| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
๑๑. สจฺจวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา
11. Saccavibhaṅgasuttavaṇṇanā
๓๗๑. เอวํ เม สุตนฺติ สจฺจวิภงฺคสุตฺตํฯ ตตฺถ อาจิกฺขนาติ อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ นาม…เป.… อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฎิปทา อริยสจฺจํ นามาติฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ อปิเจตฺถ ปญฺญาปนา นาม ทุกฺขสจฺจาทีนํ ฐปนาฯ อาสนํ ฐเปโนฺต หิ อาสนํ ปญฺญเปตีติ วุจฺจติฯ ปฎฺฐปนาติ ปญฺญาปนาฯ วิวรณาติ วิวฎกรณาฯ วิภชนาติ วิภาคกิริยาฯ อุตฺตานีกมฺมนฺติ ปากฎภาวกรณํฯ
371.Evaṃme sutanti saccavibhaṅgasuttaṃ. Tattha ācikkhanāti idaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ nāma…pe… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ nāmāti. Sesapadesupi eseva nayo. Apicettha paññāpanā nāma dukkhasaccādīnaṃ ṭhapanā. Āsanaṃ ṭhapento hi āsanaṃ paññapetīti vuccati. Paṭṭhapanāti paññāpanā. Vivaraṇāti vivaṭakaraṇā. Vibhajanāti vibhāgakiriyā. Uttānīkammanti pākaṭabhāvakaraṇaṃ.
อนุคฺคาหกาติ อามิสสงฺคเหน ธมฺมสงฺคเหนาติ ทฺวีหิปิ สงฺคเหหิ อนุคฺคาหกาฯ ชเนตาติ ชนิกา มาตาฯ อาปาเทตาติ โปเสตาฯ โปสิกมาตา วิย โมคฺคลฺลาโนติ ทีเปติฯ ชนิกมาตา หิ นว วา ทส วา มาเส โลณมฺพิลาทีนิ ปริหรมานา กุจฺฉิยา ทารกํ ธาเรตฺวา กุจฺฉิโต นิกฺขนฺตํ โปสิกมาตรํ ธาติํ ปฎิจฺฉาเปติฯ สา ขีรนวนีตาทีหิ ทารกํ โปเสตฺวา วเฑฺฒติ, โส วุทฺธิมาคมฺม ยถาสุขํ วิจรติฯ เอวเมว สาริปุโตฺต อตฺตโน วา ปเรสํ วา สนฺติเก ปพฺพชิเต ทฺวีหิ สงฺคเหหิ สงฺคณฺหโนฺต คิลาเน ปฎิชคฺคโนฺต กมฺมฎฺฐาเน โยเชตฺวา โสตาปนฺนภาวํ ญตฺวา อปายภเยหิ วุฎฺฐิตกาลโต ปฎฺฐาย – ‘‘อิทานิ ปจฺจตฺตปุริสกาเรน อุปริมเคฺค นิพฺพเตฺตสฺสนฺตี’’ติ เตสุ อนเปโกฺข หุตฺวา อเญฺญ นเว นเว โอวทติฯ มหาโมคฺคลฺลาโนปิ อตฺตโน วา ปเรสํ วา สนฺติเก ปพฺพชิเต ตเถว สงฺคณฺหิตฺวา กมฺมฎฺฐาเน โยเชตฺวา เหฎฺฐา ตีณิ ผลานิ ปเตฺตสุปิ อนเปกฺขตํ น อาปชฺชติฯ กสฺมา? เอวํ กิรสฺส โหติ – วุตฺตํ ภควตา – ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อปฺปมตฺตโกปิ คูโถ ทุคฺคโนฺธ โหติ…เป.… อปฺปมตฺตกมฺปิ มุตฺตํ… เขโฬ… ปุโพฺพ… โลหิตํ ทุคฺคนฺธํ โหติ, เอวเมว โข อหํ, ภิกฺขเว, อปฺปมตฺตกมฺปิ ภวํ น วเณฺณมิ อนฺตมโส อจฺฉราสงฺฆตมตฺตมฺปี’’ติ (อ. นิ. ๑.๓๒๐-๓๒๑)ฯ ตสฺมา ยาว อรหตฺตํ น ปาปุณนฺติ, ตาว เตสุ อนเปกฺขตํ อนาปชฺชิตฺวา อรหตฺตํ ปเตฺตสุเยว อาปชฺชตีติฯ เตนาห ภควา – ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ชเนตา เอวํ สาริปุโตฺตฯ เสยฺยถาปิ ชาตสฺส อาปาเทตา, เอวํ โมคฺคลฺลาโนฯ สาริปุโตฺต, ภิกฺขเว, โสตาปตฺติผเล วิเนติ, โมคฺคลฺลาโน อุตฺตมเตฺถ’’ติฯ ปโหตีติ สโกฺกติฯ
Anuggāhakāti āmisasaṅgahena dhammasaṅgahenāti dvīhipi saṅgahehi anuggāhakā. Janetāti janikā mātā. Āpādetāti posetā. Posikamātā viya moggallānoti dīpeti. Janikamātā hi nava vā dasa vā māse loṇambilādīni pariharamānā kucchiyā dārakaṃ dhāretvā kucchito nikkhantaṃ posikamātaraṃ dhātiṃ paṭicchāpeti. Sā khīranavanītādīhi dārakaṃ posetvā vaḍḍheti, so vuddhimāgamma yathāsukhaṃ vicarati. Evameva sāriputto attano vā paresaṃ vā santike pabbajite dvīhi saṅgahehi saṅgaṇhanto gilāne paṭijagganto kammaṭṭhāne yojetvā sotāpannabhāvaṃ ñatvā apāyabhayehi vuṭṭhitakālato paṭṭhāya – ‘‘idāni paccattapurisakārena uparimagge nibbattessantī’’ti tesu anapekkho hutvā aññe nave nave ovadati. Mahāmoggallānopi attano vā paresaṃ vā santike pabbajite tatheva saṅgaṇhitvā kammaṭṭhāne yojetvā heṭṭhā tīṇi phalāni pattesupi anapekkhataṃ na āpajjati. Kasmā? Evaṃ kirassa hoti – vuttaṃ bhagavatā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, appamattakopi gūtho duggandho hoti…pe… appamattakampi muttaṃ… kheḷo… pubbo… lohitaṃ duggandhaṃ hoti, evameva kho ahaṃ, bhikkhave, appamattakampi bhavaṃ na vaṇṇemi antamaso accharāsaṅghatamattampī’’ti (a. ni. 1.320-321). Tasmā yāva arahattaṃ na pāpuṇanti, tāva tesu anapekkhataṃ anāpajjitvā arahattaṃ pattesuyeva āpajjatīti. Tenāha bhagavā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, janetā evaṃ sāriputto. Seyyathāpi jātassa āpādetā, evaṃ moggallāno. Sāriputto, bhikkhave, sotāpattiphale vineti, moggallāno uttamatthe’’ti. Pahotīti sakkoti.
ทุเกฺข ญาณนฺติ สวนสมฺมสนปฎิเวธญาณํ, ตถา ทุกฺขสมุทเยฯ ทุกฺขนิโรเธ สวนปฎิเวธญาณนฺติ วฎฺฎติ, ตถา ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฎิปทายฯ เนกฺขมฺมสงฺกปฺปาทีสุ กามปจฺจนีกเฎฺฐน, กามโต นิสฺสฎภาเวน วา, กามํ สมฺมสนฺตสฺส อุปฺปโนฺนติ วา, กามปทฆาตํ กามวูปสมํ กโรโนฺต อุปฺปโนฺนติ วา, กามวิวิตฺตเนฺต อุปฺปโนฺนติ วา เนกฺขมฺมสงฺกโปฺปฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ สเพฺพปิ เจเต ปุพฺพภาเค นานาจิเตฺตสุ, มคฺคกฺขเณ เอกจิเตฺต ลพฺภนฺติฯ ตตฺร หิ มิจฺฉาสงฺกปฺปเจตนาย สมุคฺฆาตโก เอโกว สงฺกโปฺป ลพฺภติ, น นานา ลพฺภติ ฯ สมฺมาวาจาทโยปิ ปุพฺพภาเค นานาจิเตฺตสุ, วุตฺตนเยเนว มคฺคกฺขเณ เอกจิเตฺต ลพฺภนฺติฯ อยเมตฺถ สเงฺขโป, วิตฺถาเรน ปน สจฺจกถา วิสุทฺธิมเคฺค จ สมฺมาทิฎฺฐิสุเตฺต (ม. นิ. ๑.๘๙ อาทโย) จ วุตฺตาเยวาติฯ
Dukkheñāṇanti savanasammasanapaṭivedhañāṇaṃ, tathā dukkhasamudaye. Dukkhanirodhe savanapaṭivedhañāṇanti vaṭṭati, tathā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya. Nekkhammasaṅkappādīsu kāmapaccanīkaṭṭhena, kāmato nissaṭabhāvena vā, kāmaṃ sammasantassa uppannoti vā, kāmapadaghātaṃ kāmavūpasamaṃ karonto uppannoti vā, kāmavivittante uppannoti vā nekkhammasaṅkappo. Sesapadadvayepi eseva nayo. Sabbepi cete pubbabhāge nānācittesu, maggakkhaṇe ekacitte labbhanti. Tatra hi micchāsaṅkappacetanāya samugghātako ekova saṅkappo labbhati, na nānā labbhati . Sammāvācādayopi pubbabhāge nānācittesu, vuttanayeneva maggakkhaṇe ekacitte labbhanti. Ayamettha saṅkhepo, vitthārena pana saccakathā visuddhimagge ca sammādiṭṭhisutte (ma. ni. 1.89 ādayo) ca vuttāyevāti.
ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฎฺฐกถาย
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
สจฺจวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Saccavibhaṅgasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๑๑. สจฺจวิภงฺคสุตฺตํ • 11. Saccavibhaṅgasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ๑๑. สจฺจวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา • 11. Saccavibhaṅgasuttavaṇṇanā
