| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೫೬-೬೩. ಸಚ್ಚಞಾಣಚತುಕ್ಕದ್ವಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
56-63. Saccañāṇacatukkadvayaniddesavaṇṇanā
೧೦೮-೯. ಸಚ್ಚಞಾಣಚತುಕ್ಕದ್ವಯನಿದ್ದೇಸೇ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೀಳನಟ್ಠೋತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ ದುಕ್ಖೇಪೇತಂ ಞಾಣನ್ತಿಆದಿ ಅನನ್ತರಚತುಕ್ಕೇ ವಿಯ ಏಕಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ದುವಿಧಞ್ಹಿ ಸಚ್ಚಞಾಣಂ ಲೋಕಿಯಂ ಲೋಕುತ್ತರಞ್ಚ। ಲೋಕಿಕಂ ದುವಿಧಂ ಅನುಬೋಧಞಾಣಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಞ್ಚ। ಅನುಬೋಧಞಾಣಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸವಾದಿವಸೇನ ನಿರೋಧೇ ಮಗ್ಗೇ ಚ ಪವತ್ತತಿ, ದುಕ್ಖೇ ಸಮುದಯೇ ಚ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಚ್ಚಸ್ಸ ಚತೂಸುಪಿ ಸಚ್ಚೇಸು ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ। ಲೋಕುತ್ತರಂ ಪಟಿವೇಧಞಾಣಂ ನಿರೋಧಮಾರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಚ್ಚತೋ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಯೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದುಕ್ಖಂ ಪಸ್ಸತಿ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯಮ್ಪಿ ಸೋ ಪಸ್ಸತಿ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸತಿ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಂ ಪಟಿಪದಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೧೦೦) ಸಬ್ಬಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಇಧಾಪಿ ಇಮಿನಾ ವಾರೇನ ಇದಮೇವ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಮ್ಪಿ ‘‘ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಇಧ ಪನ ಲೋಕಿಕಞಾಣಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಸ್ಮಾಯೇವ ಚ ತತ್ಥ ಕತಮಂ ದುಕ್ಖೇ ಞಾಣನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
108-9. Saccañāṇacatukkadvayaniddese dukkhassa pīḷanaṭṭhotiādīni vuttatthāneva. Maggasamaṅgissa ñāṇaṃ dukkhepetaṃ ñāṇantiādi anantaracatukke viya ekābhisamayavasena vuttaṃ. Duvidhañhi saccañāṇaṃ lokiyaṃ lokuttarañca. Lokikaṃ duvidhaṃ anubodhañāṇaṃ paccavekkhaṇañāṇañca. Anubodhañāṇaṃ ādikammikassa anussavādivasena nirodhe magge ca pavattati, dukkhe samudaye ca ārammaṇakaraṇavasena. Paccavekkhaṇañāṇaṃ paṭividdhasaccassa catūsupi saccesu ārammaṇakaraṇavasena. Lokuttaraṃ paṭivedhañāṇaṃ nirodhamārammaṇaṃ katvā kiccato cattāri saccāni paṭivijjhati. Yathāha – ‘‘yo, bhikkhave, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passati, dukkhanirodhampi passati, dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadampi passatī’’ti (saṃ. ni. 5.1100) sabbaṃ vattabbaṃ. Idhāpi iminā vārena idameva vuttaṃ. Taṃ pana lokuttarampi ‘‘dukkhe ñāṇa’’ntiādīni nāmāni labhatīti dassanatthaṃ vuttaṃ. Idha pana lokikañāṇameva adhippetaṃ. Tasmāyeva ca tattha katamaṃ dukkhe ñāṇantiādimāha.
ತತ್ಥ ದುಕ್ಖಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ, ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಞ್ಞಾತಿಆದೀಸು ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪಾಕಟಕರಣಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಞ್ಞಾಪನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾ, ತೇನ ತೇನ ವಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಪಕಾರೇನ ಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾತೀತಿಪಿ ಪಞ್ಞಾ। ಇದಮಸ್ಸಾ ಸಭಾವಪದಂ। ಪಜಾನನಾಕಾರೋ ಪಜಾನನಾ। ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಿ ವಿಚಿನಾತೀತಿ ವಿಚಯೋ। ಪವಿಚಯೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ, ಪಕಾರೇನ ವಿಚಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ವಿಚಿನಾತೀತಿ ಧಮ್ಮವಿಚಯೋ। ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಂ ಸಮ್ಮಾ ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾ। ಸಾ ಏವ ಉಪಸಗ್ಗನಾನತ್ತೇನ ಉಪಲಕ್ಖಣಾ ಪಚ್ಚುಪಲಕ್ಖಣಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಭುಸಂ ಲಕ್ಖಣಾ ತೇ ತೇ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಣ್ಡಿತಭಾವೋ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚಂ। ಕುಸಲಭಾವೋ ಕೋಸಲ್ಲಂ। ನಿಪುಣಭಾವೋ ನೇಪುಞ್ಞಂ। ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಂ ವಿಭಾವನವಸೇನ ವೇಭಬ್ಯಾ। ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಂ ಚಿನ್ತನಕವಸೇನ ಚಿನ್ತಾ, ಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಿ ಚಿನ್ತಾಪೇತೀತಿಪಿ ಚಿನ್ತಾ। ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖತೀತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಾ। ಭೂರೀತಿ ಪಥವೀ। ಅಯಮ್ಪಿ ಸಣ್ಹಟ್ಠೇನ ವಿತ್ಥತಟ್ಠೇನ ಚ ಭೂರೀ ವಿಯಾತಿ ಭೂರೀ। ಅಥ ವಾ ಪಞ್ಞಾಯೇವ ಭೂತೇ ಅತ್ಥೇ ರಮತೀತಿ ಭೂರೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಸನಿ ವಿಯ ಸಿಲುಚ್ಚಯೇ ಕಿಲೇಸೇ ಮೇಧತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಮೇಧಾ, ಖಿಪ್ಪಂ ಗಹಣಧಾರಣಟ್ಠೇನ ವಾ ಮೇಧಾ। ಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಅತ್ತಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಚ ಯಾಥಾವಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇ ಪರಿನೇತೀತಿ ಪರಿಣಾಯಿಕಾ। ಧಮ್ಮೇ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ಸಮ್ಮಾ ಪಕಾರೇಹಿ ಅನಿಚ್ಚಾದೀನಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ। ಉಪ್ಪಥಪಟಿಪನ್ನೇ ಸಿನ್ಧವೇ ವೀಥಿಆರೋಪನತ್ಥಂ ಪತೋದೋ ವಿಯ ಉಪ್ಪಥೇ ಧಾವನಕಂ ಕೂಟಚಿತ್ತಂ ವೀಥಿಆರೋಪನತ್ಥಂ ವಿಜ್ಝತೀತಿ ಪತೋದೋ ವಿಯ ಪತೋದೋ।
Tattha dukkhaṃ ārabbhāti dukkhasaccaṃ ālambitvā, ārammaṇaṃ katvāti attho. Paññātiādīsu tassa tassa atthassa pākaṭakaraṇasaṅkhātena paññāpanaṭṭhena paññā, tena tena vā aniccādinā pakārena dhamme jānātītipi paññā. Idamassā sabhāvapadaṃ. Pajānanākāro pajānanā. Aniccādīni vicinātīti vicayo. Pavicayoti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ, pakārena vicayoti attho. Catusaccadhammaṃ vicinātīti dhammavicayo. Aniccādīnaṃ sammā lakkhaṇavasena sallakkhaṇā. Sā eva upasagganānattena upalakkhaṇāpaccupalakkhaṇāti vuttā. Bhusaṃ lakkhaṇā te te aniccādidhamme paṭicca upalakkhaṇāti attho. Paṇḍitabhāvo paṇḍiccaṃ. Kusalabhāvo kosallaṃ. Nipuṇabhāvo nepuññaṃ. Aniccādīnaṃ vibhāvanavasena vebhabyā. Aniccādīnaṃ cintanakavasena cintā, yassa uppajjati, taṃ aniccādīni cintāpetītipi cintā. Aniccādīni upaparikkhatīti upaparikkhā. Bhūrīti pathavī. Ayampi saṇhaṭṭhena vitthataṭṭhena ca bhūrī viyāti bhūrī. Atha vā paññāyeva bhūte atthe ramatīti bhūrīti vuccati. Asani viya siluccaye kilese medhati hiṃsatīti medhā, khippaṃ gahaṇadhāraṇaṭṭhena vā medhā. Yassa uppajjati, taṃ attahitapaṭipattiyaṃ sampayuttadhamme ca yāthāvalakkhaṇapaṭivedhe parinetīti pariṇāyikā. Dhamme aniccādivasena vividhā passatīti vipassanā. Sammā pakārehi aniccādīni jānātīti sampajāno, tassa bhāvo sampajaññaṃ. Uppathapaṭipanne sindhave vīthiāropanatthaṃ patodo viya uppathe dhāvanakaṃ kūṭacittaṃ vīthiāropanatthaṃ vijjhatīti patodo viya patodo.
ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದಟ್ಠಂ ಕರೋತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ನಯಿದಂ ‘‘ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯ’’ನ್ತಿಆದಿ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಅಥ ಖೋ ಪಞ್ಞಾ ಏವ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಪಞ್ಞಾಬಲಂ। ಕಿಲೇಸಚ್ಛೇದನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾವ ಸತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಸತ್ಥಂ। ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾವ ಪಾಸಾದೋ ಪಞ್ಞಾಪಾಸಾದೋ। ಆಲೋಕನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾವ ಆಲೋಕೋ ಪಞ್ಞಾಆಲೋಕೋ। ಓಭಾಸನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾವ ಓಭಾಸೋ ಪಞ್ಞಾಓಭಾಸೋ। ಪಜ್ಜೋತನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾವ ಪಜ್ಜೋತೋ ಪಞ್ಞಾಪಜ್ಜೋತೋ। ಪಞ್ಞವತೋ ಹಿ ಏಕಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಏಕಾಲೋಕಾ ಏಕೋಭಾಸಾ ಏಕಪಜ್ಜೋತಾ ಹೋತಿ। ತೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಇಮೇಸು ಪನ ತೀಸು ಪದೇಸು ಏಕಪದೇನಾಪಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಸಿದ್ಧೇ ಯಾನಿ ಪನೇತಾನಿ ಭಗವತಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಲೋಕಾ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ? ಚನ್ದಾಲೋಕೋ, ಸೂರಿಯಾಲೋಕೋ, ಅಗ್ಗಾಲೋಕೋ, ಪಞ್ಞಾಲೋಕೋ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತ್ತಾರೋ ಆಲೋಕಾ। ಏತದಗ್ಗಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಆಲೋಕಾನಂ ಯದಿದಂ ಪಞ್ಞಾಲೋಕೋ’’। ತಥಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓಭಾಸಾ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಜ್ಜೋತಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೪೪-೧೪೫) ಸತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ಸುತ್ತಾನಿ ದೇಸಿತಾನಿ। ತದನುರೂಪೇನೇವ ಇಧಾಪಿ ಥೇರೇನ ದೇಸನಾ ಕತಾ। ಅತ್ಥೋ ಹಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ವಿಭಜ್ಜಮಾನೋ ಸುವಿಭತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಚ ಅಞ್ಞೋ ಬುಜ್ಝತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಅಞ್ಞೋತಿ। ರತಿಕರಣಟ್ಠೇನ ಪನ ರತಿದಾಯಕಟ್ಠೇನ ರತಿಜನಕಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೀಕತಟ್ಠೇನ ದುಲ್ಲಭಪಾತುಭಾವಟ್ಠೇನ ಅತುಲಟ್ಠೇನ ಅನೋಮಸತ್ತಪರಿಭೋಗಟ್ಠೇನ ಚ ಪಞ್ಞಾವ ರತನಂ ಪಞ್ಞಾರತನಂ।
Dassanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ karotīti indriyaṃ, paññāsaṅkhātaṃ indriyaṃ paññindriyaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nayidaṃ ‘‘purisassa indriyaṃ purisindriya’’ntiādi viya paññāya indriyaṃ paññindriyaṃ. Atha kho paññā eva indriyaṃ paññindriyanti vuttaṃ hoti. Avijjāya na kampatīti paññābalaṃ. Kilesacchedanaṭṭhena paññāva satthaṃ paññāsatthaṃ. Accuggataṭṭhena paññāva pāsādo paññāpāsādo. Ālokanaṭṭhena paññāva āloko paññāāloko. Obhāsanaṭṭhena paññāva obhāso paññāobhāso. Pajjotanaṭṭhena paññāva pajjoto paññāpajjoto. Paññavato hi ekapallaṅkena nisinnassa dasasahassilokadhātu ekālokā ekobhāsā ekapajjotā hoti. Tenetaṃ vuttaṃ. Imesu pana tīsu padesu ekapadenāpi etasmiṃ atthe siddhe yāni panetāni bhagavatā ‘‘cattārome, bhikkhave, ālokā. Katame cattāro? Candāloko, sūriyāloko, aggāloko, paññāloko. Ime kho, bhikkhave, cattāro ālokā. Etadaggaṃ, bhikkhave, imesaṃ catunnaṃ ālokānaṃ yadidaṃ paññāloko’’. Tathā ‘‘cattārome , bhikkhave, obhāsā. Cattārome, bhikkhave, pajjotā’’ti (a. ni. 4.144-145) sattānaṃ ajjhāsayavasena suttāni desitāni. Tadanurūpeneva idhāpi therena desanā katā. Attho hi anekehi ākārehi vibhajjamāno suvibhatto hoti, aññathā ca añño bujjhati, aññathā aññoti. Ratikaraṇaṭṭhena pana ratidāyakaṭṭhena ratijanakaṭṭhena cittīkataṭṭhena dullabhapātubhāvaṭṭhena atulaṭṭhena anomasattaparibhogaṭṭhena ca paññāva ratanaṃ paññāratanaṃ.
ನ ತೇನ ಸತ್ತಾ ಮುಯ್ಹನ್ತಿ, ಸಯಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ನ ಮುಯ್ಹತೀತಿ ಅಮೋಹೋ। ಧಮ್ಮವಿಚಯಪದಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ಪುನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಅಮೋಹಸ್ಸ ಮೋಹಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವದೀಪನತ್ಥಂ। ತೇನೇತಂ ದೀಪೇತಿ ‘‘ಯ್ವಾಯಂ ಅಮೋಹೋ, ಸೋ ನ ಕೇವಲಂ ಮೋಹತೋ ಅಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮೋ, ಮೋಹಸ್ಸ ಪನ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯಸಙ್ಖಾತೋ ಅಮೋಹೋ ನಾಮ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ’’ತಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಯಾಥಾವನಿಯ್ಯಾನಿಕಕುಸಲದಿಟ್ಠಿ । ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇ ಞಾಣಂ, ತತ್ಥ ಕತಮಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇ ಞಾಣಂ, ತತ್ಥ ಕತಮಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾವಚನಾನಿ ಸಙ್ಖೇಪವಸೇನ ವುತ್ತಾನೀತಿ।
Na tena sattā muyhanti, sayaṃ vā ārammaṇe na muyhatīti amoho. Dhammavicayapadaṃ vuttatthameva. Kasmā panetaṃ puna vuttanti? Amohassa mohapaṭipakkhabhāvadīpanatthaṃ. Tenetaṃ dīpeti ‘‘yvāyaṃ amoho, so na kevalaṃ mohato añño dhammo, mohassa pana paṭipakkho dhammavicayasaṅkhāto amoho nāma idha adhippeto’’ti. Sammādiṭṭhīti yāthāvaniyyānikakusaladiṭṭhi . ‘‘Tattha katamaṃ dukkhasamudaye ñāṇaṃ, tattha katamaṃ dukkhanirodhe ñāṇaṃ, tattha katamaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇa’’nti pucchāvacanāni saṅkhepavasena vuttānīti.
ಸಚ್ಚಞಾಣಚತುಕ್ಕದ್ವಯನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Saccañāṇacatukkadvayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೫೬-೬೩. ಸಚ್ಚಞಾಣಚತುಕ್ಕದ್ವಯನಿದ್ದೇಸೋ • 56-63. Saccañāṇacatukkadvayaniddeso
