| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೭. ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಕಥಾ
7. Dhammacakkakathā
೧. ಸಚ್ಚವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Saccavāravaṇṇanā
೩೯. ಪುನ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನಸುತ್ತನ್ತಮೇವ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಥಿತಾಯ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಕಥಾಯ ಅಪುಬ್ಬತ್ಥಾನುವಣ್ಣನಾ। ತತ್ಥ ದುಕ್ಖವತ್ಥುಕಾತಿ ಏಕಾಭಿಸಮಯವಸೇನ ದುಕ್ಖಂ ವತ್ಥು ಏತೇಸನ್ತಿ ದುಕ್ಖವತ್ಥುಕಾ। ತದೇವ ದುಕ್ಖಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚವತ್ಥುಕಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಚ್ಚಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಚ್ಚಾರಮ್ಮಣಾ। ಸಚ್ಚಂ ಗೋಚರೋ ವಿಸಯೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಚ್ಚಗೋಚರಾ। ಸಚ್ಚಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ಸಚ್ಚಪರಿಯಾಪನ್ನಾತಿ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಾಯತ್ತಾ। ಸಚ್ಚೇ ಸಮುದಾಗತಾತಿ ದುಕ್ಖಪರಿಜಾನನೇನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ। ತಥಾ ತತ್ಥೇವ ಠಿತಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಚ।
39. Puna dhammacakkappavattanasuttantameva pubbaṅgamaṃ katvā kathitāya dhammacakkakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha dukkhavatthukāti ekābhisamayavasena dukkhaṃ vatthu etesanti dukkhavatthukā. Tadeva dukkhaṃ visesetvā saccavatthukātiādimāha. Tattha saccaṃ ārammaṇaṃ upatthambho etesanti saccārammaṇā. Saccaṃ gocaro visayo etesanti saccagocarā. Saccasaṅgahitāti maggasaccena saṅgahitā. Saccapariyāpannāti maggasaccāyattā. Sacce samudāgatāti dukkhaparijānanena dukkhasacce samuppannā. Tathā tattheva ṭhitā patiṭṭhitā ca.
೪೦. ಇದಾನಿ ‘‘ಪವತ್ತಿತೇ ಚ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ದುವಿಧಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಚಕ್ಕಞ್ಚ। ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ, ದೇಸನಾಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಇಸಿಪತನೇ। ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಪವತ್ತೇತಿ ಚಕ್ಕಞ್ಚಾತಿ ಪಟಿವೇಧಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ವುತ್ತಂ, ಚಕ್ಕಞ್ಚ ಪವತ್ತೇತಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚಾತಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ। ಕಥಂ? ಭಗವಾ ಹಿ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾದಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಪವತ್ತೇತಿ, ಸೋಯೇವ ಚ ಧಮ್ಮೋ ಕಿಲೇಸಸತ್ತುಘಾತಾಯ ಪವತ್ತನತೋ ಪಹರಣಚಕ್ಕಂ ವಿಯಾತಿ ಚಕ್ಕಞ್ಚ। ಧಮ್ಮಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೋಯೇವ ಭಗವಾ ತಂ ಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತಿ ನಾಮ। ಏತೇನ ಧಮ್ಮೋಯೇವ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಕಮ್ಮಧಾರಯಸಮಾಸತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಇಸಿಪತನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಕ್ಖಣೇ ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನೇ ಕಿಲೇಸಸತ್ತುಘಾತಾಯ ಪವತ್ತನತೋ ಪಹರಣಚಕ್ಕಸದಿಸಂ ದೇಸನಾಚಕ್ಕಞ್ಚ ಪವತ್ತೇತಿ, ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಗ್ಗಙ್ಗಾದಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಞ್ಚ ಪವತ್ತೇತಿ। ಏತೇನ ಧಮ್ಮೋ ಚ ಚಕ್ಕಞ್ಚ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ದ್ವನ್ದಸಮಾಸತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಪವತ್ತಕೇ ಸತಿ ಪವತ್ತನಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಪವತ್ತೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಪವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಪನ ‘‘ಚಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಧಮ್ಮೇನ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿಆದೀನಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಚಕ್ಕಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
40. Idāni ‘‘pavattite ca bhagavatā dhammacakke’’ti vuttaṃ dhammacakkaṃ niddisitukāmo dhammacakkantiādimāha. Tattha duvidhaṃ dhammacakkaṃ paṭivedhadhammacakkaṃ desanādhammacakkañca. Paṭivedhadhammacakkaṃ bodhipallaṅke, desanādhammacakkaṃ isipatane. Dhammañca pavatteti cakkañcāti paṭivedhadhammacakkaṃ vuttaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti desanādhammacakkaṃ. Kathaṃ? Bhagavā hi bodhipallaṅke nisinno maggakkhaṇe indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammañca pavatteti, soyeva ca dhammo kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkaṃ viyāti cakkañca. Dhammaṃ pavattentoyeva bhagavā taṃ cakkaṃ pavatteti nāma. Etena dhammoyeva cakkanti kammadhārayasamāsatā vuttā hoti. Isipatane nisinno bhagavā dhammadesanakkhaṇe veneyyasantāne kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkasadisaṃ desanācakkañca pavatteti, veneyyasantāne indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammacakkañca pavatteti. Etena dhammo ca cakkañca dhammacakkanti dvandasamāsatā vuttā hoti. Yasmā pana pavattake sati pavattanā nāma hoti, tasmā sabbatthāpi ‘‘pavattetī’’ti vuttaṃ, pavattanaṭṭhena pana ‘‘cakka’’nti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ. Dhammena pavattetīti dhammacakkantiādīni desanādhammacakkameva sandhāya vuttānīti veditabbāni.
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮೇನ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಯಥಾಸಭಾವತ್ತಾ ಧಮ್ಮೇನ ಪವತ್ತಂ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮಚರಿಯಾಯ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನೇ ಧಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಪವತ್ತಂ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮೇ ಠಿತೋತಿಆದೀಹಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಭೂತತಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮಿತಾ ಚ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಸೋ ಹಾವುಸೋ, ಭಗವಾ ಜಾನಂ ಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸತಿ ಚಕ್ಖುಭೂತೋ ಞಾಣಭೂತೋ ಧಮ್ಮಭೂತೋ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋ ವತ್ತಾ ಪವತ್ತಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿನ್ನೇತಾ ಅಮತಸ್ಸ ದಾತಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮೀ ತಥಾಗತೋ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೦೩)। ತಸ್ಮಾ ತೇಹಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಠಿತೋತಿ ವಿಸಯೀಭಾವೇನ ಠಿತೋ। ಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ ಅಚಲಭಾವೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ವಸಿಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಇಸ್ಸರಭಾವಂ ಪತ್ತೋ। ಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತೋ। ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತೋತಿ ವಿಸಾರದಭಾವಂ ಪತ್ತೋ। ಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋತಿಆದೀಹಿ ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನಮಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವುತ್ತೇಹಿ ಪನ ವಚನೇಹಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮಿತಾಯ ಚ ಧಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಧಮ್ಮಂ ಸಕ್ಕರೋನ್ತೋತಿಹಆದೀಹಿ ಧಮ್ಮತ್ಥಾಯ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯೋ ಹಿ ಧಮ್ಮಂ ಸಕ್ಕಾರಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತೇತಿ, ಸೋ ಧಮ್ಮತ್ಥಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ಧಮ್ಮಂ ಸಕ್ಕರೋನ್ತೋತಿ ಯಥಾ ಕತೋ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಸುಕತೋ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ನಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಧಮ್ಮಂ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾರವುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ತಂ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಧಮ್ಮಂ ಮಾನೇನ್ತೋತಿ ಧಮ್ಮಂ ಪಿಯಞ್ಚ ಭಾವನೀಯಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೋ। ಧಮ್ಮಂ ಪೂಜೇನ್ತೋತಿ ತಂ ಅಪದಿಸಿತ್ವಾ ದೇಸನಾಪಟಿಪತ್ತಿಪೂಜಾಯ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಧಮ್ಮಂ ಅಪಚಾಯಮಾನೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಗರುಕಾರೇಹಿ ನೀಚವುತ್ತಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಧಮ್ಮದ್ಧಜೋ ಧಮ್ಮಕೇತೂತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಧಜಮಿವ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಕೇತುಮಿವ ಚ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಧಮ್ಮದ್ಧಜೋ ಧಮ್ಮಕೇತು ಚ ಹುತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋತಿ ಧಮ್ಮಾಧಿಪತಿತೋ ಆಗತೋ ಭಾವನಾಧಮ್ಮವಸೇನೇವ ಚ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾನಂ ಕರಣೇನ ಧಮ್ಮಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾ। ತಂ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯನ್ತಿ ಕೇನಚಿ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತಾಯ ಅಪ್ಪಟಿಹತಪವತ್ತಿತಾ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಧಮ್ಮೋ ಪವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಚಕ್ಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Tattha dhammena pavattetīti yathāsabhāvattā dhammena pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti. Dhammacariyāya pavattetīti veneyyasantāne dhammatthāya pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti. Dhamme ṭhitotiādīhi bhagavato dhammabhūtatā dhammassāmitā ca vuttā hoti. Yathāha – ‘‘so hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato’’ti (ma. ni. 1.203). Tasmā tehi dhammassa cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti. Ṭhitoti visayībhāvena ṭhito. Patiṭṭhitoti acalabhāvena patiṭṭhito. Vasippattoti issarabhāvaṃ patto. Pāramippattoti koṭippatto. Vesārajjappattoti visāradabhāvaṃ patto. Dhamme patiṭṭhāpentotiādīhi veneyyasantānamapekkhitvā vuttehi pana vacanehi dhammassāmitāya ca dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti. Dhammaṃ sakkarontotihaādīhi dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti. Yo hi dhammaṃ sakkārādivasena pavatteti, so dhammatthaṃ pavatteti. Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo sukato hoti, evameva naṃ karonto. Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garuṃ karonto. Dhammaṃ mānentoti dhammaṃ piyañca bhāvanīyañca katvā viharanto. Dhammaṃ pūjentoti taṃ apadisitvā desanāpaṭipattipūjāya pūjaṃ karonto. Dhammaṃ apacāyamānoti tasseva dhammassa sakkāragarukārehi nīcavuttitaṃ karonto. Dhammaddhajo dhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ca ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho. Dhammādhipateyyoti dhammādhipatito āgato bhāvanādhammavaseneva ca sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā. Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyanti kenaci nivattetuṃ asakkuṇeyyatāya appaṭihatapavattitā vuttā. Tasmā so dhammo pavattanaṭṭhena cakkanti vuttaṃ hoti.
ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಧಮ್ಮೋ, ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನೇ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯುಪ್ಪಾದನೇನ ತಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಸಚ್ಚಾತಿ ಸಚ್ಚಞಾಣಾನಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ವಿಜ್ಜಾ ಚ ಮಗ್ಗಞಾಣಮೇವ। ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಞಾಣಂ। ತಮ್ಪಿ ವೇನೇಯ್ಯಸನ್ತಾನೇ ಪವತ್ತೇತಿಯೇವ, ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಪಟಿವೇಧಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪವತ್ತೇತಿಯೇವ ನಾಮ।
Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti veneyyasantāne maggasampayuttasaddhindriyuppādanena taṃ saddhindriyaṃ dhammaṃ pavattetīti attho. Eseva nayo sesesupi. Saccāti saccañāṇāni. Vipassanā ca vijjā ca maggañāṇameva. Anuppāde ñāṇanti arahattaphale ñāṇaṃ. Tampi veneyyasantāne pavattetiyeva, nibbānañca paṭivedhaṃ karonto pavattetiyeva nāma.
ಸಮುದಯವಾರಾದೀಸು ಸಮುದಯವತ್ಥುಕಾ ನಿರೋಧವತ್ಥುಕಾ ಮಗ್ಗವತ್ಥುಕಾತಿ ವಿಸೇಸಪದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾ। ಏತ್ಥಾಪಿ ವುತ್ತಸದಿಸಂ ಪಠಮಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Samudayavārādīsu samudayavatthukā nirodhavatthukā maggavatthukāti visesapadaṃ dassetvā saṅkhittā. Etthāpi vuttasadisaṃ paṭhamaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧. ಸಚ್ಚವಾರೋ • 1. Saccavāro
