā’’ti imassa micchāgāhattayassapi abhāvaṃ dasseti. Sa veti ettha sa-iti nipātamattaṃ. Ve-ti byattaṃ, ekaṃsenāti vā etasmiṃ atthe nipāto. Sabbapariññāti sabbaparijānanato, yathāvuttassa sabbassa abhisamayavasena parijānanato. Soti yathāvutto yogāvacaro, ariyo eva vā. Sabbadukkhamupaccagāti sabbaṃ vaṭṭadukkhaṃ accagā atikkami, samatikkamīti attho.
သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၇. သဗ္ဗပရိညာသုတ္တံ • 7. Sabbapariññāsuttaṃ