| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
४. देवदूतवग्गो
4. Devadūtavaggo
१. सब्रह्मकसुत्तवण्णना
1. Sabrahmakasuttavaṇṇanā
३१. चतुत्थस्स पठमे सब्रह्मकानीति ससेट्ठकानि। येसन्ति येसं कुलानं। पुत्तानन्ति पुत्तेहि। पूजितसद्दयोगेन हि इदं करणत्थे सामिवचनं। तेनाति आहारादिना। पटिजग्गिता गोपिताति यथाकालं तस्स तस्स दातब्बस्स दानेन वेय्यावच्चस्स च करणेन पटिजग्गिता चेव उप्पन्नानत्थप्पहरणेन गोपिता च होन्ति। तेसन्ति मातापितूनं। ब्रह्मादिभावसाधनत्थन्ति तेसं गुणानं अत्थिताय लोके ब्रह्मा नाम वुच्चति, आचरियो नाम वुच्चति, आहुनेय्यो नाम वुच्चति, ते मातापितूनं पुत्तकं पटिलभन्तीति दस्सनवसेन नेसं ब्रह्मादिभावसाधनत्थं ‘‘बहुकारा’’ति, वत्वा तं तेसं बहुकारतं नानाकारतो दस्सेतुं ‘‘आपादका’’तिआदि वुत्तं। मातापितरो हि पुत्तानं जीवितस्स आपादका, सरीरस्स पोसका, आचारसमाचारानं सिक्खापका सकलस्सपि इमस्स लोकस्स दस्सेतारो। तेनाह ‘‘पुत्तानं ही’’तिआदि। इट्ठारम्मणं ताव ते दस्सेन्तु, अनिट्ठारम्मणं कथन्ति? तम्पि दस्सेतब्बमेव वज्जनीयभावजानापनत्थं।
31. Catutthassa paṭhame sabrahmakānīti saseṭṭhakāni. Yesanti yesaṃ kulānaṃ. Puttānanti puttehi. Pūjitasaddayogena hi idaṃ karaṇatthe sāmivacanaṃ. Tenāti āhārādinā. Paṭijaggitā gopitāti yathākālaṃ tassa tassa dātabbassa dānena veyyāvaccassa ca karaṇena paṭijaggitā ceva uppannānatthappaharaṇena gopitā ca honti. Tesanti mātāpitūnaṃ. Brahmādibhāvasādhanatthanti tesaṃ guṇānaṃ atthitāya loke brahmā nāma vuccati, ācariyo nāma vuccati, āhuneyyo nāma vuccati, te mātāpitūnaṃ puttakaṃ paṭilabhantīti dassanavasena nesaṃ brahmādibhāvasādhanatthaṃ ‘‘bahukārā’’ti, vatvā taṃ tesaṃ bahukārataṃ nānākārato dassetuṃ ‘‘āpādakā’’tiādi vuttaṃ. Mātāpitaro hi puttānaṃ jīvitassa āpādakā, sarīrassa posakā, ācārasamācārānaṃ sikkhāpakā sakalassapi imassa lokassa dassetāro. Tenāha ‘‘puttānaṃ hī’’tiādi. Iṭṭhārammaṇaṃ tāva te dassentu, aniṭṭhārammaṇaṃ kathanti? Tampi dassetabbameva vajjanīyabhāvajānāpanatthaṃ.
अविजहिता होन्तीति तासं भावनाय ब्रह्मानं ब्रह्मलोके उप्पन्नत्ता अविजहिता होन्ति भावना। लोभनीयवयस्मिं पठमयोब्बने अतिविय मुदुभावप्पत्तदस्सनत्थं सतविहतग्गहणं। पाटियेक्कन्ति विसुं। इमिना कारणेनाति इमिना यथावुत्तेन पुत्तेसु पवत्तितेहि अतिक्कमेन मेत्तादिसमुप्पत्तिसङ्खातेन कारणेन।
Avijahitā hontīti tāsaṃ bhāvanāya brahmānaṃ brahmaloke uppannattā avijahitā honti bhāvanā. Lobhanīyavayasmiṃ paṭhamayobbane ativiya mudubhāvappattadassanatthaṃ satavihataggahaṇaṃ. Pāṭiyekkanti visuṃ. Iminā kāraṇenāti iminā yathāvuttena puttesu pavattitehi atikkamena mettādisamuppattisaṅkhātena kāraṇena.
थरुसिप्पन्ति असिसत्तिकुन्तकलापादिआयुधसिप्पं। मुद्दागणनाति अङ्गुलिसंकोचनादिना हत्थमुद्दाय गणना। आदिसद्देन पाणादीनं सङ्गहो। पच्छाचरिया नाम मातापितूनं सन्तिके उग्गहितगहट्ठवत्तस्सेव पुग्गलस्स यथासकं हत्थाचरियादीनं सिप्पग्गाहापनन्ति कत्वा सब्बपठमं आचरिया नामाति योजेतब्बं। आनीय हुतं आहुतं। पकारेहि हुतं पाहुतं। अभिसङ्खतन्ति तस्सेव वेवचनं।
Tharusippanti asisattikuntakalāpādiāyudhasippaṃ. Muddāgaṇanāti aṅgulisaṃkocanādinā hatthamuddāya gaṇanā. Ādisaddena pāṇādīnaṃ saṅgaho. Pacchācariyā nāma mātāpitūnaṃ santike uggahitagahaṭṭhavattasseva puggalassa yathāsakaṃ hatthācariyādīnaṃ sippaggāhāpananti katvā sabbapaṭhamaṃ ācariyā nāmāti yojetabbaṃ. Ānīya hutaṃ āhutaṃ. Pakārehi hutaṃ pāhutaṃ. Abhisaṅkhatanti tasseva vevacanaṃ.
नमो करेय्याति सायं पातं उपट्ठानं गन्त्वा ‘‘इदं मय्हं उत्तमपुञ्ञक्खेत्त’’न्ति नमक्कारं करेय्य। ताय नं पारिचरियायाति एत्थ नन्ति निपातमत्तं, यथावुत्तपरिचरणेनाति अत्थो । अथ वा पारिचरियायाति भरणकिच्चकरणकुलवंसप्पतिट्ठानापनादिना पञ्चविधउपट्ठानेन। वुत्तञ्हेतं –
Namo kareyyāti sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ gantvā ‘‘idaṃ mayhaṃ uttamapuññakkhetta’’nti namakkāraṃ kareyya. Tāya naṃ pāricariyāyāti ettha nanti nipātamattaṃ, yathāvuttaparicaraṇenāti attho . Atha vā pāricariyāyāti bharaṇakiccakaraṇakulavaṃsappatiṭṭhānāpanādinā pañcavidhaupaṭṭhānena. Vuttañhetaṃ –
‘‘पञ्चहि खो, गहपतिपुत्त, ठानेहि पुत्तेन पुरत्थिमा दिसा मातापितरो पच्चुपट्ठातब्बा – ‘भतो नेसं भरिस्सामि, किच्चं नेसं करिस्सामि, कुलवंसं ठपेस्सामि, दायज्जं पटिपज्जामि, अथ वा पन पेतानं कालकतानं दक्खिणं अनुप्पदस्सामी’ति। इमेहि खो, गहपतिपुत्त, पञ्चहि ठानेहि पुत्तेन पुरत्थिमा दिसा मातापितरो पच्चुपट्ठिता पञ्चहि ठानेहि पुत्तं अनुकम्पन्ति, पापा निवारेन्ति, कल्याणे निवेसेन्ति, सिप्पं सिक्खापेन्ति, पतिरूपेन दारेन संयोजेन्ति, समये दायज्जं निय्यादेन्ती’’ति (दी॰ नि॰ ३.२६७)।
‘‘Pañcahi kho, gahapatiputta, ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhātabbā – ‘bhato nesaṃ bharissāmi, kiccaṃ nesaṃ karissāmi, kulavaṃsaṃ ṭhapessāmi, dāyajjaṃ paṭipajjāmi, atha vā pana petānaṃ kālakatānaṃ dakkhiṇaṃ anuppadassāmī’ti. Imehi kho, gahapatiputta, pañcahi ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhitā pañcahi ṭhānehi puttaṃ anukampanti, pāpā nivārenti, kalyāṇe nivesenti, sippaṃ sikkhāpenti, patirūpena dārena saṃyojenti, samaye dāyajjaṃ niyyādentī’’ti (dī. ni. 3.267).
अपिच यो मातापितरो तीसु वत्थूसु अभिप्पसन्ने कत्वा सीलेसु वा पतिट्ठापेत्वा पब्बज्जाय वा नियोजेत्वा उपट्ठहति, अयं मातापितूपट्ठाकानं अग्गोति वेदितब्बो। सा पनायं पारिचरिया पुत्तस्स उभयलोकहितसुखावहाति तं दस्सेतुं ‘‘इधेव नं पसंसन्ति, पेच्च सग्गे पमोदती’’ति वुत्तं। पसंसन्तीति ‘‘अयं पुग्गलो मत्तेय्यो पेत्तेय्यो सग्गसंवत्तनियं पटिपदं पूरेती’’ति इधेव नं पसंसन्ति। आमोदति आदितो पट्ठाय मोदप्पत्तिया। पमोदति नानप्पकारमोदसम्पवत्तिया।
Apica yo mātāpitaro tīsu vatthūsu abhippasanne katvā sīlesu vā patiṭṭhāpetvā pabbajjāya vā niyojetvā upaṭṭhahati, ayaṃ mātāpitūpaṭṭhākānaṃ aggoti veditabbo. Sā panāyaṃ pāricariyā puttassa ubhayalokahitasukhāvahāti taṃ dassetuṃ ‘‘idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti vuttaṃ. Pasaṃsantīti ‘‘ayaṃ puggalo matteyyo petteyyo saggasaṃvattaniyaṃ paṭipadaṃ pūretī’’ti idheva naṃ pasaṃsanti. Āmodati ādito paṭṭhāya modappattiyā. Pamodati nānappakāramodasampavattiyā.
सब्रह्मकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Sabrahmakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १.सब्रह्मकसुत्तं • 1. Sabrahmakasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १. सब्रह्मकसुत्तवण्णना • 1. Sabrahmakasuttavaṇṇanā
