| Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
൭. ധമ്മചക്കകഥാ
7. Dhammacakkakathā
൧. സച്ചവാരവണ്ണനാ
1. Saccavāravaṇṇanā
൩൯. പുന ധമ്മചക്കപ്പവത്തനസുത്തന്തമേവ പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ കഥിതായ ധമ്മചക്കകഥായ അപുബ്ബത്ഥാനുവണ്ണനാ. തത്ഥ ദുക്ഖവത്ഥുകാതി ഏകാഭിസമയവസേന ദുക്ഖം വത്ഥു ഏതേസന്തി ദുക്ഖവത്ഥുകാ. തദേവ ദുക്ഖം വിസേസേത്വാ സച്ചവത്ഥുകാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സച്ചം ആരമ്മണം ഉപത്ഥമ്ഭോ ഏതേസന്തി സച്ചാരമ്മണാ. സച്ചം ഗോചരോ വിസയോ ഏതേസന്തി സച്ചഗോചരാ. സച്ചസങ്ഗഹിതാതി മഗ്ഗസച്ചേന സങ്ഗഹിതാ. സച്ചപരിയാപന്നാതി മഗ്ഗസച്ചായത്താ. സച്ചേ സമുദാഗതാതി ദുക്ഖപരിജാനനേന ദുക്ഖസച്ചേ സമുപ്പന്നാ. തഥാ തത്ഥേവ ഠിതാ പതിട്ഠിതാ ച.
39. Puna dhammacakkappavattanasuttantameva pubbaṅgamaṃ katvā kathitāya dhammacakkakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha dukkhavatthukāti ekābhisamayavasena dukkhaṃ vatthu etesanti dukkhavatthukā. Tadeva dukkhaṃ visesetvā saccavatthukātiādimāha. Tattha saccaṃ ārammaṇaṃ upatthambho etesanti saccārammaṇā. Saccaṃ gocaro visayo etesanti saccagocarā. Saccasaṅgahitāti maggasaccena saṅgahitā. Saccapariyāpannāti maggasaccāyattā. Sacce samudāgatāti dukkhaparijānanena dukkhasacce samuppannā. Tathā tattheva ṭhitā patiṭṭhitā ca.
൪൦. ഇദാനി ‘‘പവത്തിതേ ച ഭഗവതാ ധമ്മചക്കേ’’തി വുത്തം ധമ്മചക്കം നിദ്ദിസിതുകാമോ ധമ്മചക്കന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ ദുവിധം ധമ്മചക്കം പടിവേധധമ്മചക്കം ദേസനാധമ്മചക്കഞ്ച. പടിവേധധമ്മചക്കം ബോധിപല്ലങ്കേ, ദേസനാധമ്മചക്കം ഇസിപതനേ. ധമ്മഞ്ച പവത്തേതി ചക്കഞ്ചാതി പടിവേധധമ്മചക്കം വുത്തം, ചക്കഞ്ച പവത്തേതി ധമ്മഞ്ചാതി ദേസനാധമ്മചക്കം. കഥം? ഭഗവാ ഹി ബോധിപല്ലങ്കേ നിസിന്നോ മഗ്ഗക്ഖണേ ഇന്ദ്രിയബലബോജ്ഝങ്ഗമഗ്ഗങ്ഗാദിഭേദം ധമ്മഞ്ച പവത്തേതി, സോയേവ ച ധമ്മോ കിലേസസത്തുഘാതായ പവത്തനതോ പഹരണചക്കം വിയാതി ചക്കഞ്ച. ധമ്മം പവത്തേന്തോയേവ ഭഗവാ തം ചക്കം പവത്തേതി നാമ. ഏതേന ധമ്മോയേവ ചക്കന്തി കമ്മധാരയസമാസതാ വുത്താ ഹോതി. ഇസിപതനേ നിസിന്നോ ഭഗവാ ധമ്മദേസനക്ഖണേ വേനേയ്യസന്താനേ കിലേസസത്തുഘാതായ പവത്തനതോ പഹരണചക്കസദിസം ദേസനാചക്കഞ്ച പവത്തേതി, വേനേയ്യസന്താനേ ഇന്ദ്രിയബലബോജ്ഝങ്ഗമഗ്ഗങ്ഗാദിഭേദം ധമ്മചക്കഞ്ച പവത്തേതി. ഏതേന ധമ്മോ ച ചക്കഞ്ച ധമ്മചക്കന്തി ദ്വന്ദസമാസതാ വുത്താ ഹോതി. യസ്മാ പന പവത്തകേ സതി പവത്തനാ നാമ ഹോതി, തസ്മാ സബ്ബത്ഥാപി ‘‘പവത്തേതീ’’തി വുത്തം, പവത്തനട്ഠേന പന ‘‘ചക്ക’’ന്തി വുത്തം ഹോതീതി വേദിതബ്ബം. ധമ്മേന പവത്തേതീതി ധമ്മചക്കന്തിആദീനി ദേസനാധമ്മചക്കമേവ സന്ധായ വുത്താനീതി വേദിതബ്ബാനി.
40. Idāni ‘‘pavattite ca bhagavatā dhammacakke’’ti vuttaṃ dhammacakkaṃ niddisitukāmo dhammacakkantiādimāha. Tattha duvidhaṃ dhammacakkaṃ paṭivedhadhammacakkaṃ desanādhammacakkañca. Paṭivedhadhammacakkaṃ bodhipallaṅke, desanādhammacakkaṃ isipatane. Dhammañca pavatteti cakkañcāti paṭivedhadhammacakkaṃ vuttaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti desanādhammacakkaṃ. Kathaṃ? Bhagavā hi bodhipallaṅke nisinno maggakkhaṇe indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammañca pavatteti, soyeva ca dhammo kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkaṃ viyāti cakkañca. Dhammaṃ pavattentoyeva bhagavā taṃ cakkaṃ pavatteti nāma. Etena dhammoyeva cakkanti kammadhārayasamāsatā vuttā hoti. Isipatane nisinno bhagavā dhammadesanakkhaṇe veneyyasantāne kilesasattughātāya pavattanato paharaṇacakkasadisaṃ desanācakkañca pavatteti, veneyyasantāne indriyabalabojjhaṅgamaggaṅgādibhedaṃ dhammacakkañca pavatteti. Etena dhammo ca cakkañca dhammacakkanti dvandasamāsatā vuttā hoti. Yasmā pana pavattake sati pavattanā nāma hoti, tasmā sabbatthāpi ‘‘pavattetī’’ti vuttaṃ, pavattanaṭṭhena pana ‘‘cakka’’nti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ. Dhammena pavattetīti dhammacakkantiādīni desanādhammacakkameva sandhāya vuttānīti veditabbāni.
തത്ഥ ധമ്മേന പവത്തേതീതി യഥാസഭാവത്താ ധമ്മേന പവത്തം ചക്കന്തി ധമ്മചക്കന്തി വുത്തം ഹോതി. ധമ്മചരിയായ പവത്തേതീതി വേനേയ്യസന്താനേ ധമ്മത്ഥായ പവത്തം ചക്കന്തി ധമ്മചക്കന്തി വുത്തം ഹോതി. ധമ്മേ ഠിതോതിആദീഹി ഭഗവതോ ധമ്മഭൂതതാ ധമ്മസ്സാമിതാ ച വുത്താ ഹോതി. യഥാഹ – ‘‘സോ ഹാവുസോ, ഭഗവാ ജാനം ജാനാതി പസ്സം പസ്സതി ചക്ഖുഭൂതോ ഞാണഭൂതോ ധമ്മഭൂതോ ബ്രഹ്മഭൂതോ വത്താ പവത്താ അത്ഥസ്സ നിന്നേതാ അമതസ്സ ദാതാ ധമ്മസ്സാമീ തഥാഗതോ’’തി (മ॰ നി॰ ൧.൨൦൩). തസ്മാ തേഹി ധമ്മസ്സ ചക്കന്തി ധമ്മചക്കന്തി വുത്തം ഹോതി. ഠിതോതി വിസയീഭാവേന ഠിതോ. പതിട്ഠിതോതി അചലഭാവേന പതിട്ഠിതോ. വസിപ്പത്തോതി ഇസ്സരഭാവം പത്തോ. പാരമിപ്പത്തോതി കോടിപ്പത്തോ. വേസാരജ്ജപ്പത്തോതി വിസാരദഭാവം പത്തോ. ധമ്മേ പതിട്ഠാപേന്തോതിആദീഹി വേനേയ്യസന്താനമപേക്ഖിത്വാ വുത്തേഹി പന വചനേഹി ധമ്മസ്സാമിതായ ച ധമ്മത്ഥായ ചക്കന്തി വുത്തം ഹോതി. ധമ്മം സക്കരോന്തോതിഹആദീഹി ധമ്മത്ഥായ ചക്കന്തി വുത്തം ഹോതി. യോ ഹി ധമ്മം സക്കാരാദിവസേന പവത്തേതി, സോ ധമ്മത്ഥം പവത്തേതി. ധമ്മം സക്കരോന്തോതി യഥാ കതോ സോ ധമ്മോ സുകതോ ഹോതി, ഏവമേവ നം കരോന്തോ. ധമ്മം ഗരും കരോന്തോതി തസ്മിം ഗാരവുപ്പത്തിയാ തം ഗരും കരോന്തോ. ധമ്മം മാനേന്തോതി ധമ്മം പിയഞ്ച ഭാവനീയഞ്ച കത്വാ വിഹരന്തോ. ധമ്മം പൂജേന്തോതി തം അപദിസിത്വാ ദേസനാപടിപത്തിപൂജായ പൂജം കരോന്തോ. ധമ്മം അപചായമാനോതി തസ്സേവ ധമ്മസ്സ സക്കാരഗരുകാരേഹി നീചവുത്തിതം കരോന്തോ. ധമ്മദ്ധജോ ധമ്മകേതൂതി തം ധമ്മം ധജമിവ പുരക്ഖത്വാ കേതുമിവ ച ഉക്ഖിപിത്വാ പവത്തിയാ ധമ്മദ്ധജോ ധമ്മകേതു ച ഹുത്വാതി അത്ഥോ. ധമ്മാധിപതേയ്യോതി ധമ്മാധിപതിതോ ആഗതോ ഭാവനാധമ്മവസേനേവ ച സബ്ബകിരിയാനം കരണേന ധമ്മാധിപതേയ്യോ ഹുത്വാ. തം ഖോ പന ധമ്മചക്കം അപ്പടിവത്തിയന്തി കേനചി നിവത്തേതും അസക്കുണേയ്യതായ അപ്പടിഹതപവത്തിതാ വുത്താ. തസ്മാ സോ ധമ്മോ പവത്തനട്ഠേന ചക്കന്തി വുത്തം ഹോതി.
Tattha dhammena pavattetīti yathāsabhāvattā dhammena pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti. Dhammacariyāya pavattetīti veneyyasantāne dhammatthāya pavattaṃ cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti. Dhamme ṭhitotiādīhi bhagavato dhammabhūtatā dhammassāmitā ca vuttā hoti. Yathāha – ‘‘so hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato’’ti (ma. ni. 1.203). Tasmā tehi dhammassa cakkanti dhammacakkanti vuttaṃ hoti. Ṭhitoti visayībhāvena ṭhito. Patiṭṭhitoti acalabhāvena patiṭṭhito. Vasippattoti issarabhāvaṃ patto. Pāramippattoti koṭippatto. Vesārajjappattoti visāradabhāvaṃ patto. Dhamme patiṭṭhāpentotiādīhi veneyyasantānamapekkhitvā vuttehi pana vacanehi dhammassāmitāya ca dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti. Dhammaṃ sakkarontotihaādīhi dhammatthāya cakkanti vuttaṃ hoti. Yo hi dhammaṃ sakkārādivasena pavatteti, so dhammatthaṃ pavatteti. Dhammaṃ sakkarontoti yathā kato so dhammo sukato hoti, evameva naṃ karonto. Dhammaṃ garuṃ karontoti tasmiṃ gāravuppattiyā taṃ garuṃ karonto. Dhammaṃ mānentoti dhammaṃ piyañca bhāvanīyañca katvā viharanto. Dhammaṃ pūjentoti taṃ apadisitvā desanāpaṭipattipūjāya pūjaṃ karonto. Dhammaṃ apacāyamānoti tasseva dhammassa sakkāragarukārehi nīcavuttitaṃ karonto. Dhammaddhajo dhammaketūti taṃ dhammaṃ dhajamiva purakkhatvā ketumiva ca ukkhipitvā pavattiyā dhammaddhajo dhammaketu ca hutvāti attho. Dhammādhipateyyoti dhammādhipatito āgato bhāvanādhammavaseneva ca sabbakiriyānaṃ karaṇena dhammādhipateyyo hutvā. Taṃ kho pana dhammacakkaṃ appaṭivattiyanti kenaci nivattetuṃ asakkuṇeyyatāya appaṭihatapavattitā vuttā. Tasmā so dhammo pavattanaṭṭhena cakkanti vuttaṃ hoti.
സദ്ധിന്ദ്രിയം ധമ്മോ, തം ധമ്മം പവത്തേതീതി വേനേയ്യസന്താനേ മഗ്ഗസമ്പയുത്തസദ്ധിന്ദ്രിയുപ്പാദനേന തം സദ്ധിന്ദ്രിയം ധമ്മം പവത്തേതീതി അത്ഥോ. ഏസേവ നയോ സേസേസുപി. സച്ചാതി സച്ചഞാണാനി. വിപസ്സനാ ച വിജ്ജാ ച മഗ്ഗഞാണമേവ. അനുപ്പാദേ ഞാണന്തി അരഹത്തഫലേ ഞാണം. തമ്പി വേനേയ്യസന്താനേ പവത്തേതിയേവ, നിബ്ബാനഞ്ച പടിവേധം കരോന്തോ പവത്തേതിയേവ നാമ.
Saddhindriyaṃ dhammo, taṃ dhammaṃ pavattetīti veneyyasantāne maggasampayuttasaddhindriyuppādanena taṃ saddhindriyaṃ dhammaṃ pavattetīti attho. Eseva nayo sesesupi. Saccāti saccañāṇāni. Vipassanā ca vijjā ca maggañāṇameva. Anuppāde ñāṇanti arahattaphale ñāṇaṃ. Tampi veneyyasantāne pavattetiyeva, nibbānañca paṭivedhaṃ karonto pavattetiyeva nāma.
സമുദയവാരാദീസു സമുദയവത്ഥുകാ നിരോധവത്ഥുകാ മഗ്ഗവത്ഥുകാതി വിസേസപദം ദസ്സേത്വാ സങ്ഖിത്താ. ഏത്ഥാപി വുത്തസദിസം പഠമം വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം.
Samudayavārādīsu samudayavatthukā nirodhavatthukā maggavatthukāti visesapadaṃ dassetvā saṅkhittā. Etthāpi vuttasadisaṃ paṭhamaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ൧. സച്ചവാരോ • 1. Saccavāro
