Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ੨. ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ

    2. Sabbāsavasuttavaṇṇanā

    ੧੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ…ਪੇ॰… ਸਾવਤ੍ਥਿਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਪੁਬ੍ਬਪਦવਣ੍ਣਨਾ – ਸਾવਤ੍ਥੀਤਿ ਸવਤ੍ਥਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਭੂਤਾ ਨਗਰੀ, ਯਥਾ ਕਾਕਨ੍ਦੀ ਮਾਕਨ੍ਦੀ ਕੋਸਮ੍ਬੀਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਅਕ੍ਖਰਚਿਨ੍ਤਕਾ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ ਪਨ ਭਣਨ੍ਤਿ ‘‘ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਭੋਗਪਰਿਭੋਗਂ ਸਬ੍ਬਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਾવਤ੍ਥੀ। ਸਤ੍ਥਸਮਾਯੋਗੇ ਚ ਕਿਂ ਭਣ੍ਡਮਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਸਬ੍ਬਮਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਚਨਮੁਪਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥੀ।

    14.Evaṃme sutaṃ…pe… sāvatthiyanti sabbāsavasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – sāvatthīti savatthassa isino nivāsaṭṭhānabhūtā nagarī, yathā kākandī mākandī kosambīti evaṃ tāva akkharacintakā. Aṭṭhakathācariyā pana bhaṇanti ‘‘yaṃkiñci manussānaṃ upabhogaparibhogaṃ sabbamettha atthīti sāvatthī. Satthasamāyoge ca kiṃ bhaṇḍamatthīti pucchite sabbamatthī’’ti vacanamupādāya sāvatthī.

    ‘‘ਸਬ੍ਬਦਾ ਸਬ੍ਬੂਪਕਰਣਂ, ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਸਮੋਹਿਤਂ।

    ‘‘Sabbadā sabbūpakaraṇaṃ, sāvatthiyaṃ samohitaṃ;

    ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਮੁਪਾਦਾਯ, ਸਾવਤ੍ਥੀਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥

    Tasmā sabbamupādāya, sāvatthīti pavuccati.

    ਕੋਸਲਾਨਂ ਪੁਰਂ ਰਮ੍ਮਂ, ਦਸ੍ਸਨੇਯ੍ਯਂ ਮਨੋਰਮਂ।

    Kosalānaṃ puraṃ rammaṃ, dassaneyyaṃ manoramaṃ;

    ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ, ਅਨ੍ਨਪਾਨਸਮਾਯੁਤਂ॥

    Dasahi saddehi avivittaṃ, annapānasamāyutaṃ.

    વੁਦ੍ਧਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਤਂ ਪਤ੍ਤਂ, ਇਦ੍ਧਂ ਫੀਤਂ ਮਨੋਰਮਂ।

    Vuddhiṃ vepullataṃ pattaṃ, iddhaṃ phītaṃ manoramaṃ;

    ਅਲ਼ਕਮਨ੍ਦਾવ ਦੇવਾਨਂ, ਸਾવਤ੍ਥਿਪੁਰਮੁਤ੍ਤਮ’’ਨ੍ਤਿ॥

    Aḷakamandāva devānaṃ, sāvatthipuramuttama’’nti.

    ਤਸ੍ਸਂ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ। ਜੇਤવਨੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਜਨਂ ਜਿਨਾਤੀਤਿ ਜੇਤੋ, ਰਞ੍ਞਾ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਜਨੇ ਜਿਤੇ ਜਾਤੋਤਿ ਜੇਤੋ, ਮਙ੍ਗਲਕਮ੍ਯਤਾਯ વਾ ਤਸ੍ਸ ਏવਂਨਾਮਮੇવ ਕਤਨ੍ਤਿ ਜੇਤੋ, ਜੇਤਸ੍ਸ વਨਂ ਜੇਤવਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਜੇਤੇਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰੇਨ ਰੋਪਿਤਂ ਸਂવਦ੍ਧਿਤਂ ਪਰਿਪਾਲਿਤਂ, ਸੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ਸਾਮੀ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਜੇਤવਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਜੇਤવਨੇ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸੁਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਸੋ ਗਹਪਤਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਕਤਨਾਮવਸੇਨ। ਸਬ੍ਬਕਾਮਸਮਿਦ੍ਧਿਤਾਯ ਪਨ વਿਗਤਮਲਮਚ੍ਛੇਰਤਾਯ ਕਰੁਣਾਦਿਗੁਣਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਚ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਅਨਾਥਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਮਦਾਸਿ, ਤੇਨ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤੋ। ਆਰਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਣਿਨੋ વਿਸੇਸੇਨ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਤਿ ਆਰਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫਫਲਾਦਿਸੋਭਾਯ ਨਾਤਿਦੂਰਨਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨਤਾਦਿਪਞ੍ਚવਿਧਸੇਨਾਸਨਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਤਤੋ ਤਤੋ ਆਗਮ੍ਮ ਰਮਨ੍ਤਿ ਅਭਿਰਮਨ੍ਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿવਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਗਤੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂਯੇવ ਆਨੇਤ੍વਾ ਰਮੇਤੀਤਿ ਆਰਾਮੋ। ਸੋ ਹਿ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ ਜੇਤਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟੀਹਿ ਕੋਟਿਸਨ੍ਥਰੇਨ ਕੀਣਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟੀਹਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟੀਹਿ વਿਹਾਰਮਹਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਏવਂ ਚਤੁਪਞ੍ਞਾਸਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟਿਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਦਿਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ।

    Tassaṃ sāvatthiyaṃ. Jetavaneti ettha attano paccatthikajanaṃ jinātīti jeto, raññā vā attano paccatthikajane jite jātoti jeto, maṅgalakamyatāya vā tassa evaṃnāmameva katanti jeto, jetassa vanaṃ jetavanaṃ. Tañhi jetena rājakumārena ropitaṃ saṃvaddhitaṃ paripālitaṃ, so ca tassa sāmī ahosi. Tasmā jetavananti vuccati, tasmiṃ jetavane. Anāthapiṇḍikassa ārāmeti ettha sudatto nāma so gahapati mātāpitūhi katanāmavasena. Sabbakāmasamiddhitāya pana vigatamalamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍamadāsi, tena anāthapiṇḍikoti saṅkhaṃ gato. Āramanti ettha pāṇino visesena vā pabbajitāti ārāmo, tassa pupphaphalādisobhāya nātidūranaccāsannatādipañcavidhasenāsanaṅgasampattiyā ca tato tato āgamma ramanti abhiramanti anukkaṇṭhitā hutvā nivasantīti attho. Vuttappakārāya vā sampattiyā tattha tattha gatepi attano abbhantaraṃyeva ānetvā rametīti ārāmo. So hi anāthapiṇḍikena gahapatinā jetassa rājakumārassa hatthato aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi koṭisantharena kīṇitvā aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi senāsanāni kārāpetvā aṭṭhārasahi hiraññakoṭīhi vihāramahaṃ niṭṭhāpetvā evaṃ catupaññāsahiraññakoṭipariccāgena buddhappamukhassa saṅghassa niyyādito. Tasmā ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāmo’’ti vuccati. Tasmiṃ anāthapiṇḍikassa ārāme.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਜੇਤવਨੇ’’ਤਿ વਚਨਂ ਪੁਰਿਮਸਾਮਿਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨਂ। ‘‘ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ’’ਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਸਾਮਿਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨਂ। ਕਿਮੇਤੇਸਂ ਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨੇ ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ। ਪੁਞ੍ਞਕਾਮਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਆਪਜ੍ਜਨਂ। ਤਤ੍ਰ ਹਿ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਪਾਸਾਦਮਾਪਨੇ ਭੂਮਿવਿਕ੍ਕਯਲਦ੍ਧਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਹਿਰਞ੍ਞਕੋਟਿਯੋ ਅਨੇਕਕੋਟਿਅਗ੍ਘਨਕਾ ਰੁਕ੍ਖਾ ਚ ਜੇਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ, ਚਤੁਪਞ੍ਞਾਸ ਕੋਟਿਯੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ। ਇਤਿ ਤੇਸਂ ਪਰਿਕਿਤ੍ਤਨੇਨ ਏવਂ ਪੁਞ੍ਞਕਾਮਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਪੁਞ੍ਞਕਾਮੇ ਤੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਆਪਜ੍ਜਨੇ ਨਿਯੋਜੇਤਿ।

    Ettha ca ‘‘jetavane’’ti vacanaṃ purimasāmiparikittanaṃ. ‘‘Anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti pacchimasāmiparikittanaṃ. Kimetesaṃ parikittane payojananti. Puññakāmānaṃ diṭṭhānugatiāpajjanaṃ. Tatra hi dvārakoṭṭhakapāsādamāpane bhūmivikkayaladdhā aṭṭhārasa hiraññakoṭiyo anekakoṭiagghanakā rukkhā ca jetassa pariccāgo, catupaññāsa koṭiyo anāthapiṇḍikassa. Iti tesaṃ parikittanena evaṃ puññakāmā puññāni karontīti dassento āyasmā ānando aññepi puññakāme tesaṃ diṭṭhānugatiāpajjane niyojeti.

    ਸਬ੍ਬਾਸવਸਂવਰਪਰਿਯਾਯਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ? ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸવਿਸੋਧਨਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਆਸવਕ੍ਖਯਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਾਸવਸਂવਰਪਰਿਯਾਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਆਸવਾਨਂ ਸਂવਰਕਾਰਣਂ ਸਂવਰਭੂਤਂ ਕਾਰਣਂ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤੇ ਸਂવਰਿਤਾ ਪਿਦਹਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਨਿਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਆਸવਨ੍ਤੀਤਿ ਆਸવਾ, ਚਕ੍ਖੁਤੋਪਿ…ਪੇ॰… ਮਨਤੋਪਿ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਤੋ ਯਾવ ਗੋਤ੍ਰਭੁਂ ਓਕਾਸਤੋ ਯਾવ ਭવਗ੍ਗਂ ਸવਨ੍ਤੀਤਿ વਾ ਆਸવਾ, ਏਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਏਤਞ੍ਚ ਓਕਾਸਂ ਅਨ੍ਤੋ ਕਰਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨ੍ਤੋਕਰਣਤ੍ਥੋ ਹਿ ਅਯਂ ਆਕਾਰੋ। ਚਿਰਪਾਰਿવਾਸਿਯਟ੍ਠੇਨ ਮਦਿਰਾਦਯੋ ਆਸવਾ, ਆਸવਾ વਿਯਾਤਿਪਿ ਆਸવਾ। ਲੋਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਚਿਰਪਾਰਿવਾਸਿਕਾ ਮਦਿਰਾਦਯੋ ਆਸવਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ ਚ ਚਿਰਪਾਰਿવਾਸਿਯਟ੍ਠੇਨ ਆਸવਾ, ਏਤੇਯੇવ ਭવਿਤੁਮਰਹਨ੍ਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਪੁਰਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ, ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਨਾਹੋਸੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੬੧)। ਆਯਤਂ વਾ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਂ ਸવਨ੍ਤਿ ਪਸવਨ੍ਤੀਤਿਪਿ ਆਸવਾ। ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਚੇਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਚਨਾਨਿ ਯਤ੍ਥ ਕਿਲੇਸਾ ਆਸવਾਤਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਕਮ੍ਮੇਪਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸਾਯੇવ ਆਸવਾ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਾ ਉਪ੍ਪਦ੍ਦવਾਪਿ। ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਹਿ ‘‘ਨਾਹਂ, ਚੁਨ੍ਦ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਨਂਯੇવ ਆਸવਾਨਂ ਸਂવਰਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੮੨) ਏਤ੍ਥ વਿવਾਦਮੂਲਭੂਤਾ ਕਿਲੇਸਾ ਆਸવਾਤਿ ਆਗਤਾ।

    Sabbāsavasaṃvarapariyāyaṃ vo, bhikkhaveti kasmā idaṃ suttamabhāsi? Tesaṃ bhikkhūnaṃ upakkilesavisodhanaṃ ādiṃ katvā āsavakkhayāya paṭipattidassanatthaṃ. Tattha sabbāsavasaṃvarapariyāyanti sabbesaṃ āsavānaṃ saṃvarakāraṇaṃ saṃvarabhūtaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena te saṃvaritā pidahitā hutvā anuppādanirodhasaṅkhātaṃ khayaṃ gacchanti pahīyanti nappavattanti, taṃ kāraṇanti attho. Tattha āsavantīti āsavā, cakkhutopi…pe… manatopi sandanti pavattantīti vuttaṃ hoti. Dhammato yāva gotrabhuṃ okāsato yāva bhavaggaṃ savantīti vā āsavā, ete dhamme etañca okāsaṃ anto karitvā pavattantīti attho. Antokaraṇattho hi ayaṃ ākāro. Cirapārivāsiyaṭṭhena madirādayo āsavā, āsavā viyātipi āsavā. Lokasmiñhi cirapārivāsikā madirādayo āsavāti vuccanti. Yadi ca cirapārivāsiyaṭṭhena āsavā, eteyeva bhavitumarahanti. Vuttañhetaṃ ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosī’’tiādi (a. ni. 10.61). Āyataṃ vā saṃsāradukkhaṃ savanti pasavantītipi āsavā. Purimāni cettha nibbacanāni yattha kilesā āsavāti āgacchanti, tattha yujjanti, pacchimaṃ kammepi. Na kevalañca kammakilesāyeva āsavā, apica kho nānappakārakā uppaddavāpi. Suttesu hi ‘‘nāhaṃ, cunda, diṭṭhadhammikānaṃyeva āsavānaṃ saṃvarāya dhammaṃ desemī’’ti (dī. ni. 3.182) ettha vivādamūlabhūtā kilesā āsavāti āgatā.

    ‘‘ਯੇਨ ਦੇવੂਪਪਤ੍ਯਸ੍ਸ, ਗਨ੍ਧਬ੍ਬੋ વਾ વਿਹਙ੍ਗਮੋ।

    ‘‘Yena devūpapatyassa, gandhabbo vā vihaṅgamo;

    ਯਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਯੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਬ੍ਬਜੇ।

    Yakkhattaṃ yena gaccheyyaṃ, manussattañca abbaje;

    ਤੇ ਮਯ੍ਹਂ ਆਸવਾ ਖੀਣਾ, વਿਦ੍ਧਸ੍ਤਾ વਿਨਲ਼ੀਕਤਾ’’ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੬)। –

    Te mayhaṃ āsavā khīṇā, viddhastā vinaḷīkatā’’ti. (a. ni. 4.36); –

    ਏਤ੍ਥ ਤੇਭੂਮਕਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਅવਸੇਸਾ ਚ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਸਂવਰਾਯ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਪਟਿਘਾਤਾਯਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੯) ਏਤ੍ਥ ਪਰੂਪવਾਦવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰવਧਬਨ੍ਧਾਦਯੋ ਚੇવ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਭੂਤਾ ਚ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਉਪਦ੍ਦવਾ। ਤੇ ਪਨੇਤੇ ਆਸવਾ ਯਤ੍ਥ ਯਥਾ ਆਗਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Ettha tebhūmakañca kammaṃ avasesā ca akusalā dhammā. ‘‘Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39) ettha parūpavādavippaṭisāravadhabandhādayo ceva apāyadukkhabhūtā ca nānappakārā upaddavā. Te panete āsavā yattha yathā āgatā, tattha tathā veditabbā.

    ਏਤੇ ਹਿ વਿਨਯੇ ਤਾવ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਸਂવਰਾਯ, ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਪਟਿਘਾਤਾਯਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇਧਾ ਆਗਤਾ। ਸਲ਼ਾਯਤਨੇ ‘‘ਤਯੋਮੇ ਆવੁਸੋ ਆਸવਾ, ਕਾਮਾਸવੋ ਭવਾਸવੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੬੩) ਤਿਧਾ ਆਗਤਾ। ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਸੁ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਚ ਤੇਯੇવ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੇਨ ਸਹ ਚਤੁਧਾ ਆਗਤਾ। ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਰਿਯਾਯੇ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਨਿਰਯਗਾਮਿਨਿਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਗਾਮਿਨਿਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਗਾਮਿਨਿਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਗਾਮਿਨਿਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਦੇવਲੋਕਗਾਮਿਨਿਯਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੬੩) ਪਞ੍ਚਧਾ ਆਗਤਾ। ਛਕ੍ਕਨਿਪਾਤੇ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਸਂવਰਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਛਧਾ ਆਗਤਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੁਤ੍ਤੇ ਤੇਯੇવ ਦਸ੍ਸਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਧਾ ਆਗਤਾਤਿ। ਅਯਂ ਤਾવ ਆਸવਪਦੇ વਚਨਤ੍ਥੋ ਚੇવ ਪਭੇਦੋ ਚ।

    Ete hi vinaye tāva ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya, samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti dvedhā āgatā. Saḷāyatane ‘‘tayome āvuso āsavā, kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti (a. ni. 6.63) tidhā āgatā. Aññesu ca suttantesu abhidhamme ca teyeva diṭṭhāsavena saha catudhā āgatā. Nibbedhikapariyāye – ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā nirayagāminiyā, atthi āsavā tiracchānayonigāminiyā, atthi āsavā pettivisayagāminiyā, atthi āsavā manussalokagāminiyā, atthi āsavā devalokagāminiyā’’ti (a. ni. 6.63) pañcadhā āgatā. Chakkanipāte – ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā saṃvarā pahātabbā’’tiādinā nayena chadhā āgatā. Imasmiṃ pana sutte teyeva dassanāpahātabbehi saddhiṃ sattadhā āgatāti. Ayaṃ tāva āsavapade vacanattho ceva pabhedo ca.

    ਸਂવਰਪਦੇ ਪਨ ਸਂવਰਯਤੀਤਿ ਸਂવਰੋ, ਪਿਦਹਤਿ ਨਿવਾਰੇਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਾ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਯਨ੍ਤੇਨ ਦ੍વਾਰਂ ਸਂવਰਿਤ੍વਾ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਯਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੭੭), ‘‘ਸੋਤਾਨਂ ਸਂવਰਂਬ੍ਰਊਮਿ, ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੦੪੧) ਚ ਆਦੀਸੁ ਪਿਧਾਨਟ੍ਠੇਨ ਸਂવਰਮਾਹ। ਸ੍વਾਯਂ ਸਂવਰੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ ਹੋਤਿ ਸੀਲਸਂવਰੋ ਸਤਿਞਾਣ ਖਨ੍ਤਿ વੀਰਿਯਸਂવਰੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੇਨ ਉਪੇਤੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੧੧) ਅਯਂ ਸੀਲਸਂવਰੋ। ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸੀਲਞ੍ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਸਂવਰੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਮਾਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੧੩) ਸਤਿਸਂવਰੋ। ਸਤਿ ਹੇਤ੍ਥ ਸਂવਰੋਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਸੋਤਾਨਂ ਸਂવਰਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਪਞ੍ਞਾਯੇਤੇ ਪਿਧੀਯਰੇ’’ਤਿ ਅਯਂ ਞਾਣਸਂવਰੋ। ਞਾਣਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਪਿਧੀਯਰੇਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਿਧਾਨਟ੍ਠੇਨ ਸਂવਰੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸੀਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰…, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਨਾਧਿવਾਸੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪-੨੬) ਪਨ ਨਯੇਨ ਇਧੇવ ਖਨ੍ਤਿવੀਰਿਯਸਂવਰਾ ਆਗਤਾ। ਤੇਸਞ੍ਚ ‘‘ਸਬ੍ਬਾਸવਸਂવਰਪਰਿਯਾਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਦ੍ਦੇਸੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਸਂવਰਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Saṃvarapade pana saṃvarayatīti saṃvaro, pidahati nivāreti pavattituṃ na detīti attho. Tathā hi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, divā paṭisallīyantena dvāraṃ saṃvaritvā paṭisallīyitu’’nti (pārā. 77), ‘‘sotānaṃ saṃvaraṃbraūmi, paññāyete pidhīyare’’ti (su. ni. 1041) ca ādīsu pidhānaṭṭhena saṃvaramāha. Svāyaṃ saṃvaro pañcavidho hoti sīlasaṃvaro satiñāṇa khanti vīriyasaṃvaroti. Tattha ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto’’ti (vibha. 511) ayaṃ sīlasaṃvaro. Pātimokkhasīlañhi ettha saṃvaroti vuttaṃ. ‘‘Cakkhundriye saṃvaramāpajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 1.213) satisaṃvaro. Sati hettha saṃvaroti vuttā. ‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti ayaṃ ñāṇasaṃvaro. Ñāṇañhettha pidhīyareti iminā pidhānaṭṭhena saṃvaroti vuttaṃ. ‘‘Khamo hoti sītassa…pe…, uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā (ma. ni. 1.24-26) pana nayena idheva khantivīriyasaṃvarā āgatā. Tesañca ‘‘sabbāsavasaṃvarapariyāya’’nti iminā uddesena saṅgahitattā saṃvarabhāvo veditabbo.

    ਅਪਿਚ ਪਞ੍ਚવਿਧੋਪਿ ਅਯਂ ਸਂવਰੋ ਇਧ ਆਗਤੋਯੇવ, ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਤਿવੀਰਿਯਸਂવਰਾ ਤਾવ વੁਤ੍ਤਾਯੇવ। ‘‘ਸੋ ਤਞ੍ਚ ਅਨਾਸਨਂ ਤਞ੍ਚ ਅਗੋਚਰ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫) ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸੀਲਸਂવਰੋ। ‘‘ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨) ਅਯਂ ਸਤਿਸਂવਰੋ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਞਾਣਸਂવਰੋ। ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਪਨ ਦਸ੍ਸਨਂ ਪਟਿਸੇવਨਾ ਭਾવਨਾ ਚ ਞਾਣਸਂવਰੋ। ਪਰਿਯਾਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਪਰਿਯਾਯੋ, ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਰੋਧਂ વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਾਸવਸਂવਰਪਰਿਯਾਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Apica pañcavidhopi ayaṃ saṃvaro idha āgatoyeva, tattha khantivīriyasaṃvarā tāva vuttāyeva. ‘‘So tañca anāsanaṃ tañca agocara’’nti (ma. ni. 1.25) ayaṃ panettha sīlasaṃvaro. ‘‘Paṭisaṅkhā yoniso cakkhundriyasaṃvarasaṃvuto’’ti (ma. ni. 1.22) ayaṃ satisaṃvaro. Sabbattha paṭisaṅkhā ñāṇasaṃvaro. Aggahitaggahaṇena pana dassanaṃ paṭisevanā bhāvanā ca ñāṇasaṃvaro. Pariyāyanti etena dhammāti pariyāyo, uppattiṃ nirodhaṃ vā gacchantīti vuttaṃ hoti. Ettāvatā ‘‘sabbāsavasaṃvarapariyāya’’nti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ vuttaṃ hoti.

    ੧੫. ਇਦਾਨਿ ਜਾਨਤੋ ਅਹਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਜਾਨਤੋਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਦ੍વੇਪਿ ਪਦਾਨਿ ਏਕਤ੍ਥਾਨਿ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੇવ ਨਾਨਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਜਾਨਤੋਤਿ ਞਾਣਲਕ੍ਖਣਂ ਉਪਾਦਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ, ਜਾਨਨਲਕ੍ਖਣਞ੍ਹਿ ਞਾਣਂ। ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਞਾਣਪ੍ਪਭਾવਂ ਉਪਾਦਾਯ, ਪਸ੍ਸਨਪ੍ਪਭਾવਞ੍ਹਿ ਞਾਣਂ। ਞਾਣਸਮਙ੍ਗੀ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਕ੍ਖੁਮਾ વਿਯ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਾਨਿ ਞਾਣੇਨ વਿવਟੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਪਿਚ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਜਾਨਤੋ, ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਯਥਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਾਰੋ। ਕੇਚਿ ਪਨਾਚਰਿਯਾ ਬਹੂ ਪਪਞ੍ਚੇ ਭਣਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਨ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।

    15. Idāni jānato ahantiādīsu jānatoti jānantassa. Passatoti passantassa. Dvepi padāni ekatthāni, byañjanameva nānaṃ. Evaṃ santepi jānatoti ñāṇalakkhaṇaṃ upādāya puggalaṃ niddisati, jānanalakkhaṇañhi ñāṇaṃ. Passatoti ñāṇappabhāvaṃ upādāya, passanappabhāvañhi ñāṇaṃ. Ñāṇasamaṅgī puggalo cakkhumā viya cakkhunā rūpāni ñāṇena vivaṭe dhamme passati. Apica yonisomanasikāraṃ uppādetuṃ jānato, ayonisomanasikāro yathā na uppajjati, evaṃ passatoti ayamettha sāro. Keci panācariyā bahū papañce bhaṇanti, te imasmiṃ atthe na yujjanti.

    ਆਸવਾਨਂ ਖਯਨ੍ਤਿ ਆਸવਪ੍ਪਹਾਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਕ੍ਖਯਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ ਖੀਣਾਕਾਰਂ ਨਤ੍ਥਿਭਾવਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇવ ਹਿ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩੮) ਚ ਆਸવਕ੍ਖਯਤ੍ਥੋ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਪਨ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿਪਿ ਆਸવਕ੍ਖਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ –

    Āsavānaṃkhayanti āsavappahānaṃ āsavānaṃ accantakkhayasamuppādaṃ khīṇākāraṃ natthibhāvanti ayameva hi imasmiñca sutte, ‘‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimutti’’ntiādīsu (ma. ni. 1.438) ca āsavakkhayattho. Aññattha pana maggaphalanibbānānipi āsavakkhayoti vuccanti. Tathā hi –

    ‘‘ਸੇਖਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਸ੍ਸ, ਉਜੁਮਗ੍ਗਾਨੁਸਾਰਿਨੋ।

    ‘‘Sekhassa sikkhamānassa, ujumaggānusārino;

    ਖਯਸ੍ਮਿਂ ਪਠਮਂ ਞਾਣਂ, ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾ’’ਤਿ॥ (ਇਤਿવੁ॰ ੬੨) –

    Khayasmiṃ paṭhamaṃ ñāṇaṃ, tato aññā anantarā’’ti. (itivu. 62) –

    ਆਦੀਸੁ ਮਗ੍ਗੋ ਆਸવਕ੍ਖਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ,

    Ādīsu maggo āsavakkhayoti vutto,

    ‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਸਮਣੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩੮) ਫਲਂ।

    ‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’tiādīsu (ma. ni. 1.438) phalaṃ.

    ‘‘ਪਰવਜ੍ਜਾਨੁਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਉਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਿਨੋ।

    ‘‘Paravajjānupassissa, niccaṃ ujjhānasaññino;

    ਆਸવਾ ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਆਰਾ ਸੋ ਆਸવਕ੍ਖਯਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੫੩) –

    Āsavā tassa vaḍḍhanti, ārā so āsavakkhayā’’ti. (dha. pa. 253) –

    ਆਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ‘‘ਆਸવਕ੍ਖਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Ādīsu nibbānaṃ ‘‘āsavakkhayo’’ti vuttaṃ.

    ਨੋ ਅਜਾਨਤੋ ਨੋ ਅਪਸ੍ਸਤੋਤਿ ਯੋ ਪਨ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨੋ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤੇਨ ਯੇ ਅਜਾਨਤੋ ਅਪਸ੍ਸਤੋਪਿ ਸਂવਰਾਦੀਹਿਯੇવ ਸੁਦ੍ਧਿਂ વਦਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਿਮੇਨ વਾ ਪਦਦ੍વਯੇਨ ਉਪਾਯੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਇਮਿਨਾ ਅਨੁਪਾਯਪਟਿਸੇਧੋ। ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਞਾਣਂ ਆਸવਸਂવਰਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ।

    No ajānato no apassatoti yo pana na jānāti na passati, tassa no vadāmīti attho. Etena ye ajānato apassatopi saṃvarādīhiyeva suddhiṃ vadanti, te paṭikkhittā honti. Purimena vā padadvayena upāyo vutto, iminā anupāyapaṭisedho. Saṅkhepena cettha ñāṇaṃ āsavasaṃvarapariyāyoti dassitaṃ hoti.

    ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਜਾਨਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ਕਿਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਾਨਤੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਆਰਭਿ, ਤਤ੍ਥ ਜਾਨਨਾ ਬਹੁવਿਧਾ। ਦਬ੍ਬਜਾਤਿਕੋ ਏવ ਹਿ ਕੋਚਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਛਤ੍ਤਂ ਕਾਤੁਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਕੋਚਿ ਚੀવਰਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ, ਤਸ੍ਸ ਈਦਿਸਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ વਤ੍ਤਸੀਸੇ ਠਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਜਾਨਨਾ ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਯੋ ਪਨ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਕਾਤੁਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવਂ ਜਾਨਤੋ ਆਸવਾ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਜਾਨਤੋ ਪਸ੍ਸਤੋ ਚ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਦੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ਯੋਨਿਸੋ ਚ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਚ ਮਨਸਿਕਾਰਨ੍ਤਿ।

    Idāni yaṃ jānato āsavānaṃ khayo hoti, taṃ dassetukāmo kiñca, bhikkhave, jānatoti pucchaṃ ārabhi, tattha jānanā bahuvidhā. Dabbajātiko eva hi koci bhikkhu chattaṃ kātuṃ jānāti, koci cīvarādīnaṃ aññataraṃ, tassa īdisāni kammāni vattasīse ṭhatvā karontassa sā jānanā maggaphalānaṃ padaṭṭhānaṃ na hotīti na vattabbā. Yo pana sāsane pabbajitvā vejjakammādīni kātuṃ jānāti, tassevaṃ jānato āsavā vaḍḍhantiyeva, tasmā yaṃ jānato passato ca āsavānaṃ khayo hoti, tadeva dassento āha yoniso ca manasikāraṃ ayoniso ca manasikāranti.

    ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਨਾਮ ਉਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੋ ਪਥਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਆਦਿਨਾ ਏવ ਨਯੇਨ ਸਚ੍ਚਾਨੁਲੋਮਿਕੇਨ વਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਟ੍ਟਨਾ ਅਨ੍વਾવਟ੍ਟਨਾ ਆਭੋਗੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋਤਿ।

    Tattha yoniso manasikāro nāma upāyamanasikāro pathamanasikāro, aniccādīsu aniccanti ādinā eva nayena saccānulomikena vā cittassa āvaṭṭanā anvāvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro, ayaṃ vuccati yoniso manasikāroti.

    ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋਤਿ ਅਨੁਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਥਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਤਨਿ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਅਸੁਭੇ ਸੁਭਨ੍ਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਥਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿਕੁਲੇਨ વਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਟ੍ਟਨਾ ਅਨ੍વਾવਟ੍ਟਨਾ ਆਭੋਗੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋਤਿ। ਏવਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਜਾਨਤੋ, ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਚ ਯਥਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤਿ।

    Ayoniso manasikāroti anupāyamanasikāro uppathamanasikāro. Anicce niccanti dukkhe sukhanti anattani attāti asubhe subhanti ayoniso manasikāro uppathamanasikāro. Saccappaṭikulena vā cittassa āvaṭṭanā anvāvaṭṭanā ābhogo samannāhāro manasikāro, ayaṃ vuccati ayoniso manasikāroti. Evaṃ yoniso manasikāraṃ uppādetuṃ jānato, ayoniso manasikāro ca yathā na uppajjati, evaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti.

    ਇਦਾਨਿ ਇਮਸ੍ਸੇવਤ੍ਥਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ਅਯੋਨਿਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ। ਤੇਨ ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਜਾਨਤੋ, ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਚ ਯਥਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੋ ਹੋਤੀਤਿ, ਅਯਂ ਤਾવੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪવਣ੍ਣਨਾ।

    Idāni imassevatthassa yuttiṃ dassento āha ayoniso, bhikkhave…pe… pahīyantīti. Tena kiṃ vuttaṃ hoti, yasmā ayoniso manasikaroto āsavā uppajjanti, yoniso manasikaroto pahīyanti, tasmā jānitabbaṃ yoniso manasikāraṃ uppādetuṃ jānato, ayoniso manasikāro ca yathā na uppajjati, evaṃ passato āsavānaṃ khayo hotīti, ayaṃ tāvettha saṅkhepavaṇṇanā.

    ਅਯਂ ਪਨ વਿਤ੍ਥਾਰੋ – ਤਤ੍ਥ ‘‘ਯੋਨਿਸੋ ਅਯੋਨਿਸੋ’’ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਤਾવ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਆਬਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ ਉਪਰਿ ਸਕਲਸੁਤ੍ਤਂ। વਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟવਸੇਨ ਹਿ ਉਪਰਿ ਸਕਲਸੁਤ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਮੂਲਕਞ੍ਚ વਟ੍ਟਂ, ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਮੂਲਕਞ੍ਚ વਿવਟ੍ਟਂ। ਕਥਂ? ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਹਿ વਡ੍ਢਮਾਨੋ ਦ੍વੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਞ੍ਚ ਭવਤਣ੍ਹਞ੍ਚ। ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਚ ਸਤਿ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ…ਪੇ॰… ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਤਿ ਤਣ੍ਹਾਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪਾਦਾਨਂ…ਪੇ॰… ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਅਯਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਾਤવੇਗਾਭਿਘਾਤੇਨ વਿਪ੍ਪਨਟ੍ਠਨਾવਾ વਿਯ ਗਙ੍ਗਾવਟ੍ਟੇ ਪਤਿਤਗੋਕੁਲਂ વਿਯ ਚਕ੍ਕਯਨ੍ਤੇ ਯੁਤ੍ਤਬਲਿਬਦ੍ਦੋ વਿਯ ਚ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਭવਯੋਨਿਗਤਿવਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਸਤ੍ਤਾવਾਸੇਸੁ ਆવਟ੍ਟਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਕਰੋਤਿ, ਏવਂ ਤਾવ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਮੂਲਕਂ વਟ੍ਟਂ।

    Ayaṃ pana vitthāro – tattha ‘‘yoniso ayoniso’’ti imehi tāva dvīhi padehi ābaddhaṃ hoti upari sakalasuttaṃ. Vaṭṭavivaṭṭavasena hi upari sakalasuttaṃ vuttaṃ. Ayoniso manasikāramūlakañca vaṭṭaṃ, yoniso manasikāramūlakañca vivaṭṭaṃ. Kathaṃ? Ayoniso manasikāro hi vaḍḍhamāno dve dhamme paripūreti avijjañca bhavataṇhañca. Avijjāya ca sati ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā…pe… dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Taṇhāya sati taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… samudayo hotī’’ti. Evaṃ ayaṃ ayoniso manasikārabahulo puggalo vātavegābhighātena vippanaṭṭhanāvā viya gaṅgāvaṭṭe patitagokulaṃ viya cakkayante yuttabalibaddo viya ca punappunaṃ bhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsesu āvaṭṭaparivaṭṭaṃ karoti, evaṃ tāva ayoniso manasikāramūlakaṃ vaṭṭaṃ.

    ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਪਨ વਡ੍ਢਮਾਨੋ – ‘‘ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ, ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਰਿਯਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਬਹੁਲੀਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੫੫) વਚਨਤੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਮੁਖਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਰਿਪੂਰੇਤਿ। ਯਾ ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਸਾ વਿਜ੍ਜਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜੁਪ੍ਪਾਦਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧੋ, ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਰੋਧੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਏਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੧) ਏવਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਮੂਲਕਂ વਿવਟ੍ਟਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਆਬਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ ਉਪਰਿ ਸਕਲਸੁਤ੍ਤਂ।

    Yoniso manasikāro pana vaḍḍhamāno – ‘‘yoniso manasikārasampannassetaṃ, bhikkhave, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvessati, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bahulīkarissatī’’ti (saṃ. ni. 5.55) vacanato sammādiṭṭhipamukhaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ paripūreti. Yā ca sammādiṭṭhi, sā vijjāti tassa vijjuppādā avijjānirodho, ‘‘avijjānirodhā saṅkhāranirodho…pe… evaṃ etassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti (mahāva. 1) evaṃ yoniso manasikāramūlakaṃ vivaṭṭaṃ veditabbaṃ. Evaṃ imehi dvīhi padehi ābaddhaṃ hoti upari sakalasuttaṃ.

    ਏવਂ ਆਬਦ੍ਧੇ ਚੇਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਸવਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਨ ਹਿ ਪਹੀਨਾ ਪੁਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਨ ਪਹਾਨਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਦ੍ਦੇਸਪਟਿਲੋਮਤੋਪਿ ‘‘ਅਯੋਨਿਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Evaṃ ābaddhe cettha yasmā pubbe āsavappahānaṃ dassetvā pacchā uppatti vuccamānā na yujjati. Na hi pahīnā puna uppajjanti. Uppannānaṃ pana pahānaṃ yujjati, tasmā uddesapaṭilomatopi ‘‘ayoniso, bhikkhave, manasikaroto’’tiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦਯਤੋ। ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚੇવ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧਪੁਬ੍ਬਂ ਚੀવਰਾਦਿਂ વਾ ਪਚ੍ਚਯਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾਨਂ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਮਨੁਞ੍ਞਂ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ, ਤਂ ਸੁਭਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ, ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਪਨ ਅਨਨੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਯਥਾ વਾ ਤਥਾ વਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਹਿ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਨਾਮ ਆਸવਾ ਨ ਸਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਭੂਤਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਚ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વਾ ਯਸ੍ਸ ਪਕਤਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ વਾ ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਪਰਿਯਤ੍ਤਿਨવਕਮ੍ਮਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰવਸੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਤਾਦਿਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਹਸਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਪਿ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਸੁਯੇવ ਪਨ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪવਡ੍ਢਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾ ਹਿ ਪਠਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ વਡ੍ਢਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।

    Tattha ayoniso manasikarototi vuttappakāraṃ ayoniso manasikāraṃ uppādayato. Anuppannā ceva āsavā uppajjantīti ettha ye pubbe appaṭiladdhapubbaṃ cīvarādiṃ vā paccayaṃ upaṭṭhākasaddhivihārikaantevāsikānaṃ vā aññataraṃ manuññaṃ vatthuṃ paṭilabhitvā, taṃ subhaṃ sukhanti ayoniso manasikaroto, aññataraññataraṃ vā pana ananubhūtapubbaṃ ārammaṇaṃ yathā vā tathā vā ayoniso manasikaroto āsavā uppajjanti, te anuppannā uppajjantīti veditabbā, aññathā hi anamatagge saṃsāre anuppannā nāma āsavā na santi. Anubhūtapubbepi ca vatthumhi ārammaṇe vā yassa pakatisuddhiyā vā uddesaparipucchāpariyattinavakammayonisomanasikārānaṃ vā aññataravasena pubbe anuppajjitvā pacchā tādisena paccayena sahasā uppajjanti, imepi anuppannā uppajjantīti veditabbā. Tesuyeva pana vatthārammaṇesu punappunaṃ uppajjamānā uppannā pavaḍḍhantīti vuccanti. Ito aññathā hi paṭhamuppannānaṃ vaḍḍhi nāma natthi.

    ਯੋਨਿਸੋ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਯਸ੍ਸ ਪਕਤਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ વਾ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਦ੍ਦਾਯ ਚ ਕਾਪਿਲਾਨਿਯਾ, ਉਦ੍ਦੇਸਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਦੀਹਿ વਾ ਕਾਰਣੇਹਿ ਆਸવਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਚ ਜਾਨਾਤਿ ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇ ਆਸવਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਗਤਾ, ਹਨ੍ਦ ਨੇਸਂ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਸਬ੍ਬੇ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਆਸવਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਕਾਰਕਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸੇਨ ਸਹਸਾ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਸਂવੇਗਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਯੋਨਿਸੋ ਪਦਹਨ੍ਤੋ ਤੇ ਆਸવੇ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਮਣ੍ਡਲਾਰਾਮવਾਸੀਮਹਾਤਿਸ੍ਸਭੂਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਯ। ਸੋ ਕਿਰ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਿਹਾਰੇ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਥਸ੍ਸ ਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਤੋ વਿਸਭਾਗਾਰਮ੍ਮਣੇ ਕਿਲੇਸੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਸੋ ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇਪਿ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ‘‘ਅਯਂ ਕਿਲੇਸੋ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਅਪਾਯਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸਂવੇਗਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯਂ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਮਹਾਸਙ੍ਘਰਕ੍ਖਿਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਰਾਗਪਟਿਪਕ੍ਖਂ ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗੁਮ੍ਬਨ੍ਤਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਂਸੁਕੂਲਚੀવਰਂ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਨਿਸਜ੍ਜ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਿਕਰਾਗਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਆਚਰਿਯਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਉਦ੍ਦੇਸਮਗ੍ਗਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਯੇ ਪਨ વਤ੍ਤਮਾਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤੇਸਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਹਾਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।

    Yonisoca kho, bhikkhaveti ettha pana yassa pakatisuddhiyā vā seyyathāpi āyasmato mahākassapassa bhaddāya ca kāpilāniyā, uddesaparipucchādīhi vā kāraṇehi āsavā nuppajjanti, so ca jānāti ‘‘na kho me āsavā maggena samugghātaṃ gatā, handa nesaṃ samugghātāya paṭipajjāmī’’ti. Tato maggabhāvanāya sabbe samugghāteti. Tassa te āsavā anuppannā na uppajjantīti vuccanti. Yassa pana kārakasseva sato satisammosena sahasā āsavā uppajjanti, tato saṃvegamāpajjitvā yoniso padahanto te āsave samucchindati, tassa uppannā pahīyantīti vuccanti maṇḍalārāmavāsīmahātissabhūtattherassa viya. So kira tasmiṃyeva vihāre uddesaṃ gaṇhāti, athassa gāme piṇḍāya carato visabhāgārammaṇe kileso uppajji, so taṃ vipassanāya vikkhambhetvā vihāraṃ agamāsi. Tassa supinantepi taṃ ārammaṇaṃ na upaṭṭhāsi. So ‘‘ayaṃ kileso vaḍḍhitvā apāyasaṃvattaniko hotī’’ti saṃvegaṃ janetvā ācariyaṃ āpucchitvā vihārā nikkhamma mahāsaṅgharakkhitattherassa santike rāgapaṭipakkhaṃ asubhakammaṭṭhānaṃ gahetvā gumbantaraṃ pavisitvā paṃsukūlacīvaraṃ santharitvā nisajja anāgāmimaggena pañcakāmaguṇikarāgaṃ chinditvā uṭṭhāya ācariyaṃ vanditvā punadivase uddesamaggaṃ pāpuṇi. Ye pana vattamānuppannā, tesaṃ paṭipattiyā pahānaṃ nāma natthi.

    ੧੬. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚ ਆਸવਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਦਮੇવ ਪਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਯੇ ਤੇ ਆਸવਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਪਹਾਨਕਾਰਣਂ ਆવਿਕਾਤੁਂ ਦੇਸਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿਆਦਿਮਾਹ ਯਥਾ ਤਂ ਦੇਸਨਾਪਭੇਦਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ। ਤਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ।

    16. Idāni ‘‘uppannā ca āsavā pahīyantī’’ti idameva padaṃ gahetvā ye te āsavā pahīyanti, tesaṃ nānappakārato aññampi pahānakāraṇaṃ āvikātuṃ desanaṃ vitthārento atthi, bhikkhave, āsavā dassanā pahātabbātiādimāha yathā taṃ desanāpabhedakusalo dhammarājā. Tattha dassanā pahātabbāti dassanena pahātabbā. Esa nayo sabbattha.

    ਦਸ੍ਸਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ

    Dassanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

    ੧੭. ਇਦਾਨਿ ਤਾਨਿ ਪਦਾਨਿ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ ਬ੍ਯਾਕਾਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਕਤ੍વਾ ਮੂਲਪਰਿਯਾਯવਣ੍ਣਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ’’ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਨਸਿਕਰਣੀਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਆવਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੇ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਅਮਨਸਿਕਰਣੀਯੇਤਿ ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤੇ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਮਨਸਿਕਰਣੀਯਾ, ਇਮੇ ਅਮਨਸਿਕਰਣੀਯਾਤਿ ਧਮ੍ਮਤੋ ਨਿਯਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਆਕਾਰਤੋ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ। ਯੇਨਾ ਆਕਾਰੇਨ ਮਨਸਿਕਰਿਯਮਾਨਾ ਅਕੁਸਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਨ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਯੇਨ ਕੁਸਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਦਟ੍ਠਾਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਨਾਕਾਰੇਨ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯ’ਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ વਾ ਕਾਮਾਸવੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    17. Idāni tāni padāni anupubbato byākātukāmo ‘‘katame ca, bhikkhave, āsavā dassanā pahātabbā’’ti pucchaṃ katvā mūlapariyāyavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva ‘‘idha, bhikkhave, assutavā puthujjano’’ti puggalādhiṭṭhānaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha manasikaraṇīye dhamme nappajānātīti āvajjitabbe samannāharitabbe dhamme na pajānāti. Amanasikaraṇīyeti tabbiparīte. Esa nayo sesapadesupi. Yasmā pana ime dhammā manasikaraṇīyā, ime amanasikaraṇīyāti dhammato niyamo natthi, ākārato pana atthi. Yenā ākārena manasikariyamānā akusaluppattipadaṭṭhānā honti, tenākārena na manasikātabbā. Yena kusaluppattipadaṭṭhānā honti, tenākārena manasikātabbā. Tasmā ‘‘ya’ssa, bhikkhave, dhamme manasikaroto anuppanno vā kāmāsavo’’tiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ ਯ’ਸ੍ਸਾਤਿ ਯੇ ਅਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤવਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ। ਮਨਸਿਕਰੋਤੋਤਿ ਆવਜ੍ਜਯਤੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ વਾ ਕਾਮਾਸવੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮੁਚ੍ਚਯਤ੍ਥੋ વਾਸਦ੍ਦੋ, ਨ વਿਕਪ੍ਪਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ‘‘ਯਾવਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਅਪਦਾ વਾ ਦ੍વਿਪਦਾ વਾ…ਪੇ॰… ਤਥਾਗਤੋ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਇਤਿવੁ॰ ੯੦) વੁਤ੍ਤੇ ਅਪਦਾ ਚ ਦ੍વਿਪਦਾ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਯਥਾ ਚ ‘‘ਭੂਤਾਨਂ વਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਠਿਤਿਯਾ ਸਮ੍ਭવੇਸੀਨਂ વਾ ਅਨੁਗ੍ਗਹਾਯਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੦੨) વੁਤ੍ਤੇ ਭੂਤਾਨਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવੇਸੀਨਞ੍ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਯਥਾ ਚ ‘‘ਅਗ੍ਗਿਤੋ વਾ ਉਦਕਤੋ વਾ ਮਿਥੁਭੇਦਤੋ વਾ’’ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੭੬) વੁਤ੍ਤੇ ਅਗ੍ਗਿਤੋ ਚ ਉਦਕਤੋ ਚ ਮਿਥੁਭੇਦਤੋ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਾਸવੋ ਪવਡ੍ਢਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁ।

    Tattha ya’ssāti ye assa assutavato puthujjanassa. Manasikarototi āvajjayato samannāharantassa. Anuppanno vā kāmāsavoti ettha samuccayattho vāsaddo, na vikappattho. Tasmā yathā ‘‘yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90) vutte apadā ca dvipadā cāti attho, yathā ca ‘‘bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāyā’’ti (ma. ni. 1.402) vutte bhūtānañca sambhavesīnañcāti attho, yathā ca ‘‘aggito vā udakato vā mithubhedato vā’’ti (udā. 76) vutte aggito ca udakato ca mithubhedato cāti attho, evamidhāpi anuppanno ca kāmāsavo uppajjati, uppanno ca kāmāsavo pavaḍḍhatīti attho daṭṭhabbo. Evaṃ sesesu.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਾਮਾਸવੋਤਿ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਿਕੋ ਰਾਗੋ। ਭવਾਸવੋਤਿ ਰੁਪਾਰੂਪਭવੇ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ, ਝਾਨਨਿਕਨ੍ਤਿ ਚ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਸਹਗਤਾ। ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋਪਿ ਭવਾਸવੇ ਏવ ਸਮੋਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਤਿ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਅਞ੍ਞਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਗੁਣੇ ਅਸ੍ਸਾਦਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਕਾਮਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਪવਡ੍ਢਤਿ। ਮਹਗ੍ਗਤਧਮ੍ਮੇ ਅਸ੍ਸਾਦਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਭવਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਪવਡ੍ਢਤਿ। ਤੀਸੁ ਭੂਮੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇ ਚਤੁવਿਪਲ੍ਲਾਸਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੇਨ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ ਪવਡ੍ਢਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વੁਤ੍ਤਨਯਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬੋ।

    Ettha ca kāmāsavoti pañcakāmaguṇiko rāgo. Bhavāsavoti rupārūpabhave chandarāgo, jhānanikanti ca sassatucchedadiṭṭhisahagatā. Evaṃ diṭṭhāsavopi bhavāsave eva samodhānaṃ gacchati. Avijjāsavoti catūsu saccesu aññāṇaṃ. Tattha kāmaguṇe assādato manasikaroto anuppanno ca kāmāsavo uppajjati, uppanno ca pavaḍḍhati. Mahaggatadhamme assādato manasikaroto anuppanno ca bhavāsavo uppajjati, uppanno ca pavaḍḍhati. Tīsu bhūmīsu dhamme catuvipallāsapadaṭṭhānabhāvena manasikaroto anuppanno ca avijjāsavo uppajjati, uppanno ca pavaḍḍhatīti veditabbo. Vuttanayapaccanīkato sukkapakkho vitthāretabbo.

    ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਯੋ ਏવ ਆਸવਾ ਇਧ વੁਤ੍ਤਾਤਿ। વਿਮੋਕ੍ਖਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ। ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤવਿਮੋਕ੍ਖਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਹਿ ਕਾਮਾਸવੋ,। ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਸੁਞ੍ਞਤવਿਮੋਕ੍ਖਪਟਿਪਕ੍ਖਾ ਇਤਰੇ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਤਯੋ ਆਸવੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ ਤਿਣ੍ਣਂ વਿਮੋਕ੍ਖਾਨਂ ਅਭਾਗਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ ਭਾਗਿਨੋਤਿ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਤਯੋ ਏવ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋਪਿ વਾ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤੋ ਯੇવਾਤਿ વਣ੍ਣਿਤਮੇਤਂ।

    Kasmā pana tayo eva āsavā idha vuttāti. Vimokkhapaṭipakkhato. Appaṇihitavimokkhapaṭipakkho hi kāmāsavo,. Animittasuññatavimokkhapaṭipakkhā itare. Tasmā ime tayo āsave uppādentā tiṇṇaṃ vimokkhānaṃ abhāgino honti, anuppādentā bhāginoti etamatthaṃ dassentena tayo eva vuttāti veditabbā. Diṭṭhāsavopi vā ettha vutto yevāti vaṇṇitametaṃ.

    ਤਸ੍ਸ ਅਮਨਸਿਕਰਣੀਯਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਮਨਸਿਕਾਰਾਤਿ ਮਨਸਿਕਾਰਹੇਤੁ, ਯਸ੍ਮਾ ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਦੁਤਿਯਪਦੇਪਿ। ‘‘ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚੇવ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚ ਆਸવਾ ਪવਡ੍ਢਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਆਸવਾਨਂਯੇવ ਅਭੇਦਤੋ ਨਿਗਮਨਮੇਤਂ।

    Tassaamanasikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ manasikārāti manasikārahetu, yasmā te dhamme manasi karoti, tasmāti vuttaṃ hoti. Esa nayo dutiyapadepi. ‘‘Anuppannā ceva āsavā uppajjanti, uppannā ca āsavā pavaḍḍhantī’’ti heṭṭhā vuttaāsavānaṃyeva abhedato nigamanametaṃ.

    ੧੮. ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਯੋ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਆਸવੇ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ਅਸ੍ਸੁਤવਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਯੋਨਿਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਚੇવ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਕਾਮਾਸવਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਪਿ ਆਸવੇ ਤੇਨੇવ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਆਸવੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸੋ ਏવਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਸવਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਮਂ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿ।

    18. Ettāvatā yo ayaṃ puggalādhiṭṭhānāya desanāya dassanā pahātabbe āsave niddisituṃ assutavā puthujjano vutto, so yasmā ‘‘ayoniso, bhikkhave, manasikaroto anuppannā ceva āsavā uppajjantī’’ti evaṃ sāmaññato vuttānaṃ ayoniso manasikārapaccayānaṃ kāmāsavādīnampi adhiṭṭhānaṃ, tasmā tepi āsave teneva puggalena dassetvā idāni dassanā pahātabbe āsave dassento so evaṃ ayoniso manasi karoti, ahosiṃ nu kho ahantiādimāha. Vicikicchāsīsena cettha diṭṭhāsavampi dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ, ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਇਮਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ, ਯੋ ਚਾਯਂ ‘‘ਅਸ੍ਸੁਤવਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਏવਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਅਨੁਪਾਯੇਨ ਉਪ੍ਪਥੇਨ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਕਥਂ? ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ…ਪੇ॰…ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਗਾਮੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਏવਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ, ਯਥਾਸ੍ਸ ‘‘ਅਹਂ ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਾ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਾਪਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ।

    Tassattho, yassa te iminā vuttanayena āsavā uppajjanti, so puthujjano, yo cāyaṃ ‘‘assutavā’’tiādinā nayena vutto, so puthujjano evaṃ ayoniso anupāyena uppathena manasi karoti. Kathaṃ? Ahosiṃ nu kho…pe…so kuhiṃ gāmī bhavissatīti. Kiṃ vuttaṃ hoti, so evaṃ ayoniso manasi karoti, yathāssa ‘‘ahaṃ ahosiṃ nu kho’’tiādinā nayena vuttā soḷasavidhāpi vicikicchā uppajjatīti.

    ਤਤ੍ਥ ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਨਨੁ ਖੋਤਿ ਸਸ੍ਸਤਾਕਾਰਞ੍ਚ ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਆਕਾਰਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤੀਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਤਞ੍ਚ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ વਿਯ ਹਿ ਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਯਥਾ વਾ ਤਥਾ વਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ। ਅਪਿਚ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋਯੇવੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ। ਏવਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਪਨ ਕਿਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ। ਸ੍વੇવ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવੋ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਦਸ੍ਸਨਾਦੀਨਿ વਾ। ਨਨੁ ਚ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀਤਿ। ਕੋ વਾ ਏવਮਾਹ ਨ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀਤਿ। ਨ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવੋ ਕਾਰਣਂ , ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਾਨਿ। ਨ ਹਿ ਮਚ੍ਛਮਂਸਾਦੀਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕਤਿਯਾ ਸੁਗਨ੍ਧਾਨਿ, ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨ ਸੁਗਨ੍ਧਾਨਿਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Tattha ahosiṃ nu kho nanu khoti sassatākārañca adhiccasamuppattiākārañca nissāya atīte attano vijjamānataṃ avijjamānatañca kaṅkhati. Kiṃ kāraṇanti na vattabbaṃ. Ummattako viya hi bālaputhujjano yathā vā tathā vā pavattati. Apica ayoniso manasikāroyevettha kāraṇaṃ. Evaṃ ayoniso manasikārassa pana kiṃ kāraṇanti. Sveva puthujjanabhāvo ariyānaṃ adassanādīni vā. Nanu ca puthujjanopi yoniso manasi karotīti. Ko vā evamāha na manasi karotīti. Na pana tattha puthujjanabhāvo kāraṇaṃ , saddhammassavanakalyāṇamittādīni tattha kāraṇāni. Na hi macchamaṃsādīni attano attano pakatiyā sugandhāni, abhisaṅkhārapaccayā pana sugandhānipi honti.

    ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿਲਿਙ੍ਗੂਪਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਨੁ ਖੋ ਅਹੋਸਿਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવੇਸ੍ਸਸੁਦ੍ਦਗਹਟ੍ਠਪਬ੍ਬਜਿਤਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋਤਿ ਕਙ੍ਖਤਿ।

    Kiṃnu kho ahosinti jātiliṅgūpapattiyo nissāya khattiyo nu kho ahosiṃ, brāhmaṇavessasuddagahaṭṭhapabbajitadevamanussānaṃ aññataroti kaṅkhati.

    ਕਥਂ ਨੁ ਖੋਤਿ ਸਣ੍ਠਾਨਾਕਾਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੀਘੋ ਨੁ ਖੋ ਅਹੋਸਿਂ, ਰਸ੍ਸਓਦਾਤਕਣ੍ਹਪ੍ਪਮਾਣਿਕਅਪ੍ਪਮਾਣਿਕਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋਤਿ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ਇਸ੍ਸਰਨਿਮ੍ਮਾਨਾਦਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕੇਨ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣੇਨ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਤੋ ਕਙ੍ਖਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।

    Kathaṃ nu khoti saṇṭhānākāraṃ nissāya dīgho nu kho ahosiṃ, rassaodātakaṇhappamāṇikaappamāṇikādīnaṃ aññataroti kaṅkhati. Keci pana issaranimmānādiṃ nissāya kena nu kho kāraṇena ahosinti hetuto kaṅkhatīti vadanti.

    ਕਿਂ ਹੁਤ੍વਾ ਕਿਂ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿਆਦੀਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨੁ ਖੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਹੋਸਿਂ…ਪੇ॰… ਦੇવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਮ੍ਪਰਂ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥੇવ ਪਨ ਅਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਕਾਲਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ।

    Kiṃ hutvā kiṃ ahosinti jātiādīni nissāya khattiyo hutvā nu kho brāhmaṇo ahosiṃ…pe… devo hutvā manussoti attano paramparaṃ kaṅkhati. Sabbattheva pana addhānanti kālādhivacanametaṃ.

    ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨੁ ਖੋ ਨਨੁ ਖੋਤਿ ਸਸ੍ਸਤਾਕਾਰਞ੍ਚ ਉਚ੍ਛੇਦਾਕਾਰਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਨਾਗਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਤਞ੍ਚ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।

    Bhavissāminu kho nanu khoti sassatākārañca ucchedākārañca nissāya anāgate attano vijjamānataṃ avijjamānatañca kaṅkhati. Sesamettha vuttanayameva.

    ਏਤਰਹਿ વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਚੁਤਿਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ વਤ੍ਤਮਾਨਕਾਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕਥਂਕਥੀ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਨ੍ਧੇਸੁ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ ਹੋਤਿ। ਅਹਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਯੁਤ੍ਤਂ ਪਨੇਤਨ੍ਤਿ? ਯੁਤ੍ਤਂ ਅਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਾ ਏਤ੍ਥ ਚਿਨ੍ਤਾ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਇਦਂ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਉਦਾਹਰਨ੍ਤਿ। ਚੂਲ਼ਮਾਤਾਯ ਕਿਰ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮੁਣ੍ਡੋ, ਮਹਾਮਾਤਾਯ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਮੁਣ੍ਡੋ, ਤਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮੁਣ੍ਡੇਸੁਂ। ਸੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਅਹਂ ਨੁ ਖੋ ਚੂਲ਼ਮਾਤਾਯ ਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਏવਂ ਅਹਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿ ਕਙ੍ਖਾ ਹੋਤਿ।

    Etarahi vā paccuppannamaddhānanti idāni vā paṭisandhiṃ ādiṃ katvā cutipariyantaṃ sabbampi vattamānakālaṃ gahetvā. Ajjhattaṃ kathaṃkathī hotīti attano khandhesu vicikiccho hoti. Ahaṃ nu khosmīti attano atthibhāvaṃ kaṅkhati. Yuttaṃ panetanti? Yuttaṃ ayuttanti kā ettha cintā. Apicettha idaṃ vatthumpi udāharanti. Cūḷamātāya kira putto muṇḍo, mahāmātāya putto amuṇḍo, taṃ puttaṃ muṇḍesuṃ. So uṭṭhāya ahaṃ nu kho cūḷamātāya puttoti cintesi. Evaṃ ahaṃ nu khosmīti kaṅkhā hoti.

    ਨੋ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਇਦਂ વਤ੍ਥੁ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਮਚ੍ਛੇ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਉਦਕੇ ਚਿਰਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸੀਤਿਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਊਰੁਂ ਮਚ੍ਛੋਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਹਰਿ। ਅਪਰੋ ਸੁਸਾਨਪਸ੍ਸੇ ਖੇਤ੍ਤਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਭੀਤੋ ਸਙ੍ਕੁਟਿਤੋ ਸਯਿ। ਸੋ ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਣ੍ਣੁਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਯਕ੍ਖਾਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਹਰਿ। ਏવਂ ਨੋ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿ ਕਙ੍ਖਤਿ।

    No nu khosmīti attano natthibhāvaṃ kaṅkhati. Tatrāpi idaṃ vatthu – eko kira macche gaṇhanto udake ciraṭṭhānena sītibhūtaṃ attano ūruṃ macchoti cintetvā pahari. Aparo susānapasse khettaṃ rakkhanto bhīto saṅkuṭito sayi. So paṭibujjhitvā attano jaṇṇukāni dve yakkhāti cintetvā pahari. Evaṃ no nu khosmīti kaṅkhati.

    ਕਿਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋવ ਸਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਂ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁ। ਦੇવੋ ਪਨ ਸਮਾਨੋ ਦੇવਭਾવਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੋਪਿ ਪਨ ‘‘ਅਹਂ ਰੂਪੀ ਨੁ ਖੋ ਅਰੂਪੀ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਕਙ੍ਖਤਿ। ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਚੇ। ਅਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾ ਤੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਕੁਲੇ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ। ਗਹਟ੍ਠਾਪਿ ਚ ਪੋਤ੍ਥਲਿਕਾਦਯੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਪਿ ‘‘ਕੁਪ੍ਪਂ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਗਹਟ੍ਠਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਚ ਰਾਜਾਨੋ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨਿ ਦੇવਸਞ੍ਞਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    Kiṃ nu khosmīti khattiyova samāno attano khattiyabhāvaṃ kaṅkhati. Esa nayo sesesu. Devo pana samāno devabhāvaṃ ajānanto nāma natthi. Sopi pana ‘‘ahaṃ rūpī nu kho arūpī nu kho’’tiādinā nayena kaṅkhati. Khattiyādayo kasmā na jānantīti ce. Apaccakkhā tesaṃ tattha tattha kule uppatti. Gahaṭṭhāpi ca potthalikādayo pabbajitasaññino. Pabbajitāpi ‘‘kuppaṃ nu kho me kamma’’ntiādinā nayena gahaṭṭhasaññino. Manussāpi ca rājāno viya attani devasaññino honti.

    ਕਥਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਕੇવਲਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਜੀવੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਾਨਾਕਾਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੀਘੋ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮਿ, ਰਸ੍ਸਚਤੁਰਂਸਛਲ਼ਂਸਅਟ੍ਠਂਸਸੋਲ਼ਸਂਸਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਪ੍ਪਕਾਰੋਤਿ ਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਕਥਂ ਨੁ ਖੋਸ੍ਮੀਤਿ ਕਙ੍ਖਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਰੀਰਸਣ੍ਠਾਨਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।

    Kathaṃ nu khosmīti vuttanayameva. Kevalañcettha abbhantare jīvo nāma atthīti gahetvā tassa saṇṭhānākāraṃ nissāya dīgho nu khosmi, rassacaturaṃsachaḷaṃsaaṭṭhaṃsasoḷasaṃsādīnaṃ aññatarappakāroti kaṅkhanto kathaṃ nu khosmīti kaṅkhatīti veditabbo. Sarīrasaṇṭhānaṃ pana paccuppannaṃ ajānanto nāma natthi.

    ਕੁਤੋ ਆਗਤੋ, ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਗਾਮੀ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ ਆਗਤਿਗਤਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਙ੍ਖਤਿ।

    Kutoāgato, so kuhiṃ gāmī bhavissatīti attabhāvassa āgatigatiṭṭhānaṃ kaṅkhati.

    ੧੯. ਏવਂ ਸੋਲ਼ਸਪ੍ਪਭੇਦਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਇਮਿਨਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਾਸવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ। ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਛਨ੍ਨਂ ਦਿਟ੍ਠੀਨਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਯਥਾ ਅਯਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਸવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਸ੍ਸ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਥਾਮਗਤਤ੍ਤਾ ਛਨ੍ਨਂ ਦਿਟ੍ਠੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ વਾਸਦ੍ਦੋ વਿਕਪ੍ਪਤ੍ਥੋ, ਏવਂ વਾ ਏવਂ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਿਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸਚ੍ਚਤੋ ਥੇਤਤੋਤਿ ਭੂਤਤੋ ਚ ਥਿਰਤੋ ਚ, ‘‘ਇਦਂ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਭੂਤਤੋ ਸੁਟ੍ਠੁ ਦਲ਼੍ਹਭਾવੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਅਯਂ ਪਨ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ, ਸਤੋ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਭવਗ੍ਗਹਣਤੋ। ਅਥ વਾ ਪੁਰਿਮਾਪਿ ਤੀਸੁ ਕਾਲੇਸੁ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਗਹਣਤੋ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮੇવ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਾਪਿ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇਸੁ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਗਹਣਤੋ ਭਸ੍ਮਨ੍ਤਾਹੁਤਿਯੋਤਿ ਗਹਿਤਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਂ વਿਯ, ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਤੀਤੇ ਏવ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸੇવ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿ।

    19. Evaṃ soḷasappabhedaṃ vicikicchaṃ dassetvā idāni yaṃ iminā vicikicchāsīsena diṭṭhāsavaṃ dassetuṃ ayaṃ desanā āraddhā. Taṃ dassento tassa evaṃ ayoniso manasikaroto channaṃ diṭṭhīnantiādimāha. Tattha tassa puggalassa yathā ayaṃ vicikicchā uppajjati, evaṃ ayoniso manasikaroto tasseva savicikicchassa ayoniso manasikārassa thāmagatattā channaṃ diṭṭhīnaṃ aññatarā diṭṭhi uppajjatīti vuttaṃ hoti. Tattha sabbapadesu vāsaddo vikappattho, evaṃ vā evaṃ vā diṭṭhi uppajjatīti vuttaṃ hoti. Atthi me attāti cettha sassatadiṭṭhi sabbakālesu attano atthitaṃ gaṇhāti. Saccato thetatoti bhūtato ca thirato ca, ‘‘idaṃ sacca’’nti bhūtato suṭṭhu daḷhabhāvenāti vuttaṃ hoti. Natthi me attāti ayaṃ pana ucchedadiṭṭhi, sato sattassa tattha tattha vibhavaggahaṇato. Atha vā purimāpi tīsu kālesu atthīti gahaṇato sassatadiṭṭhi, paccuppannameva atthīti gaṇhanto ucchedadiṭṭhi. Pacchimāpi atītānāgatesu natthīti gahaṇato bhasmantāhutiyoti gahitadiṭṭhikānaṃ viya, ucchedadiṭṭhi. Atīte eva natthīti gaṇhanto adhiccasamuppattikasseva sassatadiṭṭhi.

    ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਞ੍ਜਾਨਾਮੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਸੀਸੇਨ ਖਨ੍ਧੇ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅવਸੇਸਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਸਞ੍ਜਾਨਤੋ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਇਮਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਞ੍ਜਾਨਾਮੀਤਿ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਨਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ, ਇਤਰੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾਯ ਤੇਸਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਹੋਤਿ । ਅਨਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ। ਇਤਰੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾਯ ਤੇਸਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਯੋવ।

    Attanāva attānaṃ sañjānāmīti saññākkhandhasīsena khandhe attāti gahetvā saññāya avasesakkhandhe sañjānato iminā attanā imaṃ attānaṃ sañjānāmīti hoti. Attanāva anattānanti saññākkhandhaṃyeva attāti gahetvā, itare cattāropi anattāti gahetvā saññāya tesaṃ jānato evaṃ hoti . Anattanāva attānanti saññākkhandhaṃ anattāti. Itare cattāro attāti gahetvā saññāya tesaṃ jānato evaṃ hoti, sabbāpi sassatucchedadiṭṭhiyova.

    વਦੋ વੇਦੇਯ੍ਯੋਤਿਆਦਯੋ ਪਨ ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਏવ ਅਭਿਨਿવੇਸਾਕਾਰਾ। ਤਤ੍ਥ વਦਤੀਤਿ વਦੋ, વਚੀਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਾਰਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વੇਦਯਤੀਤਿ વੇਦੇਯ੍ਯੋ, ਜਾਨਾਤਿ ਅਨੁਭવਤਿ ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਿਂ વੇਦੇਤੀਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਕਲ੍ਯਾਣਪਾਪਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਯੋਨਿਗਤਿਟ੍ਠਿਤਿਨਿવਾਸਨਿਕਾਯੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ વਾ। ਨਿਚ੍ਚੋਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦવਯਰਹਿਤੋ। ਧੁવੋਤਿ ਥਿਰੋ ਸਾਰਭੂਤੋ। ਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਕਾਲਿਕੋ। ਅવਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕਤਿਭਾવਂ ਅવਿਜਹਨਧਮ੍ਮੋ, ਕਕਣ੍ਟਕੋ વਿਯ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤਂ ਨਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਸ੍ਸਤਿਸਮਨ੍ਤਿ ਚਨ੍ਦਸੂਰਿਯਸਮੁਦ੍ਦਮਹਾਪਥવੀਪਬ੍ਬਤਾ ਲੋਕવੋਹਾਰੇਨ ਸਸ੍ਸਤਿਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸਸ੍ਸਤੀਹਿ ਸਮਂ ਸਸ੍ਸਤਿਸਮਂ। ਯਾવ ਸਸ੍ਸਤਿਯੋ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਤਥੇવ ਠਸ੍ਸਤੀਤਿ ਗਣ੍ਹਤੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ।

    Vado vedeyyotiādayo pana sassatadiṭṭhiyā eva abhinivesākārā. Tattha vadatīti vado, vacīkammassa kārakoti vuttaṃ hoti. Vedayatīti vedeyyo, jānāti anubhavati cāti vuttaṃ hoti. Kiṃ vedetīti, tatra tatra kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭisaṃvedeti. Tatra tatrāti tesu tesu yonigatiṭṭhitinivāsanikāyesu ārammaṇesu vā. Niccoti uppādavayarahito. Dhuvoti thiro sārabhūto. Sassatoti sabbakāliko. Avipariṇāmadhammoti attano pakatibhāvaṃ avijahanadhammo, kakaṇṭako viya nānappakārataṃ nāpajjati. Sassatisamanti candasūriyasamuddamahāpathavīpabbatā lokavohārena sassatiyoti vuccanti. Sassatīhi samaṃ sassatisamaṃ. Yāva sassatiyo tiṭṭhanti, tāva tatheva ṭhassatīti gaṇhato evaṃdiṭṭhi hoti.

    ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ। ਇਦਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ਚ ਇਦਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਯੇવ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ, ਗੂਥਗਤਂ વਿਯ। ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ વਾ ਗਤਮਿਦਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਅਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾਤਿਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਗਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਗਮਨਮਤ੍ਤਮੇવ, ਨਤ੍ਥੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾ વਾ ਨਿਚ੍ਚੋ વਾ ਕੋਚੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਾ ਚਾਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਦੁਨ੍ਨਿਗ੍ਗਮਨਟ੍ਠੇਨ ਗਹਨਂ। ਦੁਰਤਿਕ੍ਕਮਟ੍ਠੇਨ ਸਪ੍ਪਟਿਭਯਟ੍ਠੇਨ ਚ ਕਨ੍ਤਾਰੋ, ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਕਨ੍ਤਾਰવਾਲ਼ਕਨ੍ਤਾਰਾਦਯੋ વਿਯ। ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਿਨਿવਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ વਿਲੋਮਨਟ੍ਠੇਨ વਾ વਿਸੂਕਂ। ਕਦਾਚਿ ਸਸ੍ਸਤਸ੍ਸ, ਕਦਾਚਿ ਉਚ੍ਛੇਦਸ੍ਸ ਗਹਣਤੋ વਿਰੂਪਂ ਫਨ੍ਦਿਤਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਂ। ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ ਸਂਯੋਜਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਗਹਨਂ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਯੋਜਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਤਮੇવ ਬਨ੍ਧਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਯੋਜਨਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਂਯੋਜਨੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਏਤੇਹਿ ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ। ਕਿਂ વਾ ਬਹੁਨਾ, ਸਕਲવਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਤੋਪਿ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।

    Idaṃ vuccati, bhikkhave, diṭṭhigatantiādīsu. Idanti idāni vattabbassa paccakkhanidassanaṃ. Diṭṭhigatasambandhena ca idanti vuttaṃ, na diṭṭhisambandhena. Ettha ca diṭṭhiyeva diṭṭhigataṃ, gūthagataṃ viya. Diṭṭhīsu vā gatamidaṃ dassanaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhiantogadhattātipi diṭṭhigataṃ. Diṭṭhiyā vā gataṃ diṭṭhigataṃ. Idañhi atthi me attātiādi diṭṭhiyā gamanamattameva, natthettha attā vā nicco vā kocīti vuttaṃ hoti. Sā cāyaṃ diṭṭhi dunniggamanaṭṭhena gahanaṃ. Duratikkamaṭṭhena sappaṭibhayaṭṭhena ca kantāro, dubbhikkhakantāravāḷakantārādayo viya. Sammādiṭṭhiyā vinivijjhanaṭṭhena vilomanaṭṭhena vā visūkaṃ. Kadāci sassatassa, kadāci ucchedassa gahaṇato virūpaṃ phanditanti vipphanditaṃ. Bandhanaṭṭhena saṃyojanaṃ. Tenāha ‘‘diṭṭhigahanaṃ…pe… diṭṭhisaṃyojana’’nti. Idānissa tameva bandhanatthaṃ dassento diṭṭhisaṃyojanasaṃyuttotiādimāha. Tassāyaṃ saṅkhepattho. Iminā diṭṭhisaṃyojanena saṃyutto puthujjano etehi jātiādīhi na parimuccatīti. Kiṃ vā bahunā, sakalavaṭṭadukkhatopi na muccatīti.

    ੨੦. ਏવਂ ਛਪ੍ਪਭੇਦਂ ਦਿਟ੍ਠਾਸવਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਯਸ੍ਮਾ ਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸੋ ਕਾਮਾਸવਾਦਿવਚਨੇਨੇવ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਕਾਮਸੁਖਤ੍ਥਞ੍ਹਿ ਭવਸੁਖਭવવਿਸੁਦ੍ਧਿਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਅਭਿਭੂਤਾ ਇਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸੀਲਬ੍ਬਤਾਨਿ ਪਰਾਮਸਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗ੍ਗਹਣੇਨ વਾ ਤਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾਪਿ ਤਂ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾવ ਇਦਾਨਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਆਸવੇ ਪਜਹਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਆਸવਾਨਂ ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪੁਬ੍ਬੇ વਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸੁਤવਾ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    20. Evaṃ chappabhedaṃ diṭṭhāsavaṃ dassetvā yasmā sīlabbataparāmāso kāmāsavādivacaneneva dassito hoti. Kāmasukhatthañhi bhavasukhabhavavisuddhiatthañca avijjāya abhibhūtā ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇā sīlabbatāni parāmasanti, tasmā taṃ adassetvā diṭṭhiggahaṇena vā tassa gahitattāpi taṃ adassetvāva idāni yo puggalo dassanā pahātabbe āsave pajahati, taṃ dassetvā tesaṃ āsavānaṃ pahānaṃ dassetuṃ pubbe vā ayoniso manasikaroto puthujjanassa tesaṃ uppattiṃ dassetvā idāni tabbiparītassa pahānaṃ dassetuṃ sutavā ca kho, bhikkhavetiādimāha.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ, ਯਾવ ‘‘ਸੋ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਾવ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਚ વੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਚ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਕੋવਿਦਾવਿਨੀਤਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਅਯਂ ‘‘ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕੋવਿਦੋ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਸੁવਿਨੀਤੋ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਿਚ ਖੋ ਸਿਖਾਪਤ੍ਤવਿਪਸ੍ਸਨਤੋ ਪਭੁਤਿ ਯਾવ ਗੋਤ੍ਰਭੁ, ਤਾવ ਤਦਨੁਰੂਪੇਨ ਅਤ੍ਥੇਨ ਅਯਂ ਅਰਿਯਸਾવਕੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Tassattho, yāva ‘‘so idaṃ dukkha’’nti āgacchati, tāva heṭṭhā vuttanayena ca vuttapaccanīkato ca veditabbo. Paccanīkato ca sabbākārena ariyadhammassa akovidāvinītapaccanīkato ayaṃ ‘‘sutavā ariyasāvako ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto’’ti veditabbo. Apica kho sikhāpattavipassanato pabhuti yāva gotrabhu, tāva tadanurūpena atthena ayaṃ ariyasāvakoti veditabbo.

    ੨੧. ‘‘ਸੋ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਅਯਂ ਅਤ੍ਥવਿਭਾવਨਾ, ਸੋ ਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਿਕੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਤਣ੍ਹਾવਜ੍ਜਾ ਤੇਭੂਮਕਾ ਖਨ੍ਧਾ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਤਣ੍ਹਾ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ, ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਨਿਰੋਧੋ, ਨਿਰੋਧਸਮ੍ਪਾਪਕੋ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਏવਂ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਆਚਰਿਯਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਹਿਤਚਤੁਸਚ੍ਚਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਰੁਲ਼੍ਹੋ ਸਮਾਨੋ ਤੇ ਤੇਭੂਮਕੇ ਖਨ੍ਧੇ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ, ਉਪਾਯੇਨ ਪਥੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਤਿ ਚੇવ વਿਪਸ੍ਸਤਿ ਚ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਯਾવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ, ਤਾવ ਮਨਸਿਕਾਰਸੀਸੇਨੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਾ ਪਨਾਯਂ ਤਸ੍ਸੇવ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਪਭਾવਿਕਾ ਤਣ੍ਹਾ, ਅਯਂ ਸਮੁਦਯੋਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਸਮੁਦਯੋ ਚ ਇਦਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਦਿਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਨਿਰੋਧਸਮ੍ਪਾਪਕਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ, ਉਪਾਯੇਨ ਪਥੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਤਿ ਚੇવ વਿਪਸ੍ਸਤਿ ਚ।

    21. ‘‘So idaṃ dukkhanti yoniso manasi karotī’’tiādīsu pana ayaṃ atthavibhāvanā, so catusaccakammaṭṭhāniko ariyasāvako taṇhāvajjā tebhūmakā khandhā dukkhaṃ, taṇhā dukkhasamudayo, ubhinnaṃ appavatti nirodho, nirodhasampāpako maggoti evaṃ pubbeva ācariyasantike uggahitacatusaccakammaṭṭhāno aparena samayena vipassanāmaggaṃ samāruḷho samāno te tebhūmake khandhe idaṃ dukkhanti yoniso manasi karoti, upāyena pathena samannāharati ceva vipassati ca. Ettha hi yāva sotāpattimaggo, tāva manasikārasīseneva vipassanā vuttā. Yā panāyaṃ tasseva dukkhassa samuṭṭhāpikā pabhāvikā taṇhā, ayaṃ samudayoti yoniso manasi karoti. Yasmā pana dukkhañca samudayo ca idaṃ ṭhānaṃ patvā nirujjhanti nappavattanti, tasmā yadidaṃ nibbānaṃ nāma, ayaṃ dukkhanirodhoti yoniso manasi karoti. Nirodhasampāpakaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yoniso manasi karoti, upāyena pathena samannāharati ceva vipassati ca.

    ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਉਪਾਯੋ, ਅਭਿਨਿવੇਸੋ ਨਾਮ વਟ੍ਟੇ ਹੋਤਿ, વਿવਟ੍ਟੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਯਂ ਅਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਆਪੋਧਾਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਕਸਨ੍ਤਤਿਯਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭੂਤਾਨਿ ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਿ ਚ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਯਂ ਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੋਤਿ વવਤ੍ਥਪੇਤਿ। ਤਂ વવਤ੍ਥਾਪਯਤੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧਾਤਿ વવਤ੍ਥਪੇਤਿ। ਤਤੋ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વવਤ੍ਥਪੇਤਿ। ਤੇ ਪਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਭਾਗਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਦਞ੍ਚ ਨਾਮਰੂਪਂ ਸਹੇਤੁ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਯਂ ਹੇਤੁ ਅਯਂ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਭવਤਣ੍ਹਾਕਮ੍ਮਾਹਾਰਾਦਿਕੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ વવਤ੍ਥਪੇਤਿ। ਤਤੋ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚ ਯਾਥਾવਸਰਸਲਕ੍ਖਣਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਹੁਤ੍વਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤਿ, ਉਦਯਬ੍ਬਯਪੀਲ਼ਿਤਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤਿ। ਅવਸવਤ੍ਤਨਤੋ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ ਅਨਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤਿ। ਏવਂ ਤੀਣਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।

    Tatrāyaṃ upāyo, abhiniveso nāma vaṭṭe hoti, vivaṭṭe natthi. Tasmā ‘‘ayaṃ atthi imasmiṃ kāye pathavīdhātu, āpodhātū’’tiādinā nayena sakasantatiyaṃ cattāri bhūtāni tadanusārena upādārūpāni ca pariggahetvā ayaṃ rūpakkhandhoti vavatthapeti. Taṃ vavatthāpayato uppanne tadārammaṇe cittacetasike dhamme ime cattāro arūpakkhandhāti vavatthapeti. Tato ime pañcakkhandhā dukkhanti vavatthapeti. Te pana saṅkhepato nāmañca rūpañcāti dve bhāgāyeva honti. Idañca nāmarūpaṃ sahetu sappaccayaṃ uppajjati. Tassa ayaṃ hetu ayaṃ paccayoti avijjābhavataṇhākammāhārādike hetupaccaye vavatthapeti. Tato tesaṃ paccayānañca paccayuppannadhammānañca yāthāvasarasalakkhaṇaṃ vavatthapetvā ime dhammā ahutvā hontīti aniccalakkhaṇaṃ āropeti, udayabbayapīḷitattā dukkhāti dukkhalakkhaṇaṃ āropeti. Avasavattanato anattāti anattalakkhaṇaṃ āropeti. Evaṃ tīṇi lakkhaṇāni āropetvā paṭipāṭiyā vipassanaṃ pavattento sotāpattimaggaṃ pāpuṇāti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਏਕਪਟਿવੇਧੇਨੇવ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਏਕਾਭਿਸਮਯੇਨ ਅਭਿਸਮੇਤਿ। ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਟਿવੇਧੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਸਮੁਦਯਂ ਪਹਾਨਪਟਿવੇਧੇਨ, ਨਿਰੋਧਂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਟਿવੇਧੇਨ, ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવਨਾਪਟਿવੇਧੇਨ। ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯੇਨ ਅਭਿਸਮੇਤਿ…ਪੇ॰… ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવਨਾਭਿਸਮਯੇਨ ਅਭਿਸਮੇਤਿ, ਨੋ ਚ ਖੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਨ ਞਾਣੇਨ। ਏਕਞਾਣੇਨੇવ ਹਿ ਏਸ ਨਿਰੋਧਂ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ, ਸੇਸਾਨਿ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ ਚੇવ ਅਭਿਸਮੇਤਿ ਚ। ਨ ਹਿਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਅਹਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਰਿਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ વਾ…ਪੇ॰… ‘‘ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਮੀ’’ਤਿ વਾ। ਅਪਿਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿવੇਧવਸੇਨ ਨਿਰੋਧਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੋ ਏવਂ ਤਂ ਞਾਣਂ ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਞ੍ਞਾਕਿਚ੍ਚਮ੍ਪਿ ਸਮੁਦਯਪਹਾਨਕਿਚ੍ਚਮ੍ਪਿ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਕਿਚ੍ਚਮ੍ਪਿ ਕਰੋਤਿਯੇવ। ਤਸ੍ਸੇવਂ ਉਪਾਯੇਨ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਤੀਣਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, વੀਸਤਿવਤ੍ਥੁਕਾ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿ, ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ, ‘‘ਸੀਲੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿ વਤੇਨ ਸੁਦ੍ਧੀ’’ਤਿ ਸੀਲਬ੍ਬਤਾਨਂ ਪਰਾਮਸਨਤੋ ਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਚਤੂਸੁ ਆਸવੇਸੁ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸਾ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਆਸવਾ ਚੇવ ਸਂਯੋਜਨਾ ਚ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਸਂਯੋਜਨਮੇવ, ਨ ਆਸવੋ । ‘‘ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਆਸવਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਨ ਆਸવਾਤਿ।

    Tasmiṃ khaṇe cattāri saccāni ekapaṭivedheneva paṭivijjhati, ekābhisamayena abhisameti. Dukkhaṃ pariññāpaṭivedhena paṭivijjhati, samudayaṃ pahānapaṭivedhena, nirodhaṃ sacchikiriyāpaṭivedhena, maggaṃ bhāvanāpaṭivedhena. Dukkhañca pariññābhisamayena abhisameti…pe… maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti, no ca kho aññamaññena ñāṇena. Ekañāṇeneva hi esa nirodhaṃ ārammaṇato, sesāni kiccato paṭivijjhati ceva abhisameti ca. Na hissa tasmiṃ samaye evaṃ hoti – ‘‘ahaṃ dukkhaṃ parijānāmī’’ti vā…pe… ‘‘maggaṃ bhāvemī’’ti vā. Apica khvassa ārammaṇaṃ katvā paṭivedhavasena nirodhaṃ sacchikaroto evaṃ taṃ ñāṇaṃ dukkhapariññākiccampi samudayapahānakiccampi maggabhāvanākiccampi karotiyeva. Tassevaṃ upāyena yoniso manasikaroto tīṇi saṃyojanāni pahīyanti, vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, aṭṭhavatthukā vicikicchā, ‘‘sīlena suddhi vatena suddhī’’ti sīlabbatānaṃ parāmasanato sīlabbataparāmāsoti. Tattha catūsu āsavesu sakkāyadiṭṭhisīlabbataparāmāsā diṭṭhāsavena saṅgahitattā āsavā ceva saṃyojanā ca. Vicikicchā saṃyojanameva, na āsavo . ‘‘Dassanā pahātabbā āsavā’’ti ettha pariyāpannattā pana āsavāti.

    ‘‘ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਆਦਯੋ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਨਾਮ ਆਸવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਅਥ વਾ ਯਾ ਅਯਂ ਛਨ੍ਨਂ ਦਿਟ੍ਠੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏવਂ ਸਰੂਪੇਨੇવ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿ વਿਭਤ੍ਤਾ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ। ਸਾ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਸਹਜਾਤਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਹੀਯਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਾਸવੇ ਹਿ ਪਹੀਯਮਾਨੇ ਤਂਸਹਜਾਤੋ ਚਤੂਸੁ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਕਾਮਾਸવੋਪਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਪਿ ਪਹੀਯਤਿ । ਪਹਾਨੇਕਟ੍ਠੋ ਪਨ ਚਤੂਸੁ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਨਾਗਸੁਪਣ੍ਣਾਦਿਸਮਿਦ੍ਧਿਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਭવਾਸવੋ। ਤੇਨੇવ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਪਿ, ਦ੍વੀਸੁ ਦੋਮਨਸ੍ਸਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਪਿ, ਤਥਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਪੀਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਅવਸੇਸਾ ਤਯੋਪਿ ਆਸવਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਬਹੁવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਸ ਪੋਰਾਣਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    ‘‘Ime vuccanti…pe… pahātabbā’’ti ime sakkāyadiṭṭhiādayo dassanā pahātabbā nāma āsavāti dassento āha. Atha vā yā ayaṃ channaṃ diṭṭhīnaṃ aññatarā diṭṭhi uppajjatīti evaṃ sarūpeneva sakkāyadiṭṭhi vibhattā. Taṃ sandhāyāha ‘‘ime vuccanti, bhikkhave’’ti. Sā ca yasmā sahajātapahānekaṭṭhehi saddhiṃ pahīyati. Diṭṭhāsave hi pahīyamāne taṃsahajāto catūsu diṭṭhisampayuttacittesu kāmāsavopi avijjāsavopi pahīyati . Pahānekaṭṭho pana catūsu diṭṭhivippayuttesu nāgasupaṇṇādisamiddhipatthanāvasena uppajjamāno bhavāsavo. Teneva sampayutto avijjāsavopi, dvīsu domanassacittesu pāṇātipātādinibbattako avijjāsavopi, tathā vicikicchācittasampayutto avijjāsavopīti evaṃ sabbathāpi avasesā tayopi āsavā pahīyanti. Tasmā bahuvacananiddeso katoti evamettha attho veditabbo. Esa porāṇānaṃ adhippāyo.

    ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ, ਤੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਸ੍ਮਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ ਦਸ੍ਸਨਂ? ਪਠਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਨਨੁ ਗੋਤ੍ਰਭੁ ਪਠਮਤਰਂ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ? ਨੋ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਦਿਸ੍વਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਪਨ ਨ ਕਰੋਤਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹਾਨਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਰਾਜਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾਪਿ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯਾ ਅਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਜ੍ਜਾਪਿ ਰਾਜਾਨਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਗਾਮવਾਸੀ ਪੁਰਿਸੋ ਚੇਤ੍ਥ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ।

    Dassanā pahātabbāti dassanaṃ nāma sotāpattimaggo, tena pahātabbāti attho. Kasmā sotāpattimaggo dassanaṃ? Paṭhamaṃ nibbānadassanato. Nanu gotrabhu paṭhamataraṃ passatīti? No na passati. Disvā kattabbakiccaṃ pana na karoti saṃyojanānaṃ appahānato. Tasmā passatīti na vattabbo. Yattha katthaci rājānaṃ disvāpi paṇṇākāraṃ datvā kiccanipphattiyā adiṭṭhattā ‘‘ajjāpi rājānaṃ na passāmī’’ti vadanto gāmavāsī puriso cettha nidassanaṃ.

    ਦਸ੍ਸਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Dassanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਸਂવਰਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ

    Saṃvarāpahātabbaāsavavaṇṇanā

    ੨੨. ਏવਂ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਆਸવੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਦਨਨ੍ਤਰੁਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇ ਸਂવਰਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਸਂવਰਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਤੋ ਪਰਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤਮੇવ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮ।

    22. Evaṃ dassanena pahātabbe āsave dassetvā idāni tadanantaruddiṭṭhe saṃvarā pahātabbe dassetuṃ, katame ca, bhikkhave, āsavā saṃvarā pahātabbāti āha. Evaṃ sabbattha sambandho veditabbo. Ito parañhi atthamattameva vaṇṇayissāma.

    ਨਨੁ ਚ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਭਾવਨਾਯਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਅਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ ਆਸવੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ વਿਸੁਂ ਸਂવਰਾਦੀਹਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬੇ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ। ਸਂવਰਾਦੀਹਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾ ਆਸવਾ ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਾਕਾਰੇਹਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੋ ਚਾਯਂ વੁਤ੍ਤੋ ਪਠਮੋ ਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗੋਯੇવ, ਇਦਾਨਿ ਭਾવਨਾਨਾਮੇਨ વੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ, ਤੇਸਂ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਅਯਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Nanu ca dassanena bhāvanāyāti imehi dvīhi appahātabbo āsavo nāma natthi, atha kasmā visuṃ saṃvarādīhi pahātabbe dassetīti. Saṃvarādīhi pubbabhāge vikkhambhitā āsavā catūhi maggehi samugghātaṃ gacchanti, tasmā tesaṃ maggānaṃ pubbabhāge imehi pañcahākārehi vikkhambhanappahānaṃ dassento evamāha. Tasmā yo cāyaṃ vutto paṭhamo dassanamaggoyeva, idāni bhāvanānāmena vuccissanti tayo maggā, tesaṃ sabbesampi ayaṃ pubbabhāgapaṭipadāti veditabbā.

    ਤਤ੍ਥ ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ। ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ। ਤਤ੍ਥਾਯਂ ਸਙ੍ਖਾਸਦ੍ਦੋ ਞਾਣਕੋਟ੍ਠਾਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਗਣਨਾਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਸਙ੍ਖਾਯੇਕਂ ਪਟਿਸੇવਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੬੮) ਹਿ ਞਾਣੇ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਪਪਞ੍ਚਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੦੧) ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ। ‘‘ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਙ੍ਖਾ ਸਮਞ੍ਞਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੩੧੩) ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਂ। ‘‘ਨ ਸੁਕਰਂ ਸਙ੍ਖਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੨੮) ਗਣਨਾਯਂ। ਇਧ ਪਨ ਞਾਣੇ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    Tattha idhāti imasmiṃ sāsane. Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāya. Tatthāyaṃ saṅkhāsaddo ñāṇakoṭṭhāsapaññattigaṇanāsu dissati. ‘‘Saṅkhāyekaṃ paṭisevatī’’tiādīsu (ma. ni. 2.168) hi ñāṇe dissati. ‘‘Papañcasaññāsaṅkhā samudācarantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.201) koṭṭhāse. ‘‘Tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā’’tiādīsu (dha. sa. 1313) paññattiyaṃ. ‘‘Na sukaraṃ saṅkhātu’’ntiādīsu (saṃ. ni. 2.128) gaṇanāyaṃ. Idha pana ñāṇe daṭṭhabbo.

    ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋਤਿ ਹਿ ਉਪਾਯੇਨ ਪਥੇਨ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਞਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਸਂવਰੇ ਆਦੀਨવਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਾ ਚਾਯਂ ‘‘વਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਤ੍ਤਾਯ ਅਯੋਸਲਾਕਾਯ ਆਦਿਤ੍ਤਾਯ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤਾਯ ਸਜੋਤਿਭੂਤਾਯ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਸਮ੍ਪਲਿਮਟ੍ਠਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਸੁ ਰੂਪੇਸੁ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩੫) ਆਦਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁਮੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਸਂવਰਣਤੋ ਸਂવਰੋ, ਪਿਦਹਨਤੋ ਥਕਨਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਤਿਯਾ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰੋ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ। ਤਿਤ੍ਥਕਾਕੋ ਆવਾਟਕਚ੍ਛਪੋ વਨਮਹਿਂਸੋਤਿਆਦਯੋ વਿਯ।

    Paṭisaṅkhā yonisoti hi upāyena pathena paṭisaṅkhāya ñatvā paccavekkhitvāti attho. Ettha ca asaṃvare ādīnavapaṭisaṅkhā yoniso paṭisaṅkhāti veditabbā. Sā cāyaṃ ‘‘varaṃ, bhikkhave, tattāya ayosalākāya ādittāya sampajjalitāya sajotibhūtāya cakkhundriyaṃ sampalimaṭṭhaṃ, na tveva cakkhuviññeyyesu rūpesu anubyañjanaso nimittaggāho’’tiādinā (saṃ. ni. 4.235) ādittapariyāyanayena veditabbā. Cakkhundriyasaṃvarasaṃvuto viharatīti ettha cakkhumeva indriyaṃ cakkhundriyaṃ, saṃvaraṇato saṃvaro, pidahanato thakanatoti vuttaṃ hoti. Satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Cakkhundriye saṃvaro cakkhundriyasaṃvaro. Titthakāko āvāṭakacchapo vanamahiṃsotiādayo viya.

    ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰੋ વਾ ਅਸਂવਰੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਨ ਹਿ ਚਕ੍ਖੁਪਸਾਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਤਿ વਾ ਮੁਟ੍ਠਸਚ੍ਚਂ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਪਿਚ ਯਦਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਦਾ ਭવਙ੍ਗੇ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁ ਆવਜ੍ਜਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਤੋ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਦਸ੍ਸਨਕਿਚ੍ਚਂ, ਤਤੋ વਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਕਿਚ੍ਚਂ, ਤਤੋ વਿਪਾਕਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ ਸਨ੍ਤੀਰਣਕਿਚ੍ਚਂ, ਤਤੋ ਕਿਰਿਯਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਜવਨਂ ਜવਤਿ।

    Tattha kiñcāpi cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi. Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhasaccaṃ vā uppajjati. Apica yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ, tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ, tato vipākāhetukamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ, tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhabbanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati. Tadanantaraṃ javanaṃ javati.

    ਤਤ੍ਥਪਿ ਨੇવ ਭવਙ੍ਗਸਮਯੇ, ਨ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸਮਯੇ ਸਂવਰੋ વਾ ਅਸਂવਰੋ વਾ ਅਤ੍ਥਿ। ਜવਨਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਸਚੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ વਾ ਮੁਟ੍ਠਸਚ੍ਚਂ વਾ ਅਞ੍ਞਾਣਂ વਾ ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਾ ਕੋਸਜ੍ਜਂ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਅਸਂવਰੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਹੋਨ੍ਤੋਪਿ ਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਅਸਂવਰੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਤਿ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਅਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪਿ। ਯਥਾ ਕਿਂ , ਯਥਾ ਨਗਰੇ ਚਤੂਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਅਸਂવੁਤੇਸੁ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋ ਘਰਕੋਟ੍ਠਕਗਬ੍ਭਾਦਯੋ ਸੁਸਂવੁਤਾ, ਤਥਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਸਬ੍ਬਂ ਭਣ੍ਡਂ ਅਰਕ੍ਖਿਤਂ ਅਗੋਪਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਨ ਹਿ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਚੋਰਾ ਯਦਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਮੇવ ਜવਨੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਂવਰੇ ਸਤਿ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਅਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪੀਤਿ।

    Tatthapi neva bhavaṅgasamaye, na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi. Javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhasaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, ayaṃ asaṃvaro hoti. Evaṃ hontopi so cakkhundriye asaṃvaroti vuccati. Kasmā? Tasmiñhi sati dvārampi aguttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā kiṃ , yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi anto gharakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti. Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchanti, taṃ kareyyuṃ, evameva javane dussīlyādīsu uppannesu, tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipīti.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸੀਲਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪਿ। ਯਥਾ ਕਿਂ? ਯਥਾ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ ਸੁਸਂવੁਤੇਸੁ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋ ਘਰਾਦਯੋ ਅਸਂવੁਤਾ, ਤਥਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਸਬ੍ਬਂ ਭਣ੍ਡਂ ਸੁਰਕ੍ਖਿਤਂ ਸੁਗੋਪਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ ਹਿ ਪਿਹਿਤੇਸੁ ਚੋਰਾਨਂ ਪવੇਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏવਮੇવ ਜવਨੇ ਸੀਲਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਸੁਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਜવਨਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਧ ਚਾਯਂ ਸਤਿਸਂવਰੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ ਸਂવੁਤੋ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋ, ਉਪੇਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋਤਿ ਇਮਸ੍ਸ વਿਭਙ੍ਗੇ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰੇਨ ਉਪੇਤੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੫੧੧) વੁਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ ਸਂવੁਤੋਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Tasmiṃ pana sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā kiṃ? Yathā nagaradvāresu susaṃvutesu kiñcāpi anto gharādayo asaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti. Nagaradvāresu hi pihitesu corānaṃ paveso natthi, evameva javane sīlādīsu uppannesu dvārampi suguttaṃ hoti, bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi cakkhundriye saṃvaroti vutto. Idha cāyaṃ satisaṃvaro adhippetoti veditabbo. Cakkhundriyasaṃvarena saṃvuto cakkhundriyasaṃvarasaṃvuto, upetoti vuttaṃ hoti. Tathā hi, pātimokkhasaṃvarasaṃvutoti imassa vibhaṅge ‘‘iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti…pe… samannāgato’’ti (vibha. 511) vuttaṃ. Taṃ ekajjhaṃ katvā cakkhundriyasaṃvarena saṃvutoti evamattho veditabbo.

    ਅਥ વਾ ਸਂવਰੀਤਿ ਸਂવੁਤੋ, ਥਕੇਸਿ ਪਿਦਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਸਂવੁਤੋ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਞ੍ਞਿਤਂ ਸਤਿਕવਾਟਂ ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ, ਘਰਦ੍વਾਰੇ ਕવਾਟਂ વਿਯ ਸਂવਰਿ ਥਕੇਸਿ ਪਿਦਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਯਮੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਸੁਨ੍ਦਰਤਰੋ। ਤਥਾ ਹਿ ‘‘ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਅਸਂવੁਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਸਂવੁਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ’’ਤਿ ਏਤੇਸੁ ਪਦੇਸੁ ਅਯਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ।

    Atha vā saṃvarīti saṃvuto, thakesi pidahīti vuttaṃ hoti. Cakkhundriye saṃvarasaṃvuto cakkhundriyasaṃvarasaṃvuto, cakkhundriyasaṃvarasaññitaṃ satikavāṭaṃ cakkhudvāre, gharadvāre kavāṭaṃ viya saṃvari thakesi pidahīti vuttaṃ hoti. Ayameva cettha attho sundarataro. Tathā hi ‘‘cakkhundriyasaṃvaraṃ asaṃvutassa viharato saṃvutassa viharato’’ti etesu padesu ayameva attho dissati.

    વਿਹਰਤੀਤਿ ਏવਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਇਰਿਯਾਪਥવਿਹਾਰੇਨ વਿਹਰਤਿ। ਯਞ੍ਹਿਸ੍ਸਾਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਯਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਅਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਸਂવੁਤਸ੍ਸ ਅਥਕੇਤ੍વਾ ਅਪਿਦਹਿਤ੍વਾ વਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਥ વਾ, ਯੇ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਯਨ੍ਤਿ ਆਦੇਸੋ। ਹਿਕਾਰੋ ਚ ਪਦਪੂਰਣੋ, ਯੇ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Viharatīti evaṃ cakkhundriyasaṃvarasaṃvuto yena kenaci iriyāpathavihārena viharati. Yañhissātiādimhi yaṃ cakkhundriyasaṃvaraṃ assa bhikkhuno asaṃvutassa athaketvā apidahitvā viharantassāti evamattho veditabbo. Atha vā, ye-kārassa yanti ādeso. Hikāro ca padapūraṇo, ye assāti attho.

    ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯੁਂ। ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਸવਾ ਚ ਅਞ੍ਞੇ ਚ વਿਘਾਤਕਰਾ ਕਿਲੇਸਪਰਿਲ਼ਾਹਾ વਿਪਾਕਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਚ। ਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰੇ ਹਿ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਂ ਆਪਾਥਗਤਂ ਕਾਮਸ੍ਸਾਦવਸੇਨ ਅਸ੍ਸਾਦਯਤੋ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤੋ ਕਾਮਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਈਦਿਸਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਸੁਗਤਿਭવੇ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਭવਪਤ੍ਥਨਾਯ ਅਸ੍ਸਾਦਯਤੋ ਭવਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਹਜਾਤਂ ਅਞ੍ਞਾਣਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਸવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤੇਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਅਪਰੇ ਕਿਲੇਸਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਆਯਤਿਂ વਾ ਤੇਸਂ વਿਪਾਕਾ। ਤੇਪਿ ਹਿ ਅਸਂવੁਤਸ੍ਸੇવ વਿਹਰਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।

    Uppajjeyyunti nibbatteyyuṃ. Āsavā vighātapariḷāhāti cattāro āsavā ca aññe ca vighātakarā kilesapariḷāhā vipākapariḷāhā ca. Cakkhudvāre hi iṭṭhārammaṇaṃ āpāthagataṃ kāmassādavasena assādayato abhinandato kāmāsavo uppajjati, īdisaṃ aññasmimpi sugatibhave labhissāmīti bhavapatthanāya assādayato bhavāsavo uppajjati, sattoti vā sattassāti vā gaṇhantassa diṭṭhāsavo uppajjati, sabbeheva sahajātaṃ aññāṇaṃ avijjāsavoti cattāro āsavā uppajjanti. Tehi sampayuttā apare kilesā vighātapariḷāhā, āyatiṃ vā tesaṃ vipākā. Tepi hi asaṃvutasseva viharato uppajjeyyunti vuccanti.

    ਏવਂਸ ਤੇਤਿ ਏવਂ ਅਸ੍ਸ ਤੇ। ਏવਂ ਏਤੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਸੋਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋਤਿਆਦੀਸੁ।

    Evaṃsa teti evaṃ assa te. Evaṃ etena upāyena na honti, no aññathāti vuttaṃ hoti. Esa nayo paṭisaṅkhā yoniso sotindriyasaṃvarasaṃvutotiādīsu.

    ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਸਂવਰਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਮੇ ਛਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਤ੍વਾ ਚਤੁવੀਸਤਿ ਆਸવਾ ਸਂવਰੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਸਤਿਸਂવਰੋ ਏવ ਸਂવਰੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ime vuccanti, bhikkhave, āsavā saṃvarā pahātabbāti ime chasu dvāresu cattāro cattāro katvā catuvīsati āsavā saṃvarena pahātabbāti vuccanti. Sabbattheva cettha satisaṃvaro eva saṃvaroti veditabbo.

    ਸਂવਰਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Saṃvarāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਪਟਿਸੇવਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ

    Paṭisevanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

    ੨੩. ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਚੀવਰਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ਸੀਲਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਯਞ੍ਹਿਸ੍ਸਾਤਿ ਯਂ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਦੀਸੁ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਅਸ੍ਸ। ਅਪ੍ਪਟਿਸੇવਤੋਤਿ ਏવਂ ਯੋਨਿਸੋ ਅਪ੍ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਕੇવਲਂ ਪਨਿਧ ਅਲਦ੍ਧਂ ਚੀવਰਾਦਿਂ ਪਤ੍ਥਯਤੋ ਲਦ੍ਧਂ વਾ ਅਸ੍ਸਾਦਯਤੋ ਕਾਮਾਸવਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਈਦਿਸਂ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવੇ ਸੁਗਤਿਭવੇ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਭવਪਤ੍ਥਨਾਯ ਅਸ੍ਸਾਦਯਤੋ ਭવਾਸવਸ੍ਸ, ਅਹਂ ਲਭਾਮਿ ਨ ਲਭਾਮੀਤਿ વਾ ਮਯ੍ਹਂ વਾ ਇਦਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਤੋ ਦਿਟ੍ਠਾਸવਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਪਨ ਸਹਜਾਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਤਿ ਏવਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਆਸવਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વਿਪਾਕਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਚ ਨવવੇਦਨੁਪ੍ਪਾਦਨਤੋਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    23.Paṭisaṅkhā yoniso cīvarantiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge sīlakathāyaṃ vuttameva. Yañhissāti yaṃ cīvarapiṇḍapātādīsu vā aññataraṃ assa. Appaṭisevatoti evaṃ yoniso appaṭisevantassa. Sesaṃ vuttanayameva. Kevalaṃ panidha aladdhaṃ cīvarādiṃ patthayato laddhaṃ vā assādayato kāmāsavassa uppatti veditabbā. Īdisaṃ aññasmimpi sampattibhave sugatibhave labhissāmīti bhavapatthanāya assādayato bhavāsavassa, ahaṃ labhāmi na labhāmīti vā mayhaṃ vā idanti attasaññaṃ adhiṭṭhahato diṭṭhāsavassa uppatti veditabbā. Sabbeheva pana sahajāto avijjāsavoti evaṃ catunnaṃ āsavānaṃ uppatti vipākapariḷāhā ca navavedanuppādanatopi veditabbā.

    ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਪਟਿਸੇવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਮੇ ਏਕਮੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸ ਆਸવਾ ਇਮਿਨਾ ਞਾਣਸਂવਰਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਪਟਿਸੇવਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।

    Imevuccanti, bhikkhave, āsavā paṭisevanā pahātabbāti ime ekamekasmiṃ paccaye cattāro cattāro katvā soḷasa āsavā iminā ñāṇasaṃvarasaṅkhātena paccavekkhaṇapaṭisevanena pahātabbāti vuccanti.

    ਪਟਿਸੇવਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paṭisevanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਅਧਿવਾਸਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ

    Adhivāsanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

    ੨੪. ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸੀਤਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਾਯੇਨ ਪਥੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸੀਤਸ੍ਸ ਸੀਤਂ ਖਮਤਿ ਸਹਤਿ, ਨ ਅવੀਰਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਨਪਿ ਸੀਤੇਨ ਚਲਤਿ ਕਮ੍ਪਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਜਹਤਿ। ਅਪਿਚ ਖੋ ਲੋਮਸਨਾਗਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ ਅਨਪ੍ਪਕੇਨਾਪਿ ਸੀਤੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋ ਨ ਚਲਤਿ ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਚੇਤਿਯਪਬ੍ਬਤੇ ਪਿਯਙ੍ਗੁਗੁਹਾਯਂ ਪਧਾਨਘਰੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਟ੍ਠਕੇ ਹਿਮਪਾਤਸਮਯੇ ਲੋਕਨ੍ਤਰਿਕਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਅવਿਜਹਨ੍ਤੋવ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ। ਏવਂ ਉਣ੍ਹਾਦੀਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    24.Paṭisaṅkhā yoniso khamo hoti sītassāti upāyena pathena paccavekkhitvā khamo hoti sītassa sītaṃ khamati sahati, na avīrapuriso viya appamattakenapi sītena calati kampati kammaṭṭhānaṃ vijahati. Apica kho lomasanāgatthero viya anappakenāpi sītena phuṭṭho na calati na kampati, kammaṭṭhānameva manasi karoti. Thero kira cetiyapabbate piyaṅguguhāyaṃ padhānaghare viharanto antaraṭṭhake himapātasamaye lokantarikaniraye paccavekkhitvā kammaṭṭhānaṃ avijahantova abbhokāse vītināmesi. Evaṃ uṇhādīsupi atthayojanā veditabbā.

    ਕੇવਲਞ੍ਹਿ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਣ੍ਹਂ ਸਹਤਿ ਸ੍વੇવ ਥੇਰੋ વਿਯ, ਅਯਂ ‘‘ਖਮੋ ਉਣ੍ਹਸ੍ਸਾ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਗਿਮ੍ਹਸਮਯੇ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਬਹਿਚਙ੍ਕਮੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸੇਦਾਪਿਸ੍ਸ ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ਆਹ ‘‘ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਸੀਦਥ, ਸੀਤਲੋ ਓਕਾਸੋ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ‘‘ਉਣ੍ਹਭਯੇਨੇવਮ੍ਹਿ ਆવੁਸੋ ਇਧ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਅવੀਚਿਮਹਾਨਿਰਯਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਯੇવ। ਉਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪੋવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੂਰਿਯਸਨ੍ਤਾਪવਸੇਨ ਪਨੇਤਂ વਤ੍ਥੁ વੁਤ੍ਤਂ।

    Kevalañhi yo bhikkhu adhimattampi uṇhaṃ sahati sveva thero viya, ayaṃ ‘‘khamo uṇhassā’’ti veditabbo. Thero kira gimhasamaye pacchābhattaṃ bahicaṅkame nisīdi. Kammaṭṭhānaṃ manasikaronto sedāpissa kacchehi muccanti. Atha naṃ antevāsiko āha ‘‘idha, bhante, nisīdatha, sītalo okāso’’ti. Thero ‘‘uṇhabhayenevamhi āvuso idha nisinno’’ti avīcimahānirayaṃ paccavekkhitvā nisīdiyeva. Uṇhanti cettha aggisantāpova veditabbo. Sūriyasantāpavasena panetaṃ vatthu vuttaṃ.

    ਯੋ ਚ ਦ੍વੇ ਤਯੋ વਾਰੇ ਭਤ੍ਤਂ વਾ ਪਾਨੀਯਂ વਾ ਅਲਭਮਾਨੋਪਿ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੂਪਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅવੇਧੇਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨ વਿਜਹਤਿਯੇવ। ਅਧਿਮਤ੍ਤੇਹਿ ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠੋ ਚਾਪਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨੂਪਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅવੇਧੇਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨ વਿਜਹਤਿਯੇવ। ਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋ ਚਾਪਿ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰੇ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਿਮੁਖੇਸੁ ਅਨੇਕવਾਰਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤਪੁਬ੍ਬਭਾવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਅવੇਧੇਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨ વਿਜਹਤਿਯੇવ ਪਧਾਨਿਯਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਅਯਂ ‘‘ਖਮੋ ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ…ਪੇ॰… ਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Yo ca dve tayo vāre bhattaṃ vā pānīyaṃ vā alabhamānopi anamatagge saṃsāre attano pettivisayūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhento kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva. Adhimattehi ḍaṃsamakasavātātapasamphassehi phuṭṭho cāpi tiracchānūpapattiṃ paccavekkhitvā avedhento kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva. Sarīsapasamphassena phuṭṭho cāpi anamatagge saṃsāre sīhabyagghādimukhesu anekavāraṃ parivattitapubbabhāvaṃ paccavekkhitvā avedhento kammaṭṭhānaṃ na vijahatiyeva padhāniyatthero viya. Ayaṃ ‘‘khamo jighacchāya…pe… sarīsapasamphassāna’’nti veditabbo.

    ਥੇਰਂ ਕਿਰ ਖਣ੍ਡਚੇਲવਿਹਾਰੇ ਕਣਿਕਾਰਪਧਾਨਿਯਘਰੇ ਅਰਿਯવਂਸਂ ਸੁਣਨ੍ਤਂ ਘੋਰવਿਸੋ ਸਪ੍ਪੋ ਡਂਸਿ। ਥੇਰੋ ਜਾਨਿਤ੍વਾਪਿ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਧਮ੍ਮਂਯੇવ ਸੁਣਾਤਿ। વਿਸવੇਗੋ ਥਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸਿ। ਥੇਰੋ ਉਪਸਮ੍ਪਦਮਣ੍ਡਲਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਪੀਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਸਹ ਪੀਤੁਪ੍ਪਾਦਾ વਿਸਂ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਪਾવਿਸਿ। ਥੇਰੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ।

    Theraṃ kira khaṇḍacelavihāre kaṇikārapadhāniyaghare ariyavaṃsaṃ suṇantaṃ ghoraviso sappo ḍaṃsi. Thero jānitvāpi pasannacitto nisinno dhammaṃyeva suṇāti. Visavego thaddho ahosi. Thero upasampadamaṇḍalaṃ ādiṃ katvā sīlaṃ paccavekkhitvā parisuddhasīlohamasmīti pītiṃ uppādesi. Saha pītuppādā visaṃ nivattitvā pathaviṃ pāvisi. Thero tattheva cittekaggataṃ labhitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi.

    ਯੋ ਪਨ ਅਕ੍ਕੋਸવਸੇਨ ਦੁਰੁਤ੍ਤੇ ਦੁਰੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਯੇવ ਚ ਦੁਰਾਗਤੇ ਅਪਿ ਅਨ੍ਤਿਮવਤ੍ਥੁਸਞ੍ਞਿਤੇ વਚਨਪਥੇ ਸੁਤ੍વਾ ਖਨ੍ਤਿਗੁਣਂਯੇવ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਨ વੇਧਤਿ ਦੀਘਭਾਣਕਅਭਯਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਅਯਂ ‘‘ਖਮੋ ਦੁਰੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦੁਰਾਗਤਾਨਂ વਚਨਪਥਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Yo pana akkosavasena durutte duruttattāyeva ca durāgate api antimavatthusaññite vacanapathe sutvā khantiguṇaṃyeva paccavekkhitvā na vedhati dīghabhāṇakaabhayatthero viya. Ayaṃ ‘‘khamo duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathāna’’nti veditabbo.

    ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਤੋਸਭਾવਨਾਰਾਮਤਾਯ ਮਹਾਅਰਿਯવਂਸਪ੍ਪਟਿਪਦਂ ਕਥੇਸਿ, ਸਬ੍ਬੋ ਮਹਾਗਾਮੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਮਹਾਥੇਰੋ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਦੀਘਭਾਣਕੋ ਅਰਿਯવਂਸਂ ਕਥੇਮੀਤਿ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਕੋਲਾਹਲਂ ਕਰੋਸੀਤਿਆਦੀਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸਿ। ਉਭੋਪਿ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਗਾવੁਤਮਤ੍ਤਂ ਏਕਪਥੇਨ ਅਗਮਂਸੁ। ਸਕਲਗਾવੁਤਮ੍ਪਿ ਸੋ ਤਂ ਅਕ੍ਕੋਸਿਯੇવ। ਤਤੋ ਯਤ੍ਥ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਿਹਾਰਾਨਂ ਮਗ੍ਗੋ ਭਿਜ੍ਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਠਤ੍વਾ ਦੀਘਭਾਣਕਤ੍ਥੇਰੋ ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਸ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਅਸੁਣਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਗਮਾਸਿ। ਥੇਰੋਪਿ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਕਲਗਾવੁਤਂ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤਂ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવੋਚੁਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਥੇਰੋ ‘‘ਖਨ੍ਤਿਯੇવ, ਆવੁਸੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਭਾਰੋ, ਨ ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਏਕਪਦੁਦ੍ਧਾਰੇਪਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨવਿਯੋਗਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਚਨਮੇવ વਚਨਪਥੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Thero kira paccayasantosabhāvanārāmatāya mahāariyavaṃsappaṭipadaṃ kathesi, sabbo mahāgāmo āgacchati. Therassa mahāsakkāro uppajjati. Taṃ aññataro mahāthero adhivāsetuṃ asakkonto dīghabhāṇako ariyavaṃsaṃ kathemīti sabbarattiṃ kolāhalaṃ karosītiādīhi akkosi. Ubhopi ca attano attano vihāraṃ gacchantā gāvutamattaṃ ekapathena agamaṃsu. Sakalagāvutampi so taṃ akkosiyeva. Tato yattha dvinnaṃ vihārānaṃ maggo bhijjati, tattha ṭhatvā dīghabhāṇakatthero taṃ vanditvā ‘‘esa, bhante, tumhākaṃ maggo’’ti āha. So asuṇanto viya agamāsi. Theropi vihāraṃ gantvā pāde pakkhāletvā nisīdi. Tamenaṃ antevāsiko ‘‘kiṃ, bhante, sakalagāvutaṃ paribhāsantaṃ na kiñci avocutthā’’ti āha. Thero ‘‘khantiyeva, āvuso, mayhaṃ bhāro, na akkhanti. Ekapaduddhārepi kammaṭṭhānaviyogaṃ na passāmī’’ti āha. Ettha ca vacanameva vacanapathoti veditabbo.

    ਯੋ ਪਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਾਰੀਰਿਕਾ વੇਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਮਨਟ੍ਠੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਬਹਲਟ੍ਠੇਨ ਤਿਬ੍ਬਾ, ਫਰੁਸਟ੍ਠੇਨ ਖਰਾ, ਤਿਖਿਣਟ੍ਠੇਨ ਕਟੁਕਾ, ਅਸ੍ਸਾਦવਿਰਹਤੋ ਅਸਾਤਾ, ਮਨਂ ਅવਡ੍ਢਨਤੋ ਅਮਨਾਪਾ, ਪਾਣਹਰਣਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਪਾਣਹਰਾ ਅਧਿવਾਸੇਤਿਯੇવ, ਨ વੇਧਤਿ। ਏવਂ ਸਭਾવੋ ਹੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤੇ ਪਧਾਨਿਯਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਅਯਂ ‘‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ…ਪੇ॰… ਅਧਿવਾਸਨਜਾਤਿਕੋ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Yo pana uppannā sārīrikā vedanā dukkhamanaṭṭhena dukkhā, bahalaṭṭhena tibbā, pharusaṭṭhena kharā, tikhiṇaṭṭhena kaṭukā, assādavirahato asātā, manaṃ avaḍḍhanato amanāpā, pāṇaharaṇasamatthatāya pāṇaharā adhivāsetiyeva, na vedhati. Evaṃ sabhāvo hoti cittalapabbate padhāniyatthero viya. Ayaṃ ‘‘uppannānaṃ…pe… adhivāsanajātiko’’ti veditabbo.

    ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਿਰ ਰਤ੍ਤਿਂ ਪਧਾਨੇਨ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ਉਦਰવਾਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਸੋ ਤਂ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਆવਤ੍ਤਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਚਙ੍ਕਮਪਸ੍ਸੇ ਠਿਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਯਤ੍ਥੇਰੋ ਆਹ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਨਾਮ ਅਧਿવਾਸਨਸੀਲੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਲੋ ਸਯਿ। વਾਤੋ ਨਾਭਿਤੋ ਯਾવ ਹਦਯਂ ਫਾਲੇਤਿ। ਥੇਰੋ વੇਦਨਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਅਨਾਗਾਮੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀਤਿ।

    Therassa kira rattiṃ padhānena vītināmetvā ṭhitassa udaravāto uppajji. So taṃ adhivāsetuṃ asakkonto āvattati parivattati. Tamenaṃ caṅkamapasse ṭhito piṇḍapātiyatthero āha ‘‘āvuso, pabbajito nāma adhivāsanasīlo hotī’’ti. So ‘‘sādhu, bhante’’ti adhivāsetvā niccalo sayi. Vāto nābhito yāva hadayaṃ phāleti. Thero vedanaṃ vikkhambhetvā vipassanto muhuttena anāgāmī hutvā parinibbāyīti.

    ਯਞ੍ਹਿਸ੍ਸਾਤਿ ਸੀਤਾਦੀਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਅਸ੍ਸ। ਅਨਧਿવਾਸਯਤੋਤਿ ਅਨਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਮਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਆਸવੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੀਤੇਨ ਫੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਉਣ੍ਹਂ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਨਤ੍ਥਿ ਨੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવੇ ਸੁਗਤਿਭવੇ ਸੀਤਂ વਾ ਉਣ੍ਹਂ વਾਤਿ ਭવਂ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭવਾਸવੋ। ਮਯ੍ਹਂ ਸੀਤਂ ਉਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਗਾਹੋ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ। ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਤਿ।

    Yañhissāti sītādīsu yaṃkiñci ekadhammampi assa. Anadhivāsayatoti anadhivāsentassa akkhamantassa. Sesaṃ vuttanayameva. Āsavuppatti panettha evaṃ veditabbā. Sītena phuṭṭhassa uṇhaṃ patthayantassa kāmāsavo uppajjati, evaṃ sabbattha. Natthi no sampattibhave sugatibhave sītaṃ vā uṇhaṃ vāti bhavaṃ patthayantassa bhavāsavo. Mayhaṃ sītaṃ uṇhanti gāho diṭṭhāsavo. Sabbeheva sampayutto avijjāsavoti.

    ‘‘ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਅਧਿવਾਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਸੀਤਾਦੀਸੁ ਏਕਮੇਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਤ੍વਾ ਅਨੇਕੇ ਆਸવਾ ਇਮਾਯ ਖਨ੍ਤਿਸਂવਰਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਅਧਿવਾਸਨਾਯ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਅਯਂ ਖਨ੍ਤਿ ਸੀਤਾਦਿਧਮ੍ਮੇ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਰਿ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ વਾਸੇਤਿਯੇવ। ਨ ਅਸਹਮਾਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਰਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਧਿવਾਸਨਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    ‘‘Ime vuccanti…pe… adhivāsanā pahātabbā’’ti ime sītādīsu ekamekassa vasena cattāro cattāro katvā aneke āsavā imāya khantisaṃvarasaṅkhātāya adhivāsanāya pahātabbāti vuccantīti attho. Ettha ca yasmā ayaṃ khanti sītādidhamme adhivāseti, attano upari āropetvā vāsetiyeva. Na asahamānā hutvā nirassati, tasmā ‘‘adhivāsanā’’ti vuccatīti veditabbā.

    ਅਧਿવਾਸਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Adhivāsanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ

    Parivajjanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

    ੨੫. ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਚਣ੍ਡਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤੀਤਿ ਅਹਂ ਸਮਣੋਤਿ ਚਣ੍ਡਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨੇ ਨ ਠਾਤਬ੍ਬਂ। ਤਤੋਨਿਦਾਨਞ੍ਹਿ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਸਿਯਾ ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਉਪਾਯੇਨ ਪਥੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਚਣ੍ਡਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਚਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਚ ਦੁਟ੍ਠਂ, વਾਲ਼ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਖਾਣੁਨ੍ਤਿ ਖਦਿਰਖਾਣੁਆਦਿਂ। ਕਣ੍ਟਕਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕਣ੍ਟਕਾਨਂ ਠਾਨਂ, ਯਤ੍ਥ ਕਣ੍ਟਕਾ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਓਕਾਸਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋਬ੍ਭਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਟਂ। ਪਪਾਤਨ੍ਤਿ ਏਕਤੋ ਛਿਨ੍ਨਤਟਂ। ਚਨ੍ਦਨਿਕਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠੋਦਕਗਬ੍ਭਮਲਾਦੀਨਂ ਛਡ੍ਡਨਟ੍ਠਾਨਂ। ਓਲ਼ਿਗਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਸਕਦ੍ਦਮਾਦੀਨਂ ਸਨ੍ਦਨੋਕਾਸਂ। ਤਂ ਜਣ੍ਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਸੁਚਿਭਰਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਦ੍વੇਪਿ ਚੇਤਾਨਿ ਠਾਨਾਨਿ ਅਮਨੁਸ੍ਸਦੁਟ੍ਠਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਨਿ વਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਨਾਸਨੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਅਯੁਤ੍ਤਂ ਆਸਨਂ ਅਨਾਸਨਂ, ਤਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਨਿਯਤવਤ੍ਥੁਕਂ ਰਹੋਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਸਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਗੋਚਰੇਤਿ ਏਤ੍ਥਪਿ ਚ ਅਯੁਤ੍ਤੋ ਗੋਚਰੋ ਅਗੋਚਰੋ, ਸੋ વੇਸਿਯਾਦਿਭੇਦਤੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ। ਪਾਪਕੇ ਮਿਤ੍ਤੇਤਿ ਲਾਮਕੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲੇ ਮਿਤ੍ਤਪਤਿਰੂਪਕੇ, ਅਮਿਤ੍ਤੇ વਾ। ਭਜਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੇવਮਾਨਂ। વਿਞ੍ਞੂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਬੁਦ੍ਧਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਯੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤੇ ਹਿ ਏਕਕਮ੍ਮਂ ਏਕੁਦ੍ਦੇਸੋ ਸਮਸਿਕ੍ਖਤਾਤਿ ਇਮਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਸਮਾਨਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਪਾਪਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੂਤਿ ਲਾਮਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ। ਓਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਹੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਧਿਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ ਅਕਾਸਿ વਾ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ વਾ’’ਤਿ।

    25.Paṭisaṅkhāyoniso caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjetīti ahaṃ samaṇoti caṇḍassa hatthissa āsanne na ṭhātabbaṃ. Tatonidānañhi maraṇampi siyā maraṇamattampi dukkhanti evaṃ upāyena pathena paccayena paccavekkhitvā caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjeti paṭikkamati. Esa nayo sabbattha. Caṇḍanti ca duṭṭhaṃ, vāḷanti vuttaṃ hoti. Khāṇunti khadirakhāṇuādiṃ. Kaṇṭakaṭṭhānanti kaṇṭakānaṃ ṭhānaṃ, yattha kaṇṭakā vijjanti, taṃ okāsanti vuttaṃ hoti. Sobbhanti sabbato paricchinnataṭaṃ. Papātanti ekato chinnataṭaṃ. Candanikanti ucchiṭṭhodakagabbhamalādīnaṃ chaḍḍanaṭṭhānaṃ. Oḷigallanti tesaṃyeva sakaddamādīnaṃ sandanokāsaṃ. Taṃ jaṇṇumattampi asucibharitaṃ hoti, dvepi cetāni ṭhānāni amanussaduṭṭhāni honti. Tasmā tāni vajjetabbāni. Anāsaneti ettha pana ayuttaṃ āsanaṃ anāsanaṃ, taṃ atthato aniyatavatthukaṃ rahopaṭicchannāsananti veditabbaṃ. Agocareti etthapi ca ayutto gocaro agocaro, so vesiyādibhedato pañcavidho. Pāpake mitteti lāmake dussīle mittapatirūpake, amitte vā. Bhajantanti sevamānaṃ. Viññū sabrahmacārīti paṇḍitā buddhisampannā sabrahmacārayo, bhikkhūnametaṃ adhivacanaṃ. Te hi ekakammaṃ ekuddeso samasikkhatāti imaṃ brahmaṃ samānaṃ caranti, tasmā sabrahmacārīti vuccanti. Pāpakesu ṭhānesūti lāmakesu ṭhānesu. Okappeyyunti saddaheyyuṃ, adhimucceyyuṃ ‘‘addhā ayamāyasmā akāsi vā karissati vā’’ti.

    ਯਞ੍ਹਿਸ੍ਸਾਤਿ ਹਤ੍ਥਿਆਦੀਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਏਕਮ੍ਪਿ ਅਸ੍ਸ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਆਸવੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਹਤ੍ਥਿਆਦਿਨਿਦਾਨੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸੁਖਂ ਪਤ੍ਥਯਤੋ ਕਾਮਾਸવੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਨੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਭવੇ ਸੁਗਤਿਭવੇ ਈਦਿਸਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਭવਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭવਾਸવੋ। ਮਂ ਹਤ੍ਥੀ ਮਦ੍ਦਤਿ, ਮਂ ਅਸ੍ਸੋਤਿ ਗਾਹੋ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ। ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਤਿ।

    Yañhissāti hatthiādīsu yaṃkiñci ekampi assa. Sesaṃ vuttanayameva. Āsavuppatti panettha evaṃ veditabbā. Hatthiādinidānena dukkhena phuṭṭhassa sukhaṃ patthayato kāmāsavo uppajjati. Natthi no sampattibhave sugatibhave īdisaṃ dukkhanti bhavaṃ patthentassa bhavāsavo. Maṃ hatthī maddati, maṃ assoti gāho diṭṭhāsavo. Sabbeheva sampayutto avijjāsavoti.

    ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਮੇ ਹਤ੍ਥਿਆਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਸ વਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਤ੍વਾ ਅਨੇਕੇ ਆਸવਾ ਇਮਿਨਾ ਸੀਲਸਂવਰਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਰਿવਜ੍ਜਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Ime vuccanti…pe… parivajjanā pahātabbāti ime hatthiādīsu ekekassa vasena cattāro cattāro katvā aneke āsavā iminā sīlasaṃvarasaṅkhātena parivajjanena pahātabbāti vuccantīti veditabbā.

    ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Parivajjanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

    વਿਨੋਦਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ

    Vinodanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

    ੨੬. ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਨਾਧਿવਾਸੇਤੀਤਿ ‘‘ਇਤਿ ਪਾਯਂ વਿਤਕ੍ਕੋ ਅਕੁਸਲੋ, ਇਤਿਪਿ ਸਾવਜ੍ਜੋ, ਇਤਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕੋ, ਸੋ ਚ ਖੋ ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਯੋਨਿਸੋ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੇ ਆਦੀਨવਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਜਾਤਮਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਨ વਾਸੇਤਿ, ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ વਾ ਨ વਾਸੇਤੀਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    26.Paṭisaṅkhāyoniso uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetīti ‘‘iti pāyaṃ vitakko akusalo, itipi sāvajjo, itipi dukkhavipāko, so ca kho attabyābādhāya saṃvattatī’’tiādinā nayena yoniso kāmavitakke ādīnavaṃ paccavekkhitvā tasmiṃ tasmiṃ ārammaṇe uppannaṃ jātamabhinibbattaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti, cittaṃ āropetvā na vāseti, abbhantare vā na vāsetītipi attho.

    ਅਨਧਿવਾਸੇਨ੍ਤੋ ਕਿਂ ਕਰੋਤੀਤਿ? ਪਜਹਤਿ ਛਡ੍ਡੇਤਿ।

    Anadhivāsento kiṃ karotīti? Pajahati chaḍḍeti.

    ਕਿਂ ਕਚવਰਂ વਿਯ ਪਿਟਕੇਨਾਤਿ? ਨ ਹਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਨਂ વਿਨੋਦੇਤਿ ਤੁਦਤਿ વਿਜ੍ਝਤਿ ਨੀਹਰਤਿ।

    Kiṃ kacavaraṃ viya piṭakenāti? Na hi, apica kho naṃ vinodeti tudati vijjhati nīharati.

    ਕਿਂ ਬਲਿਬਦ੍ਦਂ વਿਯ ਪਤੋਦੇਨਾਤਿ? ਨ ਹਿ, ਅਥ ਖੋ ਨਂ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ વਿਗਤਨ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਯਥਾਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਪਿ ਨਾવਸਿਸ੍ਸਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਭਙ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ, ਤਥਾ ਨਂ ਕਰੋਤਿ।

    Kiṃ balibaddaṃ viya patodenāti? Na hi, atha kho naṃ byantīkaroti vigatantaṃ karoti. Yathāssa antopi nāvasissati antamaso bhaṅgamattampi, tathā naṃ karoti.

    ਕਥਂ ਪਨ ਨਂ ਤਥਾ ਕਰੋਤੀਤਿ? ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤੀਤਿ ਅਨੁ ਅਨੁ ਅਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਯਥਾ ਸੁવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਕਰੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੇਸੁ।

    Kathaṃ pana naṃ tathā karotīti? Anabhāvaṃ gametīti anu anu abhāvaṃ gameti, vikkhambhanappahānena yathā suvikkhambhito hoti, tathā karotīti vuttaṃ hoti. Esa nayo byāpādavihiṃsāvitakkesu.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ‘‘ਯੋ ਕਾਮਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਤਕ੍ਕੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ વਿਭਙ੍ਗੇ (વਿਭ॰ ੯੧੦) વੁਤ੍ਤੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤਰੇਸੁ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਤ੍ਤੇਯੇવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਕਿਂ વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯવਾਰੇ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ વਿਨੋਦੇਤਿਯੇવ। ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇਤਿ ਲਾਮਕਟ੍ਠੇਨ ਪਾਪਕੇ, ਅਕੋਸਲ੍ਲਤਾਯ ਅਕੁਸਲੇ। ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਤੇਯੇવ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਾ ਨવ ਮਹਾવਿਤਕ੍ਕੇ। ਤਤ੍ਥ ਤਯੋ વੁਤ੍ਤਾ ਏવ। ਅવਸੇਸਾ ‘‘ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਜਨਪਦવਿਤਕ੍ਕੋ ਅਮਰવਿਤਕ੍ਕੋ ਪਰਾਨੁਦ੍ਦਯਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਅਨવਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ’’ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੨੦੭) ਇਮੇ ਛ।

    Ettha ca kāmavitakkoti ‘‘yo kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo’’ti vibhaṅge (vibha. 910) vutto. Esa nayo itaresu. Uppannuppanneti uppanne uppanne, uppannamatteyevāti vuttaṃ hoti. Sakiṃ vā uppanne vinodetvā dutiyavāre ajjhupekkhitā na hoti, satakkhattumpi uppanne uppanne vinodetiyeva. Pāpake akusaleti lāmakaṭṭhena pāpake, akosallatāya akusale. Dhammeti teyeva kāmavitakkādayo sabbepi vā nava mahāvitakke. Tattha tayo vuttā eva. Avasesā ‘‘ñātivitakko janapadavitakko amaravitakko parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakko lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko’’ti (mahāni. 207) ime cha.

    ਯਞ੍ਹਿਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤੇਸੁ વਿਤਕ੍ਕੇਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਅਸ੍ਸ, ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕਾਮਾਸવੋ ਏવ। ਤਬ੍ਬਿਸੇਸੋ ਭવਾਸવੋ। ਤਂਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ। ਸਬ੍ਬવਿਤਕ੍ਕੇਸੁ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਤਿ ਏવਂ ਆਸવੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Yañhissāti etesu vitakkesu yaṃkiñci assa, sesaṃ vuttanayameva. Kāmavitakko panettha kāmāsavo eva. Tabbiseso bhavāsavo. Taṃsampayutto diṭṭhāsavo. Sabbavitakkesu avijjāsavoti evaṃ āsavuppattipi veditabbā.

    ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… વਿਨੋਦਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਮੇ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਆਸવਾ ਇਮਿਨਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਤਕ੍ਕੇ ਆਦੀਨવਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਸਹਿਤੇਨ વੀਰਿਯਸਂવਰਸਙ੍ਖਾਤੇਨ વਿਨੋਦਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Ime vuccanti…pe… vinodanā pahātabbāti ime kāmavitakkādivasena vuttappakārā āsavā iminā tasmiṃ tasmiṃ vitakke ādīnavapaccavekkhaṇasahitena vīriyasaṃvarasaṅkhātena vinodanena pahātabbāti vuccantīti veditabbā.

    વਿਨੋਦਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Vinodanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਭਾવਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ

    Bhāvanāpahātabbaāsavavaṇṇanā

    ੨੭. ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਅਭਾવਨਾਯ ਆਦੀਨવਂ, ਭਾવਨਾਯ ਚ ਆਨਿਸਂਸਂ ਉਪਾਯੇਨ ਪਥੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ, ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਇਮੇ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯਸਮਯਸਮ੍ਭੂਤਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਏવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤਥਾਪਿ ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਾਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਸੁ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤ੍ਥਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕੇਨ ਨੇਸਂ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਇਧ ਪਨ ਲੋਕਿਯਨਯਂ ਪਹਾਯ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਨਯੋ ਏવ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਆਦਿਪਦਾਨਂਯੇવ ਤਾવ –

    27.Paṭisaṅkhā yoniso satisambojjhaṅgaṃ bhāvetīti abhāvanāya ādīnavaṃ, bhāvanāya ca ānisaṃsaṃ upāyena pathena paccavekkhitvā satisambojjhaṅgaṃ bhāveti, esa nayo sabbattha. Ettha ca kiñcāpi ime uparimaggattayasamayasambhūtā lokuttarabojjhaṅgā eva adhippetā, tathāpi ādikammikānaṃ bojjhaṅgesu asammohatthaṃ lokiyalokuttaramissakena nesaṃ nayena atthavaṇṇanaṃ karissāmi. Idha pana lokiyanayaṃ pahāya lokuttaranayo eva gahetabbo. Tattha satisambojjhaṅgantiādinā nayena vuttānaṃ sattannaṃ ādipadānaṃyeva tāva –

    ਅਤ੍ਥਤੋ ਲਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ, ਕਮਤੋ ਚ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।

    Atthato lakkhaṇādīhi, kamato ca vinicchayo;

    ਅਨੂਨਾਧਿਕਤੋ ਚੇવ, વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਭਾવਿਨਾ॥

    Anūnādhikato ceva, viññātabbo vibhāvinā.

    ਤਤ੍ਥ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਤਾવ ਸਰਣਟ੍ਠੇਨ ਸਤਿ। ਸਾ ਪਨੇਸਾ ਉਪਟ੍ਠਾਨਲਕ੍ਖਣਾ, ਅਪਿਲਾਪਨਲਕ੍ਖਣਾ વਾ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰਞ੍ਞੋ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕੋ ਰਞ੍ਞੋ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ ਅਪਿਲਾਪੇਤਿ, ਏਤ੍ਤਕਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਹਿਰਞ੍ਞਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ , ਸਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜਹੀਨਪਣੀਤਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਪਿਲਾਪੇਤਿ। ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ (ਮਿ॰ ਪ॰ ੨.੧.੧੩) વਿਤ੍ਥਾਰੋ। ਅਪਿਲਾਪਨਰਸਾ। ਕਿਚ੍ਚવਸੇਨੇવ ਹਿਸ੍ਸ ਏਤਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸਮ੍ਮੋਸਰਸਾ વਾ। ਗੋਚਰਾਭਿਮੁਖਭਾવਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ। ਸਤਿ ਏવ ਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ। ਤਤ੍ਥ ਬੋਧਿਯਾ ਬੋਧਿਸ੍ਸ વਾ ਅਙ੍ਗੋਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ।

    Tattha satisambojjhaṅge tāva saraṇaṭṭhena sati. Sā panesā upaṭṭhānalakkhaṇā, apilāpanalakkhaṇā vā. Vuttampi hetaṃ ‘‘yathā, mahārāja, rañño bhaṇḍāgāriko rañño sāpateyyaṃ apilāpeti, ettakaṃ, mahārāja, hiraññaṃ, ettakaṃ suvaṇṇaṃ, ettakaṃ sāpateyyanti, evameva kho, mahārāja , sati uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnapaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme apilāpeti. Ime cattāro satipaṭṭhānā’’ti (mi. pa. 2.1.13) vitthāro. Apilāpanarasā. Kiccavaseneva hissa etaṃ lakkhaṇaṃ therena vuttaṃ. Asammosarasā vā. Gocarābhimukhabhāvapaccupaṭṭhānā. Sati eva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo. Tattha bodhiyā bodhissa vā aṅgoti bojjhaṅgo.

    ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯਾ ਹਿ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗੀ, ਯਾਯ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਯ ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਾਨਾਯੂਹਨ-ਕਾਮਸੁਖਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗ-ਉਚ੍ਛੇਦਸਸ੍ਸਤਾਭਿਨਿવੇਸਾਦੀਨਂ ਅਨੇਕੇਸਂ ਉਪਦ੍ਦવਾਨਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾਯ ਸਤਿਧਮ੍ਮવਿਚਯવੀਰਿਯਪੀਤਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮਾਧਿਉਪੇਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਬੋਧੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਿਲੇਸਸਨ੍ਤਾਨਨਿਦ੍ਦਾਯ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ વਾ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਬੋਧਿਯਾ ਅਙ੍ਗੋਤਿਪਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ, ਝਾਨਙ੍ਗਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਦਯੋ વਿਯ।

    Kiṃ vuttaṃ hoti? Yā hi ayaṃ dhammasāmaggī, yāya lokiyalokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhana-kāmasukhattakilamathānuyoga-ucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā ‘‘bodhī’’ti vuccati. Bujjhatīti kilesasantānaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti. Yathāha ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti. Tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā aṅgotipi bojjhaṅgo, jhānaṅgamaggaṅgādayo viya.

    ਯੋਪੇਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਏਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸਾਮਗ੍ਗਿਯਾ ਬੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ‘‘ਬੋਧੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗੋਤਿਪਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ, ਸੇਨਙ੍ਗਰਥਙ੍ਗਾਦਯੋ વਿਯ। ਤੇਨਾਹੁ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ ‘‘ਬੁਜ੍ਝਨਕਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿ વਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ’’ਤਿ। ਅਪਿਚ ‘‘ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ? ਬੋਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਅਨੁਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੧੭) ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਨਯੇਨਾਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਸਤ੍ਥੋ ਸੁਨ੍ਦਰੋ વਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋਤਿ ਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ। ਏવਂ ਸਤਿ ਏવ ਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ। ਤਂ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ। ਏવਂ ਤਾવ ਏਕਸ੍ਸ ਆਦਿਪਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਤੋ ਲਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ ਚ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ।

    Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako ‘‘bodhī’’ti vuccati, tassa bodhissa aṅgotipi bojjhaṅgo, senaṅgarathaṅgādayo viya. Tenāhu aṭṭhakathācariyā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti vā bojjhaṅgā’’ti. Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā? Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā’’tiādinā (paṭi. ma. 3.17) paṭisambhidānayenāpi attho veditabbo. Pasattho sundaro vā bojjhaṅgoti sambojjhaṅgo. Evaṃ sati eva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo. Taṃ satisambojjhaṅgaṃ. Evaṃ tāva ekassa ādipadassa atthato lakkhaṇādīhi ca vinicchayo viññātabbo.

    ਦੁਤਿਯਾਦੀਸੁ ਪਨ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ વਿਚਿਨਾਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮવਿਚਯੋ। ਸੋ ਪਨ વਿਚਯਲਕ੍ਖਣੋ, ਓਭਾਸਨਰਸੋ, ਅਸਮ੍ਮੋਹਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ। વੀਰਭਾવਤੋ વਿਧਿਨਾ ਈਰਯਿਤਬ੍ਬਤੋ ਚ વੀਰਿਯਂ। ਤਂ ਪਗ੍ਗਹਲਕ੍ਖਣਂ , ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਰਸਂ, ਅਨੋਸੀਦਨਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਂ । ਪੀਣਯਤੀਤਿ ਪੀਤਿ। ਸਾ ਫਰਣਲਕ੍ਖਣਾ, ਤੁਟ੍ਠਿਲਕ੍ਖਣਾ વਾ, ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪੀਣਨਰਸਾ, ਤੇਸਂਯੇવ ਓਦਗ੍ਯਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ। ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਦਰਥਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨਤੋ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ। ਸਾ ਉਪਸਮਲਕ੍ਖਣਾ, ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਦਰਥਨਿਮ੍ਮਦ੍ਦਨਰਸਾ, ਆਯਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਪਰਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨਭੂਤਸੀਤਿਭਾવਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ। ਸਮਾਧਾਨਤੋ ਸਮਾਧਿ। ਸੋ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣੋ, ਅવਿਸਾਰਲਕ੍ਖਣੋ વਾ, ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਰਸੋ, ਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠਿਤਿਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨੋ। ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਤੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾ। ਸਾ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਲਕ੍ਖਣਾ, ਸਮવਾਹਿਤਲਕ੍ਖਣਾ વਾ, ਊਨਾਧਿਕਤਾਨਿવਾਰਣਰਸਾ, ਪਕ੍ਖਪਾਤੁਪਚ੍ਛੇਦਰਸਾ વਾ, ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭਾવਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਏવਂ ਸੇਸਪਦਾਨਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਲਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ ਚ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ।

    Dutiyādīsu pana catusaccadhamme vicinātīti dhammavicayo. So pana vicayalakkhaṇo, obhāsanaraso, asammohapaccupaṭṭhāno. Vīrabhāvato vidhinā īrayitabbato ca vīriyaṃ. Taṃ paggahalakkhaṇaṃ , upatthambhanarasaṃ, anosīdanapaccupaṭṭhānaṃ . Pīṇayatīti pīti. Sā pharaṇalakkhaṇā, tuṭṭhilakkhaṇā vā, kāyacittānaṃ pīṇanarasā, tesaṃyeva odagyapaccupaṭṭhānā. Kāyacittadarathapassambhanato passaddhi. Sā upasamalakkhaṇā, kāyacittadarathanimmaddanarasā, āyacittānaṃ aparipphandanabhūtasītibhāvapaccupaṭṭhānā. Samādhānato samādhi. So avikkhepalakkhaṇo, avisāralakkhaṇo vā, cittacetasikānaṃ sampiṇḍanaraso, cittaṭṭhitipaccupaṭṭhāno. Ajjhupekkhanato upekkhā. Sā paṭisaṅkhānalakkhaṇā, samavāhitalakkhaṇā vā, ūnādhikatānivāraṇarasā, pakkhapātupacchedarasā vā, majjhattabhāvapaccupaṭṭhānā. Sesaṃ vuttanayameva. Evaṃ sesapadānampi atthato lakkhaṇādīhi ca vinicchayo viññātabbo.

    ਕਮਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਸਤਿਞ੍ਚ ਖ੍વਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਂ વਦਾਮੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੪) વਚਨਤੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੇਸਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਉਪਕਾਰਕਤ੍ਤਾ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋવ ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤੋ ਪਰਂ ‘‘ਸੋ ਤਥਾ ਸਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪવਿਚਿਨਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ੪੬੯) ਨਯੇਨ ਸੇਸਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਿਯવਚਨੇ ਪਯੋਜਨਂ ਸੁਤ੍ਤੇਯੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਕਮਤੋਪਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ।

    Kamatoti ettha ca ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti (saṃ. ni. 5.234) vacanato sabbesaṃ sesabojjhaṅgānaṃ upakārakattā satisambojjhaṅgova paṭhamaṃ vutto. Tato paraṃ ‘‘so tathā sato viharanto taṃ dhammaṃ paññāya pavicinatī’’tiādinā (vibha. 469) nayena sesabojjhaṅgānaṃ pubbāpariyavacane payojanaṃ sutteyeva vuttaṃ. Evamettha kamatopi vinicchayo viññātabbo.

    ਅਨੂਨਾਧਿਕਤੋਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਭਗવਤਾ ਸਤ੍ਤੇવ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ વੁਤ੍ਤਾ ਅਨੂਨਾ ਅਨਧਿਕਾਤਿ। ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਤੋ ਚ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਤਯੋ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਲੀਨਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਯੇ ਲੀਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਕਾਲੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯ, ਕਾਲੋ વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯ, ਕਾਲੋ ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੪)। ਤਯੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਯੇ ਉਦ੍ਧਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਕਾਲੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯ, ਕਾਲੋ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯ, ਕਾਲੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੪)। ਏਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕੋ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਸਤਿਞ੍ਚ ਖ੍વਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਂ વਦਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਕ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਤੋ ਚ ਸਤ੍ਤੇવ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ વੁਤ੍ਤਾ ਅਨੂਨਾ ਅਨਧਿਕਾਤਿ, ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਨੂਨਾਧਿਕਤੋਪਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ।

    Anūnādhikatoti kasmā pana bhagavatā satteva bojjhaṅgā vuttā anūnā anadhikāti. Līnuddhaccapaṭipakkhato sabbatthikato ca. Ettha hi tayo bojjhaṅgā līnassa paṭipakkhā. Yathāha – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo vīriyasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’ti (saṃ. ni. 5.234). Tayo uddhaccassa paṭipakkhā. Yathāha – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo samādhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’ti (saṃ. ni. 5.234). Eko panettha sabbatthiko. Yathāha – ‘‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’ti. ‘‘Sabbatthaka’’ntipi pāṭho, dvinnampi sabbattha icchitabbanti attho. Evaṃ līnuddhaccapaṭipakkhato sabbatthikato ca satteva bojjhaṅgā vuttā anūnā anadhikāti, evamettha anūnādhikatopi vinicchayo viññātabbo.

    ਏવਂ ਤਾવ ‘‘ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਆਦਿਪਦਾਨਂਯੇવ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ ਞਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਭਾવੇਤਿ વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਏવਂ ਞਾਤਬ੍ਬਾ। ਭਾવੇਤੀਤਿ વਡ੍ਢੇਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਜਨੇਤਿ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ વਿવੇਕੇ ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। વਿવੇਕੋਤਿ વਿવਿਤ੍ਤਤਾ। ਸ੍વਾਯਂ ਤਦਙ੍ਗવਿવੇਕੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕੋਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧੋ। ਤਸ੍ਸ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਅવਿਨੀਤੋ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਮੇવ ਹਿ ਤਤ੍ਥ વਿਨਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਏવਂ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਚવਿਧੇ વਿવੇਕੇ।

    Evaṃ tāva ‘‘satisambojjhaṅga’’ntiādinā nayena vuttānaṃ sattannaṃ ādipadānaṃyeva atthavaṇṇanaṃ ñatvā idāni bhāveti vivekanissitantiādīsu evaṃ ñātabbā. Bhāvetīti vaḍḍheti, attano cittasantāne punappunaṃ janeti abhinibbattetīti attho. Vivekanissitanti viveke nissitaṃ. Vivekoti vivittatā. Svāyaṃ tadaṅgaviveko vikkhambhanasamucchedapaṭippassaddhi nissaraṇavivekoti pañcavidho. Tassa nānattaṃ ‘‘ariyadhamme avinīto’’ti ettha vuttanayeneva veditabbaṃ. Ayameva hi tattha vinayoti vutto. Evaṃ etasmiṃ pañcavidhe viveke.

    વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਤਦਙ੍ਗવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਞ੍ਚ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਯਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭਾવਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਯੋਗੀ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਤਦਙ੍ਗવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਅਜ੍ਝਾਸਯਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਮਗ੍ਗਕਾਲੇ ਪਨ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ, ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ। ਪਞ੍ਚવਿਧવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿਪਿ ਏਕੇ, ਤੇ ਹਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਏવ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਕਸਿਣਜ੍ਝਾਨਆਨਾਪਾਨਾਸੁਭਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਜ੍ਝਾਨੇਸੁਪਿ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਿ। ਨ ਚ ਪਟਿਸਿਦ੍ਧਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੇਹਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਮਤੇਨ ਏਤੇਸਂ ਝਾਨਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਕਿਚ੍ਚਤੋ ਏવ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। ਯਥਾ ਚ ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਅਜ੍ਝਾਸਯਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਣવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਮ੍ਪਿ ਭਾવੇਤੀਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ વਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਾਦੀਸੁ। વਿવੇਕਟ੍ਠਾ ਏવ ਹਿ વਿਰਾਗਾਦਯੋ।

    Vivekanissitanti tadaṅgavivekanissitaṃ samucchedavivekanissitaṃ nissaraṇavivekanissitañca satisambojjhaṅgaṃ bhāvetīti ayamattho veditabbo. Tathā hi ayaṃ bojjhaṅgabhāvanānuyutto yogī vipassanākkhaṇe kiccato tadaṅgavivekanissitaṃ, ajjhāsayato nissaraṇavivekanissitaṃ, maggakāle pana kiccato samucchedavivekanissitaṃ, ārammaṇato nissaraṇavivekanissitaṃ satisambojjhaṅgaṃ bhāveti. Pañcavidhavivekanissitantipi eke, te hi na kevalaṃ balavavipassanāmaggaphalakkhaṇesu eva bojjhaṅge uddharanti, vipassanāpādakakasiṇajjhānaānāpānāsubhabrahmavihārajjhānesupi uddharanti. Na ca paṭisiddhā aṭṭhakathācariyehi. Tasmā tesaṃ matena etesaṃ jhānānaṃ pavattikkhaṇe kiccato eva vikkhambhanavivekanissitaṃ. Yathā ca ‘‘vipassanākkhaṇe ajjhāsayato nissaraṇavivekanissita’’nti vuttaṃ, evaṃ paṭippassaddhivivekanissitampi bhāvetīti vattuṃ vaṭṭati. Esa nayo virāganissitādīsu. Vivekaṭṭhā eva hi virāgādayo.

    ਕੇવਲਞ੍ਹੇਤ੍ਥ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਦੁવਿਧੋ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਚਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਚ ਤਦਙ੍ਗવਸੇਨ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਚ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ। ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਭਾવੇਨ, ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ। ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕੇ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਨਯੇ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਅਯਂ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਕਿਲੇਸੇ ਪਰਿਚ੍ਚਜਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤਿ। વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਸਕਲੇਨ વਚਨੇਨ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਤ੍ਤਂ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਂ ਪਰਿਣਤਞ੍ਚ ਪਰਿਪਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਪਰਿਪਕ੍ਕਞ੍ਚਾਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ‘‘ਅਯਞ੍ਹਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭਾવਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਥਾ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਕਿਲੇਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸ੍ਸਗ੍ਗਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸ੍ਸਗ੍ਗਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਰਿਪਚ੍ਚਤਿ, ਯਥਾ ਚ ਪਰਿਪਕ੍ਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਨਂ ਭਾવੇਤੀ’’ਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਸੁ।

    Kevalañhettha vossaggo duvidho pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo cāti. Tattha pariccāgavossaggoti vipassanākkhaṇe ca tadaṅgavasena, maggakkhaṇe ca samucchedavasena kilesappahānaṃ. Pakkhandanavossaggoti vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe pana ārammaṇakaraṇena nibbānapakkhandanaṃ. Tadubhayampi imasmiṃ lokiyalokuttaramissake atthavaṇṇanānaye vaṭṭati. Tathā hi ayaṃ satisambojjhaṅgo yathāvuttena pakārena kilese pariccajati, nibbānañca pakkhandati. Vossaggapariṇāminti iminā pana sakalena vacanena vossaggattaṃ pariṇamantaṃ pariṇatañca paripaccantaṃ paripakkañcāti. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘ayañhi bojjhaṅgabhāvanānuyutto bhikkhu yathā satisambojjhaṅgo kilesapariccāgavossaggattaṃ nibbānapakkhandanavossaggattañca paripaccati, yathā ca paripakko hoti, tathā naṃ bhāvetī’’ti. Esa nayo sesabojjhaṅgesu.

    ਇਧ ਪਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂਯੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਤੇਹਿ વਿવਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿવੇਕੋ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਿਰਾਗਭਾવਤੋ વਿਰਾਗੋ, ਨਿਰੋਧਭਾવਤੋ ਨਿਰੋਧੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਗ੍ਗੋ ਏવ ਚ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮੀ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ વਿવੇਕਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। ਤਥਾ વਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਭਾવੇਨ ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਭਾવੇਨ ਚ ਪਰਿਣਤਂ ਪਰਿਪਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇવ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਸੁ।

    Idha pana nibbānaṃyeva sabbasaṅkhatehi vivittattā viveko, sabbesaṃ virāgabhāvato virāgo, nirodhabhāvato nirodhoti vuttaṃ. Maggo eva ca vossaggapariṇāmī, tasmā satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattiyā vivekanissitaṃ. Tathā virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ. Tañca kho ariyamaggakkhaṇuppattiyā kilesānaṃ samucchedato pariccāgabhāvena ca nibbānapakkhandanabhāvena ca pariṇataṃ paripakkanti ayameva attho daṭṭhabbo. Esa nayo sesabojjhaṅgesu.

    ਯਞ੍ਹਿਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤੇਸੁ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਅਸ੍ਸ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਆਸવੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਇਮੇਸਂ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਂ ਅਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਕਾਮਾਸવੋ ਭવਾਸવੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋਤਿ ਤਯੋ ਆਸવਾ, ਭਾવਯਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਯਂ ਨਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    Yañhissāti etesu bojjhaṅgesu yaṃkiñci assa. Sesaṃ vuttanayameva. Āsavuppattiyaṃ panettha imesaṃ uparimaggattayasampayuttānaṃ bojjhaṅgānaṃ abhāvitattā ye uppajjeyyuṃ kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavoti tayo āsavā, bhāvayato evaṃsa te āsavā na hontīti ayaṃ nayo veditabbo.

    ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਭਾવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਆਸવਾ ਇਮਾਯ ਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਯ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    Ime vuccanti…pe… bhāvanā pahātabbāti ime tayo āsavā imāya maggattayasampayuttāya bojjhaṅgabhāvanāya pahātabbāti vuccantīti veditabbā.

    ੨੮. ਇਦਾਨਿ ਇਮੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਾਕਾਰੇਹਿ ਪਹੀਨਾਸવਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਥੋਮੇਨ੍ਤੋ ਆਸવਪ੍ਪਹਾਨੇ ਚਸ੍ਸ ਆਨਿਸਂਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏਤੇਹੇવ ਚ ਕਾਰਣੇਹਿ ਆਸવਪ੍ਪਹਾਨੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਜਨੇਨ੍ਤੋ ਯਤੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਅਨ੍ਤਮਕਾਸਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਤੋ ਖੋਤਿ ਸਾਮਿવਚਨੇ ਤੋਕਾਰੋ, ਯਸ੍ਸ ਖੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪੋਰਾਣਾ ਪਨ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇਤਿ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਆਸવਾ ਦਸ੍ਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਯੇ ਆਸવਾ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ, ਤੇ ਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨੇਸੁਯੇવ ਪਹੀਨਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ વਿਤ੍ਥਾਰੋ।

    28. Idāni imehi sattahākārehi pahīnāsavaṃ bhikkhuṃ thomento āsavappahāne cassa ānisaṃsaṃ dassento eteheva ca kāraṇehi āsavappahāne sattānaṃ ussukkaṃ janento yato kho, bhikkhave…pe… antamakāsi dukkhassāti āha. Tattha yato khoti sāmivacane tokāro, yassa khoti vuttaṃ hoti. Porāṇā pana yasmiṃ kāleti vaṇṇayanti. Ye āsavā dassanā pahātabbāti ye āsavā dassanena pahātabbā, te dassaneneva pahīnā honti, na appahīnesuyeva pahīnasaññī hoti. Evaṃ sabbattha vitthāro.

    ਸਬ੍ਬਾਸવਸਂવਰਸਂવੁਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਆਸવਪਿਧਾਨੇਹਿ ਪਿਹਿਤੋ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਾ ਆਸવਾਨਂ ਪਿਧਾਨੇਹਿ ਪਿਹਿਤੋ। ਅਚ੍ਛੇਚ੍ਛਿ ਤਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਤਣ੍ਹਂ ਛਿਨ੍ਦਿ, ਸਂਛਿਨ੍ਦਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿ। વਿવਤ੍ਤਯਿ ਸਂਯੋਜਨਨ੍ਤਿ ਦਸવਿਧਮ੍ਪਿ ਸਂਯੋਜਨਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਯਿ ਨਿਮ੍ਮਲਮਕਾਸਿ। ਸਮ੍ਮਾਤਿ ਹੇਤੁਨਾ ਕਾਰਣੇਨ। ਮਾਨਾਭਿਸਮਯਾਤਿ ਮਾਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਾਭਿਸਮਯਾ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯਾ ਚ। ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੋ ਹਿ ਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ ਮਾਨਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਾਭਿਸਮਯੋ। ਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠੋ ਪਨ ਸੋ ਤਾવਦੇવ ਪਹੀਯਤਿ ਦਿਟ੍ਠવਿਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ વਿਯ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਭਿਸਮਯੋ।

    Sabbāsavasaṃvarasaṃvutoti sabbehi āsavapidhānehi pihito, sabbesaṃ vā āsavānaṃ pidhānehi pihito. Acchecchitaṇhanti sabbampi taṇhaṃ chindi, saṃchindi samucchindi. Vivattayi saṃyojananti dasavidhampi saṃyojanaṃ parivattayi nimmalamakāsi. Sammāti hetunā kāraṇena. Mānābhisamayāti mānassa dassanābhisamayā pahānābhisamayā ca. Arahattamaggo hi kiccavasena mānaṃ passati, ayamassa dassanābhisamayo. Tena diṭṭho pana so tāvadeva pahīyati diṭṭhavisena diṭṭhasattānaṃ jīvitaṃ viya. Ayamassa pahānābhisamayo.

    ਅਨ੍ਤਮਕਾਸਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਮਾਨਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਚ ਯੇ ਇਮੇ ‘‘ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਜੀਰਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੭੮)। ਹਰਿਤਨ੍ਤਂ વਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦੪) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਅਨ੍ਤਿਮਮਰਿਯਾਦਨ੍ਤੋ ਚ, ‘‘ਅਨ੍ਤਮਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜੀવਿਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਇਤਿવੁ॰ ੯੧; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੦) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਲਾਮਕਨ੍ਤੋ ਚ, ‘‘ਸਕ੍ਕਾਯੋ ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੬੧) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਕੋਟ੍ਠਾਸਨ੍ਤੋ ਚ, ‘‘ਏਸੇવਨ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਖਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੫੧) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਕੋਟਨ੍ਤੋ ਚਾਤਿ ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਨ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸੇવ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਕੋਟਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਨ੍ਤਿਮਕੋਟਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਨ੍ਤਮਕਾਸਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਪਰਿવਟੁਮਂ ਅਕਾਸਿ। ਅਨ੍ਤਿਮਸਮੁਸ੍ਸਯਮਤ੍ਤਾવਸੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਕਾਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    Antamakāsi dukkhassāti evaṃ arahattamaggena sammā mānassa diṭṭhattā pahīnattā ca ye ime ‘‘kāyabandhanassa anto jīrati (cūḷava. 278). Haritantaṃ vā’’ti (ma. ni. 1.304) evaṃ vuttaantimamariyādanto ca, ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’nti (itivu. 91; saṃ. ni. 3.80) evaṃ vuttalāmakanto ca, ‘‘sakkāyo eko anto’’ti (a. ni. 6.61) evaṃ vuttakoṭṭhāsanto ca, ‘‘esevanto dukkhassa sabbapaccayasaṅkhayā’’ti (saṃ. ni. 2.51) evaṃ vuttakoṭanto cāti evaṃ cattāro antā, tesu sabbasseva vaṭṭadukkhassa antaṃ catutthakoṭisaṅkhātaṃ antimakoṭisaṅkhātaṃ antamakāsi paricchedaṃ parivaṭumaṃ akāsi. Antimasamussayamattāvasesaṃ dukkhaṃ akāsīti vuttaṃ hoti.

    ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਸਕਮਨਾ ਤੁਟ੍ਠਮਨਾ, ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ વਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮਨਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਸੁਕਥਿਤਂ ਸੁਲਪਿਤਂ, ਏવਮੇਤਂ ਭਗવਾ ਏવਮੇਤਂ ਸੁਗਤਾਤਿ ਮਤ੍ਥਕੇਨ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਿਂਸੂਤਿ।

    Attamanā te bhikkhūti sakamanā tuṭṭhamanā, pītisomanassehi vā sampayuttamanā hutvā. Bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti idaṃ dukkhassa antakiriyāpariyosānaṃ bhagavato bhāsitaṃ sukathitaṃ sulapitaṃ, evametaṃ bhagavā evametaṃ sugatāti matthakena sampaṭicchantā abbhanumodiṃsūti.

    ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਯਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਚ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਂ વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਅਨੁਪਦਸੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ।

    Sesamettha yaṃ na vuttaṃ, taṃ pubbe vuttattā ca suviññeyyattā ca na vuttaṃ. Tasmā sabbaṃ vuttānusārena anupadaso paccavekkhitabbaṃ.

    ਭਾવਨਾਪਹਾਤਬ੍ਬਆਸવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Bhāvanāpahātabbaāsavavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Sabbāsavasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ੩. ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Dhammadāyādasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੨. ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Sabbāsavasuttaṃ

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੨. ਸਬ੍ਬਾਸવਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Sabbāsavasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact