| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सम्मोहविनोदनी-अट्ठकथा • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
१८. धम्महदयविभङ्गो
18. Dhammahadayavibhaṅgo
१. सब्बसङ्गाहिकवारवण्णना
1. Sabbasaṅgāhikavāravaṇṇanā
९७८. इदानि तदनन्तरे धम्महदयविभङ्गे पाळिपरिच्छेदो ताव एवं वेदितब्बो – एत्थ हि आदितोव खन्धादीनं द्वादसन्नं कोट्ठासानं वसेन सब्बसङ्गाहिकवारो नाम वुत्तो। दुतियो तेसंयेव धम्मानं कामधातुआदीसु उप्पत्तानुप्पत्तिदस्सनवारो नाम। ततियो तत्थेव परियापन्नापरियापन्नदस्सनवारो नाम। चतुत्थो तीसु भूमीसु उप्पत्तिक्खणे विज्जमानाविज्जमानधम्मदस्सनवारो नाम। पञ्चमो तेसं धम्मानं भूमन्तरवसेन दस्सनवारो नाम। छट्ठो गतीसु उप्पादककम्मआयुप्पमाणदस्सनवारो नाम। सत्तमो अभिञ्ञेय्यादिवारो नाम। अट्ठमो सारम्मणानारम्मणवारो नाम। नवमो तेसं खन्धादिधम्मानं दिट्ठसुतादिवसेन सङ्गहेत्वा दस्सनवारो नाम। दसमो कुसलत्तिकादिवसेन सङ्गहेत्वा दस्सनवारो नाम।
978. Idāni tadanantare dhammahadayavibhaṅge pāḷiparicchedo tāva evaṃ veditabbo – ettha hi āditova khandhādīnaṃ dvādasannaṃ koṭṭhāsānaṃ vasena sabbasaṅgāhikavāro nāma vutto. Dutiyo tesaṃyeva dhammānaṃ kāmadhātuādīsu uppattānuppattidassanavāro nāma. Tatiyo tattheva pariyāpannāpariyāpannadassanavāro nāma. Catuttho tīsu bhūmīsu uppattikkhaṇe vijjamānāvijjamānadhammadassanavāro nāma. Pañcamo tesaṃ dhammānaṃ bhūmantaravasena dassanavāro nāma. Chaṭṭho gatīsu uppādakakammaāyuppamāṇadassanavāro nāma. Sattamo abhiññeyyādivāro nāma. Aṭṭhamo sārammaṇānārammaṇavāro nāma. Navamo tesaṃ khandhādidhammānaṃ diṭṭhasutādivasena saṅgahetvā dassanavāro nāma. Dasamo kusalattikādivasena saṅgahetvā dassanavāro nāma.
९७९. एवं दसहि वारेहि परिच्छिन्नाय पाळिया पठमे ताव सब्बसङ्गाहिकवारे ‘‘अवीचितो याव भवग्गं एत्थन्तरे कति खन्धा’’ति पुच्छिते ‘‘एकोति वा…पे॰… चत्तारोति वा छाति वा अवत्वा पञ्चाति वत्तुं समत्थो अञ्ञो नत्थी’’ति अत्तनो ञाणबलं दीपेन्तो पञ्चक्खन्धाति पुच्छानुरूपं विस्सज्जनं आह। यथापुच्छं विस्सज्जनञ्हि सब्बञ्ञुब्याकरणं नामाति वुच्चति। द्वादसायतनानीतिआदीसुपि एसेव नयो। रूपक्खन्धादीनं पभेदो खन्धविभङ्गादीसु वुत्तनयेनेव वेदितब्बो।
979. Evaṃ dasahi vārehi paricchinnāya pāḷiyā paṭhame tāva sabbasaṅgāhikavāre ‘‘avīcito yāva bhavaggaṃ etthantare kati khandhā’’ti pucchite ‘‘ekoti vā…pe… cattāroti vā chāti vā avatvā pañcāti vattuṃ samattho añño natthī’’ti attano ñāṇabalaṃ dīpento pañcakkhandhāti pucchānurūpaṃ vissajjanaṃ āha. Yathāpucchaṃ vissajjanañhi sabbaññubyākaraṇaṃ nāmāti vuccati. Dvādasāyatanānītiādīsupi eseva nayo. Rūpakkhandhādīnaṃ pabhedo khandhavibhaṅgādīsu vuttanayeneva veditabbo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / विभङ्गपाळि • Vibhaṅgapāḷi / १८. धम्महदयविभङ्गो • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-मूलटीका • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / १८. धम्महदयविभङ्गो • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-अनुटीका • Vibhaṅga-anuṭīkā / १८. धम्महदयविभङ्गो • 18. Dhammahadayavibhaṅgo
