| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
७. सब्रह्मकसुत्तवण्णना
7. Sabrahmakasuttavaṇṇanā
१०६. सत्तमे सब्रह्मकानीति ससेट्ठकानि। येसन्ति येसं कुलानं। पुत्तानन्ति पुत्तेहि पूजितसद्दयोगेन हि इदं करणत्थे सामिवचनं। अज्झागारेति सके घरे। पूजिता होन्तीति यं घरे अत्थि, तेन पटिजग्गिता मनापेन चेव कायिकवाचसिकेन च पच्चुपट्ठिता होन्ति। इति मातापितुपूजकानि कुलानि ‘‘सब्रह्मकानी’’ति पसंसित्वा उपरिपि नेसं पसंसनीयतं दस्सेन्तो ‘‘सपुब्बदेवतानी’’तिआदिमाह।
106. Sattame sabrahmakānīti saseṭṭhakāni. Yesanti yesaṃ kulānaṃ. Puttānanti puttehi pūjitasaddayogena hi idaṃ karaṇatthe sāmivacanaṃ. Ajjhāgāreti sake ghare. Pūjitā hontīti yaṃ ghare atthi, tena paṭijaggitā manāpena ceva kāyikavācasikena ca paccupaṭṭhitā honti. Iti mātāpitupūjakāni kulāni ‘‘sabrahmakānī’’ti pasaṃsitvā uparipi nesaṃ pasaṃsanīyataṃ dassento ‘‘sapubbadevatānī’’tiādimāha.
तत्थ ब्रह्मातिआदीनि तेसं ब्रह्मादिभावसाधनत्थं वुत्तानि। तत्रायमत्थविभावना – ब्रह्माति सेट्ठाधिवचनं। यथा हि ब्रह्मुनो चतस्सो भावना अविजहिता होन्ति मेत्ता, करुणा, मुदिता, उपेक्खाति, एवं मातापितूनं पुत्तेसु चतस्सो भावना अविजहिता होन्ति। ता तस्मिं तस्मिं काले वेदितब्बा – कुच्छिगतस्मिञ्हि दारके ‘‘कदा न खो पुत्तकं अरोगं परिपुण्णङ्गपच्चङ्गं पस्सिस्सामा’’ति मातापितूनं मेत्तचित्तं उप्पज्जति। यदा पनेस मन्दो उत्तानसेय्यको ऊकाहि वा मङ्कुलेहि वा दट्ठो दुक्खसेय्याय वा पीळितो परोदति विरवति, तदास्स सद्दं सुत्वा मातापितूनं कारुञ्ञं उप्पज्जति। आधावित्वा विधावित्वा कीळनकाले पन लोभनीयवयस्मिं वा ठितकाले दारकं ओलोकेत्वा मातापितूनं चित्तं सप्पिमण्डे पक्खित्तसतविहतकप्पासपिचुपटलं विय मुदुकं आमोदितं पमोदितं, तदा नेसं मुदिता लब्भति। यदा पन तेसं पुत्तो दारभरणं पच्चुपट्ठपेत्वा पाटियेक्कं अगारं अज्झावसति, तदा मातापितूनं ‘‘सक्कोति दानि नो पुत्तको अत्तनो धम्मताय जीवितु’’न्ति मज्झत्तभावो उप्पज्जति। एवं तस्मिं काले उपेक्खा लब्भति। एवं मातापितूनं पुत्तेसु यथाकालं चतुब्बिधस्सपि ब्रह्मविहारस्स लब्भनतो ब्रह्मसदिसवुत्तिताय वुत्तं ‘‘ब्रह्माति, भिक्खवे, मातापितूनं एतं अधिवचन’’न्ति।
Tattha brahmātiādīni tesaṃ brahmādibhāvasādhanatthaṃ vuttāni. Tatrāyamatthavibhāvanā – brahmāti seṭṭhādhivacanaṃ. Yathā hi brahmuno catasso bhāvanā avijahitā honti mettā, karuṇā, muditā, upekkhāti, evaṃ mātāpitūnaṃ puttesu catasso bhāvanā avijahitā honti. Tā tasmiṃ tasmiṃ kāle veditabbā – kucchigatasmiñhi dārake ‘‘kadā na kho puttakaṃ arogaṃ paripuṇṇaṅgapaccaṅgaṃ passissāmā’’ti mātāpitūnaṃ mettacittaṃ uppajjati. Yadā panesa mando uttānaseyyako ūkāhi vā maṅkulehi vā daṭṭho dukkhaseyyāya vā pīḷito parodati viravati, tadāssa saddaṃ sutvā mātāpitūnaṃ kāruññaṃ uppajjati. Ādhāvitvā vidhāvitvā kīḷanakāle pana lobhanīyavayasmiṃ vā ṭhitakāle dārakaṃ oloketvā mātāpitūnaṃ cittaṃ sappimaṇḍe pakkhittasatavihatakappāsapicupaṭalaṃ viya mudukaṃ āmoditaṃ pamoditaṃ, tadā nesaṃ muditā labbhati. Yadā pana tesaṃ putto dārabharaṇaṃ paccupaṭṭhapetvā pāṭiyekkaṃ agāraṃ ajjhāvasati, tadā mātāpitūnaṃ ‘‘sakkoti dāni no puttako attano dhammatāya jīvitu’’nti majjhattabhāvo uppajjati. Evaṃ tasmiṃ kāle upekkhā labbhati. Evaṃ mātāpitūnaṃ puttesu yathākālaṃ catubbidhassapi brahmavihārassa labbhanato brahmasadisavuttitāya vuttaṃ ‘‘brahmāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
पुब्बदेवताति एत्थ देवा नाम तिविधा – सम्मुतिदेवा, उपपत्तिदेवा, विसुद्धिदेवाति। तेसु सम्मुतिदेवा नाम राजानो खत्तिया। ते हि ‘‘देवो, देवी’’ति लोके वोहरीयन्ति, देवा विय लोकस्स निग्गहानुग्गहसमत्था च होन्ति। उपपत्तिदेवा नाम चातुमहाराजिकतो पट्ठाय याव भवग्गा उप्पन्ना सत्ता। विसुद्धिदेवा नाम खीणासवा सब्बकिलेसविसुद्धितो। तत्रायं वचनत्थो – दिब्बन्ति, कीळन्ति, लळन्ति, जोतन्ति पटिपक्खं जयन्ति वाति देवा। तेसु सब्बसेट्ठा विसुद्धिदेवा। यथा ते बालजनेहि कतं अपराधं अगणेत्वा एकन्तेनेव तेसं अनत्थहानिं अत्थुप्पत्तिञ्च आकङ्खन्ताव यथावुत्तब्रह्मविहारयोगेन अत्थाय हिताय सुखाय पटिपज्जन्ति, दक्खिणेय्यताय च तेसं कारानं महप्फलतं महानिसंसतञ्च आवहन्ति; एवमेव मातापितरोपि पुत्तानं अपराधं अगणेत्वा एकन्तेनेव तेसं अनत्थहानिं अत्थुप्पत्तिञ्च आकङ्खन्ता वुत्तनयेनेव चतुब्बिधस्सपि ब्रह्मविहारस्स लब्भनतो अत्थाय हिताय सुखाय पटिपज्जन्ता परमदक्खिणेय्या हुत्वा अत्तनि कतानं कारानं महप्फलतं महानिसंसतञ्च आवहन्ति। सब्बदेवेहि च पठमं तेसं उपकारवन्तताय ते आदितोयेव देवा। तेसञ्हि वसेन ते पठमं अञ्ञे देवे ‘‘देवा’’ति जानन्ति आराधेन्ति पयिरुपासन्ति, आराधनविधिं ञत्वा तथा पटिपज्जन्ता तस्सा पटिपत्तिया फलं अधिगच्छन्ति, तस्मा ते पच्छादेवा नाम। तेन वुत्तं ‘‘पुब्बदेवताति, भिक्खवे, मातापितूनं एतं अधिवचन’’न्ति।
Pubbadevatāti ettha devā nāma tividhā – sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevāti. Tesu sammutidevā nāma rājāno khattiyā. Te hi ‘‘devo, devī’’ti loke voharīyanti, devā viya lokassa niggahānuggahasamatthā ca honti. Upapattidevā nāma cātumahārājikato paṭṭhāya yāva bhavaggā uppannā sattā. Visuddhidevā nāma khīṇāsavā sabbakilesavisuddhito. Tatrāyaṃ vacanattho – dibbanti, kīḷanti, laḷanti, jotanti paṭipakkhaṃ jayanti vāti devā. Tesu sabbaseṭṭhā visuddhidevā. Yathā te bālajanehi kataṃ aparādhaṃ agaṇetvā ekanteneva tesaṃ anatthahāniṃ atthuppattiñca ākaṅkhantāva yathāvuttabrahmavihārayogena atthāya hitāya sukhāya paṭipajjanti, dakkhiṇeyyatāya ca tesaṃ kārānaṃ mahapphalataṃ mahānisaṃsatañca āvahanti; evameva mātāpitaropi puttānaṃ aparādhaṃ agaṇetvā ekanteneva tesaṃ anatthahāniṃ atthuppattiñca ākaṅkhantā vuttanayeneva catubbidhassapi brahmavihārassa labbhanato atthāya hitāya sukhāya paṭipajjantā paramadakkhiṇeyyā hutvā attani katānaṃ kārānaṃ mahapphalataṃ mahānisaṃsatañca āvahanti. Sabbadevehi ca paṭhamaṃ tesaṃ upakāravantatāya te āditoyeva devā. Tesañhi vasena te paṭhamaṃ aññe deve ‘‘devā’’ti jānanti ārādhenti payirupāsanti, ārādhanavidhiṃ ñatvā tathā paṭipajjantā tassā paṭipattiyā phalaṃ adhigacchanti, tasmā te pacchādevā nāma. Tena vuttaṃ ‘‘pubbadevatāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
पुब्बाचरियाति पठमआचरिया। मातापितरो हि पुत्ते सिक्खापेन्ता अतितरुणकालतो पट्ठाय ‘‘एवं निसीद, एवं गच्छ, एवं तिट्ठ, एवं सय, एवं खाद, एवं भुञ्ज, अयं ते ‘ताता’ति वत्तब्बो, अयं ‘भातिका’ति, अयं ‘भगिनी’ति, इदं नाम कातुं वट्टति, इदं न वट्टति, असुकं नाम उपसङ्कमितुं वट्टति, असुकं नाम न वट्टती’’ति गाहेन्ति सिक्खापेन्ति। अपरभागे अञ्ञे आचरियापि सिप्पं मुद्दं गणनन्ति एवमादिं सिक्खापेन्ति, अञ्ञे सरणानि देन्ति, सीलेसु पतिट्ठापेन्ति, पब्बाजेन्ति , धम्मं उग्गण्हापेन्ति, उपसम्पादेन्ति, सोतापत्तिमग्गादीनि पापेन्ति। इति सब्बेपि ते पच्छाआचरिया नाम। मातापितरो पन सब्बपठमं। तेनाह ‘‘पुब्बाचरियाति, भिक्खवे, मातापितूनं एतं अधिवचन’’न्ति।
Pubbācariyāti paṭhamaācariyā. Mātāpitaro hi putte sikkhāpentā atitaruṇakālato paṭṭhāya ‘‘evaṃ nisīda, evaṃ gaccha, evaṃ tiṭṭha, evaṃ saya, evaṃ khāda, evaṃ bhuñja, ayaṃ te ‘tātā’ti vattabbo, ayaṃ ‘bhātikā’ti, ayaṃ ‘bhaginī’ti, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭati, idaṃ na vaṭṭati, asukaṃ nāma upasaṅkamituṃ vaṭṭati, asukaṃ nāma na vaṭṭatī’’ti gāhenti sikkhāpenti. Aparabhāge aññe ācariyāpi sippaṃ muddaṃ gaṇananti evamādiṃ sikkhāpenti, aññe saraṇāni denti, sīlesu patiṭṭhāpenti, pabbājenti , dhammaṃ uggaṇhāpenti, upasampādenti, sotāpattimaggādīni pāpenti. Iti sabbepi te pacchāācariyā nāma. Mātāpitaro pana sabbapaṭhamaṃ. Tenāha ‘‘pubbācariyāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
आहुनेय्याति आनेत्वा हुनितब्बन्ति आहुनं, दूरतोपि आनेत्वा फलविसेसं आकङ्खन्तेन गुणवन्तेसु दातब्बानं अन्नपानवत्थच्छादनादीनं एतं नामं, उपकारखेत्तताय तं आहुनं अरहन्तीति आहुनेय्या। तेन वुत्तं ‘‘आहुनेय्याति, भिक्खवे, मातापितूनं एतं अधिवचन’’न्ति।
Āhuneyyāti ānetvā hunitabbanti āhunaṃ, dūratopi ānetvā phalavisesaṃ ākaṅkhantena guṇavantesu dātabbānaṃ annapānavatthacchādanādīnaṃ etaṃ nāmaṃ, upakārakhettatāya taṃ āhunaṃ arahantīti āhuneyyā. Tena vuttaṃ ‘‘āhuneyyāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
इदानि तेसं ब्रह्मादिभावे कारणं दस्सेतुं ‘‘तं किस्स हेतु? बहुकारा’’तिआदि वुत्तं। तं किस्स हेतूति तं मातापितूनं ब्रह्मादिअधिवचनं केन कारणेनाति चेति अत्थो। बहुकाराति बहूपकारा। आपादकाति जीवितस्स आपादका, पालका। पुत्तानञ्हि मातापितूहि जीवितं आपादितं पालितं घटितं अनुप्पबन्धेन पवत्तितं सम्पादितं। पोसकाति हत्थपादे वड्ढेत्वा हदयलोहितं पायेत्वा पोसेतारो। इमस्स लोकस्स दस्सेतारोति पुत्तानं इमस्मिं लोके इट्ठानिट्ठारम्मणदस्सनं नाम मातापितरो निस्साय जातन्ति ते नेसं इमस्स लोकस्स दस्सेतारो नाम। इति तेसं बहुकारत्तं ब्रह्मादिभावस्स कारणं दस्सितं, येन पुत्तो मातापितूनं लोकियेन उपकारेन केनचि परियायेन परियन्तं पटिकारं कातुं न समत्थोयेव। सचे हि पुत्तो ‘‘मातापितूनं उपकारस्स पच्चुपकारं करिस्सामी’’ति उट्ठाय समुट्ठाय वायमन्तो दक्खिणे अंसकूटे मातरं, इतरस्मिं पितरं ठपेत्वा वस्ससतायुको सकलं वस्ससतम्पि परिहरेय्य चतूहि पच्चयेहि उच्छादनपरिमद्दनन्हापनसम्बाहनादीहि च यथारुचि उपट्ठहन्तो तेसं मुत्तकरीसम्पि अजिगुच्छन्तो, न एत्तावता पुत्तेन मातापितूनं पटिकारो कतो होति अञ्ञत्र सद्धादिगुणविसेसे पतिट्ठापना। वुत्तञ्हेतं भगवता –
Idāni tesaṃ brahmādibhāve kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘taṃ kissa hetu? Bahukārā’’tiādi vuttaṃ. Taṃ kissa hetūti taṃ mātāpitūnaṃ brahmādiadhivacanaṃ kena kāraṇenāti ceti attho. Bahukārāti bahūpakārā. Āpādakāti jīvitassa āpādakā, pālakā. Puttānañhi mātāpitūhi jīvitaṃ āpāditaṃ pālitaṃ ghaṭitaṃ anuppabandhena pavattitaṃ sampāditaṃ. Posakāti hatthapāde vaḍḍhetvā hadayalohitaṃ pāyetvā posetāro. Imassa lokassa dassetāroti puttānaṃ imasmiṃ loke iṭṭhāniṭṭhārammaṇadassanaṃ nāma mātāpitaro nissāya jātanti te nesaṃ imassa lokassa dassetāro nāma. Iti tesaṃ bahukārattaṃ brahmādibhāvassa kāraṇaṃ dassitaṃ, yena putto mātāpitūnaṃ lokiyena upakārena kenaci pariyāyena pariyantaṃ paṭikāraṃ kātuṃ na samatthoyeva. Sace hi putto ‘‘mātāpitūnaṃ upakārassa paccupakāraṃ karissāmī’’ti uṭṭhāya samuṭṭhāya vāyamanto dakkhiṇe aṃsakūṭe mātaraṃ, itarasmiṃ pitaraṃ ṭhapetvā vassasatāyuko sakalaṃ vassasatampi parihareyya catūhi paccayehi ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanādīhi ca yathāruci upaṭṭhahanto tesaṃ muttakarīsampi ajigucchanto, na ettāvatā puttena mātāpitūnaṃ paṭikāro kato hoti aññatra saddhādiguṇavisese patiṭṭhāpanā. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘द्विन्नाहं, भिक्खवे, न सुप्पटिकारं वदामि। कतमेसं द्विन्नं? मातु च पितु च। एकेन, भिक्खवे, अंसेन मातरं परिहरेय्य, एकेन अंसेन पितरं परिहरेय्य वस्ससतायुको वस्ससतजीवी, सो च नेसं उच्छादनपरिमद्दनन्हापनसम्बाहनेन, ते च तत्थेव मुत्तकरीसं चजेय्युं, न त्वेव, भिक्खवे, मातापितूनं कतं वा होति पटिकतं वा । इमिस्सा च, भिक्खवे, महापथविया पहूतरत्तरतनाय मातापितरो इस्सरियाधिपच्चे रज्जे पतिट्ठापेय्य, न त्वेव, भिक्खवे, मातापितूनं कतं वा होति पटिकतं वा। तं किस्स हेतु? बहुकारा, भिक्खवे, मातापितरो पुत्तानं आपादका पोसका इमस्स लोकस्स दस्सेतारो।
‘‘Dvinnāhaṃ, bhikkhave, na suppaṭikāraṃ vadāmi. Katamesaṃ dvinnaṃ? Mātu ca pitu ca. Ekena, bhikkhave, aṃsena mātaraṃ parihareyya, ekena aṃsena pitaraṃ parihareyya vassasatāyuko vassasatajīvī, so ca nesaṃ ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanena, te ca tattheva muttakarīsaṃ cajeyyuṃ, na tveva, bhikkhave, mātāpitūnaṃ kataṃ vā hoti paṭikataṃ vā . Imissā ca, bhikkhave, mahāpathaviyā pahūtarattaratanāya mātāpitaro issariyādhipacce rajje patiṭṭhāpeyya, na tveva, bhikkhave, mātāpitūnaṃ kataṃ vā hoti paṭikataṃ vā. Taṃ kissa hetu? Bahukārā, bhikkhave, mātāpitaro puttānaṃ āpādakā posakā imassa lokassa dassetāro.
‘‘यो च खो, भिक्खवे, मातापितरो अस्सद्धे सद्धासम्पदाय समादपेति निवेसेति पतिट्ठापेति। दुस्सीले सीलसम्पदाय, मच्छरिनो चागसम्पदाय, दुप्पञ्ञे पञ्ञासम्पदाय समादपेति निवेसेति पतिट्ठापेति। एत्तावता खो, भिक्खवे, मातापितूनं कतञ्च होति पटिकतञ्चा’’ति (अ॰ नि॰ २.३४)।
‘‘Yo ca kho, bhikkhave, mātāpitaro assaddhe saddhāsampadāya samādapeti niveseti patiṭṭhāpeti. Dussīle sīlasampadāya, maccharino cāgasampadāya, duppaññe paññāsampadāya samādapeti niveseti patiṭṭhāpeti. Ettāvatā kho, bhikkhave, mātāpitūnaṃ katañca hoti paṭikatañcā’’ti (a. ni. 2.34).
तथा –
Tathā –
‘‘मातापितुउपट्ठानं, पुत्तदारस्स सङ्गहो’’ति। (खु॰ पा॰ ५.६)।
‘‘Mātāpituupaṭṭhānaṃ, puttadārassa saṅgaho’’ti; (Khu. pā. 5.6);
‘‘मातापितुउपट्ठानं, भिक्खवे, पण्डितपञ्ञत्त’’न्ति च –
‘‘Mātāpituupaṭṭhānaṃ, bhikkhave, paṇḍitapaññatta’’nti ca –
एवमादीनि मातापितूनं पुत्तस्स बहूपकारभावसाधकानि सुत्तानि दट्ठब्बानि।
Evamādīni mātāpitūnaṃ puttassa bahūpakārabhāvasādhakāni suttāni daṭṭhabbāni.
गाथासु वुच्चरेति वुच्चन्ति कथीयन्ति। पजाय अनुकम्पकाति परेसं पाणं छिन्दित्वापि अत्तनो सन्तकं यंकिञ्चि चजित्वापि अत्तनो पजं पटिजग्गन्ति गोपयन्ति, तस्मा पजाय अत्तनो पुत्तानं अनुकम्पका अनुग्गाहका।
Gāthāsu vuccareti vuccanti kathīyanti. Pajāya anukampakāti paresaṃ pāṇaṃ chinditvāpi attano santakaṃ yaṃkiñci cajitvāpi attano pajaṃ paṭijagganti gopayanti, tasmā pajāya attano puttānaṃ anukampakā anuggāhakā.
नमस्सेय्याति सायं पातं उपट्ठानं गन्त्वा ‘‘इदं मय्हं उत्तमं पुञ्ञक्खेत्त’’न्ति नमक्कारं करेय्य। सक्करेय्याति सक्कारेन पटिमानेय्य। इदानि तं सक्कारं दस्सेन्तो ‘‘अन्नेना’’तिआदिमाह। तत्थ अन्नेनाति यागुभत्तखादनीयेन। पानेनाति अट्ठविधपानेन। वत्थेनाति निवासनपारुपनेन। सयनेनाति मञ्चपीठभिसिबिम्बोहनादिना सयनेन। उच्छादनेनाति दुग्गन्धं पटिविनोदेत्वा सुगन्धकरणुच्छादनेन। न्हानेनाति सीतकाले उण्होदकेन, उण्हकाले सीतोदकेन गत्तानि परिसिञ्चित्वा न्हापनेन। पादानं धोवनेन चाति उण्होदकसीतोदकेहि पादधोवनेन चेव तेलमक्खनेन च।
Namasseyyāti sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ gantvā ‘‘idaṃ mayhaṃ uttamaṃ puññakkhetta’’nti namakkāraṃ kareyya. Sakkareyyāti sakkārena paṭimāneyya. Idāni taṃ sakkāraṃ dassento ‘‘annenā’’tiādimāha. Tattha annenāti yāgubhattakhādanīyena. Pānenāti aṭṭhavidhapānena. Vatthenāti nivāsanapārupanena. Sayanenāti mañcapīṭhabhisibimbohanādinā sayanena. Ucchādanenāti duggandhaṃ paṭivinodetvā sugandhakaraṇucchādanena. Nhānenāti sītakāle uṇhodakena, uṇhakāle sītodakena gattāni parisiñcitvā nhāpanena. Pādānaṃ dhovanena cāti uṇhodakasītodakehi pādadhovanena ceva telamakkhanena ca.
ताय नं पारिचरियायाति एत्थ नन्ति निपातमत्तं, यथावुत्तपरिचरणेन। अथ वा पारिचरियायाति भरणकिच्चकरणकुलवंसपतिट्ठापनादिना पञ्चविधउपट्ठानेन। वुत्तञ्हेतं –
Tāyanaṃ pāricariyāyāti ettha nanti nipātamattaṃ, yathāvuttaparicaraṇena. Atha vā pāricariyāyāti bharaṇakiccakaraṇakulavaṃsapatiṭṭhāpanādinā pañcavidhaupaṭṭhānena. Vuttañhetaṃ –
‘‘पञ्चहि खो, गहपतिपुत्त, ठानेहि पुत्तेन पुरत्थिमा दिसा मातापितरो पच्चुपट्ठातब्बा ‘भतो ने भरिस्सामि, किच्चं नेसं करिस्सामि, कुलवंसं ठपेस्सामि, दायज्जं पटिपज्जिस्सामि। अथ वा पन नेसं पेतानं कालकतानं दक्खिणमनुप्पदस्सामी’ति। इमेहि खो, गहपतिपुत्त, पञ्चहि ठानेहि पुत्तेन पुरत्थिमा दिसा मातापितरो पच्चुपट्ठिता पञ्चहि ठानेहि पुत्तं अनुकम्पन्ति – पापा निवारेन्ति, कल्याणे निवेसेन्ति, सिप्पं सिक्खापेन्ति, पतिरूपेन दारेन संयोजेन्ति, समये दायज्जं निय्यादेन्ती’’ति (दी॰ नि॰ ३.२६७)।
‘‘Pañcahi kho, gahapatiputta, ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhātabbā ‘bhato ne bharissāmi, kiccaṃ nesaṃ karissāmi, kulavaṃsaṃ ṭhapessāmi, dāyajjaṃ paṭipajjissāmi. Atha vā pana nesaṃ petānaṃ kālakatānaṃ dakkhiṇamanuppadassāmī’ti. Imehi kho, gahapatiputta, pañcahi ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhitā pañcahi ṭhānehi puttaṃ anukampanti – pāpā nivārenti, kalyāṇe nivesenti, sippaṃ sikkhāpenti, patirūpena dārena saṃyojenti, samaye dāyajjaṃ niyyādentī’’ti (dī. ni. 3.267).
अपिच यो मातापितरो तीसु वत्थूसु अभिप्पसन्ने कत्वा सीलेसु वा पतिट्ठापेत्वा पब्बज्जाय वा नियोजेत्वा उपट्ठहति, अयं मातापितुउपट्ठाकानं अग्गोति वेदितब्बो। सा पनायं पारिचरिया पुत्तस्स उभयलोकहितसुखावहाति दस्सेन्तो ‘‘इधेव नं पसंसन्ति, पेच्च सग्गे पमोदती’’ति आह। तत्थ इधाति इमस्मिं लोके। मातापितुउपट्ठाकञ्हि पुग्गलं पण्डितमनुस्सा तत्थ पारिचरियाय पसंसन्ति वण्णेन्ति थोमेन्ति, तस्स च दिट्ठानुगतिं आपज्जन्ता सयम्पि अत्तनो मातापितूसु तथा पटिपज्जित्वा महन्तं पुञ्ञं पसवन्ति। पेच्चाति परलोकं गन्त्वा सग्गे ठितो मातापितुपट्ठाको दिब्बसम्पत्तीहि मोदति पमोदति अभिनन्दतीति।
Apica yo mātāpitaro tīsu vatthūsu abhippasanne katvā sīlesu vā patiṭṭhāpetvā pabbajjāya vā niyojetvā upaṭṭhahati, ayaṃ mātāpituupaṭṭhākānaṃ aggoti veditabbo. Sā panāyaṃ pāricariyā puttassa ubhayalokahitasukhāvahāti dassento ‘‘idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti āha. Tattha idhāti imasmiṃ loke. Mātāpituupaṭṭhākañhi puggalaṃ paṇḍitamanussā tattha pāricariyāya pasaṃsanti vaṇṇenti thomenti, tassa ca diṭṭhānugatiṃ āpajjantā sayampi attano mātāpitūsu tathā paṭipajjitvā mahantaṃ puññaṃ pasavanti. Peccāti paralokaṃ gantvā sagge ṭhito mātāpitupaṭṭhāko dibbasampattīhi modati pamodati abhinandatīti.
सत्तमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi / ७. सब्रह्मकसुत्तं • 7. Sabrahmakasuttaṃ
