| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. สตุลฺลปกายิกวโคฺค
4. Satullapakāyikavaggo
๑. สพฺภิสุตฺตวณฺณนา
1. Sabbhisuttavaṇṇanā
๓๑. สตํ สาธูนํ สรณคมนสีลาทิเภทสฺส ธมฺมสฺส อุลฺลปนโต, อตฺตโน วา ปุเพฺพนิวาสานุสฺสติยา ตสฺส ธมฺมสฺส อุลฺลปนโต กถนโต สตุลฺลปา, เทวตา, ตาสํ กาโย สมูโห, ตตฺถ ภวาติ สตุลฺลปกายิกาฯ เตนาห ‘‘สตํ ธมฺม’’นฺติอาทิฯ สมาทานวเสน อุลฺลเปตฺวา, น วณฺณนากถนมเตฺตน ตตฺราติ ตสฺมิํ ตาสํ เทวตานํ สตุลฺลปกายิกภาเวฯ อิทํ วตฺถูติ อิทํ การณํฯ สมุทฺทวาณิชาติ สํยตฺติกาฯ ขิตฺตสรเวเคนาติ ชิยามุตฺตสรสทิสเวเคน, สีฆโอเฆนาติ อโตฺถฯ อุปฺปตตีติ อุปฺปาโตฯ อุปฺปาเต ภวํ พฺยสนํ อุปฺปาติกํฯ ปติฎฺฐาติ หิตปติฎฺฐาฯ ปรโลเก หิตสุขาวหํ อภยการณํฯ ชงฺฆสตนฺติ มนุสฺสสตํฯ ชงฺฆาสีเสน หิ มนุเสฺส วทติ สหจาริภาวโตฯ อคฺคเหสิ ปญฺจสีลานิฯ อาสนฺนานาสเนฺนสุ อาสนฺนเสฺสว ปฐมํ วิปจฺจนโต ‘‘อาสนฺนกาเล คหิตสีลํ นิสฺสายา’’ติ วุตฺตํฯ ฆฎาวเสนาติ สมูหวเสนฯ
31. Sataṃ sādhūnaṃ saraṇagamanasīlādibhedassa dhammassa ullapanato, attano vā pubbenivāsānussatiyā tassa dhammassa ullapanato kathanato satullapā, devatā, tāsaṃ kāyo samūho, tattha bhavāti satullapakāyikā. Tenāha ‘‘sataṃ dhamma’’ntiādi. Samādānavasena ullapetvā, na vaṇṇanākathanamattena tatrāti tasmiṃ tāsaṃ devatānaṃ satullapakāyikabhāve. Idaṃ vatthūti idaṃ kāraṇaṃ. Samuddavāṇijāti saṃyattikā. Khittasaravegenāti jiyāmuttasarasadisavegena, sīghaoghenāti attho. Uppatatīti uppāto. Uppāte bhavaṃ byasanaṃ uppātikaṃ. Patiṭṭhāti hitapatiṭṭhā. Paraloke hitasukhāvahaṃ abhayakāraṇaṃ. Jaṅghasatanti manussasataṃ. Jaṅghāsīsena hi manusse vadati sahacāribhāvato. Aggahesi pañcasīlāni. Āsannānāsannesu āsannasseva paṭhamaṃ vipaccanato ‘‘āsannakāle gahitasīlaṃ nissāyā’’ti vuttaṃ. Ghaṭāvasenāti samūhavasena.
สพฺภีติ สาธูหิฯ เต หิ สปรหิตสาธนโต ปาสํสตาย สนฺตคุณตาย จ สโนฺตติ วุจฺจติฯ เต ปน ยสฺมา ปณฺฑิตลกฺขเณหิ สมนฺนาคตา โหนฺติ, ตสฺมา ‘‘ปณฺฑิเตหี’’ติ อาหฯ สมาเสถาติ สํวเสถาติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโยติ อาห ‘‘สพฺพอิริยาปเถ’’ติอาทิฯ มิตฺตสนฺถวนฺติ เมตฺติสนฺธานํฯ สตฺตานํ หิเตสิตาลกฺขณา หิ เมตฺติ, สา จ ญาณสหิตา ญาณปุพฺพงฺคมาวาติ มิตฺตสนฺถโว อสํกิลิโฎฺฐ, อิตโร สํกิลิโฎฺฐติ อาห ‘‘น เกนจิ สทฺธิํ กาตโพฺพ’’ติฯ สทฺธมฺมนฺติ ทิฎฺฐธมฺมิกาทิหิตาวหํ สุนฺทรธมฺมํฯ เสโยฺยติ หิตวฑฺฒนตาทิ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘วฑฺฒี’’ติฯ
Sabbhīti sādhūhi. Te hi saparahitasādhanato pāsaṃsatāya santaguṇatāya ca santoti vuccati. Te pana yasmā paṇḍitalakkhaṇehi samannāgatā honti, tasmā ‘‘paṇḍitehī’’ti āha. Samāsethāti saṃvasethāti ayamettha adhippāyoti āha ‘‘sabbairiyāpathe’’tiādi. Mittasanthavanti mettisandhānaṃ. Sattānaṃ hitesitālakkhaṇā hi metti, sā ca ñāṇasahitā ñāṇapubbaṅgamāvāti mittasanthavo asaṃkiliṭṭho, itaro saṃkiliṭṭhoti āha ‘‘na kenaci saddhiṃ kātabbo’’ti. Saddhammanti diṭṭhadhammikādihitāvahaṃ sundaradhammaṃ. Seyyoti hitavaḍḍhanatādi vuttanti āha ‘‘vaḍḍhī’’ti.
สตํ สาธูนํ, ปณฺฑิตานนฺติ อยเมตฺถ อโตฺถฯ ตปฺปฎิโยควิสยตฺตา อญฺญ-สทฺทสฺส วุตฺตํ ‘‘อญฺญโต อนฺธพาลโต’’ติฯ โสกนิมิตฺตํ โสกการณํ อุตฺตรปทโลเปน อิธ โสกสเทฺทน คหิตนฺติ อาห ‘‘โสกวตฺถูน’’นฺติอาทิฯ โสกวตฺถูนิ นาม โจราทโย อจฺฉินฺทนาทิวเสน ปเรสํ โสกกรณโตฯ โสกานุคตา โสกปฺปตฺตาฯ
Sataṃ sādhūnaṃ, paṇḍitānanti ayamettha attho. Tappaṭiyogavisayattā añña-saddassa vuttaṃ ‘‘aññatoandhabālato’’ti. Sokanimittaṃ sokakāraṇaṃ uttarapadalopena idha sokasaddena gahitanti āha ‘‘sokavatthūna’’ntiādi. Sokavatthūni nāma corādayo acchindanādivasena paresaṃ sokakaraṇato. Sokānugatā sokappattā.
เถรสฺสาติ สํกิจฺจเตฺถรสฺสฯ อตฺตโน ภคินิยา เชฎฺฐตฺตา ‘‘ตุเมฺห’’ติ อาหฯ อยํ ‘‘อิธ โจรา ปฎิปชฺชิํสู’’ติ อเมฺห ติณายปิ น มญฺญตีติ จิเนฺตตฺวา เอกเจฺจ ‘‘มาเรม น’’นฺติ อาหํสุฯ กรุณาย เอกเจฺจ ‘‘วิสฺสเชฺชมา’’ติ อาหํสุฯ มเนฺตตฺวาติ ภาเสตฺวาฯ
Therassāti saṃkiccattherassa. Attano bhaginiyā jeṭṭhattā ‘‘tumhe’’ti āha. Ayaṃ ‘‘idha corā paṭipajjiṃsū’’ti amhe tiṇāyapi na maññatīti cintetvā ekacce ‘‘mārema na’’nti āhaṃsu. Karuṇāya ekacce ‘‘vissajjemā’’ti āhaṃsu. Mantetvāti bhāsetvā.
อหุ อโหสิ, ภูตปุพฺพนฺติ อโตฺถฯ อรญฺญสฺมิํ พฺรหาวเนติ ตาทิเส พฺรหาวเน, มหารเญฺญ นิวาสีติ อโตฺถ เจโตติ พฺยาโธฯ กูฎานีติ วากุราทโยฯ โอเฑฺฑตฺวาติ สเชฺชตฺวาฯ สสกนฺติ เปลกํ อุพฺพิคฺคาติ ภีตตสิตาฯ เอกรตฺตินฺติ เอกรเตฺตเนวฯ ธนชานีติ ปริพฺพยวเสน อทฺธิเกหิ ลทฺธพฺพธนโต หานิ, ‘‘สมณมฺปิ นาม หนฺติ, กิํ อเมฺหสุ ลชฺชิสฺสตี’’ติ อทฺธิกานํ อนาคมนโต เอกทิวสํ ลทฺธพฺพปริพฺพยมฺปิ น ลภิสฺสนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ
Ahu ahosi, bhūtapubbanti attho. Araññasmiṃ brahāvaneti tādise brahāvane, mahāraññe nivāsīti attho cetoti byādho. Kūṭānīti vākurādayo. Oḍḍetvāti sajjetvā. Sasakanti pelakaṃ ubbiggāti bhītatasitā. Ekarattinti ekaratteneva. Dhanajānīti paribbayavasena addhikehi laddhabbadhanato hāni, ‘‘samaṇampi nāma hanti, kiṃ amhesu lajjissatī’’ti addhikānaṃ anāgamanato ekadivasaṃ laddhabbaparibbayampi na labhissantīti adhippāyo.
ญาตโยปิ มาตาปิตุภาตุภคินิอาทิเก ญาตเกฯ เต กิร อธิมุตฺตสฺส ภคินิยา สนฺติกํ อุปคจฺฉนฺตา อนฺตรามเคฺค เตน สมาคตา, อธิมุโตฺต สจฺจวาจํ อนุรกฺขโนฺต โจรภยํ เตสํ นาโรเจสิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เตสมฺปี’’ติอาทิฯ ตํ นิสฺสาย ปพฺพชิตตฺตา ‘‘อธิมุตฺตสามเณรสฺส สนฺติเก’’ติ วุตฺตํ, น อุปสมฺปทาจริโย หุตฺวาฯ เตนาห ‘‘อตฺตโน อเนฺตวาสิเก กตฺวา’’ติฯ สจฺจานุรกฺขเณน อนุตฺตรคุณาธิคเมน จ ญาติมเชฺฌ วิโรจติฯ
Ñātayopi mātāpitubhātubhaginiādike ñātake. Te kira adhimuttassa bhaginiyā santikaṃ upagacchantā antarāmagge tena samāgatā, adhimutto saccavācaṃ anurakkhanto corabhayaṃ tesaṃ nārocesi. Tena vuttaṃ ‘‘tesampī’’tiādi. Taṃ nissāya pabbajitattā ‘‘adhimuttasāmaṇerassa santike’’ti vuttaṃ, na upasampadācariyo hutvā. Tenāha ‘‘attano antevāsike katvā’’ti. Saccānurakkhaṇena anuttaraguṇādhigamena ca ñātimajjhe virocati.
สาตตนฺติ สตตํฯ ส-สทฺทสฺส หิ อิธ สาภาโว ยถา ‘‘สาราโค’’ติอาทีสุฯ สาตภาโว วา สาตตนฺติ อาห ‘‘สุขํ วา’’ติฯ การเณนาติ เตน เตน การเณนฯ สพฺพาสํ ตาสํ วจนํ สุภาสิตํ, ภควโต ปน อุกฺกํสคตํ สุภาสิตเมวฯ สฺวายมโตฺถ ตํตํคาถาปเทเนว วิญฺญายตีติ ตํ นีหริตฺวา ทเสฺสตุํ ‘‘น เกวล’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ เตน สปฺปุริสูปสํเสวสทฺธมฺมาภิโยโค ยถา สตฺตานํ วฑฺฒิยา ปญฺญาปฎิลาภสฺส เอกนฺติกํ การณํ, เอวํ โสกปจฺจเย สติ วิโสกภาวสฺส, ญาติมเชฺฌ โสภาย, สุคติคมนสฺส, จิรํ สุขฎฺฐานสฺส, วฎฺฎทุกฺขโมจนสฺสปิ อญฺญาสาธารณํ โหตีติ วุตฺตเมวาติ ทฎฺฐพฺพํฯ
Sātatanti satataṃ. Sa-saddassa hi idha sābhāvo yathā ‘‘sārāgo’’tiādīsu. Sātabhāvo vā sātatanti āha ‘‘sukhaṃ vā’’ti. Kāraṇenāti tena tena kāraṇena. Sabbāsaṃ tāsaṃ vacanaṃ subhāsitaṃ, bhagavato pana ukkaṃsagataṃ subhāsitameva. Svāyamattho taṃtaṃgāthāpadeneva viññāyatīti taṃ nīharitvā dassetuṃ ‘‘na kevala’’ntiādi vuttaṃ. Tena sappurisūpasaṃsevasaddhammābhiyogo yathā sattānaṃ vaḍḍhiyā paññāpaṭilābhassa ekantikaṃ kāraṇaṃ, evaṃ sokapaccaye sati visokabhāvassa, ñātimajjhe sobhāya, sugatigamanassa, ciraṃ sukhaṭṭhānassa, vaṭṭadukkhamocanassapi aññāsādhāraṇaṃ hotīti vuttamevāti daṭṭhabbaṃ.
สพฺภิสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sabbhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. สพฺภิสุตฺตํ • 1. Sabbhisuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑. สพฺภิสุตฺตวณฺณนา • 1. Sabbhisuttavaṇṇanā
