| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विभङ्गपाळि • Vibhaṅgapāḷi |
४. सच्चविभङ्गो
4. Saccavibhaṅgo
१. सुत्तन्तभाजनीयं
1. Suttantabhājanīyaṃ
१. दुक्खसच्चं
1. Dukkhasaccaṃ
१९०. तत्थ कतमं दुक्खं अरियसच्चं? जातिपि दुक्खा, जरापि दुक्खा, मरणम्पि दुक्खं, सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासापि दुक्खा, अप्पियेहि सम्पयोगो दुक्खो, पियेहि विप्पयोगो दुक्खो, यं पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं, संखित्तेन पञ्चुपादानक्खन्धा दुक्खा।
190. Tattha katamaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yaṃ picchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.
१९१. तत्थ कतमा जाति? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जाति सञ्जाति ओक्कन्ति अभिनिब्बत्ति खन्धानं पातुभावो आयतनानं पटिलाभो – अयं वुच्चति ‘‘जाति’’।
191. Tattha katamā jāti? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho – ayaṃ vuccati ‘‘jāti’’.
१९२. तत्थ कतमा जरा? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हि तम्हि सत्तनिकाये जरा जीरणता खण्डिच्चं पालिच्चं वलित्तचता आयुनो संहानि इन्द्रियानं परिपाको – अयं वुच्चति ‘‘जरा’’।
192. Tattha katamā jarā? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko – ayaṃ vuccati ‘‘jarā’’.
१९३. तत्थ कतमं मरणं? या तेसं तेसं सत्तानं तम्हा तम्हा सत्तनिकाया चुति चवनता भेदो अन्तरधानं मच्चु मरणं कालकिरिया खन्धानं भेदो कळेवरस्स निक्खेपो जीवितिन्द्रियस्सुपच्छेदो – इदं वुच्चति ‘‘मरणं’’।
193. Tattha katamaṃ maraṇaṃ? Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo jīvitindriyassupacchedo – idaṃ vuccati ‘‘maraṇaṃ’’.
१९४. तत्थ कतमो सोको? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स सोको सोचना सोचितत्तं अन्तोसोको अन्तोपरिसोको चेतसो परिज्झायना दोमनस्सं सोकसल्लं – अयं वुच्चति ‘‘सोको’’।
194. Tattha katamo soko? Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko cetaso parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘soko’’.
१९५. तत्थ कतमो परिदेवो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आदेवो परिदेवो आदेवना परिदेवना आदेवितत्तं परिदेवितत्तं वाचा पलापो विप्पलापो लालप्पो लालप्पना लालप्पितत्तं 5 – अयं वुच्चति ‘‘परिदेवो’’।
195. Tattha katamo paridevo? Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo vippalāpo lālappo lālappanā lālappitattaṃ 6 – ayaṃ vuccati ‘‘paridevo’’.
१९६. तत्थ कतमं दुक्खं? यं कायिकं असातं कायिकं दुक्खं कायसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं कायसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
196. Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
१९७. तत्थ कतमं दोमनस्सं? यं चेतसिकं असातं चेतसिकं दुक्खं चेतोसम्फस्सजं असातं दुक्खं वेदयितं चेतोसम्फस्सजा असाता दुक्खा वेदना – इदं वुच्चति ‘‘दोमनस्सं’’।
197. Tattha katamaṃ domanassaṃ? Yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā – idaṃ vuccati ‘‘domanassaṃ’’.
१९८. तत्थ कतमो उपायासो? ञातिब्यसनेन वा फुट्ठस्स भोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स रोगब्यसनेन वा फुट्ठस्स सीलब्यसनेन वा फुट्ठस्स दिट्ठिब्यसनेन वा फुट्ठस्स अञ्ञतरञ्ञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स अञ्ञतरञ्ञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आयासो उपायासो आयासितत्तं उपायासितत्तं – अयं वुच्चति ‘‘उपायासो’’।
198. Tattha katamo upāyāso? Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena phuṭṭhassa āyāso upāyāso āyāsitattaṃ upāyāsitattaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘upāyāso’’.
१९९. तत्थ कतमो अप्पियेहि सम्पयोगो दुक्खो? इध यस्स ते होन्ति अनिट्ठा अकन्ता अमनापा रूपा सद्दा गन्धा रसा फोट्ठब्बा, ये वा पनस्स ते होन्ति अनत्थकामा अहितकामा अफासुककामा अयोगक्खेमकामा; या तेहि सङ्गति समागमो समोधानं मिस्सीभावो – अयं वुच्चति ‘‘अप्पियेहि सम्पयोगो दुक्खो’’।
199. Tattha katamo appiyehi sampayogo dukkho? Idha yassa te honti aniṭṭhā akantā amanāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā, ye vā panassa te honti anatthakāmā ahitakāmā aphāsukakāmā ayogakkhemakāmā; yā tehi saṅgati samāgamo samodhānaṃ missībhāvo – ayaṃ vuccati ‘‘appiyehi sampayogo dukkho’’.
२००. तत्थ कतमो पियेहि विप्पयोगो दुक्खो? इध यस्स ते होन्ति इट्ठा कन्ता मनापा रूपा सद्दा गन्धा रसा फोट्ठब्बा, ये वा पनस्स ते होन्ति अत्थकामा हितकामा फासुककामा योगक्खेमकामा माता वा पिता वा भाता वा भगिनी वा मित्ता वा अमच्चा वा ञाती वा सालोहिता वा; या तेहि असङ्गति असमागमो असमोधानं अमिस्सीभावो – अयं वुच्चति ‘‘पियेहि विप्पयोगो दुक्खो’’।
200. Tattha katamo piyehi vippayogo dukkho? Idha yassa te honti iṭṭhā kantā manāpā rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā, ye vā panassa te honti atthakāmā hitakāmā phāsukakāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā vā; yā tehi asaṅgati asamāgamo asamodhānaṃ amissībhāvo – ayaṃ vuccati ‘‘piyehi vippayogo dukkho’’.
२०१. तत्थ कतमं यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं? जातिधम्मानं सत्तानं एवं इच्छा उप्पज्जति – ‘‘अहो वत, मयं न जातिधम्मा अस्साम; न च, वत, नो जाति आगच्छेय्या’’ति! न खो पनेतं इच्छाय पत्तब्बं। इदम्पि ‘‘यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं’’।
201. Tattha katamaṃ yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ? Jātidhammānaṃ sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘‘aho vata, mayaṃ na jātidhammā assāma; na ca, vata, no jāti āgaccheyyā’’ti! Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ. Idampi ‘‘yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ’’.
जराधम्मानं सत्तानं…पे॰… ब्याधिधम्मानं सत्तानं…पे॰… मरणधम्मानं सत्तानं…पे॰… सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासधम्मानं सत्तानं एवं इच्छा उप्पज्जति – ‘‘अहो वत, मयं न सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासधम्मा अस्साम; न च, वत, नो सोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सुपायासा आगच्छेय्यु’’न्ति! न खो पनेतं इच्छाय पत्तब्बं। इदम्पि ‘‘यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं’’।
Jarādhammānaṃ sattānaṃ…pe… byādhidhammānaṃ sattānaṃ…pe… maraṇadhammānaṃ sattānaṃ…pe… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammānaṃ sattānaṃ evaṃ icchā uppajjati – ‘‘aho vata, mayaṃ na sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammā assāma; na ca, vata, no sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā āgaccheyyu’’nti! Na kho panetaṃ icchāya pattabbaṃ. Idampi ‘‘yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ’’.
२०२. तत्थ कतमे संखित्तेन पञ्चुपादानक्खन्धा दुक्खा? सेय्यथिदं – रूपुपादानक्खन्धो, वेदनुपादानक्खन्धो, सञ्ञुपादानक्खन्धो, सङ्खारुपादानक्खन्धो, विञ्ञाणुपादानक्खन्धो। इमे वुच्चन्ति ‘‘संखित्तेन पञ्चुपादानक्खन्धा दुक्खा’’।
202. Tattha katame saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā? Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho. Ime vuccanti ‘‘saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā’’.
इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं अरियसच्चं’’।
Idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ ariyasaccaṃ’’.
२. समुदयसच्चं
2. Samudayasaccaṃ
२०३. तत्थ कतमं दुक्खसमुदयं अरियसच्चं? यायं तण्हा पोनोभविका 7 नन्दिरागसहगता तत्रतत्राभिनन्दिनी, सेय्यथिदं – कामतण्हा, भवतण्हा, विभवतण्हा।
203. Tattha katamaṃ dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ? Yāyaṃ taṇhā ponobhavikā 8 nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī, seyyathidaṃ – kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā.
सा खो पनेसा तण्हा कत्थ उप्पज्जमाना उप्पज्जति, कत्थ निविसमाना निविसति? यं लोके पियरूपं सातरूपं, एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Sā kho panesā taṇhā kattha uppajjamānā uppajjati, kattha nivisamānā nivisati? Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
किञ्च लोके पियरूपं सातरूपं? चक्खुं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतं लोके…पे॰… घानं लोके… जिव्हा लोके… कायो लोके… मनो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ? Cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotaṃ loke…pe… ghānaṃ loke… jivhā loke… kāyo loke… mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
रूपा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दा लोके…पे॰… गन्धा लोके… रसा लोके… फोट्ठब्बा लोके… धम्मा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddā loke…pe… gandhā loke… rasā loke… phoṭṭhabbā loke… dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
चक्खुविञ्ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतविञ्ञाणं लोके…पे॰… घानविञ्ञाणं लोके… जिव्हाविञ्ञाणं लोके… कायविञ्ञाणं लोके… मनोविञ्ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotaviññāṇaṃ loke…pe… ghānaviññāṇaṃ loke… jivhāviññāṇaṃ loke… kāyaviññāṇaṃ loke… manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
चक्खुसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतसम्फस्सो लोके…पे॰… घानसम्फस्सो लोके… जिव्हासम्फस्सो लोके… कायसम्फस्सो लोके… मनोसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Cakkhusamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotasamphasso loke…pe… ghānasamphasso loke… jivhāsamphasso loke… kāyasamphasso loke… manosamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
चक्खुसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सोतसम्फस्सजा वेदना लोके…पे॰… घानसम्फस्सजा वेदना लोके… जिव्हासम्फस्सजा वेदना लोके… कायसम्फस्सजा वेदना लोके… मनोसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Sotasamphassajā vedanā loke…pe… ghānasamphassajā vedanā loke… jivhāsamphassajā vedanā loke… kāyasamphassajā vedanā loke… manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
रूपसञ्ञा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दसञ्ञा लोके…पे॰… गन्धसञ्ञा लोके… रससञ्ञा लोके… फोट्ठब्बसञ्ञा लोके… धम्मसञ्ञा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Rūpasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddasaññā loke…pe… gandhasaññā loke… rasasaññā loke… phoṭṭhabbasaññā loke… dhammasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
रूपसञ्चेतना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दसञ्चेतना लोके…पे॰… गन्धसञ्चेतना लोके… रससञ्चेतना लोके… फोट्ठब्बसञ्चेतना लोके… धम्मसञ्चेतना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Rūpasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddasañcetanā loke…pe… gandhasañcetanā loke… rasasañcetanā loke… phoṭṭhabbasañcetanā loke… dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
रूपतण्हा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दतण्हा लोके…पे॰… गन्धतण्हा लोके… रसतण्हा लोके… फोट्ठब्बतण्हा लोके… धम्मतण्हा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Rūpataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddataṇhā loke…pe… gandhataṇhā loke… rasataṇhā loke… phoṭṭhabbataṇhā loke… dhammataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
रूपवितक्को लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति । सद्दवितक्को लोके…पे॰… गन्धवितक्को लोके… रसवितक्को लोके… फोट्ठब्बवितक्को लोके… धम्मवितक्को लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Rūpavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati . Saddavitakko loke…pe… gandhavitakko loke… rasavitakko loke… phoṭṭhabbavitakko loke… dhammavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
रूपविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। सद्दविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति , एत्थ निविसमाना निविसति। गन्धविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। रसविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। फोट्ठब्बविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति। धम्मविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा उप्पज्जमाना उप्पज्जति, एत्थ निविसमाना निविसति।
Rūpavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Saddavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati , ettha nivisamānā nivisati. Gandhavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Rasavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Phoṭṭhabbavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati. Dhammavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati, ettha nivisamānā nivisati.
इदं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयं अरियसच्चं’’।
Idaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ’’.
३. निरोधसच्चं
3. Nirodhasaccaṃ
२०४. तत्थ कतमं दुक्खनिरोधं अरियसच्चं? यो तस्सायेव तण्हाय असेसविरागनिरोधो चागो पटिनिस्सग्गो मुत्ति अनालयो।
204. Tattha katamaṃ dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ? Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo.
सा खो पनेसा तण्हा कत्थ पहीयमाना पहीयति, कत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति? यं लोके पियरूपं सातरूपं, एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Sā kho panesā taṇhā kattha pahīyamānā pahīyati, kattha nirujjhamānā nirujjhati? Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
किञ्च लोके पियरूपं सातरूपं? चक्खुं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतं लोके…पे॰… घानं लोके… जिव्हा लोके… कायो लोके… मनो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ? Cakkhuṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotaṃ loke…pe… ghānaṃ loke… jivhā loke… kāyo loke… mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
रूपा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सद्दा लोके…पे॰… गन्धा लोके… रसा लोके… फोट्ठब्बा लोके… धम्मा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Saddā loke…pe… gandhā loke… rasā loke… phoṭṭhabbā loke… dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
चक्खुविञ्ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतविञ्ञाणं लोके…पे॰… घानविञ्ञाणं लोके… जिव्हाविञ्ञाणं लोके… कायविञ्ञाणं लोके… मनोविञ्ञाणं लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Cakkhuviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotaviññāṇaṃ loke…pe… ghānaviññāṇaṃ loke… jivhāviññāṇaṃ loke… kāyaviññāṇaṃ loke… manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
चक्खुसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतसम्फस्सो लोके…पे॰… घानसम्फस्सो लोके… जिव्हासम्फस्सो लोके… कायसम्फस्सो लोके… मनोसम्फस्सो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Cakkhusamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotasamphasso loke…pe… ghānasamphasso loke… jivhāsamphasso loke… kāyasamphasso loke… manosamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
चक्खुसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति। सोतसम्फस्सजा वेदना लोके…पे॰… घानसम्फस्सजा वेदना लोके… जिव्हासम्फस्सजा वेदना लोके… कायसम्फस्सजा वेदना लोके… मनोसम्फस्सजा वेदना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Cakkhusamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati. Sotasamphassajā vedanā loke…pe… ghānasamphassajā vedanā loke… jivhāsamphassajā vedanā loke… kāyasamphassajā vedanā loke… manosamphassajā vedanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
रूपसञ्ञा लोके… सद्दसञ्ञा लोके… गन्धसञ्ञा लोके… रससञ्ञा लोके… फोट्ठब्बसञ्ञा लोके… धम्मसञ्ञा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Rūpasaññā loke… saddasaññā loke… gandhasaññā loke… rasasaññā loke… phoṭṭhabbasaññā loke… dhammasaññā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
रूपसञ्चेतना लोके… सद्दसञ्चेतना लोके… गन्धसञ्चेतना लोके… रससञ्चेतना लोके… फोट्ठब्बसञ्चेतना लोके… धम्मसञ्चेतना लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Rūpasañcetanā loke… saddasañcetanā loke… gandhasañcetanā loke… rasasañcetanā loke… phoṭṭhabbasañcetanā loke… dhammasañcetanā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
रूपतण्हा लोके… सद्दतण्हा लोके… गन्धतण्हा लोके… रसतण्हा लोके… फोट्ठब्बतण्हा लोके… धम्मतण्हा लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Rūpataṇhā loke… saddataṇhā loke… gandhataṇhā loke… rasataṇhā loke… phoṭṭhabbataṇhā loke… dhammataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
रूपवितक्को लोके… सद्दवितक्को लोके… गन्धवितक्को लोके… रसवितक्को लोके… फोट्ठब्बवितक्को लोके… धम्मवितक्को लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Rūpavitakko loke… saddavitakko loke… gandhavitakko loke… rasavitakko loke… phoṭṭhabbavitakko loke… dhammavitakko loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
रूपविचारो लोके… सद्दविचारो लोके… गन्धविचारो लोके… रसविचारो लोके… फोट्ठब्बविचारो लोके… धम्मविचारो लोके पियरूपं सातरूपं। एत्थेसा तण्हा पहीयमाना पहीयति, एत्थ निरुज्झमाना निरुज्झति।
Rūpavicāro loke… saddavicāro loke… gandhavicāro loke… rasavicāro loke… phoṭṭhabbavicāro loke… dhammavicāro loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ. Etthesā taṇhā pahīyamānā pahīyati, ettha nirujjhamānā nirujjhati.
इदं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधं अरियसच्चं’’।
Idaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ’’.
४. मग्गसच्चं
4. Maggasaccaṃ
२०५. तत्थ कतमं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा अरियसच्चं? अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो, सेय्यथिदं – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावाचा, सम्माकम्मन्तो, सम्माआजीवो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि।
205. Tattha katamaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
तत्थ कतमा सम्मादिट्ठि? दुक्खे ञाणं, दुक्खसमुदये ञाणं, दुक्खनिरोधे ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मादिट्ठि’’।
Tattha katamā sammādiṭṭhi? Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammādiṭṭhi’’.
तत्थ कतमो सम्मासङ्कप्पो? नेक्खम्मसङ्कप्पो, अब्यापादसङ्कप्पो, अविहिंसासङ्कप्पो – अयं वुच्चति ‘‘सम्मासङ्कप्पो’’।
Tattha katamo sammāsaṅkappo? Nekkhammasaṅkappo, abyāpādasaṅkappo, avihiṃsāsaṅkappo – ayaṃ vuccati ‘‘sammāsaṅkappo’’.
तत्थ कतमा सम्मावाचा? मुसावादा वेरमणी, पिसुणाय वाचाय वेरमणी, फरुसाय वाचाय वेरमणी, सम्फप्पलापा वेरमणी – अयं वुच्चति ‘‘सम्मावाचा’’।
Tattha katamā sammāvācā? Musāvādā veramaṇī, pisuṇāya vācāya veramaṇī, pharusāya vācāya veramaṇī, samphappalāpā veramaṇī – ayaṃ vuccati ‘‘sammāvācā’’.
तत्थ कतमो सम्माकम्मन्तो? पाणातिपाता वेरमणी, अदिन्नादाना वेरमणी, कामेसुमिच्छाचारा वेरमणी – अयं वुच्चति ‘‘सम्माकम्मन्तो’’।
Tattha katamo sammākammanto? Pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī – ayaṃ vuccati ‘‘sammākammanto’’.
तत्थ कतमो सम्माआजीवो? इध अरियसावको मिच्छाआजीवं पहाय सम्माआजीवेन जीविकं कप्पेति – अयं वुच्चति ‘‘सम्माआजीवो’’।
Tattha katamo sammāājīvo? Idha ariyasāvako micchāājīvaṃ pahāya sammāājīvena jīvikaṃ kappeti – ayaṃ vuccati ‘‘sammāājīvo’’.
तत्थ कतमो सम्मावायामो? इध भिक्खु अनुप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं अनुप्पादाय छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। उप्पन्नानं पापकानं अकुसलानं धम्मानं पहानाय छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। अनुप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं उप्पादाय छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। उप्पन्नानं कुसलानं धम्मानं ठितिया असम्मोसाय भिय्योभावाय वेपुल्लाय भावनाय पारिपूरिया छन्दं जनेति, वायमति, वीरियं आरभति, चित्तं पग्गण्हाति, पदहति। अयं वुच्चति ‘‘सम्मावायामो’’।
Tattha katamo sammāvāyāmo? Idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti, vāyamati, vīriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti, padahati. Uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti, vāyamati, vīriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti, padahati. Anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti, vāyamati, vīriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti, padahati. Uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti, vāyamati, vīriyaṃ ārabhati, cittaṃ paggaṇhāti, padahati. Ayaṃ vuccati ‘‘sammāvāyāmo’’.
तत्थ कतमा सम्मासति? इध भिक्खु काये कायानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं। वेदनासु…पे॰… चित्ते…पे॰… धम्मेसु धम्मानुपस्सी विहरति आतापी सम्पजानो सतिमा, विनेय्य लोके अभिज्झादोमनस्सं। अयं वुच्चति ‘‘सम्मासति’’।
Tattha katamā sammāsati? Idha bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ayaṃ vuccati ‘‘sammāsati’’.
तत्थ कतमो सम्मासमाधि? इध भिक्खु विविच्चेव कामेहि, विविच्च अकुसलेहि धम्मेहि, सवितक्कं सविचारं विवेकजं पीतिसुखं पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति। वितक्कविचारानं वूपसमा, अज्झत्तं सम्पसादनं, चेतसो एकोदिभावं अवितक्कं अविचारं समाधिजं पीतिसुखं दुतियं झानं उपसम्पज्ज विहरति। पीतिया च विरागा, उपेक्खको च विहरति, सतो च सम्पजानो, सुखञ्च कायेन पटिसंवेदेति, यं तं अरिया आचिक्खन्ति – ‘‘उपेक्खको सतिमा सुखविहारी’’ति, ततियं झानं उपसम्पज्ज विहरति। सुखस्स च पहाना, दुक्खस्स च पहाना, पुब्बेव सोमनस्सदोमनस्सानं अत्थङ्गमा, अदुक्खमसुखं उपेक्खासतिपारिसुद्धिं चतुत्थं झानं उपसम्पज्ज विहरति। अयं वुच्चति ‘‘सम्मासमाधि’’।
Tattha katamo sammāsamādhi? Idha bhikkhu vivicceva kāmehi, vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā, ajjhattaṃ sampasādanaṃ, cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā, upekkhako ca viharati, sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahānā, dukkhassa ca pahānā, pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā, adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati ‘‘sammāsamādhi’’.
इदं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा अरियसच्चं’’।
Idaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ’’.
सुत्तन्तभाजनीयं।
Suttantabhājanīyaṃ.
२. अभिधम्मभाजनीयं
2. Abhidhammabhājanīyaṃ
२०६. चत्तारि सच्चानि – दुक्खं, दुक्खसमुदयो, दुक्खनिरोधो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा।
206. Cattāri saccāni – dukkhaṃ, dukkhasamudayo, dukkhanirodho, dukkhanirodhagāminī paṭipadā.
तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā, sāsavā ca kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā, vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye aṭṭhaṅgiko maggo hoti sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
तत्थ कतमा सम्मादिट्ठि? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मादिट्ठि’’।
Tattha katamā sammādiṭṭhi? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammādiṭṭhi’’.
तत्थ कतमो सम्मासङ्कप्पो? यो तक्को वितक्को…पे॰… सम्मासङ्कप्पो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मासङ्कप्पो’’।
Tattha katamo sammāsaṅkappo? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāsaṅkappo’’.
तत्थ कतमा सम्मावाचा? या चतूहि वचीदुच्चरितेहि आरति विरति पटिविरति वेरमणी 9 अकिरिया अकरणं अनज्झापत्ति वेलाअनतिक्कमो सेतुघातो सम्मावाचा मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मावाचा’’।
Tattha katamā sammāvācā? Yā catūhi vacīduccaritehi ārati virati paṭivirati veramaṇī 10 akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo setughāto sammāvācā maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāvācā’’.
तत्थ कतमो सम्माकम्मन्तो? या तीहि कायदुच्चरितेहि आरति विरति पटिविरति वेरमणी अकिरिया अकरणं अनज्झापत्ति वेलाअनतिक्कमो सेतुघातो सम्माकम्मन्तो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्माकम्मन्तो’’।
Tattha katamo sammākammanto? Yā tīhi kāyaduccaritehi ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo setughāto sammākammanto maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammākammanto’’.
तत्थ कतमो सम्माआजीवो? या मिच्छा आजीवा आरति विरति पटिविरति वेरमणी अकिरिया अकरणं अनज्झापत्ति वेलाअनतिक्कमो सेतुघातो सम्माआजीवो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्माआजीवो’’।
Tattha katamo sammāājīvo? Yā micchā ājīvā ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo setughāto sammāājīvo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāājīvo’’.
तत्थ कतमो सम्मावायामो? यो चेतसिको वीरियारम्भो 11 …पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मावायामो’’।
Tattha katamo sammāvāyāmo? Yo cetasiko vīriyārambho 12 …pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāvāyāmo’’.
तत्थ कतमा सम्मासति? या सति अनुस्सति…पे॰… सम्मासति सतिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मासति’’।
Tattha katamā sammāsati? Yā sati anussati…pe… sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāsati’’.
तत्थ कतमो सम्मासमाधि? या चित्तस्स ठिति सण्ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मासमाधि’’। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।
Tattha katamo sammāsamādhi? Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti…pe… sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāsamādhi’’. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’. Avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā.
२०७. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च अवसेसा च किलेसा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
207. Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā ca avasesā ca kilesā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā, sāsavā ca kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्च किलेसानं पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya ca, avasesānañca kilesānaṃ pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्चति – ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā, vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye aṭṭhaṅgiko maggo hoti – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati – ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’. Avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā.
२०८. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
208. Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā ca avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā, sāsavā ca kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्च किलेसानं, अवसेसानञ्च अकुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya ca, avasesānañca kilesānaṃ, avasesānañca akusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye aṭṭhaṅgiko maggo hoti – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’. Avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā.
२०९. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
209. Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā ca avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Avasesā ca sāsavā kusalā dhammā, sāsavā ca kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्च किलेसानं, अवसेसानञ्च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्च कुसलमूलानं सासवानं पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya ca, avasesānañca kilesānaṃ, avasesānañca akusalānaṃ dhammānaṃ, tiṇṇañca kusalamūlānaṃ sāsavānaṃ pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye aṭṭhaṅgiko maggo hoti – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’. Avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā.
२१०. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च, अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
210. Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā ca, avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? सासवा कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Sāsavā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्च किलेसानं, अवसेसानञ्च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्च कुसलमूलानं सासवानं, अवसेसानञ्च सासवानं कुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya ca, avasesānañca kilesānaṃ, avasesānañca akusalānaṃ dhammānaṃ, tiṇṇañca kusalamūlānaṃ sāsavānaṃ, avasesānañca sāsavānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये अट्ठङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि…पे॰… सम्मासमाधि। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā, vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye aṭṭhaṅgiko maggo hoti – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’. Avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā.
२११. चत्तारि सच्चानि – दुक्खं, दुक्खसमुदयो, दुक्खनिरोधो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा।
211. Cattāri saccāni – dukkhaṃ, dukkhasamudayo, dukkhanirodho, dukkhanirodhagāminī paṭipadā.
तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā, sāsavā ca kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये पञ्चङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā, vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
तत्थ कतमा सम्मादिट्ठि? या पञ्ञा पजानना…पे॰… अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मादिट्ठि’’।
Tattha katamā sammādiṭṭhi? Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammādiṭṭhi’’.
तत्थ कतमो सम्मासङ्कप्पो? यो तक्को वितक्को…पे॰… सम्मासङ्कप्पो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मासङ्कप्पो’’।
Tattha katamo sammāsaṅkappo? Yo takko vitakko…pe… sammāsaṅkappo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāsaṅkappo’’.
तत्थ कतमो सम्मावायामो? यो चेतसिको वीरियारम्भो…पे॰… सम्मावायामो वीरियसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मावायामो’’।
Tattha katamo sammāvāyāmo? Yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo vīriyasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāvāyāmo’’.
तत्थ कतमा सम्मासति? या सति अनुस्सति…पे॰… सम्मासति सतिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मासति’’।
Tattha katamā sammāsati? Yā sati anussati…pe… sammāsati satisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāsati’’.
तत्थ कतमो सम्मासमाधि? या चित्तस्स ठिति…पे॰… सम्मासमाधि समाधिसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्नं – अयं वुच्चति ‘‘सम्मासमाधि’’। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।
Tattha katamo sammāsamādhi? Yā cittassa ṭhiti…pe… sammāsamādhi samādhisambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘sammāsamādhi’’. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’. Avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā.
२१२. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च, अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि , अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
212. Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā ca, avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni , avasesā ca sāsavā kusalā dhammā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? सासवा कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Sāsavā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्च किलेसानं, अवसेसानञ्च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्च कुसलमूलानं सासवानं, अवसेसानञ्च सासवानं कुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya ca, avasesānañca kilesānaṃ, avasesānañca akusalānaṃ dhammānaṃ, tiṇṇañca kusalamūlānaṃ sāsavānaṃ, avasesānañca sāsavānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया, विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये पञ्चङ्गिको मग्गो होति – सम्मादिट्ठि, सम्मासङ्कप्पो, सम्मावायामो, सम्मासति, सम्मासमाधि। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’। अवसेसा धम्मा दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय सम्पयुत्ता।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā, vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye pañcaṅgiko maggo hoti – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’. Avasesā dhammā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya sampayuttā.
२१३. चत्तारि सच्चानि – दुक्खं, दुक्खसमुदयो, दुक्खनिरोधो, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा।
213. Cattāri saccāni – dukkhaṃ, dukkhasamudayo, dukkhanirodho, dukkhanirodhagāminī paṭipadā.
तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा, सासवा च कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā, sāsavā ca kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’.
२१४. तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? तण्हा च, अवसेसा च किलेसा, अवसेसा च अकुसला धम्मा, तीणि च कुसलमूलानि सासवानि, अवसेसा च सासवा कुसला धम्मा – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खसमुदयो’’।
214. Tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā ca, avasesā ca kilesā, avasesā ca akusalā dhammā, tīṇi ca kusalamūlāni sāsavāni, avasesā ca sāsavā kusalā dhammā – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhasamudayo’’.
तत्थ कतमं दुक्खं? सासवा कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका, ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, सब्बञ्च रूपं – इदं वुच्चति ‘‘दुक्खं’’।
Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Sāsavā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā, ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, sabbañca rūpaṃ – idaṃ vuccati ‘‘dukkhaṃ’’.
तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? तण्हाय च, अवसेसानञ्च किलेसानं, अवसेसानञ्च अकुसलानं धम्मानं, तिण्णञ्च कुसलमूलानं सासवानं, अवसेसानञ्च सासवानं कुसलानं धम्मानं पहानं – अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधो’’।
Tattha katamo dukkhanirodho? Taṇhāya ca, avasesānañca kilesānaṃ, avasesānañca akusalānaṃ dhammānaṃ, tiṇṇañca kusalamūlānaṃ sāsavānaṃ, avasesānañca sāsavānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ – ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodho’’.
तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? इध भिक्खु यस्मिं समये लोकुत्तरं झानं भावेति निय्यानिकं अपचयगामिं दिट्ठिगतानं पहानाय पठमाय भूमिया पत्तिया विविच्चेव कामेहि…पे॰… पठमं झानं उपसम्पज्ज विहरति दुक्खपटिपदं दन्धाभिञ्ञं, तस्मिं समये फस्सो होति…पे॰… अविक्खेपो होति। अयं वुच्चति ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’।
Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti. Ayaṃ vuccati ‘‘dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’.
अभिधम्मभाजनीयं।
Abhidhammabhājanīyaṃ.
३. पञ्हापुच्छकं
3. Pañhāpucchakaṃ
२१५. चत्तारि अरियसच्चानि – दुक्खं अरियसच्चं, दुक्खसमुदयं अरियसच्चं, दुक्खनिरोधं अरियसच्चं, दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा अरियसच्चं।
215. Cattāri ariyasaccāni – dukkhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ.
२१६. चतुन्नं अरियसच्चानं कति कुसला, कति अकुसला, कति अब्याकता…पे॰… कति सरणा, कति अरणा?
216. Catunnaṃ ariyasaccānaṃ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā…pe… kati saraṇā, kati araṇā?
१. तिकं
1. Tikaṃ
२१७. समुदयसच्चं अकुसलं। मग्गसच्चं कुसलं। निरोधसच्चं अब्याकतं। दुक्खसच्चं सिया कुसलं, सिया अकुसलं, सिया अब्याकतं। द्वे सच्चा सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्ता। निरोधसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘सुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया सुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘सुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘दुक्खाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘अदुक्खमसुखाय वेदनाय सम्पयुत्त’’न्तिपि। द्वे सच्चा विपाकधम्मधम्मा। निरोधसच्चं नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मं। दुक्खसच्चं सिया विपाकं, सिया विपाकधम्मधम्मं, सिया नेवविपाकनविपाकधम्मधम्मं। समुदयसच्चं अनुपादिन्नुपादानियं। द्वे सच्चा अनुपादिन्नअनुपादानिया। दुक्खसच्चं सिया उपादिन्नुपादानियं, सिया अनुपादिन्नुपादानियं।
217. Samudayasaccaṃ akusalaṃ. Maggasaccaṃ kusalaṃ. Nirodhasaccaṃ abyākataṃ. Dukkhasaccaṃ siyā kusalaṃ, siyā akusalaṃ, siyā abyākataṃ. Dve saccā siyā sukhāya vedanāya sampayuttā, siyā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttā. Nirodhasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘sukhāya vedanāya sampayutta’’ntipi, ‘‘dukkhāya vedanāya sampayutta’’ntipi, ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya sampayutta’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā sukhāya vedanāya sampayuttaṃ, siyā dukkhāya vedanāya sampayuttaṃ, siyā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘sukhāya vedanāya sampayutta’’ntipi, ‘‘dukkhāya vedanāya sampayutta’’ntipi, ‘‘adukkhamasukhāya vedanāya sampayutta’’ntipi. Dve saccā vipākadhammadhammā. Nirodhasaccaṃ nevavipākanavipākadhammadhammaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā vipākaṃ, siyā vipākadhammadhammaṃ, siyā nevavipākanavipākadhammadhammaṃ. Samudayasaccaṃ anupādinnupādāniyaṃ. Dve saccā anupādinnaanupādāniyā. Dukkhasaccaṃ siyā upādinnupādāniyaṃ, siyā anupādinnupādāniyaṃ.
समुदयसच्चं संकिलिट्ठसंकिलेसिकं। द्वे सच्चा असंकिलिट्ठअसंकिलेसिका। दुक्खसच्चं सिया संकिलिट्ठसंकिलेसिकं, सिया असंकिलिट्ठसंकिलेसिकं। समुदयसच्चं सवितक्कसविचारं। निरोधसच्चं अवितक्कअविचारं। मग्गसच्चं सिया सवितक्कसविचारं, सिया अवितक्कविचारमत्तं, सिया अवितक्कअविचारं। दुक्खसच्चं सिया सवितक्कसविचारं, सिया अवितक्कविचारमत्तं, सिया अवितक्कअविचारं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘सवितक्कसविचार’’न्तिपि, ‘‘अवितक्कविचारमत्त’’न्तिपि, ‘‘अवितक्कअविचार’’न्तिपि। द्वे सच्चा सिया पीतिसहगता, सिया सुखसहगता, सिया उपेक्खासहगता। निरोधसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘पीतिसहगत’’न्तिपि, ‘‘सुखसहगत’’न्तिपि, ‘‘उपेक्खासहगत’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया पीतिसहगतं, सिया सुखसहगतं, सिया उपेक्खासहगतं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘पीतिसहगत’’न्तिपि, ‘‘सुखसहगत’’न्तिपि, ‘‘उपेक्खासहगत’’न्तिपि।
Samudayasaccaṃ saṃkiliṭṭhasaṃkilesikaṃ. Dve saccā asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesikā. Dukkhasaccaṃ siyā saṃkiliṭṭhasaṃkilesikaṃ, siyā asaṃkiliṭṭhasaṃkilesikaṃ. Samudayasaccaṃ savitakkasavicāraṃ. Nirodhasaccaṃ avitakkaavicāraṃ. Maggasaccaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāraṃ. Dukkhasaccaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkaavicāraṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘savitakkasavicāra’’ntipi, ‘‘avitakkavicāramatta’’ntipi, ‘‘avitakkaavicāra’’ntipi. Dve saccā siyā pītisahagatā, siyā sukhasahagatā, siyā upekkhāsahagatā. Nirodhasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘pītisahagata’’ntipi, ‘‘sukhasahagata’’ntipi, ‘‘upekkhāsahagata’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā pītisahagataṃ, siyā sukhasahagataṃ, siyā upekkhāsahagataṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘pītisahagata’’ntipi, ‘‘sukhasahagata’’ntipi, ‘‘upekkhāsahagata’’ntipi.
द्वे सच्चा नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बा। समुदयसच्चं सिया दस्सनेन पहातब्बं, सिया भावनाय पहातब्बं। दुक्खसच्चं सिया दस्सनेन पहातब्बं, सिया भावनाय पहातब्बं, सिया नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बं। द्वे सच्चा नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बहेतुका। समुदयसच्चं सिया दस्सनेन पहातब्बहेतुकं, सिया भावनाय पहातब्बहेतुकं । दुक्खसच्चं सिया दस्सनेन पहातब्बहेतुकं, सिया भावनाय पहातब्बहेतुकं, सिया नेव दस्सनेन न भावनाय पहातब्बहेतुकं। समुदयसच्चं आचयगामि। मग्गसच्चं अपचयगामि। निरोधसच्चं नेवाचयगामिनापचयगामि। दुक्खसच्चं सिया आचयगामि, सिया नेवाचयगामिनापचयगामि। मग्गसच्चं सेक्खं। तीणि सच्चानि नेवसेक्खनासेक्खा। समुदयसच्चं परित्तं । द्वे सच्चा अप्पमाणा। दुक्खसच्चं सिया परित्तं, सिया महग्गतं। निरोधसच्चं अनारम्मणं। मग्गसच्चं अप्पमाणारम्मणं। समुदयसच्चं सिया परित्तारम्मणं, सिया महग्गतारम्मणं न अप्पमाणारम्मणं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘परित्तारम्मण’’न्तिपि, ‘‘महग्गतारम्मण’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया परित्तारम्मणं, सिया महग्गतारम्मणं, सिया अप्पमाणारम्मणं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘परित्तारम्मण’’न्तिपि, ‘‘महग्गतारम्मण’’न्तिपि, ‘‘अप्पमाणारम्मण’’न्तिपि।
Dve saccā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā. Samudayasaccaṃ siyā dassanena pahātabbaṃ, siyā bhāvanāya pahātabbaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā dassanena pahātabbaṃ, siyā bhāvanāya pahātabbaṃ, siyā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbaṃ. Dve saccā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā. Samudayasaccaṃ siyā dassanena pahātabbahetukaṃ, siyā bhāvanāya pahātabbahetukaṃ . Dukkhasaccaṃ siyā dassanena pahātabbahetukaṃ, siyā bhāvanāya pahātabbahetukaṃ, siyā neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukaṃ. Samudayasaccaṃ ācayagāmi. Maggasaccaṃ apacayagāmi. Nirodhasaccaṃ nevācayagāmināpacayagāmi. Dukkhasaccaṃ siyā ācayagāmi, siyā nevācayagāmināpacayagāmi. Maggasaccaṃ sekkhaṃ. Tīṇi saccāni nevasekkhanāsekkhā. Samudayasaccaṃ parittaṃ . Dve saccā appamāṇā. Dukkhasaccaṃ siyā parittaṃ, siyā mahaggataṃ. Nirodhasaccaṃ anārammaṇaṃ. Maggasaccaṃ appamāṇārammaṇaṃ. Samudayasaccaṃ siyā parittārammaṇaṃ, siyā mahaggatārammaṇaṃ na appamāṇārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘parittārammaṇa’’ntipi, ‘‘mahaggatārammaṇa’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā parittārammaṇaṃ, siyā mahaggatārammaṇaṃ, siyā appamāṇārammaṇaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘parittārammaṇa’’ntipi, ‘‘mahaggatārammaṇa’’ntipi, ‘‘appamāṇārammaṇa’’ntipi.
समुदयसच्चं हीनं। द्वे सच्चा पणीता। दुक्खसच्चं सिया हीनं, सिया मज्झिमं। निरोधसच्चं अनियतं। मग्गसच्चं सम्मत्तनियतं। द्वे सच्चा सिया मिच्छत्तनियता, सिया अनियता। निरोधसच्चं अनारम्मणं। समुदयसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘मग्गारम्मण’’न्तिपि, ‘‘मग्गहेतुक’’न्तिपि, ‘‘मग्गाधिपती’’तिपि। मग्गसच्चं न मग्गारम्मणं मग्गहेतुकं, सिया मग्गाधिपति, सिया न वत्तब्बं – ‘‘मग्गाधिपती’’ति। दुक्खसच्चं सिया मग्गारम्मणं न मग्गहेतुकं, सिया मग्गाधिपति, सिया न वत्तब्बं – ‘‘मग्गारम्मण’’न्तिपि, ‘‘मग्गाधिपती’’तिपि। द्वे सच्चा सिया उप्पन्ना, सिया अनुप्पन्ना, न वत्तब्बा – ‘‘उप्पादिनो’’ति। निरोधसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘उप्पन्न’’न्तिपि, ‘‘अनुप्पन्न’’न्तिपि, ‘‘उप्पादी’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया उप्पन्नं, सिया अनुप्पन्नं, सिया उप्पादि। तीणि सच्चानि सिया अतीता, सिया अनागता, सिया पच्चुप्पन्ना। निरोधसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘अतीत’’न्तिपि, ‘‘अनागत’’न्तिपि, ‘‘पच्चुप्पन्न’’न्तिपि। निरोधसच्चं अनारम्मणं। मग्गसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘अतीतारम्मण’’न्तिपि, ‘‘अनागतारम्मण’’न्तिपि, ‘‘पच्चुप्पन्नारम्मण’’न्तिपि। द्वे सच्चा सिया अतीतारम्मणा, सिया अनागतारम्मणा, सिया पच्चुप्पन्नारम्मणा, सिया न वत्तब्बा – ‘‘अतीतारम्मणा’’तिपि, ‘‘अनागतारम्मणा’’तिपि, ‘‘पच्चुप्पन्नारम्मणा’’तिपि। निरोधसच्चं बहिद्धा। तीणि सच्चानि सिया अज्झत्ता, सिया बहिद्धा, सिया अज्झत्तबहिद्धा। निरोधसच्चं अनारम्मणं। मग्गसच्चं बहिद्धारम्मणं। समुदयसच्चं सिया अज्झत्तारम्मणं, सिया बहिद्धारम्मणं, सिया अज्झत्तबहिद्धारम्मणं। दुक्खसच्चं सिया अज्झत्तारम्मणं, सिया बहिद्धारम्मणं, सिया अज्झत्तबहिद्धारम्मणं , सिया न वत्तब्बं – ‘‘अज्झत्तारम्मण’’न्तिपि, ‘‘बहिद्धारम्मण’’न्तिपि, ‘‘अज्झत्तबहिद्धारम्मण’’न्तिपि। तीणि सच्चानि अनिदस्सनअप्पटिघा। दुक्खसच्चं सिया सनिदस्सनसप्पटिघं, सिया अनिदस्सनसप्पटिघं, सिया अनिदस्सनअप्पटिघं।
Samudayasaccaṃ hīnaṃ. Dve saccā paṇītā. Dukkhasaccaṃ siyā hīnaṃ, siyā majjhimaṃ. Nirodhasaccaṃ aniyataṃ. Maggasaccaṃ sammattaniyataṃ. Dve saccā siyā micchattaniyatā, siyā aniyatā. Nirodhasaccaṃ anārammaṇaṃ. Samudayasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘maggārammaṇa’’ntipi, ‘‘maggahetuka’’ntipi, ‘‘maggādhipatī’’tipi. Maggasaccaṃ na maggārammaṇaṃ maggahetukaṃ, siyā maggādhipati, siyā na vattabbaṃ – ‘‘maggādhipatī’’ti. Dukkhasaccaṃ siyā maggārammaṇaṃ na maggahetukaṃ, siyā maggādhipati, siyā na vattabbaṃ – ‘‘maggārammaṇa’’ntipi, ‘‘maggādhipatī’’tipi. Dve saccā siyā uppannā, siyā anuppannā, na vattabbā – ‘‘uppādino’’ti. Nirodhasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘uppanna’’ntipi, ‘‘anuppanna’’ntipi, ‘‘uppādī’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā uppannaṃ, siyā anuppannaṃ, siyā uppādi. Tīṇi saccāni siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā. Nirodhasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘atīta’’ntipi, ‘‘anāgata’’ntipi, ‘‘paccuppanna’’ntipi. Nirodhasaccaṃ anārammaṇaṃ. Maggasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘atītārammaṇa’’ntipi, ‘‘anāgatārammaṇa’’ntipi, ‘‘paccuppannārammaṇa’’ntipi. Dve saccā siyā atītārammaṇā, siyā anāgatārammaṇā, siyā paccuppannārammaṇā, siyā na vattabbā – ‘‘atītārammaṇā’’tipi, ‘‘anāgatārammaṇā’’tipi, ‘‘paccuppannārammaṇā’’tipi. Nirodhasaccaṃ bahiddhā. Tīṇi saccāni siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā. Nirodhasaccaṃ anārammaṇaṃ. Maggasaccaṃ bahiddhārammaṇaṃ. Samudayasaccaṃ siyā ajjhattārammaṇaṃ, siyā bahiddhārammaṇaṃ, siyā ajjhattabahiddhārammaṇaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā ajjhattārammaṇaṃ, siyā bahiddhārammaṇaṃ, siyā ajjhattabahiddhārammaṇaṃ , siyā na vattabbaṃ – ‘‘ajjhattārammaṇa’’ntipi, ‘‘bahiddhārammaṇa’’ntipi, ‘‘ajjhattabahiddhārammaṇa’’ntipi. Tīṇi saccāni anidassanaappaṭighā. Dukkhasaccaṃ siyā sanidassanasappaṭighaṃ, siyā anidassanasappaṭighaṃ, siyā anidassanaappaṭighaṃ.
२. दुकं
2. Dukaṃ
२१८. समुदयसच्चं हेतु। निरोधसच्चं न हेतु। द्वे सच्चा सिया हेतू, सिया न हेतू। द्वे सच्चा सहेतुका। निरोधसच्चं अहेतुकं। दुक्खसच्चं सिया सहेतुकं, सिया अहेतुकं। द्वे सच्चा हेतुसम्पयुत्ता। निरोधसच्चं हेतुविप्पयुत्तं। दुक्खसच्चं सिया हेतुसम्पयुत्तं, सिया हेतुविप्पयुत्तं। समुदयसच्चं हेतु चेव सहेतुकञ्च। निरोधसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव सहेतुकञ्चा’’तिपि, ‘‘सहेतुकञ्चेव न च हेतू’’तिपि। मग्गसच्चं सिया हेतु चेव सहेतुकञ्च, सिया सहेतुकञ्चेव न च हेतु। दुक्खसच्चं सिया हेतु चेव सहेतुकञ्च, सिया सहेतुकञ्चेव न च हेतु, सिया न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव सहेतुकञ्चा’’तिपि, ‘‘सहेतुकञ्चेव न च हेतू’’तिपि। समुदयसच्चं हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्च। निरोधसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि, ‘‘हेतुसम्पयुत्तञ्चेव न च हेतू’’तिपि। मग्गसच्चं सिया हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्च, सिया हेतुसम्पयुत्तञ्चेव न च हेतु। दुक्खसच्चं सिया हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्च, सिया हेतुसम्पयुत्तञ्चेव न च हेतु, सिया न वत्तब्बं – ‘‘हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि, ‘‘हेतुसम्पयुत्तञ्चेव न च हेतू’’तिपि। निरोधसच्चं न हेतुअहेतुकं। समुदयसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘न हेतुसहेतुक’’न्तिपि, ‘‘न हेतुअहेतुक’’न्तिपि। मग्गसच्चं सिया न हेतुसहेतुकं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘न हेतुसहेतुक’’न्तिपि, ‘‘न हेतुअहेतुक’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया न हेतुसहेतुकं, सिया न हेतुअहेतुकं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘न हेतुसहेतुक’’न्तिपि, ‘‘न हेतुअहेतुक’’न्तिपि।
218. Samudayasaccaṃ hetu. Nirodhasaccaṃ na hetu. Dve saccā siyā hetū, siyā na hetū. Dve saccā sahetukā. Nirodhasaccaṃ ahetukaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā sahetukaṃ, siyā ahetukaṃ. Dve saccā hetusampayuttā. Nirodhasaccaṃ hetuvippayuttaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā hetusampayuttaṃ, siyā hetuvippayuttaṃ. Samudayasaccaṃ hetu ceva sahetukañca. Nirodhasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘hetu ceva sahetukañcā’’tipi, ‘‘sahetukañceva na ca hetū’’tipi. Maggasaccaṃ siyā hetu ceva sahetukañca, siyā sahetukañceva na ca hetu. Dukkhasaccaṃ siyā hetu ceva sahetukañca, siyā sahetukañceva na ca hetu, siyā na vattabbaṃ – ‘‘hetu ceva sahetukañcā’’tipi, ‘‘sahetukañceva na ca hetū’’tipi. Samudayasaccaṃ hetu ceva hetusampayuttañca. Nirodhasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘hetu ceva hetusampayuttañcā’’tipi, ‘‘hetusampayuttañceva na ca hetū’’tipi. Maggasaccaṃ siyā hetu ceva hetusampayuttañca, siyā hetusampayuttañceva na ca hetu. Dukkhasaccaṃ siyā hetu ceva hetusampayuttañca, siyā hetusampayuttañceva na ca hetu, siyā na vattabbaṃ – ‘‘hetu ceva hetusampayuttañcā’’tipi, ‘‘hetusampayuttañceva na ca hetū’’tipi. Nirodhasaccaṃ na hetuahetukaṃ. Samudayasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘na hetusahetuka’’ntipi, ‘‘na hetuahetuka’’ntipi. Maggasaccaṃ siyā na hetusahetukaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘na hetusahetuka’’ntipi, ‘‘na hetuahetuka’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā na hetusahetukaṃ, siyā na hetuahetukaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘na hetusahetuka’’ntipi, ‘‘na hetuahetuka’’ntipi.
तीणि सच्चानि सप्पच्चया। निरोधसच्चं अप्पच्चयं। तीणि सच्चानि सङ्खता। निरोधसच्चं असङ्खतं। तीणि सच्चानि अनिदस्सना। दुक्खसच्चं सिया सनिदस्सनं, सिया अनिदस्सनं। तीणि सच्चानि अप्पटिघा। दुक्खसच्चं सिया सप्पटिघं, सिया अप्पटिघं। तीणि सच्चानि अरूपानि। दुक्खसच्चं सिया रूपं, सिया अरूपं। द्वे सच्चा लोकिया। द्वे सच्चा लोकुत्तरा; केनचि विञ्ञेय्या, केनचि न विञ्ञेय्या।
Tīṇi saccāni sappaccayā. Nirodhasaccaṃ appaccayaṃ. Tīṇi saccāni saṅkhatā. Nirodhasaccaṃ asaṅkhataṃ. Tīṇi saccāni anidassanā. Dukkhasaccaṃ siyā sanidassanaṃ, siyā anidassanaṃ. Tīṇi saccāni appaṭighā. Dukkhasaccaṃ siyā sappaṭighaṃ, siyā appaṭighaṃ. Tīṇi saccāni arūpāni. Dukkhasaccaṃ siyā rūpaṃ, siyā arūpaṃ. Dve saccā lokiyā. Dve saccā lokuttarā; kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.
समुदयसच्चं आसवो। द्वे सच्चा नो आसवा। दुक्खसच्चं सिया आसवो, सिया नो आसवो। द्वे सच्चा सासवा। द्वे सच्चा अनासवा । समुदयसच्चं आसवसम्पयुत्तं। द्वे सच्चा आसवविप्पयुत्ता। दुक्खसच्चं सिया आसवसम्पयुत्तं, सिया आसवविप्पयुत्तं। समुदयसच्चं आसवो चेव सासवञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘आसवा चेव सासवा चा’’तिपि, ‘‘सासवा चेव नो च आसवा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया आसवो चेव सासवञ्च, सिया सासवञ्चेव नो च आसवो। समुदयसच्चं आसवो चेव आसवसम्पयुत्तञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘आसवा चेव आसवसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘आसवसम्पयुत्ता चेव नो च आसवा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया आसवो चेव आसवसम्पयुत्तञ्च , सिया आसवसम्पयुत्तञ्चेव नो च आसवो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘आसवो चेव आसवसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि, ‘‘आसवसम्पयुत्तञ्चेव नो च आसवो’’तिपि। द्वे सच्चा आसवविप्पयुत्तअनासवा। समुदयसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘आसवविप्पयुत्तसासव’’न्तिपि, ‘‘आसवविप्पयुत्तअनासव’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया आसवविप्पयुत्तसासवं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘आसवविप्पयुत्तसासव’’न्तिपि, ‘‘आसवविप्पयुत्तअनासव’’न्तिपि।
Samudayasaccaṃ āsavo. Dve saccā no āsavā. Dukkhasaccaṃ siyā āsavo, siyā no āsavo. Dve saccā sāsavā. Dve saccā anāsavā . Samudayasaccaṃ āsavasampayuttaṃ. Dve saccā āsavavippayuttā. Dukkhasaccaṃ siyā āsavasampayuttaṃ, siyā āsavavippayuttaṃ. Samudayasaccaṃ āsavo ceva sāsavañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘āsavā ceva sāsavā cā’’tipi, ‘‘sāsavā ceva no ca āsavā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā āsavo ceva sāsavañca, siyā sāsavañceva no ca āsavo. Samudayasaccaṃ āsavo ceva āsavasampayuttañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘āsavā ceva āsavasampayuttā cā’’tipi, ‘‘āsavasampayuttā ceva no ca āsavā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā āsavo ceva āsavasampayuttañca , siyā āsavasampayuttañceva no ca āsavo, siyā na vattabbaṃ – ‘‘āsavo ceva āsavasampayuttañcā’’tipi, ‘‘āsavasampayuttañceva no ca āsavo’’tipi. Dve saccā āsavavippayuttaanāsavā. Samudayasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘āsavavippayuttasāsava’’ntipi, ‘‘āsavavippayuttaanāsava’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā āsavavippayuttasāsavaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘āsavavippayuttasāsava’’ntipi, ‘‘āsavavippayuttaanāsava’’ntipi.
समुदयसच्चं संयोजनं। द्वे सच्चा नो संयोजना। दुक्खसच्चं सिया संयोजनं, सिया नो संयोजनं। द्वे सच्चा संयोजनिया। द्वे सच्चा असंयोजनिया। समुदयसच्चं संयोजनसम्पयुत्तं। द्वे सच्चा संयोजनविप्पयुत्ता। दुक्खसच्चं सिया संयोजनसम्पयुत्तं, सिया संयोजनविप्पयुत्तं। समुदयसच्चं संयोजनञ्चेव संयोजनियञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘संयोजना चेव संयोजनिया चा’’तिपि, ‘‘संयोजनिया चेव नो च संयोजना’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया संयोजनञ्चेव संयोजनियञ्च, सिया संयोजनियञ्चेव नो च संयोजनं। समुदयसच्चं संयोजनञ्चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘संयोजना चेव संयोजनसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘संयोजनसम्पयुत्ता चेव नो च संयोजना’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया संयोजनञ्चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्च, सिया संयोजनसम्पयुत्तञ्चेव नो च संयोजनं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘संयोजनञ्चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि, ‘‘संयोजनसम्पयुत्तञ्चेव नो च संयोजन’’न्तिपि । द्वे सच्चा संयोजनविप्पयुत्तअसंयोजनिया। समुदयसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘संयोजनविप्पयुत्तसंयोजनिय’’न्तिपि, ‘‘संयोजनविप्पयुत्तअसंयोजनिय’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया संयोजनविप्पयुत्तसंयोजनियं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘संयोजनविप्पयुत्तसंयोजनिय’’न्तिपि, ‘‘संयोजनविप्पयुत्तअसंयोजनिय’’न्तिपि।
Samudayasaccaṃ saṃyojanaṃ. Dve saccā no saṃyojanā. Dukkhasaccaṃ siyā saṃyojanaṃ, siyā no saṃyojanaṃ. Dve saccā saṃyojaniyā. Dve saccā asaṃyojaniyā. Samudayasaccaṃ saṃyojanasampayuttaṃ. Dve saccā saṃyojanavippayuttā. Dukkhasaccaṃ siyā saṃyojanasampayuttaṃ, siyā saṃyojanavippayuttaṃ. Samudayasaccaṃ saṃyojanañceva saṃyojaniyañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘saṃyojanā ceva saṃyojaniyā cā’’tipi, ‘‘saṃyojaniyā ceva no ca saṃyojanā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā saṃyojanañceva saṃyojaniyañca, siyā saṃyojaniyañceva no ca saṃyojanaṃ. Samudayasaccaṃ saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘saṃyojanā ceva saṃyojanasampayuttā cā’’tipi, ‘‘saṃyojanasampayuttā ceva no ca saṃyojanā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, siyā saṃyojanasampayuttañceva no ca saṃyojanaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañcā’’tipi, ‘‘saṃyojanasampayuttañceva no ca saṃyojana’’ntipi . Dve saccā saṃyojanavippayuttaasaṃyojaniyā. Samudayasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘saṃyojanavippayuttasaṃyojaniya’’ntipi, ‘‘saṃyojanavippayuttaasaṃyojaniya’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā saṃyojanavippayuttasaṃyojaniyaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘saṃyojanavippayuttasaṃyojaniya’’ntipi, ‘‘saṃyojanavippayuttaasaṃyojaniya’’ntipi.
समुदयसच्चं गन्थो। द्वे सच्चा नो गन्था। दुक्खसच्चं सिया गन्थो, सिया नो गन्थो। द्वे सच्चा गन्थनिया। द्वे सच्चा अगन्थनिया। द्वे सच्चा गन्थविप्पयुत्ता। द्वे सच्चा सिया गन्थसम्पयुत्ता, सिया गन्थविप्पयुत्ता। समुदयसच्चं गन्थो चेव गन्थनियञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘गन्था चेव गन्थनिया चा’’तिपि, ‘‘गन्थनिया चेव नो च गन्था’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया गन्थो चेव गन्थनियञ्च, सिया गन्थनियञ्चेव नो च गन्थो। समुदयसच्चं गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्च , सिया न वत्तब्बं – ‘‘गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि, ‘‘गन्थसम्पयुत्तञ्चेव नो च गन्थो’’तिपि। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘गन्था चेव गन्थसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘गन्थसम्पयुत्ता चेव नो च गन्था’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्च, सिया गन्थसम्पयुत्तञ्चेव नो च गन्थो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि, ‘‘गन्थसम्पयुत्तञ्चेव नो च गन्थो’’तिपि। द्वे सच्चा गन्थविप्पयुत्तअगन्थनिया। द्वे सच्चा सिया गन्थविप्पयुत्तगन्थनिया, सिया न वत्तब्बा – ‘‘गन्थविप्पयुत्तगन्थनिया’’तिपि, ‘‘गन्थविप्पयुत्तअगन्थनिया’’तिपि।
Samudayasaccaṃ gantho. Dve saccā no ganthā. Dukkhasaccaṃ siyā gantho, siyā no gantho. Dve saccā ganthaniyā. Dve saccā aganthaniyā. Dve saccā ganthavippayuttā. Dve saccā siyā ganthasampayuttā, siyā ganthavippayuttā. Samudayasaccaṃ gantho ceva ganthaniyañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘ganthā ceva ganthaniyā cā’’tipi, ‘‘ganthaniyā ceva no ca ganthā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā gantho ceva ganthaniyañca, siyā ganthaniyañceva no ca gantho. Samudayasaccaṃ gantho ceva ganthasampayuttañca , siyā na vattabbaṃ – ‘‘gantho ceva ganthasampayuttañcā’’tipi, ‘‘ganthasampayuttañceva no ca gantho’’tipi. Dve saccā na vattabbā – ‘‘ganthā ceva ganthasampayuttā cā’’tipi, ‘‘ganthasampayuttā ceva no ca ganthā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā gantho ceva ganthasampayuttañca, siyā ganthasampayuttañceva no ca gantho, siyā na vattabbaṃ – ‘‘gantho ceva ganthasampayuttañcā’’tipi, ‘‘ganthasampayuttañceva no ca gantho’’tipi. Dve saccā ganthavippayuttaaganthaniyā. Dve saccā siyā ganthavippayuttaganthaniyā, siyā na vattabbā – ‘‘ganthavippayuttaganthaniyā’’tipi, ‘‘ganthavippayuttaaganthaniyā’’tipi.
समुदयसच्चं ओघो…पे॰… योगो…पे॰… नीवरणं। द्वे सच्चा नो नीवरणा। दुक्खसच्चं सिया नीवरणं, सिया नो नीवरणं। द्वे सच्चा नीवरणिया द्वे सच्चा अनीवरणिया। समुदयसच्चं नीवरणसम्पयुत्तं। द्वे सच्चा नीवरणविप्पयुत्ता। दुक्खसच्चं सिया नीवरणसम्पयुत्तं, सिया नीवरणविप्पयुत्तं। समुदयसच्चं नीवरणञ्चेव नीवरणियञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘नीवरणा चेव नीवरणिया चा’’तिपि, ‘‘नीवरणिया चेव नो च नीवरणा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया नीवरणञ्चेव नीवरणियञ्च, सिया नीवरणियञ्चेव नो च नीवरणं। समुदयसच्चं नीवरणञ्चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘नीवरणा चेव नीवरणसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘नीवरणसम्पयुत्ता चेव नो च नीवरणा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया नीवरणञ्चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्च, सिया नीवरणसम्पयुत्तञ्चेव नो च नीवरणं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘नीवरणञ्चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि , ‘‘नीवरणसम्पयुत्तञ्चेव नो च नीवरण’’न्तिपि। द्वे सच्चा नीवरणविप्पयुत्तअनीवरणिया। समुदयसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘नीवरणविप्पयुत्तनीवरणिय’’न्तिपि, ‘‘नीवरणविप्पयुत्तअनीवरणिय’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया नीवरणविप्पयुत्तनीवरणियं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘नीवरणविप्पयुत्तनीवरणिय’’न्तिपि, ‘‘नीवरणविप्पयुत्तअनीवरणिय’’न्तिपि।
Samudayasaccaṃ ogho…pe… yogo…pe… nīvaraṇaṃ. Dve saccā no nīvaraṇā. Dukkhasaccaṃ siyā nīvaraṇaṃ, siyā no nīvaraṇaṃ. Dve saccā nīvaraṇiyā dve saccā anīvaraṇiyā. Samudayasaccaṃ nīvaraṇasampayuttaṃ. Dve saccā nīvaraṇavippayuttā. Dukkhasaccaṃ siyā nīvaraṇasampayuttaṃ, siyā nīvaraṇavippayuttaṃ. Samudayasaccaṃ nīvaraṇañceva nīvaraṇiyañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā cā’’tipi, ‘‘nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā nīvaraṇañceva nīvaraṇiyañca, siyā nīvaraṇiyañceva no ca nīvaraṇaṃ. Samudayasaccaṃ nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā cā’’tipi, ‘‘nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, siyā nīvaraṇasampayuttañceva no ca nīvaraṇaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañcā’’tipi , ‘‘nīvaraṇasampayuttañceva no ca nīvaraṇa’’ntipi. Dve saccā nīvaraṇavippayuttaanīvaraṇiyā. Samudayasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘nīvaraṇavippayuttanīvaraṇiya’’ntipi, ‘‘nīvaraṇavippayuttaanīvaraṇiya’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā nīvaraṇavippayuttanīvaraṇiyaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘nīvaraṇavippayuttanīvaraṇiya’’ntipi, ‘‘nīvaraṇavippayuttaanīvaraṇiya’’ntipi.
तीणि सच्चानि नो परामासा। दुक्खसच्चं सिया परामासो, सिया नो परामासो। द्वे सच्चा परामट्ठा। द्वे सच्चा अपरामट्ठा। द्वे सच्चा परामासविप्पयुत्ता। समुदयसच्चं सिया परामाससम्पयुत्तं, सिया परामासविप्पयुत्तं। दुक्खसच्चं सिया परामाससम्पयुत्तं, सिया परामासविप्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘परामाससम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘परामासविप्पयुत्त’’न्तिपि। समुदयसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘परामासो चेव परामट्ठञ्चा’’ति, परामट्ठञ्चेव नो च परामासो। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘परामासा चेव परामट्ठा चा’’तिपि , ‘‘परामट्ठा चेव नो च परामासा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया परामासो चेव परामट्ठञ्च, सिया परामट्ठञ्चेव नो च परामासो। द्वे सच्चा परामासविप्पयुत्तअपरामट्ठा। द्वे सच्चा सिया परामासविप्पयुत्तपरामट्ठा, सिया न वत्तब्बा – ‘‘परामासविप्पयुत्तपरामट्ठा’’तिपि, ‘‘परामासविप्पयुत्तअपरामट्ठा’’तिपि।
Tīṇi saccāni no parāmāsā. Dukkhasaccaṃ siyā parāmāso, siyā no parāmāso. Dve saccā parāmaṭṭhā. Dve saccā aparāmaṭṭhā. Dve saccā parāmāsavippayuttā. Samudayasaccaṃ siyā parāmāsasampayuttaṃ, siyā parāmāsavippayuttaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā parāmāsasampayuttaṃ, siyā parāmāsavippayuttaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘parāmāsasampayutta’’ntipi, ‘‘parāmāsavippayutta’’ntipi. Samudayasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘parāmāso ceva parāmaṭṭhañcā’’ti, parāmaṭṭhañceva no ca parāmāso. Dve saccā na vattabbā – ‘‘parāmāsā ceva parāmaṭṭhā cā’’tipi , ‘‘parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā parāmāso ceva parāmaṭṭhañca, siyā parāmaṭṭhañceva no ca parāmāso. Dve saccā parāmāsavippayuttaaparāmaṭṭhā. Dve saccā siyā parāmāsavippayuttaparāmaṭṭhā, siyā na vattabbā – ‘‘parāmāsavippayuttaparāmaṭṭhā’’tipi, ‘‘parāmāsavippayuttaaparāmaṭṭhā’’tipi.
द्वे सच्चा सारम्मणा। निरोधसच्चं अनारम्मणं। दुक्खसच्चं सिया सारम्मणं, सिया अनारम्मणं। तीणि सच्चानि नो चित्ता। दुक्खसच्चं सिया चित्तं, सिया नो चित्तं। द्वे सच्चा चेतसिका। निरोधसच्चं अचेतसिकं। दुक्खसच्चं सिया चेतसिकं, सिया अचेतसिकं। द्वे सच्चा चित्तसम्पयुत्ता । निरोधसच्चं चित्तविप्पयुत्तं। दुक्खसच्चं सिया चित्तसम्पयुत्तं, सिया चित्तविप्पयुत्तं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘चित्तेन सम्पयुत्त’’न्तिपि, ‘‘चित्तेन विप्पयुत्त’’न्तिपि। द्वे सच्चा चित्तसंसट्ठा। निरोधसच्चं चित्तविसंसट्ठं। दुक्खसच्चं सिया चित्तसंसट्ठं, सिया चित्तविसंसट्ठं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘चित्तेन संसट्ठ’’न्तिपि, ‘‘चित्तेन विसंसट्ठ’’न्तिपि। द्वे सच्चा चित्तसमुट्ठाना। निरोधसच्चं नो चित्तसमुट्ठानं। दुक्खसच्चं सिया चित्तसमुट्ठानं, सिया नो चित्तसमुट्ठानं। द्वे सच्चा चित्तसहभुनो। निरोधसच्चं नो चित्तसहभू। दुक्खसच्चं सिया चित्तसहभू, सिया नो चित्तसहभू। द्वे सच्चा चित्तानुपरिवत्तिनो। निरोधसच्चं नो चित्तानुपरिवत्ति। दुक्खसच्चं सिया चित्तानुपरिवत्ति, सिया नो चित्तानुपरिवत्ति। द्वे सच्चा चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना। निरोधसच्चं नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानं । दुक्खसच्चं सिया चित्तसंसट्ठसमुट्ठानं, सिया नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानं। द्वे सच्चा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो। निरोधसच्चं नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभू। दुक्खसच्चं सिया चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभू, सिया नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभू। द्वे सच्चा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो। निरोधसच्चं नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्ति । दुक्खसच्चं सिया चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्ति, सिया नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्ति। तीणि सच्चानि बाहिरा। दुक्खसच्चं सिया अज्झत्तं, सिया बाहिरं।
Dve saccā sārammaṇā. Nirodhasaccaṃ anārammaṇaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā sārammaṇaṃ, siyā anārammaṇaṃ. Tīṇi saccāni no cittā. Dukkhasaccaṃ siyā cittaṃ, siyā no cittaṃ. Dve saccā cetasikā. Nirodhasaccaṃ acetasikaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā cetasikaṃ, siyā acetasikaṃ. Dve saccā cittasampayuttā . Nirodhasaccaṃ cittavippayuttaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā cittasampayuttaṃ, siyā cittavippayuttaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘cittena sampayutta’’ntipi, ‘‘cittena vippayutta’’ntipi. Dve saccā cittasaṃsaṭṭhā. Nirodhasaccaṃ cittavisaṃsaṭṭhaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā cittasaṃsaṭṭhaṃ, siyā cittavisaṃsaṭṭhaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘cittena saṃsaṭṭha’’ntipi, ‘‘cittena visaṃsaṭṭha’’ntipi. Dve saccā cittasamuṭṭhānā. Nirodhasaccaṃ no cittasamuṭṭhānaṃ. Dukkhasaccaṃ siyā cittasamuṭṭhānaṃ, siyā no cittasamuṭṭhānaṃ. Dve saccā cittasahabhuno. Nirodhasaccaṃ no cittasahabhū. Dukkhasaccaṃ siyā cittasahabhū, siyā no cittasahabhū. Dve saccā cittānuparivattino. Nirodhasaccaṃ no cittānuparivatti. Dukkhasaccaṃ siyā cittānuparivatti, siyā no cittānuparivatti. Dve saccā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā. Nirodhasaccaṃ no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānaṃ . Dukkhasaccaṃ siyā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānaṃ, siyā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānaṃ. Dve saccā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno. Nirodhasaccaṃ no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhū. Dukkhasaccaṃ siyā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhū, siyā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhū. Dve saccā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino. Nirodhasaccaṃ no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivatti . Dukkhasaccaṃ siyā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivatti, siyā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivatti. Tīṇi saccāni bāhirā. Dukkhasaccaṃ siyā ajjhattaṃ, siyā bāhiraṃ.
तीणि सच्चानि नो उपादा। दुक्खसच्चं सिया उपादा, सिया नो उपादा। तीणि सच्चानि अनुपादिन्ना। दुक्खसच्चं सिया उपादिन्नं, सिया अनुपादिन्नं। समुदयसच्चं उपादानं। द्वे सच्चा नो उपादाना। दुक्खसच्चं सिया उपादानं, सिया नो उपादानं। द्वे सच्चा उपादानिया। द्वे सच्चा अनुपादानिया। द्वे सच्चा उपादानविप्पयुत्ता। द्वे सच्चा सिया उपादानसम्पयुत्ता, सिया उपादानविप्पयुत्ता। समुदयसच्चं उपादानञ्चेव उपादानियञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘उपादाना चेव उपादानिया चा’’तिपि, ‘‘उपादानिया चेव नो च उपादाना’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया उपादानञ्चेव उपादानियञ्च, सिया उपादानियञ्चेव नो च उपादानं। समुदयसच्चं सिया उपादानञ्चेव उपादानसम्पयुत्तञ्च, सिया न वत्तब्बं – ‘‘उपादानञ्चेव उपादानसम्पयुत्तञ्चा’’तिपि, ‘‘उपादानसम्पयुत्तञ्चेव नो च उपादान’’न्तिपि। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘उपादाना चेव उपादानसम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘उपादानसम्पयुत्ता चेव नो च उपादाना’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया उपादानञ्चेव उपादानसम्पयुत्तञ्च, सिया उपादानसम्पयुत्तञ्चेव नो च उपादानं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘उपादानञ्चेव उपादानसम्पयुत्तञ्चा’’ तिपि, ‘‘उपादानसम्पयुत्तञ्चेव नो च उपादान’’न्तिपि। द्वे सच्चा उपादानविप्पयुत्तअनुपादानिया। द्वे सच्चा सिया उपादानविप्पयुत्तउपादानिया, सिया न वत्तब्बा – ‘‘उपादानविप्पयुत्तउपादानिया’’तिपि, ‘‘उपादानविप्पयुत्तअनुपादानिया’’तिपि।
Tīṇi saccāni no upādā. Dukkhasaccaṃ siyā upādā, siyā no upādā. Tīṇi saccāni anupādinnā. Dukkhasaccaṃ siyā upādinnaṃ, siyā anupādinnaṃ. Samudayasaccaṃ upādānaṃ. Dve saccā no upādānā. Dukkhasaccaṃ siyā upādānaṃ, siyā no upādānaṃ. Dve saccā upādāniyā. Dve saccā anupādāniyā. Dve saccā upādānavippayuttā. Dve saccā siyā upādānasampayuttā, siyā upādānavippayuttā. Samudayasaccaṃ upādānañceva upādāniyañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘upādānā ceva upādāniyā cā’’tipi, ‘‘upādāniyā ceva no ca upādānā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā upādānañceva upādāniyañca, siyā upādāniyañceva no ca upādānaṃ. Samudayasaccaṃ siyā upādānañceva upādānasampayuttañca, siyā na vattabbaṃ – ‘‘upādānañceva upādānasampayuttañcā’’tipi, ‘‘upādānasampayuttañceva no ca upādāna’’ntipi. Dve saccā na vattabbā – ‘‘upādānā ceva upādānasampayuttā cā’’tipi, ‘‘upādānasampayuttā ceva no ca upādānā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā upādānañceva upādānasampayuttañca, siyā upādānasampayuttañceva no ca upādānaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘upādānañceva upādānasampayuttañcā’’ tipi, ‘‘upādānasampayuttañceva no ca upādāna’’ntipi. Dve saccā upādānavippayuttaanupādāniyā. Dve saccā siyā upādānavippayuttaupādāniyā, siyā na vattabbā – ‘‘upādānavippayuttaupādāniyā’’tipi, ‘‘upādānavippayuttaanupādāniyā’’tipi.
समुदयसच्चं किलेसो। द्वे सच्चा नो किलेसा। दुक्खसच्चं सिया किलेसो, सिया नो किलेसो। द्वे सच्चा संकिलेसिका। द्वे सच्चा असंकिलेसिका। समुदयसच्चं संकिलिट्ठं। द्वे सच्चा असंकिलिट्ठा। दुक्खसच्चं सिया संकिलिट्ठं, सिया असंकिलिट्ठं। समुदयसच्चं किलेससम्पयुत्तं। द्वे सच्चा किलेसविप्पयुत्ता। दुक्खसच्चं सिया किलेससम्पयुत्तं, सिया किलेसविप्पयुत्तं। समुदयसच्चं किलेसो चेव संकिलेसिकञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘किलेसा चेव संकिलेसिका चा’’तिपि, ‘‘संकिलेसिका चेव नो च किलेसा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया किलेसो चेव संकिलेसिकञ्च, सिया संकिलेसिकञ्चेव नो च किलेसो। समुदयसच्चं किलेसो चेव संकिलिट्ठञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘किलेसा चेव संकिलिट्ठा चा’’तिपि, ‘‘संकिलिट्ठा चेव नो च किलेसा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया किलेसो चेव संकिलिट्ठञ्च, सिया संकिलिट्ठञ्चेव नो च किलेसो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘किलेसो चेव संकिलिट्ठञ्चा’’तिपि, ‘‘संकिलिट्ठञ्चेव नो च किलेसो’’तिपि। समुदयसच्चं किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्च। द्वे सच्चा न वत्तब्बा – ‘‘किलेसा चेव किलेससम्पयुत्ता चा’’तिपि, ‘‘किलेससम्पयुत्ता चेव नो च किलेसा’’तिपि। दुक्खसच्चं सिया किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्च , सिया किलेससम्पयुत्तञ्चेव नो च किलेसो, सिया न वत्तब्बं – ‘‘किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्चा’’ तिपि, ‘‘किलेससम्पयुत्तञ्चेव नो च किलेसो’’तिपि। द्वे सच्चा किलेसविप्पयुत्तअसंकिलेसिका। समुदयसच्चं न वत्तब्बं – ‘‘किलेसविप्पयुत्तसंकिलेसिक’’न्तिपि, ‘‘किलेसविप्पयुत्तअसंकिलेसिक’’न्तिपि। दुक्खसच्चं सिया किलेसविप्पयुत्तसंकिलेसिकं, सिया न वत्तब्बं – ‘‘किलेसविप्पयुत्तसंकिलेसिक’’न्तिपि, ‘‘किलेसविप्पयुत्तअसंकिलेसिक’’न्तिपि।
Samudayasaccaṃ kileso. Dve saccā no kilesā. Dukkhasaccaṃ siyā kileso, siyā no kileso. Dve saccā saṃkilesikā. Dve saccā asaṃkilesikā. Samudayasaccaṃ saṃkiliṭṭhaṃ. Dve saccā asaṃkiliṭṭhā. Dukkhasaccaṃ siyā saṃkiliṭṭhaṃ, siyā asaṃkiliṭṭhaṃ. Samudayasaccaṃ kilesasampayuttaṃ. Dve saccā kilesavippayuttā. Dukkhasaccaṃ siyā kilesasampayuttaṃ, siyā kilesavippayuttaṃ. Samudayasaccaṃ kileso ceva saṃkilesikañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘kilesā ceva saṃkilesikā cā’’tipi, ‘‘saṃkilesikā ceva no ca kilesā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā kileso ceva saṃkilesikañca, siyā saṃkilesikañceva no ca kileso. Samudayasaccaṃ kileso ceva saṃkiliṭṭhañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘kilesā ceva saṃkiliṭṭhā cā’’tipi, ‘‘saṃkiliṭṭhā ceva no ca kilesā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā kileso ceva saṃkiliṭṭhañca, siyā saṃkiliṭṭhañceva no ca kileso, siyā na vattabbaṃ – ‘‘kileso ceva saṃkiliṭṭhañcā’’tipi, ‘‘saṃkiliṭṭhañceva no ca kileso’’tipi. Samudayasaccaṃ kileso ceva kilesasampayuttañca. Dve saccā na vattabbā – ‘‘kilesā ceva kilesasampayuttā cā’’tipi, ‘‘kilesasampayuttā ceva no ca kilesā’’tipi. Dukkhasaccaṃ siyā kileso ceva kilesasampayuttañca , siyā kilesasampayuttañceva no ca kileso, siyā na vattabbaṃ – ‘‘kileso ceva kilesasampayuttañcā’’ tipi, ‘‘kilesasampayuttañceva no ca kileso’’tipi. Dve saccā kilesavippayuttaasaṃkilesikā. Samudayasaccaṃ na vattabbaṃ – ‘‘kilesavippayuttasaṃkilesika’’ntipi, ‘‘kilesavippayuttaasaṃkilesika’’ntipi. Dukkhasaccaṃ siyā kilesavippayuttasaṃkilesikaṃ, siyā na vattabbaṃ – ‘‘kilesavippayuttasaṃkilesika’’ntipi, ‘‘kilesavippayuttaasaṃkilesika’’ntipi.
द्वे सच्चा न दस्सनेन पहातब्बा। द्वे सच्चा सिया दस्सनेन पहातब्बा, सिया न दस्सनेन पहातब्बा। द्वे सच्चा न भावनाय पहातब्बा। द्वे सच्चा सिया भावनाय पहातब्बा, सिया न भावनाय पहातब्बा। द्वे सच्चा न दस्सनेन पहातब्बहेतुका। द्वे सच्चा सिया दस्सनेन पहातब्बहेतुका, सिया न दस्सनेन पहातब्बहेतुका। द्वे सच्चा न भावनाय पहातब्बहेतुका। द्वे सच्चा सिया भावनाय पहातब्बहेतुका, सिया न भावनाय पहातब्बहेतुका। समुदयसच्चं सवितक्कं। निरोधसच्चं अवितक्कं। द्वे सच्चा सिया सवितक्का, सिया अवितक्का। समुदयसच्चं सविचारं। निरोधसच्चं अविचारं। द्वे सच्चा सिया सविचारा, सिया अविचारा। निरोधसच्चं अप्पीतिकं। तीणि सच्चानि सिया सप्पीतिका, सिया अप्पीतिका। निरोधसच्चं न पीतिसहगतं। तीणि सच्चानि सिया पीतिसहगता, सिया न पीतिसहगता। निरोधसच्चं न सुखसहगतं। तीणि सच्चानि सिया सुखसहगता, सिया न सुखसहगता। निरोधसच्चं न उपेक्खासहगतं। तीणि सच्चानि सिया उपेक्खासहगता, सिया न उपेक्खासहगता।
Dve saccā na dassanena pahātabbā. Dve saccā siyā dassanena pahātabbā, siyā na dassanena pahātabbā. Dve saccā na bhāvanāya pahātabbā. Dve saccā siyā bhāvanāya pahātabbā, siyā na bhāvanāya pahātabbā. Dve saccā na dassanena pahātabbahetukā. Dve saccā siyā dassanena pahātabbahetukā, siyā na dassanena pahātabbahetukā. Dve saccā na bhāvanāya pahātabbahetukā. Dve saccā siyā bhāvanāya pahātabbahetukā, siyā na bhāvanāya pahātabbahetukā. Samudayasaccaṃ savitakkaṃ. Nirodhasaccaṃ avitakkaṃ. Dve saccā siyā savitakkā, siyā avitakkā. Samudayasaccaṃ savicāraṃ. Nirodhasaccaṃ avicāraṃ. Dve saccā siyā savicārā, siyā avicārā. Nirodhasaccaṃ appītikaṃ. Tīṇi saccāni siyā sappītikā, siyā appītikā. Nirodhasaccaṃ na pītisahagataṃ. Tīṇi saccāni siyā pītisahagatā, siyā na pītisahagatā. Nirodhasaccaṃ na sukhasahagataṃ. Tīṇi saccāni siyā sukhasahagatā, siyā na sukhasahagatā. Nirodhasaccaṃ na upekkhāsahagataṃ. Tīṇi saccāni siyā upekkhāsahagatā, siyā na upekkhāsahagatā.
समुदयसच्चं कामावचरं। द्वे सच्चा न कामावचरा। दुक्खसच्चं सिया कामावचरं, सिया न कामावचरं। तीणि सच्चानि न रूपावचरा। दुक्खसच्चं सिया रूपावचरं, सिया न रूपावचरं। तीणि सच्चानि न अरूपावचरा। दुक्खसच्चं सिया अरूपावचरं, सिया न अरूपावचरं। द्वे सच्चा परियापन्ना। द्वे सच्चा अपरियापन्ना। मग्गसच्चं निय्यानिकं। तीणि सच्चानि अनिय्यानिका। मग्गसच्चं नियतं। निरोधसच्चं अनियतं। द्वे सच्चा सिया नियता, सिया अनियता। द्वे सच्चा सउत्तरा। द्वे सच्चा अनुत्तरा। समुदयसच्चं सरणं। द्वे सच्चा अरणा। दुक्खसच्चं सिया सरणं, सिया अरणन्ति।
Samudayasaccaṃ kāmāvacaraṃ. Dve saccā na kāmāvacarā. Dukkhasaccaṃ siyā kāmāvacaraṃ, siyā na kāmāvacaraṃ. Tīṇi saccāni na rūpāvacarā. Dukkhasaccaṃ siyā rūpāvacaraṃ, siyā na rūpāvacaraṃ. Tīṇi saccāni na arūpāvacarā. Dukkhasaccaṃ siyā arūpāvacaraṃ, siyā na arūpāvacaraṃ. Dve saccā pariyāpannā. Dve saccā apariyāpannā. Maggasaccaṃ niyyānikaṃ. Tīṇi saccāni aniyyānikā. Maggasaccaṃ niyataṃ. Nirodhasaccaṃ aniyataṃ. Dve saccā siyā niyatā, siyā aniyatā. Dve saccā sauttarā. Dve saccā anuttarā. Samudayasaccaṃ saraṇaṃ. Dve saccā araṇā. Dukkhasaccaṃ siyā saraṇaṃ, siyā araṇanti.
पञ्हापुच्छकं।
Pañhāpucchakaṃ.
सच्चविभङ्गो निट्ठितो।
Saccavibhaṅgo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / सम्मोहविनोदनी-अट्ठकथा • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
१. सुत्तन्तभाजनीयवण्णना • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
२. अभिधम्मभाजनीयवण्णना • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
३. पञ्हापुच्छकवण्णना • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-मूलटीका • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ४. सच्चविभङ्गो • 4. Saccavibhaṅgo
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-अनुटीका • Vibhaṅga-anuṭīkā / ४. सच्चविभङ्गो • 4. Saccavibhaṅgo
