| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-อภินว-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
๓. สโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา
3. Sabhojanasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘สโภชเน’’ติ พาหิรตฺถสมาโสยํ, อุภสเทฺท อุการสฺส จ โลโปติ อาห ‘‘สห อุโภหิ ชเนหี’’ติอาทิฯ ตตฺถ อุโภหิ ชเนหีติ ชายา จ ปติ จาติ อุโภหิ ชเนหิฯ ภุญฺชิตพฺพนฺติ วา โภชนํ, อิตฺถี จ ปุริโส จ, เตน สห วตฺตตีติ สโภชนนฺติ อาห ‘‘อถ วา’’ติอาทิฯ ราคปริยุฎฺฐิตสฺสาติ เมถุนาธิปฺปายสฺสฯ สยนิฆรนฺติ สยนียฆรํ, วาสเคหนฺติ อโตฺถฯ มหลฺลกสฺสาติ มหลฺลกสฺส สยนิฆรสฺสฯ ปิฎฺฐสงฺฆาฎโตติ ทฺวารพาหโต ขุทฺทกสฺส วาติ ยถา ตถา วา กตสฺส ขุทฺทกสฺส สยนิฆรสฺสฯ เวมชฺฌํ อติกฺกมิตฺวา นิสีเทยฺยาติ ปิฎฺฐิวํสํ อติกฺกมิตฺวา นิสีเทยฺยฯ ขุทฺทกํ (สารตฺถ. ฎี. ปาจิตฺติย ๓.๒๘๐) นาม สยนิฆรํ วิตฺถารโต ปญฺจหตฺถปฺปมาณํ โหติ, ตสฺส จ มชฺฌิมฎฺฐานํ ปิฎฺฐสงฺฆาฎโต อฑฺฒเตยฺยหตฺถปฺปมาณเมว โหติ, ตสฺมา ตาทิเส สยนิฆเร ปิฎฺฐสงฺฆาฎโต หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา นิสิโนฺน ปิฎฺฐิวํสํ อติกฺกมิตฺวา นิสิโนฺน นาม โหติฯ เอวํ นิสิโนฺน จ เวมชฺฌํ อติกฺกมิตฺวา นิสิโนฺน นาม โหติฯ เตน วุตฺตํ ปาฬิยํ ‘‘ปิฎฺฐิวํสํ อติกฺกมิตฺวา นิสีทตี’’ติ (ปาจิ. ๒๘๑)ฯ สจิตฺตกเญฺจตฺถ อนุปวิสิตฺวา นิสีทนจิเตฺตน ทฎฺฐพฺพํฯ
‘‘Sabhojane’’ti bāhiratthasamāsoyaṃ, ubhasadde ukārassa ca lopoti āha ‘‘saha ubhohi janehī’’tiādi. Tattha ubhohi janehīti jāyā ca pati cāti ubhohi janehi. Bhuñjitabbanti vā bhojanaṃ, itthī ca puriso ca, tena saha vattatīti sabhojananti āha ‘‘atha vā’’tiādi. Rāgapariyuṭṭhitassāti methunādhippāyassa. Sayanigharanti sayanīyagharaṃ, vāsagehanti attho. Mahallakassāti mahallakassa sayanigharassa. Piṭṭhasaṅghāṭatoti dvārabāhato khuddakassavāti yathā tathā vā katassa khuddakassa sayanigharassa. Vemajjhaṃ atikkamitvā nisīdeyyāti piṭṭhivaṃsaṃ atikkamitvā nisīdeyya. Khuddakaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.280) nāma sayanigharaṃ vitthārato pañcahatthappamāṇaṃ hoti, tassa ca majjhimaṭṭhānaṃ piṭṭhasaṅghāṭato aḍḍhateyyahatthappamāṇameva hoti, tasmā tādise sayanighare piṭṭhasaṅghāṭato hatthapāsaṃ vijahitvā nisinno piṭṭhivaṃsaṃ atikkamitvā nisinno nāma hoti. Evaṃ nisinno ca vemajjhaṃ atikkamitvā nisinno nāma hoti. Tena vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘piṭṭhivaṃsaṃ atikkamitvā nisīdatī’’ti (pāci. 281). Sacittakañcettha anupavisitvā nisīdanacittena daṭṭhabbaṃ.
สโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sabhojanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
