Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိဘင္ဂ-မူလဋီကာ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā

    ၄. သစ္စဝိဘင္ဂော

    4. Saccavibhaṅgo

    ၁. သုတ္တန္တဘာဇနီယံ

    1. Suttantabhājanīyaṃ

    ဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Uddesavaṇṇanā

    ၁၈၉. သာသနက္ကမောတိ အရိယသစ္စာနိ ဝုစ္စန္တိ အရိယသစ္စဒေသနာ ဝာ။ သကလဉ္ဟိ သာသနံ ဘဂဝတော ဝစနံ သစ္စဝိနိမုတ္တံ နတ္ထီတိ သစ္စေသု ကမတိ, သီလသမာဓိပညာသင္ခာတံ ဝာ သာသနံ ဧတေသု ကမတိ, တသ္မာ ကမတိ ဧတ္ထာတိ ကမော, ကိံ ကမတိ? သာသနံ, သာသနသ္သ ကမော သာသနက္ကမောတိ သစ္စာနိ သာသနပဝတ္တိဋ္ဌာနာနိ ဝုစ္စန္တိ, တံဒေသနာ စ တဗ္ဗောဟာရေနာတိ။

    189. Sāsanakkamoti ariyasaccāni vuccanti ariyasaccadesanā vā. Sakalañhi sāsanaṃ bhagavato vacanaṃ saccavinimuttaṃ natthīti saccesu kamati, sīlasamādhipaññāsaṅkhātaṃ vā sāsanaṃ etesu kamati, tasmā kamati etthāti kamo, kiṃ kamati? Sāsanaṃ, sāsanassa kamo sāsanakkamoti saccāni sāsanapavattiṭṭhānāni vuccanti, taṃdesanā ca tabbohārenāti.

    တထာတိ တံသဘာဝာဝ။ အဝိတထာတိ အမုသာသဘာဝာ။ အနညထာတိ အညာကာရရဟိတာ။ ဒုက္ခဒုက္ခတာတံနိမိတ္တတာဟိ အနိဋ္ဌတာ ပီဠနဋ္ဌော, ဒ္ဝိဓာပိ ပရိဒဟနံ, ကိလေသဒာဟသမာယောဂော ဝာ သန္တာပဋ္ဌောတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ပုဂ္ဂလဟိံသနံ ဝာ ပီဠနံ, အတ္တနော ဧဝ တိခိဏဘာဝော သန္တာပနံ သန္တာပောတိ။ ဧတ္ထ စ ပီဠနဋ္ဌော ဒုက္ခသ္သ သရသေနေဝ အာဝိဘဝနာကာရော, ဣတရေ ယထာက္ကမံ သမုဒယမဂ္ဂနိရောဓဒသ္သနေဟိ အာဝိဘဝနာကာရာတိ အယံ စတုန္နမ္ပိ ဝိသေသော။ တတ္ရတတ္ရာဘိနန္ဒနဝသေန ဗ္ယာပေတ္ဝာ ဦဟနံ ရာသိကရဏံ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တနံ အာယူဟနံ, သမုဒယတော အာဂစ္ဆတီတိ ဝာ အာယံ, ဒုက္ခံ။ တသ္သ ဦဟနံ ပဝတ္တနံ အာယူဟနံ, သရသာဝိဘာဝနာကာရော ဧသော။ နိဒဒာတိ ဒုက္ခန္တိ နိဒာနံ, ‘‘ဣဒံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ သမ္ပဋိစ္ဆာပေန္တံ ဝိယ သမုဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခဒသ္သနေန စာယံ နိဒာနဋ္ဌော အာဝိ ဘဝတိ။ သံယောဂပလိဗောဓဋ္ဌာ နိရောဓမဂ္ဂဒသ္သနေဟိ, တေ စ သံသာရသံယောဇနမဂ္ဂနိဝာရဏာကာရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    Tathāti taṃsabhāvāva. Avitathāti amusāsabhāvā. Anaññathāti aññākārarahitā. Dukkhadukkhatātaṃnimittatāhi aniṭṭhatā pīḷanaṭṭho, dvidhāpi paridahanaṃ, kilesadāhasamāyogo vā santāpaṭṭhoti ayametesaṃ viseso. Puggalahiṃsanaṃ vā pīḷanaṃ, attano eva tikhiṇabhāvo santāpanaṃ santāpoti. Ettha ca pīḷanaṭṭho dukkhassa saraseneva āvibhavanākāro, itare yathākkamaṃ samudayamagganirodhadassanehi āvibhavanākārāti ayaṃ catunnampi viseso. Tatratatrābhinandanavasena byāpetvā ūhanaṃ rāsikaraṇaṃ dukkhanibbattanaṃ āyūhanaṃ, samudayato āgacchatīti vā āyaṃ, dukkhaṃ. Tassa ūhanaṃ pavattanaṃ āyūhanaṃ, sarasāvibhāvanākāro eso. Nidadāti dukkhanti nidānaṃ, ‘‘idaṃ taṃ dukkha’’nti sampaṭicchāpentaṃ viya samuṭṭhāpetīti attho. Dukkhadassanena cāyaṃ nidānaṭṭho āvi bhavati. Saṃyogapalibodhaṭṭhā nirodhamaggadassanehi, te ca saṃsārasaṃyojanamagganivāraṇākārā daṭṭhabbā.

    နိသ္သရန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာ, သယမေဝ ဝာ နိသ္သဋံ ဝိသံယုတ္တံ သဗ္ဗသင္ခတေဟိ သဗ္ဗုပဓိပဋိနိသ္သဂ္ဂဘာဝတောတိ နိသ္သရဏံ။ အယမသ္သ သဘာဝေန အာဝိဘဝနာကာရော။ ဝိဝေကာသင္ခတာမတဋ္ဌာ သမုဒယမဂ္ဂဒုက္ခဒသ္သနာဝိဘဝနာကာရာ, သမုဒယက္ခယအပ္ပစ္စယအဝိနာသိတာ ဝာ။ သံသာရတော နိဂ္ဂမနံ နိယ္ယာနံ။ အယမသ္သ သရသေန ပကာသနာကာရော, ဣတရေ သမုဒယနိရောဓဒုက္ခဒသ္သနေဟိ။ တတ္ထ ပလိဗောဓုပစ္ဆေဒဝသေန နိဗ္ဗာနာဓိဂမောဝ နိဗ္ဗာနနိမိတ္တတာ ဟေတ္ဝဋ္ဌော။ ပညာပဓာနတ္တာ မဂ္ဂသ္သ နိဗ္ဗာနဒသ္သနံ, စတုသစ္စဒသ္သနံ ဝာ ဒသ္သနဋ္ဌော။ စတုသစ္စဒသ္သနေ ကိလေသဒုက္ခသန္တာပဝူပသမနေ စ အာဓိပစ္စံ ကရောန္တိ မဂ္ဂင္ဂဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေသူတိ သော မဂ္ဂသ္သ အဓိပတေယ္ယဋ္ဌောတိ။ ဝိသေသတော ဝာ အာရမ္မဏာဓိပတိဘူတာ မဂ္ဂင္ဂဓမ္မာ ဟောန္တိ ‘‘မဂ္ဂာဓိပတိနော ဓမ္မာ’’တိ ဝစနတောတိ သော တေသံ အာကာရော အဓိပတေယ္ယဋ္ဌော။ ဧဝမာဒိ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ အဘိသမယဋ္ဌောတိ အဘိသမေတဗ္ဗဋ္ဌော, အဘိသမယသ္သ ဝာ ဝိသယဘူတော အတ္ထော အဘိသမယဋ္ဌော, အဘိသမယသ္သေဝ ဝာ ပဝတ္တိအာကာရော အဘိသမယဋ္ဌော, သော စေတ္ထ အဘိသမေတဗ္ဗေန ပီဠနာဒိနာ ဒသ္သိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Nissaranti ettha sattā, sayameva vā nissaṭaṃ visaṃyuttaṃ sabbasaṅkhatehi sabbupadhipaṭinissaggabhāvatoti nissaraṇaṃ. Ayamassa sabhāvena āvibhavanākāro. Vivekāsaṅkhatāmataṭṭhā samudayamaggadukkhadassanāvibhavanākārā, samudayakkhayaappaccayaavināsitā vā. Saṃsārato niggamanaṃ niyyānaṃ. Ayamassa sarasena pakāsanākāro, itare samudayanirodhadukkhadassanehi. Tattha palibodhupacchedavasena nibbānādhigamova nibbānanimittatā hetvaṭṭho. Paññāpadhānattā maggassa nibbānadassanaṃ, catusaccadassanaṃ vā dassanaṭṭho. Catusaccadassane kilesadukkhasantāpavūpasamane ca ādhipaccaṃ karonti maggaṅgadhammā sampayuttadhammesūti so maggassa adhipateyyaṭṭhoti. Visesato vā ārammaṇādhipatibhūtā maggaṅgadhammā honti ‘‘maggādhipatino dhammā’’ti vacanatoti so tesaṃ ākāro adhipateyyaṭṭho. Evamādi āhāti sambandho. Tattha abhisamayaṭṭhoti abhisametabbaṭṭho, abhisamayassa vā visayabhūto attho abhisamayaṭṭho, abhisamayasseva vā pavattiākāro abhisamayaṭṭho, so cettha abhisametabbena pīḷanādinā dassitoti daṭṭhabbo.

    ကုစ္ဆိတံ ခံ ဒုက္ခံ။ ‘‘သမာဂမော သမေတ’’န္တိအာဒီသု ကေဝလသ္သ အာဂမ-သဒ္ဒသ္သ ဧတ-သဒ္ဒသ္သ စ ပယောဂေ သံယောဂတ္ထသ္သ အနုပလဗ္ဘနတော သံ-သဒ္ဒသ္သ စ ပယောဂေ ဥပလဗ္ဘနတော ‘‘သံယောဂံ ဒီပေတီ’’တိ အာဟ, ဧဝံ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဥဒိတ’’န္တိ ဧတ္ထာပိ။ အယ-သဒ္ဒော ဂတိအတ္ထသိဒ္ဓော ဟေတု-သဒ္ဒော ဝိယ ကာရဏံ ဒီပေတိ အတ္တနော ဖလနိပ္ဖာဒနေန အယတိ ပဝတ္တတိ, ဧတိ ဝာ ဧတသ္မာ ဖလန္တိ အယောတိ, သံယောဂေ ဥပ္ပတ္တိကာရဏံ သမုဒယောတိ ဧတ္ထ ဝိသုံ ပယုဇ္ဇမာနာပိ ဥပသဂ္ဂ-သဒ္ဒာ သဓာတုကံ သံယောဂတ္ထံ ဥပ္ပာဒတ္ထဉ္စ ဒီပေန္တိ ကိရိယာဝိသေသကတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Kucchitaṃ khaṃ dukkhaṃ. ‘‘Samāgamo sameta’’ntiādīsu kevalassa āgama-saddassa eta-saddassa ca payoge saṃyogatthassa anupalabbhanato saṃ-saddassa ca payoge upalabbhanato ‘‘saṃyogaṃ dīpetī’’ti āha, evaṃ ‘‘uppannaṃ udita’’nti etthāpi. Aya-saddo gatiatthasiddho hetu-saddo viya kāraṇaṃ dīpeti attano phalanipphādanena ayati pavattati, eti vā etasmā phalanti ayoti, saṃyoge uppattikāraṇaṃ samudayoti ettha visuṃ payujjamānāpi upasagga-saddā sadhātukaṃ saṃyogatthaṃ uppādatthañca dīpenti kiriyāvisesakattāti veditabbā.

    အဘာဝော ဧတ္ထ ရောဓသ္သာတိ နိရောဓောတိ ဧတေန နိဗ္ဗာနသ္သ ဒုက္ခဝိဝေကဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ သမဓိဂတေ တသ္မိံ တဒဓိဂမဝတော ပုဂ္ဂလသ္သ ရောဓာဘာဝော ပဝတ္တိသင္ခာတသ္သ ရောဓသ္သ ပဋိပက္ခဘူတာယ နိဝတ္တိယာ အဓိဂတတ္တာတိ ဧတသ္မိဉ္စတ္ထေ အဘာဝော ဧတသ္မိံ ရောဓသ္သာတိ နိရောဓောဣစ္စေဝ ပဒသမာသော။ ဒုက္ခာဘာဝော ပနေတ္ထ ပုဂ္ဂလသ္သ, န နိဗ္ဗာနသ္သေဝ။ အနုပ္ပာဒော ဧဝ နိရောဓော အနုပ္ပာဒနိရောဓော။ အာယတိဘဝာဒီသု အပ္ပဝတ္တိ, န ပန ဘင္ဂောတိ ဘင္ဂဝာစကံ နိရောဓ-သဒ္ဒံ နိဝတ္တေတ္ဝာ အနုပ္ပာဒဝာစကံ ဂဏ္ဟာတိ။ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ ကာရဏေ ဖလောပစာရံ ကတ္ဝာ နိရောဓပစ္စယော နိရောဓောတိ ဝုတ္တော။ ပဋိပဒာ စ ဟောတိ ပုဂ္ဂလသ္သ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ။ နနု သာ ဧဝ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တီတိ တသ္သာ ဧဝ သာ ပဋိပဒာတိ န ယုဇ္ဇတီတိ? န, ပုဂ္ဂလာဓိဂမသ္သ ယေဟိ သော အဓိဂစ္ဆတိ, တေသံ ကာရဏဘူတဓမ္မာနဉ္စ ပတ္တိဘာဝေန ပဋိပဒာဘာဝေန စ ဝုတ္တတ္တာ။ သစ္ဆိကိရိယာသစ္ဆိကရဏဓမ္မာနံ အညတ္တာဘာဝေပိ ဟိ ပုဂ္ဂလသစ္ဆိကိရိယဓမ္မဘာဝေဟိ နာနတ္တံ ကတ္ဝာ နိဒ္ဒေသော ကတော။ အထ ဝာ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ နိဋ္ဌာနံ ဖလန္တိ တသ္သာ ဒုက္ခနိရောဓပ္ပတ္တိယာ ပဋိပဒတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    Abhāvo ettha rodhassāti nirodhoti etena nibbānassa dukkhavivekabhāvaṃ dasseti. Samadhigate tasmiṃ tadadhigamavato puggalassa rodhābhāvo pavattisaṅkhātassa rodhassa paṭipakkhabhūtāya nivattiyā adhigatattāti etasmiñcatthe abhāvo etasmiṃ rodhassāti nirodhoicceva padasamāso. Dukkhābhāvo panettha puggalassa, na nibbānasseva. Anuppādo eva nirodho anuppādanirodho. Āyatibhavādīsu appavatti, na pana bhaṅgoti bhaṅgavācakaṃ nirodha-saddaṃ nivattetvā anuppādavācakaṃ gaṇhāti. Etasmiṃ atthe kāraṇe phalopacāraṃ katvā nirodhapaccayo nirodhoti vutto. Paṭipadā ca hoti puggalassa dukkhanirodhappattiyā. Nanu sā eva dukkhanirodhappattīti tassā eva sā paṭipadāti na yujjatīti? Na, puggalādhigamassa yehi so adhigacchati, tesaṃ kāraṇabhūtadhammānañca pattibhāvena paṭipadābhāvena ca vuttattā. Sacchikiriyāsacchikaraṇadhammānaṃ aññattābhāvepi hi puggalasacchikiriyadhammabhāvehi nānattaṃ katvā niddeso kato. Atha vā dukkhanirodhappattiyā niṭṭhānaṃ phalanti tassā dukkhanirodhappattiyā paṭipadatā daṭṭhabbā.

    ဗုဒ္ဓာဒယော အရိယာ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ ဧတ္ထ ပဋိဝိဒ္ဓကာလေ ပဝတ္တံ ဗုဒ္ဓာဒိဝောဟာရံ ‘‘အဂမာ ရာဇဂဟံ ဗုဒ္ဓော’’တိအာဒီသု (သု. နိ. ၄၁၀) ဝိယ ပုရိမကာလေပိ အာရောပေတ္ဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓာဒယော’’တိ ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ ဗုဒ္ဓာဒယော စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တီတိ။ အရိယပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ အရိယသစ္စာနီတိ စေတ္ထ ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရိယာ ဣမန္တိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဧကတ္တံ ဥပနေတ္ဝာ ‘‘ဣမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာတိ တထာဂတသ္သ အရိယတ္တာ တသ္သ သစ္စာနီတိ အရိယသစ္စာနီတိ ဝုစ္စန္တီတိ အတ္ထော။ တထာဂတေန ဟိ သယံ အဓိဂတတ္တာ, တေနေဝ ပကာသိတတ္တာ, တတော ဧဝ စ အညေဟိ အဓိဂမနီယတ္တာ တာနိ တသ္သ ဟောန္တီတိ။ အရိယဘာဝသိဒ္ဓိတောပီတိ ဧတ္ထ အရိယသာဓကာနိ သစ္စာနိ အရိယသစ္စာနီတိ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဥတ္တရပဒလောပော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရိယာနိ သစ္စာနီတိပီတိ ဧတ္ထ အဝိတထဘာဝေန အရဏီယတ္တာ အဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာ အရိယာနိ, အရိယဝောဟာရော ဝာ အယံ အဝိသံဝာဒကော အဝိတထရူပော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Buddhādayo ariyā paṭivijjhantīti ettha paṭividdhakāle pavattaṃ buddhādivohāraṃ ‘‘agamā rājagahaṃ buddho’’tiādīsu (su. ni. 410) viya purimakālepi āropetvā ‘‘buddhādayo’’ti vuttaṃ. Te hi buddhādayo catūhi maggehi paṭivijjhantīti. Ariyapaṭivijjhitabbāni saccāni ariyasaccānīti cettha purimapade uttarapadalopo daṭṭhabbo. Ariyā imanti paṭivijjhitabbaṭṭhena ekattaṃ upanetvā ‘‘ima’’nti vuttaṃ. Tasmāti tathāgatassa ariyattā tassa saccānīti ariyasaccānīti vuccantīti attho. Tathāgatena hi sayaṃ adhigatattā, teneva pakāsitattā, tato eva ca aññehi adhigamanīyattā tāni tassa hontīti. Ariyabhāvasiddhitopīti ettha ariyasādhakāni saccāni ariyasaccānīti pubbe viya uttarapadalopo daṭṭhabbo. Ariyāni saccānītipīti ettha avitathabhāvena araṇīyattā adhigantabbattā ariyāni, ariyavohāro vā ayaṃ avisaṃvādako avitatharūpo daṭṭhabbo.

    ဗာဓနလက္ခဏန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ခဒုက္ခတန္နိမိတ္တဘာဝော ဗာဓနာ, ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတာ ဝာ။ ဘဝာဒီသု ဇာတိအာဒိဝသေန စက္ခုရောဂာဒိဝသေန စ အနေကဓာ ဒုက္ခသ္သ ပဝတ္တနမေဝ ပုဂ္ဂလသ္သ သန္တာပနံ, တဒသ္သ ကိစ္စံ ရသော။ ပဝတ္တိနိဝတ္တီသု သံသာရမောက္ခေသု ပဝတ္တိ ဟုတ္ဝာ ဂယ္ဟတီတိ ပဝတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ ပဘဝတိ ဧတသ္မာ ဒုက္ခံ ပဋိသန္ဓိယံ နိဗ္ဗတ္တတိ ပုရိမဘဝေန ပစ္ဆိမဘဝော ဃဋိတော သံယုတ္တော ဟုတ္ဝာ ပဝတ္တတီတိ ပဘဝော။ ‘‘ဧဝမ္ပိ တဏ္ဟာနုသယေ အနူဟတေ နိဗ္ဗတ္တတီ ဒုက္ခမိဒံ ပုနပ္ပုန’’န္တိ (ဓ. ပ. ၃၃၈) ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒနံ အနုပစ္ဆေဒကရဏံ။ ဘဝနိသ္သရဏနိဝာရဏံ ပလိဗောဓော။ ရာဂက္ခယာဒိဘာဝေန သဗ္ဗဒုက္ခသန္တတာ သန္တိ။ အစ္စုတိရသန္တိ အစ္စုတိသမ္ပတ္တိကံ။ စဝနံ ဝာ ကိစ္စန္တိ တဒဘာဝံ ကိစ္စမိဝ ဝောဟရိတ္ဝာ အစ္စုတိကိစ္စန္တိ အတ္ထော။ အစဝနဉ္စ သဘာဝသ္သာပရိစ္စဇနံ အဝိကာရတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဉ္စက္ခန္ဓနိမိတ္တသုညတာယ အဝိဂ္ဂဟံ ဟုတ္ဝာ ဂယ္ဟတီတိ အနိမိတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အနုသယုပစ္ဆေဒနဝသေန သံသာရစာရကတော နိဂ္ဂမနူပာယဘာဝော နိယ္ယာနံ။ နိမိတ္တတော ပဝတ္တတော စ စိတ္တသ္သ ဝုဋ္ဌာနံ ဟုတ္ဝာ ဂယ္ဟတီတိ ဝုဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

    Bādhanalakkhaṇanti ettha dukkhadukkhatannimittabhāvo bādhanā, udayabbayapīḷitatā vā. Bhavādīsu jātiādivasena cakkhurogādivasena ca anekadhā dukkhassa pavattanameva puggalassa santāpanaṃ, tadassa kiccaṃ raso. Pavattinivattīsu saṃsāramokkhesu pavatti hutvā gayhatīti pavattipaccupaṭṭhānaṃ. Pabhavati etasmā dukkhaṃ paṭisandhiyaṃ nibbattati purimabhavena pacchimabhavo ghaṭito saṃyutto hutvā pavattatīti pabhavo. ‘‘Evampi taṇhānusaye anūhate nibbattatī dukkhamidaṃ punappuna’’nti (dha. pa. 338) evaṃ punappunaṃ uppādanaṃ anupacchedakaraṇaṃ. Bhavanissaraṇanivāraṇaṃ palibodho. Rāgakkhayādibhāvena sabbadukkhasantatā santi. Accutirasanti accutisampattikaṃ. Cavanaṃ vā kiccanti tadabhāvaṃ kiccamiva voharitvā accutikiccanti attho. Acavanañca sabhāvassāpariccajanaṃ avikāratā daṭṭhabbā. Pañcakkhandhanimittasuññatāya aviggahaṃ hutvā gayhatīti animittapaccupaṭṭhānaṃ. Anusayupacchedanavasena saṃsāracārakato niggamanūpāyabhāvo niyyānaṃ. Nimittato pavattato ca cittassa vuṭṭhānaṃ hutvā gayhatīti vuṭṭhānapaccupaṭṭhānaṃ.

    အသုဝဏ္ဏာဒိ သုဝဏ္ဏာဒိ ဝိယ ဒိသ္သမာနံ မာယာတိ ဝတ္ထုသဗ္ဘာဝာ တသ္သာ ဝိပရီတတာ ဝုတ္တာ။ ဥဒကံ ဝိယ ဒိသ္သမာနာ ပန မရီစိ ဥပဂတာနံ တုစ္ဆာ ဟောတိ, ဝတ္ထုမတ္တမ္ပိ တသ္သာ န ဒိသ္သတီတိ ဝိသံဝာဒိကာ ဝုတ္တာ။ မရီစိမာယာအတ္တာနံ ဝိပက္ခော ဘာဝော တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝော။ အရိယဉာဏသ္သာတိ အဝိတထဂာဟကသ္သ ဉာဏသ္သ, တေန ပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏာနိ ဂယ္ဟန္တိ, တေသဉ္စ ဂောစရဘာဝော ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတာအာရမ္မဏဘာဝော စ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဂ္ဂိလက္ခဏံ ဥဏ္ဟတ္တံ။ တဉ္ဟိ ကတ္ထစိ ကဋ္ဌာဒိဥပာဒာနဘေဒေပိ ဝိသံဝာဒကံ ဝိပရီတံ အဘူတံ ဝာ ကဒာစိ န ဟောတိ။ ‘‘ဗ္ယာဓိဓမ္မာ ဇရာဓမ္မာ, အထော မရဏဓမ္မိနော’’တိ (အ. နိ. ၃.၃၉; ၅.၅၇) ဧတ္ထ ဝုတ္တာ ဇာတိအာဒိကာ လောကပကတိ။ မနုသ္သာနံ ဥဒ္ဓံ ဒီဃတာ, ဧကစ္စာနံ တိရစ္ဆာနာနံ တိရိယံ ဒီဃတာ, ဝုဒ္ဓိနိဋ္ဌံ ပတ္တာနံ ပုန အဝဍ္ဎနံ ဧဝမာဒိကာ စာတိ ဝဒန္တိ။ တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝေသု ပစ္ဆိမော တထတာ, ပဌမော အဝိတထတာ, မဇ္ဈိမော အနညထတာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

    Asuvaṇṇādi suvaṇṇādi viya dissamānaṃ māyāti vatthusabbhāvā tassā viparītatā vuttā. Udakaṃ viya dissamānā pana marīci upagatānaṃ tucchā hoti, vatthumattampi tassā na dissatīti visaṃvādikā vuttā. Marīcimāyāattānaṃ vipakkho bhāvo tacchāviparītabhūtabhāvo. Ariyañāṇassāti avitathagāhakassa ñāṇassa, tena paṭivedhapaccavekkhaṇāni gayhanti, tesañca gocarabhāvo paṭivijjhitabbatāārammaṇabhāvo ca daṭṭhabbo. Aggilakkhaṇaṃ uṇhattaṃ. Tañhi katthaci kaṭṭhādiupādānabhedepi visaṃvādakaṃ viparītaṃ abhūtaṃ vā kadāci na hoti. ‘‘Byādhidhammā jarādhammā, atho maraṇadhammino’’ti (a. ni. 3.39; 5.57) ettha vuttā jātiādikā lokapakati. Manussānaṃ uddhaṃ dīghatā, ekaccānaṃ tiracchānānaṃ tiriyaṃ dīghatā, vuddhiniṭṭhaṃ pattānaṃ puna avaḍḍhanaṃ evamādikā cāti vadanti. Tacchāviparītabhūtabhāvesu pacchimo tathatā, paṭhamo avitathatā, majjhimo anaññathatāti ayametesaṃ viseso.

    ဒုက္ခာ အညံ န ဗာဓကန္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု တဏ္ဟာပိ ဇာတိ ဝိယ ဒုက္ခနိမိတ္တတာယ ဗာဓိကာတိ? န, ဗာဓကပဘဝဘာဝေန ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ။ ဇာတိအာဒီနံ ဝိယ ဝာ ဒုက္ခသ္သ အဓိဋ္ဌာနဘာဝော ဒုက္ခဒုက္ခတာ စ ဗာဓကတာ, န ဒုက္ခသ္သ ပဘဝကတာတိ နတ္ထိ တဏ္ဟာယ ပဘဝကဘာဝေန ဂဟိတာယ ဗာဓကတ္တပ္ပသင္ဂော။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခာ အညံ န ဗာဓက’’န္တိ။ ဗာဓကတ္တနိယာမေနာတိ ဒုက္ခံ ဗာဓကမေဝ, ဒုက္ခမေဝ ဗာဓကန္တိ ဧဝံ ဒ္ဝိဓာပိ ဗာဓကတ္တာဝဓာရဏေနာတိ အတ္ထော။ တံ ဝိနာ နာညတောတိ သတိပိ အဝသေသကိလေသအဝသေသာကုသလသာသဝကုသလမူလာဝသေသသာသဝကုသလဓမ္မာနံ ဒုက္ခဟေတုဘာဝေ န တဏ္ဟာယ ဝိနာ တေသံ ဒုက္ခဟေတုဘာဝော အတ္ထိ, တေဟိ ပန ဝိနာပိ တဏ္ဟာယ ဒုက္ခဟေတုဘာဝော အတ္ထိ ကုသလေဟိ ဝိနာ အကုသလေဟိ, ရူပာဝစရာဒီဟိ ဝိနာ ကာမာဝစရာဒီဟိ စ တဏ္ဟာယ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကတ္တာ။ တစ္ဆနိယ္ယာနဘာဝတ္တာတိ ဒ္ဝိဓာပိ နိယမေန တစ္ဆော နိယ္ယာနဘာဝော ဧတသ္သ, န မိစ္ဆာမဂ္ဂသ္သ ဝိယ ဝိပရီတတာယ, လောကိယမဂ္ဂသ္သ ဝိယ ဝာ အနေကန္တိကတာယ အတစ္ဆောတိ တစ္ဆနိယ္ယာနဘာဝော, မဂ္ဂော။ တသ္သ ဘာဝော တစ္ဆနိယ္ယာနဘာဝတ္တံ, တသ္မာ တစ္ဆနိယ္ယာနဘာဝတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထ ဒ္ဝိဓာပိ နိယမေန တစ္ဆာဝိပရီတဘူတဘာဝော ဝုတ္တောတိ အာဟ ‘‘ဣတိ တစ္ဆာဝိပလ္လာသာ’’တိအာဒိ။

    Dukkhā aññaṃ na bādhakanti kasmā vuttaṃ, nanu taṇhāpi jāti viya dukkhanimittatāya bādhikāti? Na, bādhakapabhavabhāvena visuṃ gahitattā. Jātiādīnaṃ viya vā dukkhassa adhiṭṭhānabhāvo dukkhadukkhatā ca bādhakatā, na dukkhassa pabhavakatāti natthi taṇhāya pabhavakabhāvena gahitāya bādhakattappasaṅgo. Tenāha ‘‘dukkhā aññaṃ na bādhaka’’nti. Bādhakattaniyāmenāti dukkhaṃ bādhakameva, dukkhameva bādhakanti evaṃ dvidhāpi bādhakattāvadhāraṇenāti attho. Taṃ vinā nāññatoti satipi avasesakilesaavasesākusalasāsavakusalamūlāvasesasāsavakusaladhammānaṃ dukkhahetubhāve na taṇhāya vinā tesaṃ dukkhahetubhāvo atthi, tehi pana vināpi taṇhāya dukkhahetubhāvo atthi kusalehi vinā akusalehi, rūpāvacarādīhi vinā kāmāvacarādīhi ca taṇhāya dukkhanibbattakattā. Tacchaniyyānabhāvattāti dvidhāpi niyamena taccho niyyānabhāvo etassa, na micchāmaggassa viya viparītatāya, lokiyamaggassa viya vā anekantikatāya atacchoti tacchaniyyānabhāvo, maggo. Tassa bhāvo tacchaniyyānabhāvattaṃ, tasmā tacchaniyyānabhāvattā. Sabbattha dvidhāpi niyamena tacchāviparītabhūtabhāvo vuttoti āha ‘‘iti tacchāvipallāsā’’tiādi.

    သစ္စ-သဒ္ဒသ္သ သမ္ဘဝန္တာနံ အတ္ထာနံ ဥဒ္ဓရဏံ, သမ္ဘဝန္တေ ဝာ အတ္ထေ ဝတ္ဝာ အဓိပ္ပေတတ္ထသ္သ ဥဒ္ဓရဏံ အတ္ထုဒ္ဓာရော။ ဝိရတိသစ္စေတိ မုသာဝာဒဝိရတိယံ။ န ဟိ အညဝိရတီသု သစ္စ-သဒ္ဒော နိရုဠ္ဟောတိ။ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’န္တိ ဂဟိတာ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိသစ္စံ။ ‘‘အမောသဓမ္မံ နိဗ္ဗာနံ , တဒရိယာ သစ္စတော ဝိဒူ’’တိ (သု. နိ. ၇၆၃) အမောသဓမ္မတ္တာ နိဗ္ဗာနံ ပရမတ္ထသစ္စံ ဝုတ္တံ။ တသ္သ ပန တံသမ္ပာပကသ္သ စ မဂ္ဂသ္သ ပဇာနနာ ပဋိဝေဓော အဝိဝာဒကာရဏန္တိ ဒ္ဝယမ္ပိ ‘‘ဧကဉ္ဟိ သစ္စံ န ဒုတိယမတ္ထိ, ယသ္မိံ ပဇာ နော ဝိဝဒေ ပဇာန’’န္တိ (သု. နိ. ၈၉၀; မဟာနိ. ၁၁၉) မိသ္သာ ဂာထာယ သစ္စန္တိ ဝုတ္တံ။

    Sacca-saddassa sambhavantānaṃ atthānaṃ uddharaṇaṃ, sambhavante vā atthe vatvā adhippetatthassa uddharaṇaṃ atthuddhāro. Viratisacceti musāvādaviratiyaṃ. Na hi aññaviratīsu sacca-saddo niruḷhoti. ‘‘Idameva saccaṃ, moghamañña’’nti gahitā diṭṭhi diṭṭhisaccaṃ. ‘‘Amosadhammaṃ nibbānaṃ , tadariyā saccato vidū’’ti (su. ni. 763) amosadhammattā nibbānaṃ paramatthasaccaṃ vuttaṃ. Tassa pana taṃsampāpakassa ca maggassa pajānanā paṭivedho avivādakāraṇanti dvayampi ‘‘ekañhi saccaṃ na dutiyamatthi, yasmiṃ pajā no vivade pajāna’’nti (su. ni. 890; mahāni. 119) missā gāthāya saccanti vuttaṃ.

    နေတံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ အာဂစ္ဆေယ္ယ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတေန ဇာတိအာဒီနံ ဒုက္ခအရိယသစ္စဘာဝေ အဝိပရီတတံ ဒသ္သေတိ, အညံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ အာဂစ္ဆေယ္ယ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဣမိနာ ဒုက္ခအရိယသစ္စဘာဝသ္သ ဇာတိအာဒီသု နိယတတံ။ သစေပိ ကထဉ္စိ ကောစိ ဧဝံစိတ္တော အာဂစ္ဆေယ္ယ, ပညာပနေ ပန သဟဓမ္မေန ပညာပနေ အတ္တနော ဝာဒသ္သ စ ပညာပနေ သမတ္ထော နတ္ထီတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဟမေတံ။ပေ.။ ပညာပေသ္သာမီတိ အာဂစ္ဆေယ္ယ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇာတိအာဒီနံ အနညထတာ အညသ္သ စ တထာဘူတသ္သ အဘာဝောယေဝေတ္ထ ဌာနာဘာဝော။ သစေပိ ကောစိ အာဂစ္ဆေယ္ယ, အာဂစ္ဆတု, ဌာနံ ပန နတ္ထီတိ အယမေတ္ထ သုတ္တတ္ထော။ ဧသ နယော ဒုတိယသုတ္တေပိ။ တတ္ထ ပန သမ္ပတ္တတာ ပစ္စက္ခတာ စ ပဌမတာ, တံနိမိတ္တတာ ဒုတိယတာ, တဒုပသမတာ တတိယတာ, တံသမ္ပာပကတာ စတုတ္ထတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    Netaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti āgaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti etena jātiādīnaṃ dukkhaariyasaccabhāve aviparītataṃ dasseti, aññaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti āgaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti iminā dukkhaariyasaccabhāvassa jātiādīsu niyatataṃ. Sacepi kathañci koci evaṃcitto āgaccheyya, paññāpane pana sahadhammena paññāpane attano vādassa ca paññāpane samattho natthīti dassetuṃ ‘‘ahametaṃ…pe… paññāpessāmīti āgaccheyya, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti vuttaṃ. Jātiādīnaṃ anaññathatā aññassa ca tathābhūtassa abhāvoyevettha ṭhānābhāvo. Sacepi koci āgaccheyya, āgacchatu, ṭhānaṃ pana natthīti ayamettha suttattho. Esa nayo dutiyasuttepi. Tattha pana sampattatā paccakkhatā ca paṭhamatā, taṃnimittatā dutiyatā, tadupasamatā tatiyatā, taṃsampāpakatā catutthatāti daṭṭhabbā.

    နိဗ္ဗုတိကာမေန ပရိဇာနနာဒီဟိ အညံ ကိဉ္စိ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ နတ္ထိ, ဓမ္မဉာဏကိစ္စံ ဝာ ဣတော အညံ နတ္ထိ, ပရိညေယ္ယာဒီနိ စ ဧတပ္ပရမာနေဝာတိ စတ္တာရေဝ ဝုတ္တာနိ။ တဏ္ဟာယ အာဒီနဝဒသ္သာဝီနံ ဝသေန ‘‘တဏ္ဟာဝတ္ထုအာဒီနံ ဧတံပရမတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ အာလယေ ပဉ္စကာမဂုဏသင္ခာတေ, သကလဝတ္ထုကာမသင္ခာတေ, ဘဝတ္တယသင္ခာတေ ဝာ ဒုက္ခေ ဒောသဒသ္သာဝီနံ ဝသေန ‘‘အာလယာဒီနံ ဧတံပရမတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Nibbutikāmena parijānanādīhi aññaṃ kiñci kiccaṃ kātabbaṃ natthi, dhammañāṇakiccaṃ vā ito aññaṃ natthi, pariññeyyādīni ca etapparamānevāti cattāreva vuttāni. Taṇhāya ādīnavadassāvīnaṃ vasena ‘‘taṇhāvatthuādīnaṃ etaṃparamatāyā’’ti vuttaṃ. Tathā ālaye pañcakāmaguṇasaṅkhāte, sakalavatthukāmasaṅkhāte, bhavattayasaṅkhāte vā dukkhe dosadassāvīnaṃ vasena ‘‘ālayādīnaṃ etaṃparamatāyā’’ti vuttaṃ.

    သဟေတုကေန ဒုက္ခေနာတိ ဧတေန ဒုက္ခသ္သ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နတာဒသ္သနေန အတိသံဝေဂဝတ္ထုတံ ဒသ္သေတိ။

    Sahetukena dukkhenāti etena dukkhassa abbocchinnatādassanena atisaṃvegavatthutaṃ dasseti.

    န ပဋိဝေဓဉာဏံ ဝိယ သကိဒေဝ ဗုဇ္ဈတိ, အထ ခော အနု အနု ဗုဇ္ဈနတော အနုဗောဓော, အနုသ္သဝာကာရပရိဝိတက္ကဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိအနုဂတော ဝာ ဗောဓော အနုဗောဓော။ န ဟိ သော ပစ္စက္ခတော ဗုဇ္ဈတိ, အနုသ္သဝာဒိဝသေန ပန ကပ္ပေတ္ဝာ ဂဏ္ဟာတီတိ။ ကိစ္စတောတိ ပရိဇာနနာဒိတော။ တံကိစ္စကရဏေနေဝ ဟိ တာနိ တသ္သ ပာကဋာနိ။ ဝိဝဋ္ဋာနုပသ္သနာယ ဟိ သင္ခာရေဟိ ပတိလီယမာနမာနသသ္သ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ မဂ္ဂဉာဏံ ဝိသင္ခာရံ ဒုက္ခနိသ္သရဏံ အာရမ္မဏံ ကတ္ဝာ ဒုက္ခံ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ, ဒုက္ခဂတဉ္စ တဏ္ဟံ ပဇဟတိ, နိရောဓဉ္စ ဖုသတိ အာဒိစ္စော ဝိယ ပဘာယ, သမ္မာသင္ကပ္ပာဒီဟိ သဟ ဥပ္ပန္နံ တံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ, န စ သင္ခာရေ အမုဉ္စိတ္ဝာ ပဝတ္တမာနေန ဉာဏေန ဧတံ သဗ္ဗံ သက္ကာ ကာတုံ နိမိတ္တပဝတ္တေဟိ အဝုဋ္ဌိတတ္တာ, တသ္မာ ဧတာနိ ကိစ္စာနိ ကရောန္တံ တံ ဉာဏံ ဒုက္ခာဒီနိ ဝိဘာဝေတိ တတ္ထ သမ္မောဟနိဝတ္တနေနာတိ ‘‘စတ္တာရိပိ သစ္စာနိ ပသ္သတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

    Na paṭivedhañāṇaṃ viya sakideva bujjhati, atha kho anu anu bujjhanato anubodho, anussavākāraparivitakkadiṭṭhinijjhānakkhantianugato vā bodho anubodho. Na hi so paccakkhato bujjhati, anussavādivasena pana kappetvā gaṇhātīti. Kiccatoti parijānanādito. Taṃkiccakaraṇeneva hi tāni tassa pākaṭāni. Vivaṭṭānupassanāya hi saṅkhārehi patilīyamānamānasassa uppajjamānaṃ maggañāṇaṃ visaṅkhāraṃ dukkhanissaraṇaṃ ārammaṇaṃ katvā dukkhaṃ paricchindati, dukkhagatañca taṇhaṃ pajahati, nirodhañca phusati ādicco viya pabhāya, sammāsaṅkappādīhi saha uppannaṃ taṃ maggaṃ bhāveti, na ca saṅkhāre amuñcitvā pavattamānena ñāṇena etaṃ sabbaṃ sakkā kātuṃ nimittapavattehi avuṭṭhitattā, tasmā etāni kiccāni karontaṃ taṃ ñāṇaṃ dukkhādīni vibhāveti tattha sammohanivattanenāti ‘‘cattāripi saccāni passatī’’ti vuttaṃ.

    ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပသ္သတီတိ ကာလန္တရဒသ္သနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ စေ? န, ‘‘ယော နု ခော, အာဝုသော, ဒုက္ခံ ပသ္သတိ, ဒုက္ခသမုဒယမ္ပိ သော ပသ္သတီ’’တိအာဒိနာ (သံ. နိ. ၅.၁၁၀၀) ဧကဒသ္သိနော အညတ္တယဒသ္သိတာဝိစာရဏာယ တသ္သာ သာဓနတ္ထံ ဂဝံပတိတ္ထေရေန ဣမသ္သ သုတ္တသ္သ အာဟရိတတ္တာ ပစ္စေကဉ္စ သစ္စေသု ဒိသ္သမာနေသု အညတ္တယဒသ္သနသ္သ ယောဇိတတ္တာ။ အညထာ အနုပုဗ္ဗာဘိသမယေ ပုရိမဒိဋ္ဌသ္သ ပစ္ဆာ အဒသ္သနတော သမုဒယာဒိဒသ္သိနော ဒုက္ခာဒိဒသ္သနတာ န ယောဇေတဗ္ဗာ သိယာတိ။ သုဒ္ဓသင္ခာရပုဉ္ဇမတ္တဒသ္သနတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနံ နိဝာရေတိ။ ‘‘လောကသမုဒယံ ခော, ကစ္စာန, ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ပသ္သတော ယာ လောကေ နတ္ထိတာ, သာ န ဟောတီ’’တိ ဝစနတော သမုဒယဒသ္သနံ ဟေတုဖလပ္ပဗန္ဓာဝိစ္ဆေဒဒသ္သနဝသေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနံ နိဝတ္တေတိ။ ‘‘လောကနိရောဓံ ခော။ပေ.။ ပသ္သတော ယာ လောကေ အတ္ထိတာ, သာ န ဟောတီ’’တိ (သံ. နိ. ၂.၁၅) ဝစနတော နိရောဓဒသ္သနံ ဟေတုနိရောဓာ ဖလနိရောဓဒသ္သနဝသေန သသ္သတဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနံ နိဝာရေတိ။ အတ္တကာရသ္သ ပစ္စက္ခဒသ္သနတော မဂ္ဂဒသ္သနေန ‘‘နတ္ထိ အတ္တကာရေ, နတ္ထိ ပရကာရေ, နတ္ထိ ပုရိသကာရေ’’တိအာဒိကံ (ဒီ. နိ. ၁.၁၆၈) အကိရိယဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနံ ပဇဟတိ။ ‘‘နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ, အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိသ္သန္တိ။ နတ္ထိ ဟေတု။ပေ.။ ဝိသုဒ္ဓိယာ, အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တီ’’တိအာဒိကာ အဟေတုကဒိဋ္ဌိ စ ဣဓ အကိရိယဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သာပိ ဟိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂဒသ္သနေန ပဟီယတီတိ။

    Dukkhasamudayampi so passatīti kālantaradassanaṃ sandhāya vuttanti ce? Na, ‘‘yo nu kho, āvuso, dukkhaṃ passati, dukkhasamudayampi so passatī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1100) ekadassino aññattayadassitāvicāraṇāya tassā sādhanatthaṃ gavaṃpatittherena imassa suttassa āharitattā paccekañca saccesu dissamānesu aññattayadassanassa yojitattā. Aññathā anupubbābhisamaye purimadiṭṭhassa pacchā adassanato samudayādidassino dukkhādidassanatā na yojetabbā siyāti. Suddhasaṅkhārapuñjamattadassanato sakkāyadiṭṭhipariyuṭṭhānaṃ nivāreti. ‘‘Lokasamudayaṃ kho, kaccāna, yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke natthitā, sā na hotī’’ti vacanato samudayadassanaṃ hetuphalappabandhāvicchedadassanavasena ucchedadiṭṭhipariyuṭṭhānaṃ nivatteti. ‘‘Lokanirodhaṃ kho…pe… passato yā loke atthitā, sā na hotī’’ti (saṃ. ni. 2.15) vacanato nirodhadassanaṃ hetunirodhā phalanirodhadassanavasena sassatadiṭṭhipariyuṭṭhānaṃ nivāreti. Attakārassa paccakkhadassanato maggadassanena ‘‘natthi attakāre, natthi parakāre, natthi purisakāre’’tiādikaṃ (dī. ni. 1.168) akiriyadiṭṭhipariyuṭṭhānaṃ pajahati. ‘‘Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, ahetū appaccayā sattā saṃkilissanti. Natthi hetu…pe… visuddhiyā, ahetū appaccayā sattā visujjhantī’’tiādikā ahetukadiṭṭhi ca idha akiriyadiṭṭhiggahaṇena gahitāti daṭṭhabbā. Sāpi hi visuddhimaggadassanena pahīyatīti.

    ဒုက္ခဉာဏံ သမုဒယဖလသ္သ ဒုက္ခသ္သ အဓုဝာဒိဘာဝံ ပသ္သတီတိ ဖလေ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ နိဝတ္တေတိ။ ‘‘ဣသ္သရော လောကံ ပဝတ္တေတိ နိဝတ္တေတိ စာ’’တိ ဣသ္သရကာရဏိနော ဝဒန္တိ, ပဓာနတော အာဝိ ဘဝတိ, တတ္ထေဝ စ ပတိလီယတီတိ ပဓာနကာရဏိနော။ ‘‘ကာလဝသေနေဝ ပဝတ္တတိ နိဝတ္တတိ စာ’’တိ ကာလဝာဒိနော။ ‘‘သဘာဝေနေဝ သမ္ဘောတိ ဝိဘောတိ စာ’’တိ သဘာဝဝာဒိနော။ အာဒိ-သဒ္ဒေန အဏူဟိ လောကော ပဝတ္တတိ, သဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေကတဟေတူတိ ဧဝမာဒိ အကာရဏပရိဂ္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ရာမုဒကာဠာရာဒီနံ ဝိယ အရူပလောကေ, နိဂဏ္ဌာဒီနံ ဝိယ လောကထုပိကာယ အပဝဂ္ဂော မောက္ခောတိ ဂဟဏံ ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပဓာနသ္သ အပ္ပဝတ္တိ, ဂုဏဝိယုတ္တသ္သ အတ္တနော သကတ္တနိ အဝဋ္ဌာနံ, ဗ္ရဟ္မုနာ သလောကတာ, ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝာဒာတိ ဧဝမာဒိဂ္ဂဟဏဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ဂုဏဝိယုတ္တသ္သာတိ ဗုဒ္ဓိသုခဒုက္ခဣစ္ဆာဒောသပယတ္တဓမ္မာဓမ္မသင္ခာရေဟိ နဝဟိ အတ္တဂုဏေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တသ္သာတိ ကဏာဒဘက္ခဝာဒော။ ဣန္ဒ္ရိယတပ္ပနပုတ္တမုခဒသ္သနာဒီဟိ ဝိနာ အပဝဂ္ဂော နတ္ထီတိ ဂဟေတ္ဝာ တထာပဝတ္တနံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂော။

    Dukkhañāṇaṃ samudayaphalassa dukkhassa adhuvādibhāvaṃ passatīti phale vippaṭipattiṃ nivatteti. ‘‘Issaro lokaṃ pavatteti nivatteti cā’’ti issarakāraṇino vadanti, padhānato āvi bhavati, tattheva ca patilīyatīti padhānakāraṇino. ‘‘Kālavaseneva pavattati nivattati cā’’ti kālavādino. ‘‘Sabhāveneva sambhoti vibhoti cā’’ti sabhāvavādino. Ādi-saddena aṇūhi loko pavattati, sabbaṃ pubbekatahetūti evamādi akāraṇapariggaho daṭṭhabbo. Rāmudakāḷārādīnaṃ viya arūpaloke, nigaṇṭhādīnaṃ viya lokathupikāya apavaggo mokkhoti gahaṇaṃ . Ādi-saddena padhānassa appavatti, guṇaviyuttassa attano sakattani avaṭṭhānaṃ, brahmunā salokatā, diṭṭhadhammanibbānavādāti evamādiggahaṇañca daṭṭhabbaṃ. Ettha guṇaviyuttassāti buddhisukhadukkhaicchādosapayattadhammādhammasaṅkhārehi navahi attaguṇehi vippayuttassāti kaṇādabhakkhavādo. Indriyatappanaputtamukhadassanādīhi vinā apavaggo natthīti gahetvā tathāpavattanaṃ kāmasukhallikānuyogo.

    အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု ဒ္ဝာဒသသု အာယတနေသု ကာမဘဝဝိဘဝတဏ္ဟာဝသေန ဒ္ဝာဒသ တိကာ ဆတ္တိံသ တဏ္ဟာဝိစရိတာနိ။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင္ဂေ ဝာ အာဂတနယေန ကာလဝိဘာဂံ အနာမသိတ္ဝာ ဝုတ္တာနိ။ ဝီမံသိဒ္ဓိပာဒာဒယော ဗောဓိပက္ခိယာ ကိစ္စနာနတ္တေန ဝုတ္တာ, အတ္ထတော ဧကတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိမုခေန တတ္ထ အန္တောဂဓာ။ တယော နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒယောတိ လောကိယက္ခဏေ အလောဘမေတ္တာကရုဏာသမ္ပယောဂဝသေန ဘိန္နာ မဂ္ဂက္ခဏေ လောဘဗ္ယာပာဒဝိဟိံသာသမုစ္ဆေဒဝသေန တယောတိ ဧကောပိ ဝုတ္တော။ ဧသ နယော သမ္မာဝာစာဒီသု။ အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌိတာနံ ပန ဘာဝေ သမ္မာအာဇီဝသမ္ဘဝတော တေန တေသံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘဝန္တရေပိ ဇီဝိတဟေတုပိ အရိယေဟိ အဝီတိက္ကမနီယတ္တာ အရိယကန္တာနံ သမ္မာဝာစာဒိသီလာနံ ဂဟဏေန ယေန သဒ္ဓာဟတ္ထေန တာနိ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ, သော သဒ္ဓာဟတ္ထော ဂဟိတောယေဝ ဟောတီတိ တတော အနညာနိ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယသဒ္ဓာဗလာနိ တတ္ထ အန္တောဂဓာနိ ဟောန္တိ။ တေသံ အတ္ထိတာယာတိ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယသဒ္ဓာဗလဆန္ဒိဒ္ဓိပာဒာနံ အတ္ထိတာယ သီလသ္သ အတ္ထိဘာဝတော တိဝိဓေနပိ သီလေန တေ တယောပိ ဂဟိတာတိ တတ္ထ အန္တောဂဓာ။ စိတ္တသမာဓီတိ စိတ္တိဒ္ဓိပာဒံ ဝဒတိ။ ‘‘စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ (သံ. နိ. ၁.၂၃, ၁၉၂) ဟိ စိတ္တမုခေန သမာဓိ ဝုတ္တောတိ သမာဓိမုခေန စိတ္တမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ စိတ္တိဒ္ဓိပာဒဘာဝနာယ ပန သမာဓိပိ အဓိမတ္တော ဟောတီတိ ဝီမံသိဒ္ဓိပာဒာဒိဝစနံ ဝိယ စိတ္တိဒ္ဓိပာဒဝစနံ အဝတ္ဝာ ဣဓ ‘‘စိတ္တသမာဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပီတိမနသ္သ ကာယော ပသ္သမ္ဘတိ, ပသ္သဒ္ဓကာယော သုခံ ဝေဒေတိ, သုခိနော စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၉; သံ. နိ. ၅.၃၇၆; အ. နိ. ၃.၉၆; ၁၁.၁၂) ဝစနတော သမာဓိဥပကာရာ ပီတိပသ္သဒ္ဓိယော, တသ္မာ သမာဓိဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ, ဥပေက္ခာ ပန သမာဓိဥပကာရကတော တံသဒိသကိစ္စတော စ, တသ္မာ သမ္မာသမာဓိဝသေန ဧတေသံ အန္တောဂဓတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    Ajjhattikabāhiresu dvādasasu āyatanesu kāmabhavavibhavataṇhāvasena dvādasa tikā chattiṃsa taṇhāvicaritāni. Khuddakavatthuvibhaṅge vā āgatanayena kālavibhāgaṃ anāmasitvā vuttāni. Vīmaṃsiddhipādādayo bodhipakkhiyā kiccanānattena vuttā, atthato ekattā sammādiṭṭhimukhena tattha antogadhā. Tayo nekkhammavitakkādayoti lokiyakkhaṇe alobhamettākaruṇāsampayogavasena bhinnā maggakkhaṇe lobhabyāpādavihiṃsāsamucchedavasena tayoti ekopi vutto. Esa nayo sammāvācādīsu. Appicchatāsantuṭṭhitānaṃ pana bhāve sammāājīvasambhavato tena tesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Bhavantarepi jīvitahetupi ariyehi avītikkamanīyattā ariyakantānaṃ sammāvācādisīlānaṃ gahaṇena yena saddhāhatthena tāni pariggahetabbāni, so saddhāhattho gahitoyeva hotīti tato anaññāni saddhindriyasaddhābalāni tattha antogadhāni honti. Tesaṃ atthitāyāti saddhindriyasaddhābalachandiddhipādānaṃ atthitāya sīlassa atthibhāvato tividhenapi sīlena te tayopi gahitāti tattha antogadhā. Cittasamādhīti cittiddhipādaṃ vadati. ‘‘Cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23, 192) hi cittamukhena samādhi vuttoti samādhimukhena cittampi vattabbataṃ arahati. Cittiddhipādabhāvanāya pana samādhipi adhimatto hotīti vīmaṃsiddhipādādivacanaṃ viya cittiddhipādavacanaṃ avatvā idha ‘‘cittasamādhī’’ti vuttaṃ. ‘‘Pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyatī’’ti (dī. ni. 3.359; saṃ. ni. 5.376; a. ni. 3.96; 11.12) vacanato samādhiupakārā pītipassaddhiyo, tasmā samādhiggahaṇena gahitā, upekkhā pana samādhiupakārakato taṃsadisakiccato ca, tasmā sammāsamādhivasena etesaṃ antogadhatā daṭṭhabbā.

    ဘာရော ဝိယ ဝိဃာတကတ္တာ။ ဒုဗ္ဘိက္ခမိဝ ဗာဓကတ္တာ။ ‘‘နိဗ္ဗာနပရမံ သုခ’’န္တိ (မ. နိ. ၂.၂၁၅, ၂၁၇; ဓ. ပ. ၂၀၃, ၂၀၄) သုခဘာဝတော သုဘိက္ခမိဝ။ အနိဋ္ဌဘာဝတော သာသင္ကသပ္ပဋိဘယတော စ ဒုက္ခံ ဝေရီဝိသရုက္ခဘယဩရိမတီရူပမံ။

    Bhāro viya vighātakattā. Dubbhikkhamiva bādhakattā. ‘‘Nibbānaparamaṃ sukha’’nti (ma. ni. 2.215, 217; dha. pa. 203, 204) sukhabhāvato subhikkhamiva. Aniṭṭhabhāvato sāsaṅkasappaṭibhayato ca dukkhaṃ verīvisarukkhabhayaorimatīrūpamaṃ.

    တထတ္ထေနာတိ တထသဘာဝေန, ပရိညေယ္ယဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဧတေန အရိယသစ္စဒ္ဝယံ သိယာ ဒုက္ခံ, န အရိယသစ္စံ, သိယာ အရိယသစ္စံ, န ဒုက္ခန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ။ အရိယသစ္စ-သဒ္ဒပရာ ဟိ ဒုက္ခာဒိသဒ္ဒာ ပရိညေယ္ယာဒိဘာဝံ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အရိယသစ္စ-သဒ္ဒာနပေက္ခံ ဒုက္ခ-သဒ္ဒံ သန္ဓာယ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တသာမညဖလဓမ္မာနံ အာဒိပဒသင္ဂဟော ဝုတ္တော, တဒပေက္ခံ သန္ဓာယ စတုတ္ထပဒသင္ဂဟော။ သမုဒယာဒီသု အဝသေသကိလေသာဒယော သမုဒယော, န အရိယသစ္စံ, သင္ခာရနိရောဓော နိရောဓသမာပတ္တိ စ နိရောဓော, န အရိယသစ္စံ, အရိယမဂ္ဂတော အညာနိ မဂ္ဂင္ဂာနိ မဂ္ဂော, န အရိယသစ္စန္တိ ဣမိနာ နယေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဒုက္ခံ ဝေဒနီယမ္ပိ သန္တံ ဝေဒကရဟိတံ, ကေဝလံ ပန တသ္မိံ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ပဝတ္တမာနေ ဒုက္ခံ ဝေဒေတီတိ ဝောဟာရမတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဣတရေသုပိ။

    Tathatthenāti tathasabhāvena, pariññeyyabhāvenāti attho. Etena ariyasaccadvayaṃ siyā dukkhaṃ, na ariyasaccaṃ, siyā ariyasaccaṃ, na dukkhanti imamatthaṃ dasseti. Ariyasacca-saddaparā hi dukkhādisaddā pariññeyyādibhāvaṃ vadanti. Teneva ariyasacca-saddānapekkhaṃ dukkha-saddaṃ sandhāya maggasampayuttasāmaññaphaladhammānaṃ ādipadasaṅgaho vutto, tadapekkhaṃ sandhāya catutthapadasaṅgaho. Samudayādīsu avasesakilesādayo samudayo, na ariyasaccaṃ, saṅkhāranirodho nirodhasamāpatti ca nirodho, na ariyasaccaṃ, ariyamaggato aññāni maggaṅgāni maggo, na ariyasaccanti iminā nayena yojanā kātabbā. Dukkhaṃ vedanīyampi santaṃ vedakarahitaṃ, kevalaṃ pana tasmiṃ attano paccayehi pavattamāne dukkhaṃ vedetīti vohāramattaṃ hoti. Evaṃ itaresupi.

    ကိရိယာဝ ဝိဇ္ဇတီတိ သမုဒယမေဝ ဝဒတိ, တသ္သ ဝာ ဒုက္ခပစ္စယဘာဝံ။ မဂ္ဂော အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘မဂ္ဂမတ္ထီ’’တိ ဩကာရသ္သ အဘာဝော ကတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဂမကောတိ ဂန္တာ။ သာသဝတာ အသုဘတာတိ ကတ္ဝာ နိရောဓမဂ္ဂာ သုဘာ ဧဝ။ ဒုက္ခာဒီနံ ပရိယာယေန သမုဒယာဒိဘာဝော စ အတ္ထိ, န ပန နိရောဓဘာဝော, နိရောဓသ္သ ဝာ ဒုက္ခာဒိဘာဝောတိ န အညမညသမင္ဂိတာတိ အာဟ ‘‘နိရောဓသုညာနိ ဝာ’’တိအာဒိ။ သမုဒယေ ဒုက္ခသ္သာဘာဝတောတိ ပောနောဗ္ဘဝိကာယ တဏ္ဟာယ ပုနဗ္ဘဝသ္သ အဘာဝတော။ ယထာ ဝာ ပကတိဝာဒီနံ ဝိကာရာဝိဘာဝတော ပုဗ္ဗေ ပဋိပ္ပလီနာ စ ပကတိဘာဝေနေဝ တိဋ္ဌန္တိ, န ဧဝံ သမုဒယသမ္ပယုတ္တမ္ပိ ဒုက္ခံ သမုဒယဘာဝေန တိဋ္ဌတီတိ အာဟ ‘‘သမုဒယေ ဒုက္ခသ္သာဘာဝတော’’တိ။ ယထာ အဝိဘတ္တေဟိ ဝိကာရေဟိ မဟန္တာ ဝိသေသိန္ဒ္ရိယဘူတဝိသေသေဟိ ပကတိဘာဝေနေဝ ဌိတေဟိ ပကတိ သဂဗ္ဘာ ပကတိဝာဒီနံ, ဧဝံ န ဖလေန သဂဗ္ဘော ဟေတူတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခသမုဒယာနံ နိရောဓမဂ္ဂာနဉ္စ အသမဝာယာတိ ဧတံ ဝိဝရန္တော အာဟ ‘‘န ဟေတုသမဝေတံ ဟေတုဖလ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဣဓ တန္တူသု ပဋော, ကပာလေသု ဃဋော, ဗိရဏေသု ကဋော, ဒ္ဝီသု အဏူသု ဒ္ဝိအဏုကန္တိအာဒိနာ ဣဓ ဗုဒ္ဓိဝောဟာရဇနကော အဝိသုံ သိဒ္ဓာနံ သမ္ဗန္ဓော သမဝာယော, တေန သမဝာယေန ကာရဏေသု ဒ္ဝီသု အဏူသု ဒ္ဝိအဏုကံ ဖလံ သမဝေတံ ဧကီဘူတမိဝ သမ္ဗန္ဓံ, တီသု အဏူသု တိအဏုကန္တိ ဧဝံ မဟာပထဝိမဟာဥဒကမဟာအဂ္ဂိမဟာဝာတက္ခန္ဓပရိယန္တံ ဖလံ အတ္တနော ကာရဏေသု သမဝေတန္တိ သမဝာယဝာဒိနော ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ပန ဝဒန္တေဟိ အပရိမာဏေသု ကာရဏေသု မဟာပရိမာဏံ ဧကံ ဖလံ သမဝေတံ အတ္တနော အန္တောဂဓေဟိ ကာရဏေဟိ သဂဗ္ဘံ အသုညန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဧဝမိဓ သမဝာယာဘာဝာ ဖလေ ဟေတု နတ္ထီတိ ဟေတုသုညံ ဖလန္တိ အတ္ထော။

    Kiriyāva vijjatīti samudayameva vadati, tassa vā dukkhapaccayabhāvaṃ. Maggo atthīti vattabbe ‘‘maggamatthī’’ti okārassa abhāvo katoti daṭṭhabbo. Gamakoti gantā. Sāsavatā asubhatāti katvā nirodhamaggā subhā eva. Dukkhādīnaṃ pariyāyena samudayādibhāvo ca atthi, na pana nirodhabhāvo, nirodhassa vā dukkhādibhāvoti na aññamaññasamaṅgitāti āha ‘‘nirodhasuññāni vā’’tiādi. Samudaye dukkhassābhāvatoti ponobbhavikāya taṇhāya punabbhavassa abhāvato. Yathā vā pakativādīnaṃ vikārāvibhāvato pubbe paṭippalīnā ca pakatibhāveneva tiṭṭhanti, na evaṃ samudayasampayuttampi dukkhaṃ samudayabhāvena tiṭṭhatīti āha ‘‘samudaye dukkhassābhāvato’’ti. Yathā avibhattehi vikārehi mahantā visesindriyabhūtavisesehi pakatibhāveneva ṭhitehi pakati sagabbhā pakativādīnaṃ, evaṃ na phalena sagabbho hetūti attho. Dukkhasamudayānaṃ nirodhamaggānañca asamavāyāti etaṃ vivaranto āha ‘‘na hetusamavetaṃ hetuphala’’ntiādi. Tattha idha tantūsu paṭo, kapālesu ghaṭo, biraṇesu kaṭo, dvīsu aṇūsu dviaṇukantiādinā idha buddhivohārajanako avisuṃ siddhānaṃ sambandho samavāyo, tena samavāyena kāraṇesu dvīsu aṇūsu dviaṇukaṃ phalaṃ samavetaṃ ekībhūtamiva sambandhaṃ, tīsu aṇūsu tiaṇukanti evaṃ mahāpathavimahāudakamahāaggimahāvātakkhandhapariyantaṃ phalaṃ attano kāraṇesu samavetanti samavāyavādino vadanti. Evaṃ pana vadantehi aparimāṇesu kāraṇesu mahāparimāṇaṃ ekaṃ phalaṃ samavetaṃ attano antogadhehi kāraṇehi sagabbhaṃ asuññanti vuttaṃ hoti, evamidha samavāyābhāvā phale hetu natthīti hetusuññaṃ phalanti attho.

    ပဝတ္တိဘာဝတောတိ သံသာရသ္သ ပဝတ္တိဘာဝတော။ စတုအာဟာရဘေဒတောတိ ဣမိနာ စတ္တာရော အာဟာရဘေဒေ တေဟိ ဘိန္နေ တပ္ပစ္စယဓမ္မဘေဒေ စ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ရူပာဘိနန္ဒနာဒိဘေဒော ရူပာဒိခန္ဓဝသေန, အာရမ္မဏဝသေန ဝာ။ ဥပာဒာနေဟိ ဥပာဒီယတီတိ ဥပာဒိ, ဥပာဒာနက္ခန္ဓပဉ္စကံ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ တံနိသ္သရဏဘူတံ တသ္သ ဝူပသမော တံသန္တီတိ ကတ္ဝာ တသ္သ ယာဝ ပစ္ဆိမံ စိတ္တံ, တာဝ သေသတံ, တတော ပရဉ္စ အနဝသေသတံ ဥပာဒာယ ‘‘သဥပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု အနုပာဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတူ’’တိ ဒ္ဝိဓာ ဝောဟရီယတီတိ။ ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင္ကပ္ပော ဝိပသ္သနာ, ဣတရေ သမထော’’တိ ဝဒန္တိ။ သီလမ္ပိ ဟိ သမထသ္သ ဥပကာရကတ္တာ သမထဂ္ဂဟဏေန ဂယ္ဟတီတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝာ ယာနဒ္ဝယဝသေန လဒ္ဓော မဂ္ဂော သမထော ဝိပသ္သနာတိ အာဂမနဝသေန ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သပ္ပဒေသတ္တာတိ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧကဒေသတ္တာတိ အတ္ထော။ သီလက္ခန္ဓာဒယော ဟိ သဗ္ဗလောကိယလောကုတ္တရသီလာဒိသင္ဂာဟကာ, အရိယမဂ္ဂော လောကုတ္တရောယေဝာတိ တဒေကဒေသော ဟောတိ။

    Pavattibhāvatoti saṃsārassa pavattibhāvato. Catuāhārabhedatoti iminā cattāro āhārabhede tehi bhinne tappaccayadhammabhede ca saṅgaṇhāti. Rūpābhinandanādibhedo rūpādikhandhavasena, ārammaṇavasena vā. Upādānehi upādīyatīti upādi, upādānakkhandhapañcakaṃ. Nibbānañca taṃnissaraṇabhūtaṃ tassa vūpasamo taṃsantīti katvā tassa yāva pacchimaṃ cittaṃ, tāva sesataṃ, tato parañca anavasesataṃ upādāya ‘‘saupādisesanibbānadhātu anupādisesanibbānadhātū’’ti dvidhā voharīyatīti. ‘‘Sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo vipassanā, itare samatho’’ti vadanti. Sīlampi hi samathassa upakārakattā samathaggahaṇena gayhatīti tesaṃ adhippāyo. Atha vā yānadvayavasena laddho maggo samatho vipassanāti āgamanavasena vuttoti daṭṭhabbo. Sappadesattāti sīlakkhandhādīnaṃ ekadesattāti attho. Sīlakkhandhādayo hi sabbalokiyalokuttarasīlādisaṅgāhakā, ariyamaggo lokuttaroyevāti tadekadeso hoti.

    ဩနတသဟာယော ဝိယ ဝာယာမော ပဂ္ဂဟကိစ္စသာမညတော။ အံသကူဋံ ဒတ္ဝာ ဌိတသဟာယော ဝိယ သတိ အပိလာပနဝသေန နိစ္စလဘာဝကရဏသာမညတော။ သဇာတိတောတိ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒိဘေဒေသု သမာနာယ သမာဓိဇာတိယာတိ အတ္ထော။ ကိရိယတောတိ သမာဓိအနုရူပကိရိယတော။ တတော ဧဝ ဟိ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ သမာဓိနိမိတ္တာ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ သမာဓိပရိက္ခာရာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၆၂) သတိဝာယာမာနံ သမာဓိသ္သ နိမိတ္တပရိက္ခာရဘာဝော ဝုတ္တောတိ။

    Onatasahāyo viya vāyāmo paggahakiccasāmaññato. Aṃsakūṭaṃ datvā ṭhitasahāyo viya sati apilāpanavasena niccalabhāvakaraṇasāmaññato. Sajātitoti savitakkasavicārādibhedesu samānāya samādhijātiyāti attho. Kiriyatoti samādhianurūpakiriyato. Tato eva hi ‘‘cattāro satipaṭṭhānā samādhinimittā, cattāro sammappadhānā samādhiparikkhārā’’ti (ma. ni. 1.462) sativāyāmānaṃ samādhissa nimittaparikkhārabhāvo vuttoti.

    အာကောဋေန္တေန ဝိယာတိ ‘‘အနိစ္စံ အနိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ ပညာသဒိသေန ကိစ္စေန သမန္တတော အာကောဋေန္တေန ဝိယ ‘‘အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန, ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေနာ’’တိအာဒိနာ ပရိဝတ္တန္တေန ဝိယ စ အာဒာယ ဦဟိတ္ဝာ ဒိန္နမေဝ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဒ္ဝိန္နံ သမာနကာလတ္တေပိ ပစ္စယဘာဝေန သင္ကပ္ပသ္သ ပုရိမကာလသ္သ ဝိယ နိဒ္ဒေသော ကတော။ သဇာတိတောတိ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒီသု သမာနာယ ပညာဇာတိယာ။ ကိရိယတောတိ ဧတ္ထ ပညာသဒိသကိစ္စံ ကိရိယာတိ ဝုတ္တံ, ပုဗ္ဗေ ပန သမာဓိဥပကာရကံ တဒနုရူပံ ကိစ္စန္တိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ ‘‘သဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, အဘိညေယ္ယ’’န္တိ (သံ. နိ. ၄.၄၆) ဝစနတော စတ္တာရိပိ အဘိမုခံ ပစ္စက္ခတော ဉာတဗ္ဗာနိ, အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဝာ ဉာဏေန ဉာတဗ္ဗာနီတိ အဘိညေယ္ယာနိ။

    Ākoṭentena viyāti ‘‘aniccaṃ anicca’’ntiādinā paññāsadisena kiccena samantato ākoṭentena viya ‘‘aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhenā’’tiādinā parivattantena viya ca ādāya ūhitvā dinnameva paññā paṭivijjhati. Dvinnaṃ samānakālattepi paccayabhāvena saṅkappassa purimakālassa viya niddeso kato. Sajātitoti ‘‘dukkhe ñāṇa’’ntiādīsu samānāya paññājātiyā. Kiriyatoti ettha paññāsadisakiccaṃ kiriyāti vuttaṃ, pubbe pana samādhiupakārakaṃ tadanurūpaṃ kiccanti ayamettha viseso. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46) vacanato cattāripi abhimukhaṃ paccakkhato ñātabbāni, abhivisiṭṭhena vā ñāṇena ñātabbānīti abhiññeyyāni.

    ဒုရဘိသမ္ဘဝတရန္တိ အဘိသမ္ဘဝိတုံ သာဓေတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတရံ, သတ္တိဝိဃာတေန ဒုရဓိဂမန္တိ အတ္ထော။ ဗာဓကပဘဝသန္တိနိယ္ယာနလက္ခဏေဟိ ဝဝတ္ထာနံ သလက္ခဏဝဝတ္ထာနံ။ ဒုရဝဂာဟတ္ထေန ဂမ္ဘီရတ္တာတိ ဩဠာရိကာ ဒုက္ခသမုဒယာ။ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ဟိ ဒုက္ခံ အာဟာရာဒီသု စ အဘိလာသော ပာကဋော, ပီဠနာဒိအာယူဟနာဒိဝသေန ပန ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ, ဣဒမသ္သ ကာရဏ’’န္တိ ယာထာဝတော ဩဂာဟိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယတ္တာ ဂမ္ဘီရာ, သဏ္ဟသုခုမဓမ္မတ္တာ နိရောဓမဂ္ဂာ သဘာဝတော ဧဝ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုရဝဂာဟာ, တေနေဝ ဥပ္ပန္နေ မဂ္ဂေ နတ္ထိ နိရောဓမဂ္ဂာနံ ယာထာဝတော အနဝဂာဟောတိ။ နိဗ္ဗာနမ္ပိ မဂ္ဂေန အဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာ တသ္သ ဖလန္တိ အပဒိသ္သတီတိ အာဟ ‘‘ဖလာပဒေသတော’’တိ။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒာ’’တိ (ဝိဘ. ၇၁၉)။ မဂ္ဂောပိ နိရောဓသ္သ သမ္ပာပကဘာဝတော ဟေတူတိ အပဒိသ္သတီတိ အာဟ ‘‘ဟေတုအပဒေသတော’’တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနိယာ ပဋိပဒာယ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒာ’’တိ (ဝိဘ. ၇၁၉)။ ဣတိ ဝိဇညာတိ ဣတိ-သဒ္ဒေန ဝိဇာနနက္ကမံ ဒသ္သေတိ။ ဧဝံ ပကာရေဟီတိ ဧဝံ-သဒ္ဒေန ဝိဇာနနကာရဏဘူတေ နယေ။

    Durabhisambhavataranti abhisambhavituṃ sādhetuṃ asakkuṇeyyataraṃ, sattivighātena duradhigamanti attho. Bādhakapabhavasantiniyyānalakkhaṇehi vavatthānaṃ salakkhaṇavavatthānaṃ. Duravagāhatthena gambhīrattāti oḷārikā dukkhasamudayā. Tiracchānagatānampi hi dukkhaṃ āhārādīsu ca abhilāso pākaṭo, pīḷanādiāyūhanādivasena pana ‘‘idaṃ dukkhaṃ, idamassa kāraṇa’’nti yāthāvato ogāhituṃ asakkuṇeyyattā gambhīrā, saṇhasukhumadhammattā nirodhamaggā sabhāvato eva gambhīrattā duravagāhā, teneva uppanne magge natthi nirodhamaggānaṃ yāthāvato anavagāhoti. Nibbānampi maggena adhigantabbattā tassa phalanti apadissatīti āha ‘‘phalāpadesato’’ti. Vuttañhi ‘‘dukkhanirodhe ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti (vibha. 719). Maggopi nirodhassa sampāpakabhāvato hetūti apadissatīti āha ‘‘hetuapadesato’’ti. Vuttampi cetaṃ ‘‘dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’ti (vibha. 719). Iti vijaññāti iti-saddena vijānanakkamaṃ dasseti. Evaṃ pakārehīti evaṃ-saddena vijānanakāraṇabhūte naye.

    ဥဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Uddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၁. ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသော

    1. Dukkhasaccaniddeso

    ဇာတိနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Jātiniddesavaṇṇanā

    ၁၉၀. တတ္ထ ။ပေ.။ အယံ မာတိကာတိ နိဒ္ဒေသဝာရအာဒိမ္ဟိ ဝုတ္တေ ဇာတိအာဒိနိဒ္ဒေသေ တေသံ ဇာတိအာဒီနံ နိဒ္ဒေသဝသေန ဒုက္ခသ္သ အရိယသစ္စသ္သ ကထနတ္ထာယ, တေသု ဝာ ဇာတိအာဒီသု တေသဉ္စ ဒုက္ခဋ္ဌေ ဝေဒိတဗ္ဗေ ဇာတိအာဒီနံ နိဒ္ဒေသဝသေန ဒုက္ခသ္သ အရိယသစ္စသ္သ ကထနတ္ထာယ ဒုက္ခဒုက္ခန္တိအာဒိကာ ဒုက္ခမာတိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ တတ္ထာတိ တသ္မိံ နိဒ္ဒေသဝာရေ။ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ။ပေ.။ သံခိတ္တေန ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ’’တိ အယံ ဒုက္ခသ္သ အရိယသစ္စသ္သ ကထနတ္ထာယ မာတိကာတိ ယထာဒသ္သိတသ္သ ဇာတိအာဒိနိဒ္ဒေသသ္သ မာတိကာဘာဝံ ဒီပေတိ။ တံ ဒီပေတ္ဝာ ပုန ယသ္မိံ ပဒဒ္ဝယေ ဌတ္ဝာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ကထေတဗ္ဗံ, တသ္သ နိဒ္ဓာရဏတ္ထံ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ သင္ကဍ္ဎေန္တော အာဟ ‘‘ဣဒဉ္ဟိ ဒုက္ခံ နာမာ’’တိအာဒိ။

    190. Tattha…pe… ayaṃ mātikāti niddesavāraādimhi vutte jātiādiniddese tesaṃ jātiādīnaṃ niddesavasena dukkhassa ariyasaccassa kathanatthāya, tesu vā jātiādīsu tesañca dukkhaṭṭhe veditabbe jātiādīnaṃ niddesavasena dukkhassa ariyasaccassa kathanatthāya dukkhadukkhantiādikā dukkhamātikā veditabbāti attho. Atha vā tatthāti tasmiṃ niddesavāre. ‘‘Jātipi dukkhā…pe… saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā’’ti ayaṃ dukkhassa ariyasaccassa kathanatthāya mātikāti yathādassitassa jātiādiniddesassa mātikābhāvaṃ dīpeti. Taṃ dīpetvā puna yasmiṃ padadvaye ṭhatvā dukkhaṃ ariyasaccaṃ kathetabbaṃ, tassa niddhāraṇatthaṃ sabbaṃ dukkhaṃ saṅkaḍḍhento āha ‘‘idañhi dukkhaṃ nāmā’’tiādi.

    သဘာဝတောတိ ဒုက္ခဝေဒယိတသဘာဝတော။ နာမတောတိ တေနေဝ သဘာဝေန လဒ္ဓနာမတော။ တေန န အညေန ပရိယာယေန ဣဒံ ဒုက္ခံ နာမ, အထ ခော ဒုက္ခတ္တာယေဝာတိ သဘာဝေန နာမံ ဝိသေသေတိ။ အထ ဝာ နာမတောတိ ဥဒယဗ္ဗယဝန္တတာယ လဒ္ဓနာမတော။ ယထာ အညေ ဥဒယဗ္ဗယဝန္တော ဓမ္မာ န သဘာဝတော ဒုက္ခာ, န ဧဝံ ဣဒံ, အထ ခော သဘာဝတော ဒုက္ခာ, ဘူတမေဝေဒံ ဒုက္ခန္တိ ပုရိမေန ဒုက္ခ-သဒ္ဒေန ပစ္ဆိမံ ဝိသေသေတိ။ ဝိပရိဏာမဝန္တတာယ သုခံ အနိဋ္ဌမေဝ ဟောတီတိ ဒုက္ခံ နာမ ဇာတံ။ တေနေဝာဟ ‘‘ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော’’တိ။ ကဏ္ဏသူလာဒီဟိ အဘိဘူတသ္သ နိတ္ထုနနာဒီဟိ ဒုက္ခာဘိဘူတတာယ ဝိညာယမာနာယပိ ကိံ တဝ ရုဇ္ဇတီတိ ပုစ္ဆိတ္ဝာဝ ကဏ္ဏသူလာဒိဒုက္ခံ ဇာနိတဗ္ဗံ ဟောတီတိ ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခတာ တသ္သ ဝုတ္တာ။ ဥပက္ကမသ္သ စ ပာကဋဘာဝတောတိ ကာရဏာဝသေန ဒုက္ခဝိသေသသ္သ ပာကဋဘာဝံ ဒသ္သေတိ။

    Sabhāvatoti dukkhavedayitasabhāvato. Nāmatoti teneva sabhāvena laddhanāmato. Tena na aññena pariyāyena idaṃ dukkhaṃ nāma, atha kho dukkhattāyevāti sabhāvena nāmaṃ viseseti. Atha vā nāmatoti udayabbayavantatāya laddhanāmato. Yathā aññe udayabbayavanto dhammā na sabhāvato dukkhā, na evaṃ idaṃ, atha kho sabhāvato dukkhā, bhūtamevedaṃ dukkhanti purimena dukkha-saddena pacchimaṃ viseseti. Vipariṇāmavantatāya sukhaṃ aniṭṭhameva hotīti dukkhaṃ nāma jātaṃ. Tenevāha ‘‘dukkhuppattihetuto’’ti. Kaṇṇasūlādīhi abhibhūtassa nitthunanādīhi dukkhābhibhūtatāya viññāyamānāyapi kiṃ tava rujjatīti pucchitvāva kaṇṇasūlādidukkhaṃ jānitabbaṃ hotīti paṭicchannadukkhatā tassa vuttā. Upakkamassa ca pākaṭabhāvatoti kāraṇāvasena dukkhavisesassa pākaṭabhāvaṃ dasseti.

    သဘာဝံ မုဉ္စိတ္ဝာ ပကာရန္တရေန ဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စမာနံ ပရိယာယဒုက္ခံ။ ကထေတဗ္ဗတ္တာ ပဋိညာတံ ယထာ ကထေတဗ္ဗံ, တံပကာရဒသ္သနတ္ထံ ‘‘အရိယသစ္စဉ္စ နာမေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ သင္ခေပော သာမညံ, သာမညဉ္စ ဝိသေသေ အန္တောကရိတ္ဝာ ပဝတ္တတီတိ တတ္ထ ဥဘယထာပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသေသော ဇာတိအာဒိကော, ဝိသေသော စ ဝိသေသန္တရနိဝတ္တကောတိ ဇာတိအာဒီသု ဇရာဒီနံ သင္ခိပနံ န သက္ကာ ကာတုန္တိ တတ္ထ ဝိတ္ထာရေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။

    Sabhāvaṃ muñcitvā pakārantarena dukkhanti vuccamānaṃ pariyāyadukkhaṃ. Kathetabbattā paṭiññātaṃ yathā kathetabbaṃ, taṃpakāradassanatthaṃ ‘‘ariyasaccañca nāmeta’’ntiādimāha. Saṅkhepo sāmaññaṃ, sāmaññañca visese antokaritvā pavattatīti tattha ubhayathāpi kathetuṃ vaṭṭati. Vitthāro pana viseso jātiādiko, viseso ca visesantaranivattakoti jātiādīsu jarādīnaṃ saṅkhipanaṃ na sakkā kātunti tattha vitthāreneva kathetabbaṃ.

    ၁၉၁. ‘‘အပရသ္သ အပရသ္သာ’’တိ ဒီပနံ အပရတ္ထဒီပနံ။ သာမိအတ္ထေပိ ဟိ အပရတ္ထ-သဒ္ဒော သိဇ္ဈတီတိ။ တေသံ တေသန္တိ ဝာ သာမိဝသေန ဝုတ္တံ အတ္ထံ ဘုမ္မဝသေန ဝတ္တုကာမတာယ အာဟ ‘‘အပရတ္ထဒီပန’’န္တိ, အပရသ္မိံ အပရသ္မိံ ဒီပနန္တိ အတ္ထော။ အပရသ္သ အပရသ္သ ဝာ ဇာတိသင္ခာတသ္သ အတ္ထသ္သ ဒီပနံ အပရတ္ထဒီပနံ။ ပဉ္စဂတိဝသေန ဧကေကာယပိ ဂတိယာ ခတ္တိယာဒိဘုမ္မဒေဝာဒိဟတ္ထိအာဒိဇာတိဝသေန စာတိ ဂတိဇာတိဝသေန။

    191. ‘‘Aparassa aparassā’’ti dīpanaṃ aparatthadīpanaṃ. Sāmiatthepi hi aparattha-saddo sijjhatīti. Tesaṃ tesanti vā sāmivasena vuttaṃ atthaṃ bhummavasena vattukāmatāya āha ‘‘aparatthadīpana’’nti, aparasmiṃ aparasmiṃ dīpananti attho. Aparassa aparassa vā jātisaṅkhātassa atthassa dīpanaṃ aparatthadīpanaṃ. Pañcagativasena ekekāyapi gatiyā khattiyādibhummadevādihatthiādijātivasena cāti gatijātivasena.

    တိဏာကာရော တိဏဇာတိ, သော စ ဥပာဒာပညတ္တီတိ ‘‘ပညတ္တိယ’’န္တိ အာဟ။ တဒုပာဒာယာတိ တံ ပဌမံ ဝိညာဏံ ဥပာဒာယ အယံ ဇာတိ, နာသ္သ ကုတောစိ နိဂ္ဂမနံ ဥပာဒာယ။ ယသ္မာ စ ဧဝံ, တသ္မာ သာဝသ္သ ဇာတိ ပဌမဝိညာဏသင္ခာတာတိ အတ္ထော။ အထ ဝာ တဒုပာဒာယ သဇာတောတိ ဝုစ္စတီတိ သာဝသ္သ ဇာတိ ပဌမဝိညာဏသင္ခာတာတိ အတ္ထော။ ဝိညာဏမုခေန စ ပဉ္စပိ ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဟောန္တီတိ ‘‘ပဋိသန္ဓိယ’’န္တိ အာဟ။ အရိယဘာဝကရဏတ္တာ အရိယသီလန္တိ ပာတိမောက္ခသံဝရော ဝုစ္စတိ။ ဇာတိအာဒီနိပိ လက္ခဏာနိ ဓမ္မာနံ အာကာရဝိကာရာတိ ကတ္ဝာ သဟုပ္ပာဒကာ သဟဝိကာရကာတိ ဝုတ္တာ။ ဇာယနဋ္ဌေနာတိအာဒိ အာယတနဝသေန ယောနိဝသေန စ ဒ္ဝီဟိ ဒ္ဝီဟိ ပဒေဟိ သဗ္ဗသတ္တေ ပရိယာဒိယိတ္ဝာ ဇာတိံ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမနယေ ပန ဧကေကေနေဝ ပဒေန သဗ္ဗသတ္တေ ပရိယာဒိယိတ္ဝာ ဇာတိ ဒသ္သိတာတိ အယံ ဝိသေသော။ ကေစိ ပန ‘‘ပုရိမနယေ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော, ပစ္ဆိမနယေ ဘာဝနိဒ္ဒေသော ကတော’’တိ ဝဒန္တိ, ‘‘တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ဇာတီ’’တိ ပန ကတ္တရိ သာမိနိဒ္ဒေသသ္သ ကတတ္တာ ဥဘယတ္ထာပိ ဘာဝနိဒ္ဒေသောဝ ယုတ္တော။ သမ္ပုဏ္ဏာ ဇာတိ သဉ္ဇာတိ။ ပာကဋာ နိဗ္ဗတ္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ။ ‘‘တေသံ တေသံ သတ္တာနံ။ပေ.။ အဘိနိဗ္ဗတ္တီ’’တိ သတ္တဝသေန ပဝတ္တတ္တာ သမ္မုတိကထာ။

    Tiṇākāro tiṇajāti, so ca upādāpaññattīti ‘‘paññattiya’’nti āha. Tadupādāyāti taṃ paṭhamaṃ viññāṇaṃ upādāya ayaṃ jāti, nāssa kutoci niggamanaṃ upādāya. Yasmā ca evaṃ, tasmā sāvassa jāti paṭhamaviññāṇasaṅkhātāti attho. Atha vā tadupādāya sajātoti vuccatīti sāvassa jāti paṭhamaviññāṇasaṅkhātāti attho. Viññāṇamukhena ca pañcapi khandhā vuttā hontīti ‘‘paṭisandhiya’’nti āha. Ariyabhāvakaraṇattā ariyasīlanti pātimokkhasaṃvaro vuccati. Jātiādīnipi lakkhaṇāni dhammānaṃ ākāravikārāti katvā sahuppādakā sahavikārakāti vuttā. Jāyanaṭṭhenātiādi āyatanavasena yonivasena ca dvīhi dvīhi padehi sabbasatte pariyādiyitvā jātiṃ dassetuṃ vuttaṃ. Purimanaye pana ekekeneva padena sabbasatte pariyādiyitvā jāti dassitāti ayaṃ viseso. Keci pana ‘‘purimanaye kattuniddeso, pacchimanaye bhāvaniddeso kato’’ti vadanti, ‘‘tesaṃ tesaṃ sattānaṃ jātī’’ti pana kattari sāminiddesassa katattā ubhayatthāpi bhāvaniddesova yutto. Sampuṇṇā jāti sañjāti. Pākaṭā nibbatti abhinibbatti. ‘‘Tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… abhinibbattī’’ti sattavasena pavattattā sammutikathā.

    တတ္ရ တတ္ရာတိ ဧကစတုဝောကာရဘဝေသု ဒ္ဝိန္နံ ဒ္ဝိန္နံ, သေသေ ရူပဓာတုယံ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနံ ပဉ္စန္နံ, ကာမဓာတုယံ ဝိကလာဝိကလိန္ဒ္ရိယာနံ ဝသေန သတ္တန္နံ နဝန္နံ ဒသန္နံ ပုန ဒသန္နံ ဧကာဒသန္နဉ္စ အာယတနာနံ ဝသေန သင္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကဘဝပရိယာပန္နသ္သ ခန္ဓသန္တာနသ္သ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိဘူတာ ပဋိသန္ဓိက္ခန္ဓာတိ အာဟ ‘‘ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏာ’’တိ။ တမေဝ သန္တာနံ နိယ္ယာတေန္တံ ဝိယ ‘‘ဟန္ဒ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ပဋိစ္ဆာပေန္တံ ဝိယ ပဝတ္တတီတိ နိယ္ယာတနရသာ။ သန္တတိယာ ဧဝ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ဟုတ္ဝာ ဂယ္ဟတီတိ ဥမ္မုဇ္ဇနပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ဒုက္ခရာသိသ္သ ဝိစိတ္တတာ ဒုက္ခဝိစိတ္တတာ, ဒုက္ခဝိသေသာ ဝာ တဒဝယဝာ, တံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ ဖလတီတိ ဒုက္ခဝိစိတ္တတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ။

    Tatra tatrāti ekacatuvokārabhavesu dvinnaṃ dvinnaṃ, sese rūpadhātuyaṃ paṭisandhikkhaṇe uppajjamānānaṃ pañcannaṃ, kāmadhātuyaṃ vikalāvikalindriyānaṃ vasena sattannaṃ navannaṃ dasannaṃ puna dasannaṃ ekādasannañca āyatanānaṃ vasena saṅgaho veditabbo. Ekabhavapariyāpannassa khandhasantānassa paṭhamābhinibbattibhūtā paṭisandhikkhandhāti āha ‘‘paṭhamābhinibbattilakkhaṇā’’ti. Tameva santānaṃ niyyātentaṃ viya ‘‘handa gaṇhathā’’ti paṭicchāpentaṃ viya pavattatīti niyyātanarasā. Santatiyā eva ummujjanaṃ hutvā gayhatīti ummujjanapaccupaṭṭhānā. Dukkharāsissa vicittatā dukkhavicittatā, dukkhavisesā vā tadavayavā, taṃ paccupaṭṭhāpeti phalatīti dukkhavicittatāpaccupaṭṭhānā.

    ပရိယာယနိပ္ပရိယာယဒုက္ခေသု ယံ ဒုက္ခံ ဇာတိ ဟောတိ, တံ ဒုက္ခဘာဝောယေဝ တသ္သာ ဒုက္ခဋ္ဌော။ ယဒိ အက္ခာနေန ပာပုဏိတဗ္ဗံ သိယာ, ဘဂဝာ အာစိက္ခေယ္ယ။ ဘဂဝတာပိ –

    Pariyāyanippariyāyadukkhesu yaṃ dukkhaṃ jāti hoti, taṃ dukkhabhāvoyeva tassā dukkhaṭṭho. Yadi akkhānena pāpuṇitabbaṃ siyā, bhagavā ācikkheyya. Bhagavatāpi –

    ‘‘တံ ကိံ မညထ, ဘိက္ခဝေ, ကတမော နု ခော မဟန္တတရော? ယော စာယံ မယာ ပရိတ္တော ပာဏိမတ္တော ပာသာဏော ဂဟိတော, ယော စ ဟိမဝာ ပဗ္ဗတရာဇာတိ။ အပ္ပမ။ပေ.။ ဂဟိတော, ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇာနံ ဥပနိဓာယ သင္ခမ္ပိ န ဥပေတိ, ကလဘာဂမ္ပိ န ဥပေတိ, ဥပနိဓမ္ပိ န ဥပေတိ။ ဧဝမေဝ ခော, ဘိက္ခဝေ, ယံ သော ပုရိသော တီဟိ သတ္တိသတေဟိ ဟညမာနော တတောနိဒာနံ ဒုက္ခံ ဒောမနသ္သံ ပဋိသံဝေဒေတိ, တံ နေရယိကသ္သ ဒုက္ခသ္သ ဥပနိဓာယ သင္ခမ္ပိ။ပေ.။ ဥပနိဓမ္ပိ န ဥပေတီ’’တိ (မ. နိ. ၃.၂၅၀) –

    ‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, katamo nu kho mahantataro? Yo cāyaṃ mayā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito, yo ca himavā pabbatarājāti. Appama…pe… gahito, himavantaṃ pabbatarājānaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti, kalabhāgampi na upeti, upanidhampi na upeti. Evameva kho, bhikkhave, yaṃ so puriso tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti, taṃ nerayikassa dukkhassa upanidhāya saṅkhampi…pe… upanidhampi na upetī’’ti (ma. ni. 3.250) –

    ဥပမာဝသေန ပကာသိတံ အာပာယိကဒုက္ခံ။ သုခုပ္ပတ္တိကာရဏာနိ သုစီနိ ဥပ္ပလာဒီနီတိ ကတ္ဝာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိနိဝာရဏေန ဇာတိယာ ဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝံ ဒသ္သေတိ ‘‘အထ ခော’’တိအာဒိနာ။ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိကာရဏေ နိဗ္ဗတ္တနေန ဂဗ္ဘပရိဟရဏူပက္ကမေန ဝိနာ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝမေဝ ဒုက္ခံ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ အညာနပေက္ခတ္တာ, ဥပက္ကမနိဗ္ဗတ္တံ ပန ပရိဟရဏမူလကံ ဩက္ကန္တိမတ္တာနပေက္ခတ္တာ။ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

    Upamāvasena pakāsitaṃ āpāyikadukkhaṃ. Sukhuppattikāraṇāni sucīni uppalādīnīti katvā tattha nibbattinivāraṇena jātiyā dukkhavatthubhāvaṃ dasseti ‘‘atha kho’’tiādinā. Dukkhuppattikāraṇe nibbattanena gabbhapariharaṇūpakkamena vinā mātukucchisambhavameva dukkhaṃ gabbhokkantimūlakaṃ aññānapekkhattā, upakkamanibbattaṃ pana pariharaṇamūlakaṃ okkantimattānapekkhattā. Ayametesaṃ viseso.

    အတ္တနော အဘိမုခံ ကဍ္ဎနံ အာကဍ္ဎနံ, ပရိတော သဗ္ဗတောဘာဂေန ကဍ္ဎနံ ပရိကဍ္ဎနံ။ အဓော ဓုနနံ ဩဓုနနံ, တိရိယံ, သဗ္ဗတော ဝာ ဓုနနံ နိဓုနနံ။ တစ္ဆေတ္ဝာ ခာရပက္ခိပနံ ခာရာပဋိစ္ဆကံ။

    Attano abhimukhaṃ kaḍḍhanaṃ ākaḍḍhanaṃ, parito sabbatobhāgena kaḍḍhanaṃ parikaḍḍhanaṃ. Adho dhunanaṃ odhunanaṃ, tiriyaṃ, sabbato vā dhunanaṃ nidhunanaṃ. Tacchetvā khārapakkhipanaṃ khārāpaṭicchakaṃ.

    သကလသရီရန္ဟာပနံ န္ဟာပနံ, ဧကဒေသဓောဝနံ ဓောဝနံ, သူရိယာဘိမုခပဝတ္တနေန အာတာပနံ, ပဉ္စဂ္ဂိတာပေန ပရိတာပနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗောယေဝ ဝာ တာပော ဒ္ဝိဓာပိ ဝုတ္တော။

    Sakalasarīranhāpanaṃ nhāpanaṃ, ekadesadhovanaṃ dhovanaṃ, sūriyābhimukhapavattanena ātāpanaṃ, pañcaggitāpena paritāpanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sabboyeva vā tāpo dvidhāpi vutto.

    ကုဟိံ နု ပတိဋ္ဌံ လဘေထ, ဇာတိယာ ဝိနာ န တသ္သ ဒုက္ခသ္သ ပတိဋ္ဌာနံ အတ္ထီတိ အတ္ထော, ဇာတိယာ ဝာ ဝိနာ သော သတ္တော ကုဟိံ နု ပတိဋ္ဌံ, ကတ္ထ နု ပတိဋ္ဌန္တော တံ ဒုက္ခံ လဘေထာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ တိရစ္ဆာနေသု ကထံ ဒုက္ခံ ဘဝေယ္ယ တဟိံ တိရစ္ဆာနေသု ဇာတိံ ဝိနာ။ န စသ္သာတိ န စေ အသ္သ။ နနု နေဝတ္ထီတိ သမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော, နနု အာဟာတိ ဝာ။ ယဒတောတိ ယသ္မာ နေဝတ္ထိ, တသ္မာ အာဟာတိ အတ္ထော။

    Kuhiṃ nu patiṭṭhaṃ labhetha, jātiyā vinā na tassa dukkhassa patiṭṭhānaṃ atthīti attho, jātiyā vā vinā so satto kuhiṃ nu patiṭṭhaṃ, kattha nu patiṭṭhanto taṃ dukkhaṃ labhethāti attho. Tattha tiracchānesu kathaṃ dukkhaṃ bhaveyya tahiṃ tiracchānesu jātiṃ vinā. Na cassāti na ce assa. Nanu nevatthīti sambandho kātabbo, nanu āhāti vā. Yadatoti yasmā nevatthi, tasmā āhāti attho.

    ဇရာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Jarāniddesavaṇṇanā

    ၁၉၂. ဇီရဏမေဝ ဇီရဏတာ, ဇီရဏသ္သ ဝာ အာကာရော တာ-သဒ္ဒေန ဝုတ္တော။

    192. Jīraṇameva jīraṇatā, jīraṇassa vā ākāro tā-saddena vutto.

    ယထာပုရေ အသလ္လက္ခေန္တေတိ ဂာရဝကရဏဥပဋ္ဌာနာဒီနိ အသလ္လက္ခေန္တေ တံနိမိတ္တံ ဒောမနသ္သံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

    Yathāpure asallakkhenteti gāravakaraṇaupaṭṭhānādīni asallakkhente taṃnimittaṃ domanassaṃ uppajjatīti attho.

    သတာဒီနန္တိ သတိသုတဝီရိယပညာဒီနံ ဝိပ္ပဝာသနိမိတ္တံ အတ္တနာ အပသာဒေတဗ္ဗေဟိပိ အတ္တနော ပုတ္တဒာရေဟိ အပသာဒနီယတော။ အဝသဝတ္တင္ဂပစ္စင္ဂတာယ သုစိအသုစိအာဒိဝိစာရဏဝိရဟေန စ ဗာလကုမာရကကာလော ဝိယ ဇိဏ္ဏကာလော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဘိယ္ယော ဗာလတ္တပ္ပတ္တိယာ’’တိ။

    Satādīnanti satisutavīriyapaññādīnaṃ vippavāsanimittaṃ attanā apasādetabbehipi attano puttadārehi apasādanīyato. Avasavattaṅgapaccaṅgatāya suciasuciādivicāraṇavirahena ca bālakumārakakālo viya jiṇṇakālo hotīti āha ‘‘bhiyyo bālattappattiyā’’ti.

    မရဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Maraṇaniddesavaṇṇanā

    ၁၉၃. ‘‘ကာလသ္သ အန္တကသ္သ ကိရိယာ’’တိ ယာ လောကေ ဝုစ္စတိ, သာ စုတိ, မရဏန္တိ အတ္ထော။ စဝနကာလောယေဝ ဝာ အနတိက္ကမနီယတ္တာ ဝိသေသေန ကာလောတိ ဝုတ္တော, တသ္သ ကိရိယာ စုတိက္ခန္ဓာနံ ဘေဒပ္ပတ္တိယေဝ။ မစ္စု မရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ သမာသံ အကတ္ဝာ ယော မစ္စု ဝုစ္စတိ ဘေဒော, ယဉ္စ မရဏံ ပာဏစာဂော, ဣဒံ ဝုစ္စတိ မရဏန္တိ ဝိသုံ သမ္ဗန္ဓော န န ယုဇ္ဇတိ။

    193. ‘‘Kālassa antakassa kiriyā’’ti yā loke vuccati, sā cuti, maraṇanti attho. Cavanakāloyeva vā anatikkamanīyattā visesena kāloti vutto, tassa kiriyā cutikkhandhānaṃ bhedappattiyeva. Maccu maraṇanti etthāpi samāsaṃ akatvā yo maccu vuccati bhedo, yañca maraṇaṃ pāṇacāgo, idaṃ vuccati maraṇanti visuṃ sambandho na na yujjati.

    ယသ္သ ခန္ဓဘေဒသ္သ ပဝတ္တတ္တာ ‘‘တိသ္သော မတော, ဖုသ္သော မတော’’တိ ဝောဟာရော ဟောတိ, သော ခန္ဓပ္ပဗန္ဓသ္သ အနုပစ္ဆိန္နတာယ ‘‘သမ္မုတိမရဏ’’န္တိ ဝုတ္တော, ပဗန္ဓသမုစ္ဆေဒော စ ‘‘သမုစ္ဆေဒမရဏ’’န္တိ။ မရဏမ္ပိ ဒုက္ခန္တိ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဒုက္ခသစ္စကထာ ဝဋ္ဋကထာတိ ကတ္ဝာ ‘‘သမ္မုတိမရဏံ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ အာဟ။ တသ္သေဝ နာမန္တိ တဗ္ဘာဝတော တဒေကဒေသဘာဝတော စ မရဏ-သဒ္ဒဗဟုတ္တေ အသမ္မောဟတ္ထံ ဝုတ္တံ။ စုတိလက္ခဏန္တိ ‘‘စဝနတာ’’တိ နိဒသ္သိတစဝနလက္ခဏမေဝ ဝဒတိ။ သမ္ပတ္တိဘဝခန္ဓေဟိ ဝိယောဇေတီတိ ဝိယောဂရသံ, ဝိယောဂကိရိယာဘူတတာယ ဝာ ‘‘ဝိယောဂရသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သတ္တသ္သ ပုရိမဘဝတော ဝိပ္ပဝာသော ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဝိပ္ပဝာသပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

    Yassa khandhabhedassa pavattattā ‘‘tisso mato, phusso mato’’ti vohāro hoti, so khandhappabandhassa anupacchinnatāya ‘‘sammutimaraṇa’’nti vutto, pabandhasamucchedo ca ‘‘samucchedamaraṇa’’nti. Maraṇampi dukkhanti imasmiṃ panatthe dukkhasaccakathā vaṭṭakathāti katvā ‘‘sammutimaraṇaṃ adhippeta’’nti āha. Tasseva nāmanti tabbhāvato tadekadesabhāvato ca maraṇa-saddabahutte asammohatthaṃ vuttaṃ. Cutilakkhaṇanti ‘‘cavanatā’’ti nidassitacavanalakkhaṇameva vadati. Sampattibhavakhandhehi viyojetīti viyogarasaṃ, viyogakiriyābhūtatāya vā ‘‘viyogarasa’’nti vuttaṃ. Sattassa purimabhavato vippavāso hutvā upaṭṭhātīti vippavāsapaccupaṭṭhānaṃ.

    မရဏန္တိကာတိ မရဏသ္သ အာသန္နာ။ ယဒိ မရဏံ န ဘဝိသ္သတိ, ယထာဝုတ္တံ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ ဒုက္ခံ န ဘဝိသ္သတီတိ အာဟ ‘‘ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝေနာ’’တိ။

    Maraṇantikāti maraṇassa āsannā. Yadi maraṇaṃ na bhavissati, yathāvuttaṃ kāyikaṃ cetasikañca dukkhaṃ na bhavissatīti āha ‘‘dvinnampi dukkhānaṃ vatthubhāvenā’’ti.

    ပာပကမ္မာဒိနိမိတ္တန္တိ ပာပကမ္မနိမိတ္တံ ပာပဂတိနိမိတ္တဉ္စာတိ အတ္ထော, ကမ္မမ္ပိ ဝာ ဧတ္ထ ‘‘နိမိတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဥပပတ္တိနိမိတ္တဘာဝေန ဥပဋ္ဌာနတော။ တဒုပဋ္ဌာနေပိ ဟိ ‘‘အကတံ ဝတ မေ ကလ္ယာဏ’’န္တိအာဒိနာ အနပ္ပကံ ဒောမနသ္သံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ ဘဒ္ဒသ္သာတိ ကလ္ယာဏကမ္မသ္သာတိ အတ္ထော။ အဝိသေသတောတိ ‘‘သဗ္ဗေသ’’န္တိ ဧတေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗေသန္တိ စ ယေသံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တေယေဝ သဗ္ဗေ ဂဟိတာ ‘‘ဝိတုဇ္ဇမာနမမ္မာန’’န္တိ ဝိသေသိတတ္တာ။ သန္ဓီနံ ဗန္ဓနာနိ သန္ဓိဗန္ဓနာနိ , တေသံ ဆေဒနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဒုက္ခံ ‘‘သန္ဓိဗန္ဓနစ္ဆေဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိ-သဒ္ဒော ဝာ ကာရဏတ္ထော, သန္ဓိဗန္ဓနစ္ဆေဒနမူလကန္တိ အတ္ထော။

    Pāpakammādinimittanti pāpakammanimittaṃ pāpagatinimittañcāti attho, kammampi vā ettha ‘‘nimitta’’nti vuttaṃ upapattinimittabhāvena upaṭṭhānato. Tadupaṭṭhānepi hi ‘‘akataṃ vata me kalyāṇa’’ntiādinā anappakaṃ domanassaṃ uppajjatīti. Bhaddassāti kalyāṇakammassāti attho. Avisesatoti ‘‘sabbesa’’nti etena yojetabbaṃ. Sabbesanti ca yesaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ uppajjati, teyeva sabbe gahitā ‘‘vitujjamānamammāna’’nti visesitattā. Sandhīnaṃ bandhanāni sandhibandhanāni , tesaṃ chedanena nibbattaṃ dukkhaṃ ‘‘sandhibandhanacchedana’’nti vuttaṃ. Ādi-saddo vā kāraṇattho, sandhibandhanacchedanamūlakanti attho.

    အနယဗ္ယသနာပာဒနံ ဝိယာတိ အနယဗ္ယသနာပတ္တိ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ဝာဠာဒီဟိ ကတေ ဟိ အနယဗ္ယသနာပာဒနေ အန္တောဂဓာ အနယဗ္ယသနာပတ္တိ ဧတ္ထ နိဒသ္သနန္တိ။

    Anayabyasanāpādanaṃ viyāti anayabyasanāpatti viyāti attho. Vāḷādīhi kate hi anayabyasanāpādane antogadhā anayabyasanāpatti ettha nidassananti.

    သောကနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Sokaniddesavaṇṇanā

    ၁၉၄. သုခကာရဏံ ဟိတံ, တသ္သ ဖလံ သုခံ။ ဉာတိက္ခယောတိ ဘောဂာဒီဟိ ဉာတီနံ ပရိဟာနိ မရဏဉ္စ။ အယံ ပန ဝိသေသောတိ ဘောဂဗ္ယသနာဒိပဒတ္ထဝိသေသံ ရောဂဗ္ယသနာဒီသု သမာသဝိသေသဉ္စ သန္ဓာယာဟ။ ဉာတိဘောဂာ ပညတ္တိမတ္တာ တဗ္ဗိနာသာဝာတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန အပရိနိပ္ဖန္နတံ သန္ဓာယ ‘‘အနိပ္ဖန္နာနီ’’တိ အာဟ။ အပရိနိပ္ဖန္နတံယေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ. ၂.၄၄၇ အာဒယော) စ ‘‘ဒသ ရူပာနိ အနိပ္ဖန္နာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရူပကဏ္ဍဝဏ္ဏနာယဉ္ဟိ (ဓ. သ. အဋ္ဌ. ၉၇၅ ပကိဏ္ဏကကထာ) နိ ‘‘အပရိနိပ္ဖန္နာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ ခန္ဓဝိဘင္ဂေ စ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗသ္သ နိရောဓသမာပတ္တိအာဒိကသ္သ နိပ္ဖန္နတာ ဝုတ္တာတိ အသဘာဝဓမ္မသ္သ စ နိပ္ဖန္နတာ, နိဗ္ဗာနသ္သေဝ အနိပ္ဖန္နတာတိ။

    194. Sukhakāraṇaṃ hitaṃ, tassa phalaṃ sukhaṃ. Ñātikkhayoti bhogādīhi ñātīnaṃ parihāni maraṇañca. Ayaṃ pana visesoti bhogabyasanādipadatthavisesaṃ rogabyasanādīsu samāsavisesañca sandhāyāha. Ñātibhogā paññattimattā tabbināsāvāti iminā adhippāyena aparinipphannataṃ sandhāya ‘‘anipphannānī’’ti āha. Aparinipphannataṃyeva hi sandhāya visuddhimagge (visuddhi. 2.447 ādayo) ca ‘‘dasa rūpāni anipphannānī’’ti vuttaṃ. Rūpakaṇḍavaṇṇanāyañhi (dha. sa. aṭṭha. 975 pakiṇṇakakathā) ni ‘‘aparinipphannānī’’ti vuttāni. Khandhavibhaṅge ca nipphādetabbassa nirodhasamāpattiādikassa nipphannatā vuttāti asabhāvadhammassa ca nipphannatā, nibbānasseva anipphannatāti.

    ဓမ္မ-သဒ္ဒော ဟေတုအတ္ထောတိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခသ္သ ဥပ္ပတ္တိဟေတုနာ’’တိ။ ဈာမန္တိ ဒဍ္ဎံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏာဒိကာ ဒောမနသ္သဝေဒနာ သောကောတိ တသ္သ ပုန လက္ခဏာဒယော န ဝတ္တဗ္ဗာ သိယုံ, တထာပိ ဒောမနသ္သဝိသေသတ္တာ သောကသ္သ စ ဝိသိဋ္ဌာ လက္ခဏာဒယော ဝတ္တဗ္ဗာတိ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဝိသာရရဟိတံ အန္တော ဧဝ သင္ကုစိတံ စိန္တနံ, သုက္ခနံ ဝာ အန္တောနိဇ္ဈာနံ။ ပရိနိဇ္ဈာယနံ ဒဟနံ။ ဉာတိဗ္ယသနာဒိအနုရူပံ သောစနံ အနုသောစနံ, တံ တံ ဝာ ဂုဏံ ဒောသဉ္စ အနုဂန္တ္ဝာ သောစနံ တပ္ပနံ အနုသောစနံ။

    Dhamma-saddo hetuatthoti āha ‘‘dukkhassa uppattihetunā’’ti. Jhāmanti daḍḍhaṃ. Pubbe vuttalakkhaṇādikā domanassavedanā sokoti tassa puna lakkhaṇādayo na vattabbā siyuṃ, tathāpi domanassavisesattā sokassa ca visiṭṭhā lakkhaṇādayo vattabbāti ‘‘kiñcāpī’’tiādimāha. Visārarahitaṃ anto eva saṅkucitaṃ cintanaṃ, sukkhanaṃ vā antonijjhānaṃ. Parinijjhāyanaṃ dahanaṃ. Ñātibyasanādianurūpaṃ socanaṃ anusocanaṃ, taṃ taṃ vā guṇaṃ dosañca anugantvā socanaṃ tappanaṃ anusocanaṃ.

    ဇဝနက္ခဏေတိ မနောဒ္ဝာရဇဝနက္ခဏေ။ တထာ ဟိ တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဧတ္တကာ မေ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာယဝိညာဏာဒိဝီထိယမ္ပိ ပန ဇဝနက္ခဏေ ဒောမနသ္သသ္သ ပစ္စယော ဟောတိ ဧဝ။ တေနေဝ ‘‘ဇဝနက္ခဏေ စာ’’တိ အာဟ။ အညထာ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခာနံ ကာယဝတ္ထုကမနောဒ္ဝာရပ္ပဝတ္တာနမေဝ ပစ္စယောတိ ဂဏ္ဟေယ္ယ တတ္ထ ဝိသေသေန ကာယိကစေတသိကသဒ္ဒပ္ပဝတ္တိတော။

    Javanakkhaṇeti manodvārajavanakkhaṇe. Tathā hi taṃ dassento ‘‘ettakā me’’tiādimāha. Kāyaviññāṇādivīthiyampi pana javanakkhaṇe domanassassa paccayo hoti eva. Teneva ‘‘javanakkhaṇe cā’’ti āha. Aññathā kāyikacetasikadukkhānaṃ kāyavatthukamanodvārappavattānameva paccayoti gaṇheyya tattha visesena kāyikacetasikasaddappavattito.

    တုဇ္ဇတီတိ ‘‘တုဒတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗ္ယတ္တယဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Tujjatīti ‘‘tudatī’’ti vattabbe byattayavasena vuttanti veditabbaṃ.

    ပရိဒေဝနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Paridevaniddesavaṇṇanā

    ၁၉၅. အာဒေဝန္တိ ဧတေနာတိ အာဒေဝောတိ အာဒေဝန-သဒ္ဒံ ကတ္ဝာ အသ္သုဝိမောစနာဒိဝိကာရံ အာပဇ္ဇန္တာနံ တဗ္ဗိကာရာပတ္တိယာ သော သဒ္ဒော ကရဏဘာဝေန ဝုတ္တောတိ။ ဝီဟိပလာပာဒယော ဝိယ တုစ္ဆံ ဝစနံ ပလာပော။ ဂုဏဒောသေ ကိတ္တေတိ ဗောဓေတီတိ ဂုဏဒောသကိတ္တနရသော လာလပ္ပ-သဒ္ဒော။ အတ္ထာနတ္ထေ ဟိရိယိတဗ္ဗဇနေ စ အဝိစာရေတ္ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ သမ္ဘမဘာဝော ဟုတ္ဝာ ပရိဒေဝန-သဒ္ဒော ဥပဋ္ဌာတီတိ ‘‘သမ္ဘမပစ္စုပဋ္ဌာနော’’တိ ဝုတ္တော, သောကဝတ္ထုအဝိဃာတေန ဝာ သမ္ဘမော, န ဥတ္တာသသမ္ဘမော, သော စ ပရိဒေဝန-သဒ္ဒေန ပာကဋော ဟောတီတိ ပရိဒေဝော ‘‘သမ္ဘမပစ္စုပဋ္ဌာနော’’တိ ဝုတ္တော။

    195. Ādevanti etenāti ādevoti ādevana-saddaṃ katvā assuvimocanādivikāraṃ āpajjantānaṃ tabbikārāpattiyā so saddo karaṇabhāvena vuttoti. Vīhipalāpādayo viya tucchaṃ vacanaṃ palāpo. Guṇadose kitteti bodhetīti guṇadosakittanaraso lālappa-saddo. Atthānatthe hiriyitabbajane ca avicāretvā puggalassa sambhamabhāvo hutvā paridevana-saddo upaṭṭhātīti ‘‘sambhamapaccupaṭṭhāno’’ti vutto, sokavatthuavighātena vā sambhamo, na uttāsasambhamo, so ca paridevana-saddena pākaṭo hotīti paridevo ‘‘sambhamapaccupaṭṭhāno’’ti vutto.

    သောကာဘိဘူတော ပရိဒေဝနနိမိတ္တံ မုဋ္ဌိပောထနာဒီနိ ကရောတိ, ပရိဒေဝနနိမိတ္တမေဝ စ ဉာတိအဗ္ဘတ္ထင္ဂမနာဒီနိ စိန္တေတီတိ ပရိဒေဝသ္သ ဒုက္ခဒောမနသ္သာနံ ဝတ္ထုဘာဝော ဝုတ္တော။

    Sokābhibhūto paridevananimittaṃ muṭṭhipothanādīni karoti, paridevananimittameva ca ñātiabbhatthaṅgamanādīni cintetīti paridevassa dukkhadomanassānaṃ vatthubhāvo vutto.

    ဘိယ္ယောတိ ယေန ဝိနာ န ဟောတိ, တတော ပရိဒေဝသမုဋ္ဌာပကဒောမနသ္သတော, ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒုက္ခတော ဝာ ဘိယ္ယော, ကဏ္ဌောဋ္ဌတာလုအာဒိသောသဇတောပိ ဝာ ဘိယ္ယောတိ အညဉ္စ ကာယိကံ စေတသိကံ တံနိဒာနဒုက္ခံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။

    Bhiyyoti yena vinā na hoti, tato paridevasamuṭṭhāpakadomanassato, pubbe vuttadukkhato vā bhiyyo, kaṇṭhoṭṭhatāluādisosajatopi vā bhiyyoti aññañca kāyikaṃ cetasikaṃ taṃnidānadukkhaṃ saṅgaṇhāti.

    ဒုက္ခဒောမနသ္သနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Dukkhadomanassaniddesavaṇṇanā

    ၁၉၆-၇. ကာယိကံ ဒုက္ခံ ကာယိကသ္သ ဒုက္ခသ္သ ဥပနိသ္သယပစ္စယောတိ ‘‘ဒုက္ခိတသ္သ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ဒုက္ခေန အဘိဘူတတ္တာ နက္ခတ္တံ ကီဠိတုံ န လဘာမီတိ ဗလဝဒောမနသ္သံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒုက္ခသ္သ ဒောမနသ္သဝတ္ထုတာ ဟောတိ။

    196-7. Kāyikaṃ dukkhaṃ kāyikassa dukkhassa upanissayapaccayoti ‘‘dukkhitassa dukkhaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ. Etena dukkhena abhibhūtattā nakkhattaṃ kīḷituṃ na labhāmīti balavadomanassaṃ uppajjatīti dukkhassa domanassavatthutā hoti.

    အတ္တနော ပဝတ္တိက္ခဏံ သန္ဓာယ ‘‘ပီဠေတီ’’တိ ဝုတ္တံ ကာယိကဒုက္ခံ, တဒုပနိသ္သယတော ဝာ။

    Attano pavattikkhaṇaṃ sandhāya ‘‘pīḷetī’’ti vuttaṃ kāyikadukkhaṃ, tadupanissayato vā.

    အာဝဋ္ဋန္တီတိ ပရိဝဋ္ဋန္တိ။ ဝိဝဋ္ဋန္တီတိ ပဗ္ဘာရေ ခိတ္တတ္ထမ္ဘော ဝိယ လုဓန္တိ။ မူလစ္ဆိန္နရုက္ခော ဝိယ ဆိန္နပပာတံ ပပတန္တိ, ပရိဒယ္ဟမာနစိတ္တာ ပုရိမဒောမနသ္သုပနိသ္သယဝသေန စိန္တေန္တိ, ဝိဂတေ ဒောမနသ္သေ တထာစိန္တနံ နတ္ထီတိ။

    Āvaṭṭantīti parivaṭṭanti. Vivaṭṭantīti pabbhāre khittatthambho viya ludhanti. Mūlacchinnarukkho viya chinnapapātaṃ papatanti, paridayhamānacittā purimadomanassupanissayavasena cintenti, vigate domanasse tathācintanaṃ natthīti.

    ဥပာယာသနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Upāyāsaniddesavaṇṇanā

    ၁၉၈. သဗ္ဗဝိသယပ္ပဋိပတ္တိနိဝာရဏဝသေန သမန္တတော သီဒနံ သံသီဒနံ, ဥဋ္ဌေတုမ္ပိ အသက္ကုဏေယ္ယတာကရဏဝသေန အတိဗလဝံ, ဝိရူပံ ဝာ သီဒနံ ဝိသီဒနံ။ အညံ ဝိသယံ အဂန္တ္ဝာ ဉာတိဗ္ယသနာဒီသု ဝိရူပော အာသင္ဂော တတ္ထေဝ အဝဗန္ဓတာ ဗ္ယာသတ္တိ။ နိတ္ထုနနကရဏတော နိတ္ထုနနရသော။ ဝိသီဒနံ ဝိသာဒော။

    198. Sabbavisayappaṭipattinivāraṇavasena samantato sīdanaṃ saṃsīdanaṃ, uṭṭhetumpi asakkuṇeyyatākaraṇavasena atibalavaṃ, virūpaṃ vā sīdanaṃ visīdanaṃ. Aññaṃ visayaṃ agantvā ñātibyasanādīsu virūpo āsaṅgo tattheva avabandhatā byāsatti. Nitthunanakaraṇato nitthunanaraso. Visīdanaṃ visādo.

    သယံ န ဒုက္ခော ဒောသတ္တာ သင္ခာရက္ခန္ဓပရိယာပန္နဓမ္မန္တရတ္တာ ဝာ။ ယေ ပန ဒောမနသ္သမေဝ ဥပာယာသောတိ ဝဒေယ္ယုံ, တေ ‘‘ဥပာယာသော တီဟိ ခန္ဓေဟိ ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ သမ္ပယုတ္တော, ဧကေန ခန္ဓေန ဧကေနာယတနေန ဧကာယ ဓာတုယာ ကေဟိစိ သမ္ပယုတ္တော’’တိ (ဓာတု. ၂၄၉) ဣမာယ ပာဠိယာ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ဝိသာဒပ္ပတ္တိယာ သုခဒုက္ခကာရဏံ အဂဏယိတ္ဝာ ဒုက္ခဋ္ဌာနာဒီနိ ကရောန္တာနံ ဥပာယာသော ကာယိကဒုက္ခသ္သ ဝတ္ထု ဟောတိ, ဝိသာဒနဝသေနေဝ ဉာတိဝိနာသာဒီနိ စိန္တေန္တာနံ ဒောမနသ္သသ္သ။ အတ္တနော ပဝတ္တိက္ခဏေယေဝ ဥပာယာသော ဒောမနသ္သသမ္ပယောဂတော စိတ္တံ ပရိဒဟတိ, အဝိပ္ဖာရိကတာကရဏဝသေန ကာယံ ဝိသာဒေတိ, တဒုဘယကရဏေနေဝ တတော ပရံ တံနိမိတ္တံ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ ဇနယတီတိ ဒုက္ခော ဝုတ္တော။

    Sayaṃ na dukkho dosattā saṅkhārakkhandhapariyāpannadhammantarattā vā. Ye pana domanassameva upāyāsoti vadeyyuṃ, te ‘‘upāyāso tīhi khandhehi ekenāyatanena ekāya dhātuyā sampayutto, ekena khandhena ekenāyatanena ekāya dhātuyā kehici sampayutto’’ti (dhātu. 249) imāya pāḷiyā paṭikkhipitabbā. Visādappattiyā sukhadukkhakāraṇaṃ agaṇayitvā dukkhaṭṭhānādīni karontānaṃ upāyāso kāyikadukkhassa vatthu hoti, visādanavaseneva ñātivināsādīni cintentānaṃ domanassassa. Attano pavattikkhaṇeyeva upāyāso domanassasampayogato cittaṃ paridahati, avipphārikatākaraṇavasena kāyaṃ visādeti, tadubhayakaraṇeneva tato paraṃ taṃnimittaṃ kāyikaṃ cetasikañca adhimattaṃ dukkhaṃ janayatīti dukkho vutto.

    အပ္ပိယသမ္ပယောဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Appiyasampayoganiddesavaṇṇanā

    ၁၉၉. န အပ္ပိယန္တီတိ န ဂမိယန္တိ, န ပဝေသီယန္တီတိ အတ္ထော။ အနတ္ထန္တိ ဗ္ယသနံ, ဒုက္ခံ ဝာ။ အဟိတန္တိ တသ္သ ဟေတုံ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ အတ္ထံ န ကာမေန္တီတိ အနတ္ထကာမာတိအာဒိ အသမတ္ထသမာသောပိ ယောဇိတော။ ‘‘အသူရိယပသ္သာနိ မုခာနီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဟိ ယေန သမာသော, န တသ္သာယံ ပဋိသေဓကော အ-ကာရောတိ။ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ နိဗ္ဘယေ ယောဂက္ခေမ-သဒ္ဒော နိရုဠ္ဟော ဒုက္ခယောဂတော ခေမတ္တာ။

    199. Na appiyantīti na gamiyanti, na pavesīyantīti attho. Anatthanti byasanaṃ, dukkhaṃ vā. Ahitanti tassa hetuṃ. Dutiye atthavikappe atthaṃ na kāmentīti anatthakāmātiādi asamatthasamāsopi yojito. ‘‘Asūriyapassāni mukhānī’’tiādīsu viya hi yena samāso, na tassāyaṃ paṭisedhako a-kāroti. Yasmiṃ kismiñci nibbhaye yogakkhema-saddo niruḷho dukkhayogato khemattā.

    သင္ဂတိအာဒီသု သင္ခာရဝသေန ယံ လဗ္ဘတိ, တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ န ဟိ သင္ခာရာနံ ဌာနနိသဇ္ဇာဒယော ဘောဇနာဒိကိစ္စေသု ဝာ သဟကရဏံ ဝိဇ္ဇတီတိ ပစ္ဆိမဒ္ဝယံ တဒတ္ထဝသေန လဗ္ဘတီတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။ ယံ လဗ္ဘတီတိ ဝာ ယံ အတ္ထဇာတံ လဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ တေန ယထာ လဗ္ဘတိ သင္ဂတိအာဒီသု အတ္ထော, တထာ ယောဇေတဗ္ဗော။ ပုဂ္ဂလသ္သ ဟိ သင္ဂတိ ဂန္တ္ဝာ သင္ခာရေဟိ သံယောဂော ဟောတိ, အာဂတေဟိ စ တေဟိ, ပုဂ္ဂလသ္သ စ အတ္တနော ဌာနာဒီသု သင္ခာရေဟိ သဟဘာဝော ဟောတိ, သဗ္ဗကိရိယာသု စ မိသ္သီဘာဝောတိ။ အနတ္ထဘာဝော ဥပဒ္ဒဝဘာဝော။

    Saṅgatiādīsu saṅkhāravasena yaṃ labbhati, taṃ gahetabbaṃ. Na hi saṅkhārānaṃ ṭhānanisajjādayo bhojanādikiccesu vā sahakaraṇaṃ vijjatīti pacchimadvayaṃ tadatthavasena labbhatīti na sakkā vattunti. Yaṃ labbhatīti vā yaṃ atthajātaṃ labbhatīti attho. Tena yathā labbhati saṅgatiādīsu attho, tathā yojetabbo. Puggalassa hi saṅgati gantvā saṅkhārehi saṃyogo hoti, āgatehi ca tehi, puggalassa ca attano ṭhānādīsu saṅkhārehi sahabhāvo hoti, sabbakiriyāsu ca missībhāvoti. Anatthabhāvo upaddavabhāvo.

    အနိဋ္ဌာနံ အာပာထဂမနမတ္တံ တံဂဟဏမတ္တဉ္စ အပ္ပိယသမ္ပယောဂော, န ပန ပထဝိဖသ္သာဒယော ဝိယ အပ္ပိယသမ္ပယောဂော နာမ ဧကော ဓမ္မော အတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သော အတ္ထတော ဧကော ဓမ္မော နာမ နတ္ထီ’’တိ။ အနိဋ္ဌာနိ ကဏ္ဋကာဒီနိ အမိတ္တာ စ ဥသုအာဒီဟိ ဝိဇ္ဈနာဒိဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။

    Aniṭṭhānaṃ āpāthagamanamattaṃ taṃgahaṇamattañca appiyasampayogo, na pana pathaviphassādayo viya appiyasampayogo nāma eko dhammo atthīti āha ‘‘so atthato eko dhammo nāma natthī’’ti. Aniṭṭhāni kaṇṭakādīni amittā ca usuādīhi vijjhanādidukkhaṃ uppādenti.

    ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ဒုက္ခံ ဟောတီတိ ဝာ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသေ ဒုက္ခော ဝုတ္တောတိ ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Idhāti imasmiṃ loke dukkhaṃ hotīti vā idha imasmiṃ dukkhasaccaniddese dukkho vuttoti vā yojetabbaṃ.

    ပိယဝိပ္ပယောဂနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Piyavippayoganiddesavaṇṇanā

    ၂၀၀. မိနန္တီတိ နာဠိယာဒီသု ဓညံ ဝိယ အန္တော ပက္ခိပန္တိ, န ဗဟိ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ အမာ-သဒ္ဒော သဟဘာဝဒီပကော။ ဉာယန္တိ ဝာ အဇ္ဈတ္တိကာဣစ္စေဝ။ ဉာတိဗ္ယသနာဒိကော ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဗ္ယသနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ သောကုပ္ပာဒနေနေဝ သရီရံ သောသေန္တိ, ကိသံ ကရောန္တိ, အကိသမ္ပိ နိရောဇတာကရဏေန မိလာပေန္တိ, တတော စ ကာယိကံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဒုပ္ပာဒကတာ ဝုတ္တာ။

    200. Minantīti nāḷiyādīsu dhaññaṃ viya anto pakkhipanti, na bahi karontīti attho. Amā-saddo sahabhāvadīpako. Ñāyanti vā ajjhattikāicceva. Ñātibyasanādiko hutvā upaṭṭhātīti byasanapaccupaṭṭhāno. Sokuppādaneneva sarīraṃ sosenti, kisaṃ karonti, akisampi nirojatākaraṇena milāpenti, tato ca kāyikaṃ dukkhaṃ uppajjatīti taduppādakatā vuttā.

    သောကသရသမပ္ပိတာတိ ဧတေန စေတသိကဒုက္ခံ ဒသ္သေတိ, ဝိတုဇ္ဇန္တီတိ ဧတေန ကာယိကံ ဒုက္ခံ။

    Sokasarasamappitāti etena cetasikadukkhaṃ dasseti, vitujjantīti etena kāyikaṃ dukkhaṃ.

    ဣစ္ဆာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Icchāniddesavaṇṇanā

    ၂၀၁. ယသ္မိံ ကာလေ ဇာတိယာ န အာဂန္တဗ္ဗံ, တံ ကာလံ ဂဟေတ္ဝာ အာဟ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတေသု စ ဝိဇ္ဇမာနံ ဇာတိယာ အနာဂမန’’န္တိ။ ယမ္ပီတိ ယေနပီတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ယဒာပိ ပန ယံ-သဒ္ဒော ‘‘ဣစ္ဆ’’န္တိ ဧတံ အပေက္ခတိ, တဒာပိ အလာဘဝိသိဋ္ဌာ ဣစ္ဆာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ယဒာ ‘‘န လဘတီ’’တိ ဧတံ အပေက္ခတိ, တဒာ ဣစ္ဆာဝိသိဋ္ဌော အလာဘော ဝုတ္တော ဟောတိ။ သော ပနတ္ထတော အညော ဓမ္မော နတ္ထိ, တထာပိ အလဗ္ဘနေယ္ယဣစ္ဆာဝ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ အပာပုဏိတဗ္ဗေသု ပဝတ္တတ္တာ ဧဝ ‘‘အပ္ပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယတ္ထ ဟိ သာ ဣစ္ဆာ ပဝတ္တာ, တံ ဝတ္ထုံ အပာပုဏန္တီ ဟုတ္ဝာ ဂယ္ဟတီတိ။

    201. Yasmiṃ kāle jātiyā na āgantabbaṃ, taṃ kālaṃ gahetvā āha ‘‘parinibbutesu ca vijjamānaṃ jātiyā anāgamana’’nti. Yampīti yenapīti attho vutto. Yadāpi pana yaṃ-saddo ‘‘iccha’’nti etaṃ apekkhati, tadāpi alābhavisiṭṭhā icchā vuttā hoti. Yadā ‘‘na labhatī’’ti etaṃ apekkhati, tadā icchāvisiṭṭho alābho vutto hoti. So panatthato añño dhammo natthi, tathāpi alabbhaneyyaicchāva vuttā hoti. Apāpuṇitabbesu pavattattā eva ‘‘appattipaccupaṭṭhānā’’ti vuttā. Yattha hi sā icchā pavattā, taṃ vatthuṃ apāpuṇantī hutvā gayhatīti.

    ဆိန္နဘိန္နဂဏေနာတိ နိလ္လဇ္ဇေန ဓုတ္တဂဏေန, ကပ္ပဋိကဂဏေန ဝာ။

    Chinnabhinnagaṇenāti nillajjena dhuttagaṇena, kappaṭikagaṇena vā.

    ဝိဃာတမယန္တိ စိတ္တဝိဃာတမယံ ဒောမနသ္သံ စိတ္တဝိဃာတတော ဧဝ ဥပ္ပန္နံ ဥဗ္ဗန္ဓနဇရာတိသာရာဒိကာယိကံ ဒုက္ခဉ္စ။ ဣစ္ဆိတာလာဘန္တိ အလဗ္ဘနေယ္ယဣစ္ဆမေဝ ဝဒတိ။

    Vighātamayanti cittavighātamayaṃ domanassaṃ cittavighātato eva uppannaṃ ubbandhanajarātisārādikāyikaṃ dukkhañca. Icchitālābhanti alabbhaneyyaicchameva vadati.

    ဥပာဒာနက္ခန္ဓနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    Upādānakkhandhaniddesavaṇṇanā

    ၂၀၂. ဝိတ္ထိဏ္ဏသ္သ ဒုက္ခသ္သ ဧတ္တကန္တိ ဒသ္သနံ ဒုက္ခသ္သ သင္ခေပော, တံ ကာတုံ န သက္ကာ ဝိတ္ထာရသ္သ အနန္တတ္တာ။ ဒုက္ခဝိတ္ထာရဂတံ ပန ဒေသနာဝိတ္ထာရံ ပဟာယ ယတ္ထ သဗ္ဗော ဒုက္ခဝိတ္ထာရော သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ, တတ္ထ ဒေသနာယ ဝဝတ္ထာနံ သင္ခေပော, တံ ကာတုံ သက္ကာ တာဒိသသ္သ ဝတ္ထုနော သဗ္ဘာဝာ။

    202. Vitthiṇṇassa dukkhassa ettakanti dassanaṃ dukkhassa saṅkhepo, taṃ kātuṃ na sakkā vitthārassa anantattā. Dukkhavitthāragataṃ pana desanāvitthāraṃ pahāya yattha sabbo dukkhavitthāro samodhānaṃ gacchati, tattha desanāya vavatthānaṃ saṅkhepo, taṃ kātuṃ sakkā tādisassa vatthuno sabbhāvā.

    ဒေသံ ဇာနန္တော မဂ္ဂက္ခာယိကပုရိသော ဒေသကော။ ဘဂဝာပိ ဒုက္ခသ္သ ဒေသကော။ ‘‘ဒုက္ခန္တဒေသကေနာ’’တိ ဝာ ပာဌော, ဒုက္ခန္တက္ခာယိကောတိ အတ္ထော။

    Desaṃ jānanto maggakkhāyikapuriso desako. Bhagavāpi dukkhassa desako. ‘‘Dukkhantadesakenā’’ti vā pāṭho, dukkhantakkhāyikoti attho.

    ပာဝကာဒယော ယထာ ဣန္ဓနာဒီနိ ဗာဓေန္တိ, ဧဝံ ဗာဓယမာနာ။ မာရဏန္တိကဒုက္ခာဘိဃာတေနာတိ ဣမိနာ အတိပာကဋေန ဇာတိဇရာဒုက္ခဝိဃာတဇသောကာဒယော ဒသ္သေတိ။ တတောတိ ပရိဒေဝတော ဥဒ္ဓံ။ ကဏ္ဌ သောသာဒိ သန္ဓိ ဗန္ဓစ္ဆေဒနာဒိ ဇနက ဓာတုက္ခောဘ သမာယောဂတော ကာယသ္သ အာဗာဓနဒုက္ခံ ဒုက္ခံ။ ယေသု ကေသုစီတိ တိသ္သသ္သ ဝာ ဖုသ္သသ္သ ဝာ ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု သဗ္ဗမ္ပိ စက္ခုရောဂာဒိဒုက္ခံ သဗ္ဗသတ္တဂတံ ဧဝံပကာရမေဝာတိ သင္ခိပိတ္ဝာ ဒသ္သေန္တောတိ အတ္ထော။

    Pāvakādayo yathā indhanādīni bādhenti, evaṃ bādhayamānā. Māraṇantikadukkhābhighātenāti iminā atipākaṭena jātijarādukkhavighātajasokādayo dasseti. Tatoti paridevato uddhaṃ. Kaṇṭha sosādi sandhi bandhacchedanādi janaka dhātukkhobha samāyogato kāyassa ābādhanadukkhaṃ dukkhaṃ. Yesu kesucīti tissassa vā phussassa vā upādānakkhandhesu sabbampi cakkhurogādidukkhaṃ sabbasattagataṃ evaṃpakāramevāti saṅkhipitvā dassentoti attho.

    ဒုက္ခသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Dukkhasaccaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၂. သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    2. Samudayasaccaniddesavaṇṇanā

    ၂၀၃. ဥတ္တရပဒလောပံ ကတ္ဝာ ‘‘ပုနဗ္ဘဝကရဏံ ပုနောဗ္ဘဝော’’တိအာဟ။ ‘‘မနောသမ္ဖသ္သော’’တိ ဧတ္ထ မနော ဝိယ စ ပုရိမပဒသ္သ ဩကာရန္တတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အထ ဝာ သီလဋ္ဌေန ဣက-သဒ္ဒေန ဂမိယတ္ထတ္တာ ကိရိယာဝာစကသ္သ သဒ္ဒသ္သ အဒသ္သနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ယထာ ‘‘အပူပဘက္ခနသီလော အာပူပိကော’’တိ။ ‘‘တဒ္ဓိတာ’’ဣတိ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသာ ဝိစိတ္တတ္တာ ဝာ တဒ္ဓိတာနံ အဘိဓာနလက္ခဏတ္တာ ဝာ ‘‘ပုနဗ္ဘဝံ ဒေတီ’’တိအာဒီသု အတ္ထေသု ပောနောဗ္ဘဝိကသဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တတ္ထ ကမ္မသဟဇာတာ ပုနဗ္ဘဝံ ဒေတိ, ကမ္မသဟာယဘူတာ တဒသဟဇာတာ ပုနဗ္ဘဝာယ သံဝတ္တတိ, ဒုဝိဓာပိ ပုနပ္ပုနံ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ တေနေဝာဟ ‘‘ပုနဗ္ဘဝသ္သ ဒာယိကာပီ’’တိအာဒိ။ ပောနောဗ္ဘဝိကာယေဝာတိ နာမံ လဘတီတိ ပုနဗ္ဘဝံ ဒာယိကာပိ အဒာယိကာပိ ပုနဗ္ဘဝံ ဒေတိစ္စေဝ ပောနောဗ္ဘဝိကာတိ သမာနဝိပာကာတိ နာမံ လဘတိ သမာနသဘာဝတ္တာ တဒာနုဘာဝတ္တာ စ။ ဧဝံ ဣတရေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဥပဓိမ္ဟိ ယထာနိဗ္ဗတ္တေ အတ္တဘာဝေ ဝိပစ္စနကမ္မံ ဧတိသ္သာတိ ဥပဓိဝေပက္ကာ။ နန္ဒနဋ္ဌေန နန္ဒီ, ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂော။ ယော စ နန္ဒိရာဂော, ယာ စ တဏ္ဟာ, ဥဘယမေတံ ဧကတ္ထံ, ဗ္ယဉ္ဇနမေဝ နာနန္တိ တဏ္ဟာ ‘‘နန္ဒိရာဂေန သဒ္ဓိံ အတ္ထတော ဧကတ္တံ ဂတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ရာဂသမ္ဗန္ဓေန ‘‘ဥပ္ပန္နသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ရူပာရူပဘဝရာဂော ဝိသုံ ဝက္ခတီတိ ကာမဘဝေ ဧဝ ဘဝပတ္ထနာဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    203. Uttarapadalopaṃ katvā ‘‘punabbhavakaraṇaṃ punobbhavo’’tiāha. ‘‘Manosamphasso’’ti ettha mano viya ca purimapadassa okārantatā daṭṭhabbā. Atha vā sīlaṭṭhena ika-saddena gamiyatthattā kiriyāvācakassa saddassa adassanaṃ daṭṭhabbaṃ yathā ‘‘apūpabhakkhanasīlo āpūpiko’’ti. ‘‘Taddhitā’’iti bahuvacananiddesā vicittattā vā taddhitānaṃ abhidhānalakkhaṇattā vā ‘‘punabbhavaṃ detī’’tiādīsu atthesu ponobbhavikasaddasiddhi daṭṭhabbā. Tattha kammasahajātā punabbhavaṃ deti, kammasahāyabhūtā tadasahajātā punabbhavāya saṃvattati, duvidhāpi punappunaṃ bhave nibbatteti. Tenevāha ‘‘punabbhavassa dāyikāpī’’tiādi. Ponobbhavikāyevāti nāmaṃ labhatīti punabbhavaṃ dāyikāpi adāyikāpi punabbhavaṃ deticceva ponobbhavikāti samānavipākāti nāmaṃ labhati samānasabhāvattā tadānubhāvattā ca. Evaṃ itaresu daṭṭhabbaṃ. Tattha upadhimhi yathānibbatte attabhāve vipaccanakammaṃ etissāti upadhivepakkā. Nandanaṭṭhena nandī, rañjanaṭṭhena rāgo. Yo ca nandirāgo, yā ca taṇhā, ubhayametaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānanti taṇhā ‘‘nandirāgena saddhiṃ atthato ekattaṃ gatā’’ti vuttā. Rāgasambandhena ‘‘uppannassā’’ti vuttaṃ. Rūpārūpabhavarāgo visuṃ vakkhatīti kāmabhave eva bhavapatthanāuppatti vuttāti veditabbā.

    တသ္မိံ တသ္မိံ ပိယရူပေ ပဌမုပ္ပတ္တိဝသေန ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တာ, ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိဝသေန ‘‘နိဝိသတီ’’တိ, ပရိယုဋ္ဌာနာနုသယဝသေန ဝာ ဥပ္ပတ္တိနိဝေသာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သမ္ပတ္တိယန္တိ မနုသ္သသောဘဂ္ဂေ ဒေဝတ္တေ စ။ အတ္တနော စက္ခုန္တိ သဝတ္ထုကံ စက္ခုမာဟ, သပသာဒံ ဝာ မံသပိဏ္ဍံ။ ဝိပ္ပသန္နပဉ္စပသာဒန္တိ ပရိသုဒ္ဓနီလပီတလောဟိတကဏ္ဟဩဒာတဝဏ္ဏပသာဒံ။ ရဇတပနာဠိကံ ဝိယ ဆိဒ္ဒံ အဗ္ဘန္တရေ ဩဒာတတ္တာ။ ပာမင္ဂသုတ္တံ ဝိယ လမ္ဗကဏ္ဏဗဒ္ဓံ။ တုင္ဂာ ဥစ္စာ ဒီဃာ နာသိကာ တုင္ဂနာသိကာ, ဧဝံ လဒ္ဓဝောဟာရံ အတ္တနော ဃာနံ။ ‘‘လဒ္ဓဝောဟာရာ’’တိ ဝာ ပာဌော။ တသ္မိံ သတိ တုင္ဂာ နာသိကာ ယေသံ, တေ တုင္ဂနာသိကာ။ ဧဝံ လဒ္ဓဝောဟာရာ သတ္တာ အတ္တနော ဃာနန္တိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဇိဝ္ဟံ။ပေ.။ မညန္တိ ဝဏ္ဏာ သဏ္ဌာနတော ကိစ္စတော စ။ မနံ။ပေ.။ ဥဠာရံ မညန္တိ အတီတာဒိအတ္ထဝိစိနနသမတ္ထံ။ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓာနီတိ အဇ္ဈတ္တဉ္စ သရီရဂန္ဓာဒီနိ ဗဟိဒ္ဓာ စ ဝိလေပနဂန္ဓာဒီနိ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယဒာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟောတိ, တဒာ ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သာမညေန ဂဟိတာ ဥပ္ပာဒကိရိယာ လက္ခဏဘာဝေန ဝုတ္တာ, ဝိသယဝိသိဋ္ဌာ လက္ခိတဗ္ဗဘာဝေန။ န ဟိ သာမညဝိသေသေဟိ နာနတ္တဝောဟာရော န ဟောတီတိ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာတိ ဝာ အနိစ္ဆိတော ဥပ္ပာဒော ဟေတုဘာဝေန ဝုတ္တော။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ နိစ္ဆိတော ဖလဘာဝေန ‘‘ယဒိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဟောတိ, ဧတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ သော ဟိ တေန ဥပယောဇိတော ဝိယ ဟောတိ။

    Tasmiṃ tasmiṃ piyarūpe paṭhamuppattivasena ‘‘uppajjatī’’ti vuttā, punappunaṃ pavattivasena ‘‘nivisatī’’ti, pariyuṭṭhānānusayavasena vā uppattinivesā yojetabbā. Sampattiyanti manussasobhagge devatte ca. Attano cakkhunti savatthukaṃ cakkhumāha, sapasādaṃ vā maṃsapiṇḍaṃ. Vippasannapañcapasādanti parisuddhanīlapītalohitakaṇhaodātavaṇṇapasādaṃ. Rajatapanāḷikaṃ viya chiddaṃ abbhantare odātattā. Pāmaṅgasuttaṃ viya lambakaṇṇabaddhaṃ. Tuṅgā uccā dīghā nāsikā tuṅganāsikā, evaṃ laddhavohāraṃ attano ghānaṃ. ‘‘Laddhavohārā’’ti vā pāṭho. Tasmiṃ sati tuṅgā nāsikā yesaṃ, te tuṅganāsikā. Evaṃ laddhavohārā sattā attano ghānanti yojanā kātabbā. Jivhaṃ…pe… maññanti vaṇṇā saṇṭhānato kiccato ca. Manaṃ…pe… uḷāraṃ maññanti atītādiatthavicinanasamatthaṃ. Attanā paṭiladdhānīti ajjhattañca sarīragandhādīni bahiddhā ca vilepanagandhādīni. Uppajjamānā uppajjatīti yadā uppajjamānā hoti, tadā ettha uppajjatīti sāmaññena gahitā uppādakiriyā lakkhaṇabhāvena vuttā, visayavisiṭṭhā lakkhitabbabhāvena. Na hi sāmaññavisesehi nānattavohāro na hotīti. Uppajjamānāti vā anicchito uppādo hetubhāvena vutto. Uppajjatīti nicchito phalabhāvena ‘‘yadi uppajjamānā hoti, ettha uppajjatī’’ti. So hi tena upayojito viya hoti.

    သမုဒယသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Samudayasaccaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၃. နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    3. Nirodhasaccaniddesavaṇṇanā

    ၂၀၄. အနူဟတေတိ အနုဒ္ဓတေ, အပ္ပဟီနေတိ အတ္ထော။

    204. Anūhateti anuddhate, appahīneti attho.

    သီဟော ဝေဓကေ ပဋိပဇ္ဇတိ, န ဥသုမ္ဟိ, သုဝာနော လေဍ္ဍုမ္ဟိ ပဋိပဇ္ဇတိ, န ပဟာရကေ။ ခယဂမနဝသေန ဝိရဇ္ဇတိ, အပ္ပဝတ္တိဂမနဝသေန နိရုဇ္ဈတိ။ အနပေက္ခတာယ စဇနဝသေန ဟာနိဝသေန စ စဇီယတိ, ပုန ယထာ န ပဝတ္တတိ, တထာ ဒူရခိပနဝသေန ပဋိနိသ္သဇ္ဇီယတိ, ဗန္ဓနဘူတာယ မောစနဝသေန မုစ္စတိ, အသံကိလေသဝသေန န အလ္လီယတိ။ အာယူဟနံ သမုဒယော, တပ္ပဋိပက္ခဝသေန အနာယူဟနံ။

    Sīho vedhake paṭipajjati, na usumhi, suvāno leḍḍumhi paṭipajjati, na pahārake. Khayagamanavasena virajjati, appavattigamanavasena nirujjhati. Anapekkhatāya cajanavasena hānivasena ca cajīyati, puna yathā na pavattati, tathā dūrakhipanavasena paṭinissajjīyati, bandhanabhūtāya mocanavasena muccati, asaṃkilesavasena na allīyati. Āyūhanaṃ samudayo, tappaṭipakkhavasena anāyūhanaṃ.

    အပညတ္တိန္တိ အပညာပနံ, ‘‘တိတ္တအလာဗု အတ္ထီ’’တိ ဝောဟာရာဘာဝံ ဝာ။ တိတ္တအလာဗုဝလ္လိယာ အပ္ပဝတ္တိံ ဣစ္ဆန္တော ပုရိသော ဝိယ မဂ္ဂော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တသ္သ တသ္သာ အပ္ပဝတ္တိနိန္နစိတ္တသ္သ မူလစ္ဆေဒနံ ဝိယ မဂ္ဂသ္သ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏသ္သ တဏ္ဟာပဟာနံ။ တဒာပ္ပဝတ္တိ ဝိယ တဏ္ဟာယ အပ္ပဝတ္တိဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုတိယူပမာယ ဒက္ခိဏဒ္ဝာရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ, စောရဃာတကာ ဝိယ မဂ္ဂော ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ပုရိမာ ဝာ ဥပမာ မဂ္ဂေန နိရုဒ္ဓာယ ပိယရူပသာတရူပေသု နိရုဒ္ဓာတိ ဝတ္တဗ္ဗတာဒသ္သနတ္ထံ ဝုတ္တာ, ပစ္ဆိမာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ နိရုဒ္ဓာယပိ။

    Apaññattinti apaññāpanaṃ, ‘‘tittaalābu atthī’’ti vohārābhāvaṃ vā. Tittaalābuvalliyā appavattiṃ icchanto puriso viya maggo daṭṭhabbo, tassa tassā appavattininnacittassa mūlacchedanaṃ viya maggassa nibbānārammaṇassa taṇhāpahānaṃ. Tadāppavatti viya taṇhāya appavattibhūtaṃ nibbānaṃ daṭṭhabbaṃ. Dutiyūpamāya dakkhiṇadvāraṃ viya nibbānaṃ, coraghātakā viya maggo daṭṭhabbo, purimā vā upamā maggena niruddhāya piyarūpasātarūpesu niruddhāti vattabbatādassanatthaṃ vuttā, pacchimā nibbānaṃ āgamma niruddhāyapi.

    နိရောဓသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Nirodhasaccaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၄. မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

    4. Maggasaccaniddesavaṇṇanā

    ၂၀၅. အညမဂ္ဂပဋိက္ခေပနတ္ထန္တိ တိတ္ထိယေဟိ ကပ္ပိတသ္သ မဂ္ဂသ္သ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနိပဋိပဒာဘာဝံ ပဋိက္ခေပေတုန္တိ အတ္ထော, အညသ္သ ဝာ မဂ္ဂဘာဝပဋိက္ခေပော အညမဂ္ဂပဋိက္ခေပော။ ပုဂ္ဂလသ္သ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယံ ကရောတီတိ အရိယော, အရိယဖလပဋိလာဘကရတ္တာ အရိယံ လဘာပေတိ ဇနေတီတိ အရိယော။ အတ္တနော ကိစ္စဝသေန ဖလဝသေန စ အရိယနာမလာဘော ဧဝ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဋ္ဌ အင္ဂာနိ အသ္သာတိ အညပဒတ္ထသမာသံ အကတ္ဝာ ‘‘အဋ္ဌင္ဂာနိ အသ္သ သန္တီတိ အဋ္ဌင္ဂိကော’’တိ ပဒသိဒ္ဓိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    205. Aññamaggapaṭikkhepanatthanti titthiyehi kappitassa maggassa dukkhanirodhagāminipaṭipadābhāvaṃ paṭikkhepetunti attho, aññassa vā maggabhāvapaṭikkhepo aññamaggapaṭikkhepo. Puggalassa ariyabhāvakarattā ariyaṃ karotīti ariyo, ariyaphalapaṭilābhakarattā ariyaṃ labhāpeti janetīti ariyo. Attano kiccavasena phalavasena ca ariyanāmalābho eva vuttoti daṭṭhabbo. Aṭṭha aṅgāni assāti aññapadatthasamāsaṃ akatvā ‘‘aṭṭhaṅgāni assa santīti aṭṭhaṅgiko’’ti padasiddhi daṭṭhabbā.

    စတုရင္ဂသမန္နာဂတာ ဝာစာ ဇနံ သင္ဂဏ္ဟာတီတိ တဗ္ဗိပက္ခဝိရတိသဘာဝာ သမ္မာဝာစာ ဘေဒကရမိစ္ဆာဝာစာပဟာနေန ဇနေ သမ္ပယုတ္တေ စ ပရိဂ္ဂဏ္ဟနကိစ္စဝတီ ဟောတီတိ ‘‘ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယထာ စီဝရကမ္မာဒိကော ကမ္မန္တော ဧကံ ကာတဗ္ဗံ သမုဋ္ဌာပေတိ နိပ္ဖာဒေတိ, တံတံကိရိယာနိပ္ဖာဒကော ဝာ စေတနာသင္ခာတော ကမ္မန္တော ဟတ္ထပာဒစလနာဒိကံ ကိရိယံ သမုဋ္ဌာပေတိ, ဧဝံ သာဝဇ္ဇကတ္တဗ္ဗကိရိယာသမုဋ္ဌာပကမိစ္ဆာကမ္မန္တပ္ပဟာနေန သမ္မာကမ္မန္တော နိရဝဇ္ဇသမုဋ္ဌာပနကိစ္စဝာ ဟောတိ, သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ သမုဋ္ဌာပေန္တော ဧဝ ပဝတ္တတီတိ ‘‘သမုဋ္ဌာပနလက္ခဏော’’တိ ဝုတ္တော။ ကာယဝာစာနံ ခန္ဓသန္တာနသ္သ စ သံကိလေသဘူတမိစ္ဆာအာဇီဝပ္ပဟာနေန သမ္မာအာဇီဝော ‘‘ဝောဒာပနလက္ခဏော’’တိ ဝုတ္တော။

    Caturaṅgasamannāgatā vācā janaṃ saṅgaṇhātīti tabbipakkhaviratisabhāvā sammāvācā bhedakaramicchāvācāpahānena jane sampayutte ca pariggaṇhanakiccavatī hotīti ‘‘pariggahalakkhaṇā’’ti vuttā. Yathā cīvarakammādiko kammanto ekaṃ kātabbaṃ samuṭṭhāpeti nipphādeti, taṃtaṃkiriyānipphādako vā cetanāsaṅkhāto kammanto hatthapādacalanādikaṃ kiriyaṃ samuṭṭhāpeti, evaṃ sāvajjakattabbakiriyāsamuṭṭhāpakamicchākammantappahānena sammākammanto niravajjasamuṭṭhāpanakiccavā hoti, sampayuttadhamme ca samuṭṭhāpento eva pavattatīti ‘‘samuṭṭhāpanalakkhaṇo’’ti vutto. Kāyavācānaṃ khandhasantānassa ca saṃkilesabhūtamicchāājīvappahānena sammāājīvo ‘‘vodāpanalakkhaṇo’’ti vutto.

    အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသာ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာ အဝိဇ္ဇာဒယော။ ပသ္သတီတိ ပကာသေတီတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ဟိ အင္ဂေန တတ္ထ ပစ္စဝေက္ခဏာ ပဝတ္တတီတိ။ တထေဝာတိ အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသေဟိ သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။

    Attano paccanīkakilesā diṭṭhekaṭṭhā avijjādayo. Passatīti pakāsetīti attho. Teneva hi aṅgena tattha paccavekkhaṇā pavattatīti. Tathevāti attano paccanīkakilesehi saddhinti attho.

    ကိစ္စတောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေဟိ ဒုက္ခာဒိဉာဏေဟိ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စသ္သ ဣဓ နိပ္ဖတ္တိတော, ဣမသ္သေဝ ဝာ ဉာဏသ္သ ဒုက္ခာဒိပ္ပကာသနကိစ္စတော။ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ ကာမသင္ကပ္ပာဒိပ္ပဟာနကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော။ သိက္ခာပဒဝိဘင္ဂေ (ဝိဘ. ၇၀၃ အာဒယော) ‘‘ဝိရတိစေတနာ သဗ္ဗေ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ သိက္ခာပဒာနီ’’တိ ဝုတ္တာတိ တတ္ထ ပဓာနာနံ ဝိရတိစေတနာနံ ဝသေန ‘‘ဝိရတိယောပိ ဟောန္တိ စေတနာယောပီ’’တိ အာဟ။ မုသာဝာဒာဒီဟိ ဝိရမဏကာလေ ဝာ ဝိရတိယော သုဘာသိတာဒိဝာစာဘာသနာဒိကာလေ စ စေတနာယော ယောဇေတဗ္ဗာ, မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရတိယောဝ စေတနာနံ အမဂ္ဂင္ဂတ္တာ ဧကသ္သ ဉာဏသ္သ ဒုက္ခာဒိဉာဏတာ ဝိယ ဧကာယ ဝိရတိယာ မုသာဝာဒာဒိဝိရတိဘာဝော ဝိယ စ ဧကာယ စေတနာယ သမ္မာဝာစာဒိကိစ္စတ္တယသာဓနသဘာဝာဘာဝာ သမ္မာဝာစာဒိဘာဝာသိဒ္ဓိတော, တံသိဒ္ဓိယဉ္စ အင္ဂတ္တယတ္တာသိဒ္ဓိတော စ။

    Kiccatoti pubbabhāgehi dukkhādiñāṇehi kattabbakiccassa idha nipphattito, imasseva vā ñāṇassa dukkhādippakāsanakiccato. Tīṇi nāmāni labhati kāmasaṅkappādippahānakiccanipphattito. Sikkhāpadavibhaṅge (vibha. 703 ādayo) ‘‘viraticetanā sabbe sampayuttadhammā ca sikkhāpadānī’’ti vuttāti tattha padhānānaṃ viraticetanānaṃ vasena ‘‘viratiyopi honti cetanāyopī’’ti āha. Musāvādādīhi viramaṇakāle vā viratiyo subhāsitādivācābhāsanādikāle ca cetanāyo yojetabbā, maggakkhaṇe viratiyova cetanānaṃ amaggaṅgattā ekassa ñāṇassa dukkhādiñāṇatā viya ekāya viratiyā musāvādādiviratibhāvo viya ca ekāya cetanāya sammāvācādikiccattayasādhanasabhāvābhāvā sammāvācādibhāvāsiddhito, taṃsiddhiyañca aṅgattayattāsiddhito ca.

    ပုဗ္ဗဘာဂေပိ မဂ္ဂက္ခဏေပိ သမ္မာသမာဓိ ဧဝာတိ ယဒိပိ သမာဓိဥပကာရကာနံ အဘိနိရောပနာနုမဇ္ဇနသမ္ပိယာယနဗ္ရူဟနသန္တသုခာနံ ဝိတက္ကာဒီနံ ဝသေန စတူဟိ ဈာနေဟိ သမ္မာသမာဓိ ဝိဘတ္တော, တထာပိ ဝာယာမော ဝိယ အနုပ္ပန္နာကုသလာနုပ္ပာဒနာဒိစတုဝာယာမကိစ္စံ, သတိ ဝိယ စ အသုဘာသုခာနိစ္စာနတ္တေသု ကာယာဒီသု သုဘာဒိသညာပဟာနစတုသတိကိစ္စံ, ဧကော သမာဓိ စတုက္ကဇ္ဈာနသမာဓိကိစ္စံ န သာဓေတီတိ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိစိတ္တေ ဈာနသမာဓိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ မဂ္ဂက္ခဏေပိ, တထာ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိစိတ္တေ ဈာနသမာဓိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိ ဧဝ မဂ္ဂက္ခဏေပီတိ အတ္ထော။

    Pubbabhāgepi maggakkhaṇepi sammāsamādhi evāti yadipi samādhiupakārakānaṃ abhiniropanānumajjanasampiyāyanabrūhanasantasukhānaṃ vitakkādīnaṃ vasena catūhi jhānehi sammāsamādhi vibhatto, tathāpi vāyāmo viya anuppannākusalānuppādanādicatuvāyāmakiccaṃ, sati viya ca asubhāsukhāniccānattesu kāyādīsu subhādisaññāpahānacatusatikiccaṃ, eko samādhi catukkajjhānasamādhikiccaṃ na sādhetīti pubbabhāgepi paṭhamajjhānasamādhicitte jhānasamādhi paṭhamajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepi, tathā pubbabhāgepi catutthajjhānasamādhicitte jhānasamādhi catutthajjhānasamādhi eva maggakkhaṇepīti attho.

    ဝစီဘေဒသ္သ ဥပကာရကော ဝိတက္ကော သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဝစီဘေဒနိဝတ္တနပဝတ္တနကရာယ သမ္မာဝာစာယပိ ဥပကာရကော ဧဝာတိ ‘‘သ္ဝာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဝစီဘေဒနိယာမိကာ ဝာစာ ကာယိကကိရိယာနိယာမကသ္သ သမ္မာကမ္မန္တသ္သ ဥပကာရိကာ။ ဣဒံ ဝီရိယန္တိ စတုသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယံ။ ဂတိယောတိ နိပ္ဖတ္တိယော, ကိစ္စာဒိသဘာဝေ ဝာ။ သမန္ဝေသိတ္ဝာတိ ဥပဓာရေတ္ဝာ။

    Vacībhedassa upakārako vitakko sāvajjānavajjavacībhedanivattanapavattanakarāya sammāvācāyapi upakārako evāti ‘‘svāya’’ntiādimāha. Vacībhedaniyāmikā vācā kāyikakiriyāniyāmakassa sammākammantassa upakārikā. Idaṃ vīriyanti catusammappadhānavīriyaṃ. Gatiyoti nipphattiyo, kiccādisabhāve vā. Samanvesitvāti upadhāretvā.

    ပုရိမာနိ ဒ္ဝေ သစ္စာနိ ဥဂ္ဂဏ္ဟိတ္ဝာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဋ္ဌံ ကန္တန္တိ နိရောဓမဂ္ဂေသု နိန္နဘာဝံ ဒသ္သေတိ, န အဘိနန္ဒနံ, တန္နိန္နဘာဝောယေဝ စ တတ္ထ ကမ္မကရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Purimāni dve saccāni uggaṇhitvāti sambandho. Iṭṭhaṃ kantanti nirodhamaggesu ninnabhāvaṃ dasseti, na abhinandanaṃ, tanninnabhāvoyeva ca tattha kammakaraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ကိစ္စတောတိ ပရိညာဒိတော။ အာရမ္မဏပဋိဝေဓောတိ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓမာဟ။ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရန္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု ဥဂ္ဂဟာဒိပဋိဝေဓော စ ပဋိဝေဓောဝ, န စ သော လောကုတ္တရောတိ? န, ကေဝလေန ပဋိဝေဓ-သဒ္ဒေန ဥဂ္ဂဟာဒိပဋိဝေဓာနံ အဝစနီယတ္တာ, ပဋိဝေဓနိမိတ္တတ္တာ ဝာ ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ဒုက္ခာဒီသု ပုဗ္ဗဘာဂေ ဉာဏံ ‘‘ပဋိဝေဓော’’တိ ဝုတ္တံ, န ပဋိဝေဓတ္တာ, ပဋိဝေဓဘူတမေဝ ပန ဉာဏံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရ’’န္တိ။ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဉာဏာနိပိ သဝနဉာဏေ ဧဝ အဝရောဓံ ဂစ္ဆန္တီတိ ‘‘သဝနဓာရဏသမ္မသနဉာဏံ လောကိယ’’န္တိ တိဝိဓမေဝ ဉာဏမာဟ။ ဥဂ္ဂဟာဒီဟိ သစ္စပရိဂ္ဂဏ္ဟနံ ပရိဂ္ဂဟော။

    Kiccatoti pariññādito. Ārammaṇapaṭivedhoti sacchikiriyāpaṭivedhamāha. Sabbampi paṭivedhañāṇaṃ lokuttaranti kasmā vuttaṃ, nanu uggahādipaṭivedho ca paṭivedhova, na ca so lokuttaroti? Na, kevalena paṭivedha-saddena uggahādipaṭivedhānaṃ avacanīyattā, paṭivedhanimittattā vā uggahādivasena pavattaṃ dukkhādīsu pubbabhāge ñāṇaṃ ‘‘paṭivedho’’ti vuttaṃ, na paṭivedhattā, paṭivedhabhūtameva pana ñāṇaṃ sandhāyāha ‘‘sabbampi paṭivedhañāṇaṃ lokuttara’’nti. Uggahaparipucchāñāṇānipi savanañāṇe eva avarodhaṃ gacchantīti ‘‘savanadhāraṇasammasanañāṇaṃ lokiya’’nti tividhameva ñāṇamāha. Uggahādīhi saccapariggaṇhanaṃ pariggaho.

    ပယောဂောတိ ကိရိယာ, ဝာယာမော ဝာ။ တသ္သ မဟန္တတရသ္သ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတံ ဒုက္ကရတရတဉ္စ ဥပမာဟိ ဒသ္သေတိ ‘‘ဘဝဂ္ဂဂဟဏတ္ထ’’န္တိအာဒိနာ။

    Payogoti kiriyā, vāyāmo vā. Tassa mahantatarassa icchitabbataṃ dukkarataratañca upamāhi dasseti ‘‘bhavaggagahaṇattha’’ntiādinā.

    ပဒဃာတန္တိ ဧတ္ထ ဂတမဂ္ဂော ‘‘ပဒ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယေန စုပာယေန ကာရဏေန ကာမဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော တသ္သ ဂတမဂ္ဂောတိ တသ္သ ဃာတော ပဒဃာတော။ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာတိ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ သန္တိဝိသေသယုတ္တံ ကတ္ဝာ, ဝဍ္ဎေတ္ဝာတိ အတ္ထော။

    Padaghātanti ettha gatamaggo ‘‘pada’’nti vuccati. Yena cupāyena kāraṇena kāmavitakko uppajjati, so tassa gatamaggoti tassa ghāto padaghāto. Ussukkāpetvāti uddhaṃ uddhaṃ santivisesayuttaṃ katvā, vaḍḍhetvāti attho.

    ပာဠိယံ ဝိဘတ္တေသူတိ ကတရပာဠိယံ? ဓမ္မသင္ဂဟေ တာဝ အဋ္ဌ ကသိဏာနိ ဒသ အသုဘာ စတ္တာရော ဗ္ရဟ္မဝိဟာရာ စတ္တာရိ အာရုပ္ပာနိ ဝိဘတ္တာနိ, အာဂမေသု ဒသ အနုသ္သတိယော အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနန္တိ ဣမာနိ စာတိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိဘတ္တံ။ ဣမေသု တီသူတိ ကာမာဒီသု တီသု ဌာနေသု။

    Pāḷiyaṃ vibhattesūti katarapāḷiyaṃ? Dhammasaṅgahe tāva aṭṭha kasiṇāni dasa asubhā cattāro brahmavihārā cattāri āruppāni vibhattāni, āgamesu dasa anussatiyo āhāre paṭikūlasaññā catudhātuvavatthānanti imāni cāti tattha tattha vibhattaṃ. Imesu tīsūti kāmādīsu tīsu ṭhānesu.

    မိစ္ဆာဝာစာသင္ခာတာယာတိ ဧတေန ဧကာယ စေတနာယ ပဟာတဗ္ဗဧကတ္တံ ဒသ္သေတိ။ ဣဓ အရိယသာဝကော သကလ္ယာဏပုထုဇ္ဇနကော သေက္ခော။ ကာယဒ္ဝာရဝီတိက္ကမာတိ အာဇီဝဟေတုကတော ပာဏာတိပာတာဒိတော ဝိသုံ ဝိသုံ ဝိရမဏံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Micchāvācāsaṅkhātāyāti etena ekāya cetanāya pahātabbaekattaṃ dasseti. Idha ariyasāvako sakalyāṇaputhujjanako sekkho. Kāyadvāravītikkamāti ājīvahetukato pāṇātipātādito visuṃ visuṃ viramaṇaṃ yojetabbaṃ.

    အယံ ပနသ္သာတိ မဂ္ဂဘာဝေန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဧကတ္တေန ဂဟေတ္ဝာ အသ္သ မဂ္ဂသ္သ အယံ ဈာနဝသေန သဗ္ဗသဒိသသဗ္ဗာသဒိသဧကစ္စသဒိသတာ ဝိသေသော။ ပာဒကဇ္ဈာနနိယာမေန ဟောတီတိ ဣဓ ပာဒကဇ္ဈာနနိယာမံ ဓုရံ ကတ္ဝာ အာဟ, အဋ္ဌသာလိနိယံ ပန ဝိပသ္သနာနိယာမံ တတ္ထ သဗ္ဗဝာဒာဝိရောဓတော, ဣဓ ပန သမ္မသိတဇ္ဈာနပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝာဒနိဝတ္တနတော ပာဒကဇ္ဈာနနိယာမံ။ ဝိပသ္သနာနိယာမော ပန သာဓာရဏတ္တာ ဣဓာပိ န ပဋိက္ခိတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညေ စာစရိယဝာဒာ ဝက္ခမာနာ ဝိဘဇိတဗ္ဗာတိ ယထာဝုတ္တမေဝ တာဝ ပာဒကဇ္ဈာနနိယာမံ ဝိဘဇန္တော အာဟ ‘‘ပာဒကဇ္ဈာနနိယာမေန တာဝာ’’တိ။

    Ayaṃ panassāti maggabhāvena catubbidhampi ekattena gahetvā assa maggassa ayaṃ jhānavasena sabbasadisasabbāsadisaekaccasadisatā viseso. Pādakajjhānaniyāmena hotīti idha pādakajjhānaniyāmaṃ dhuraṃ katvā āha, aṭṭhasāliniyaṃ pana vipassanāniyāmaṃ tattha sabbavādāvirodhato, idha pana sammasitajjhānapuggalajjhāsayavādanivattanato pādakajjhānaniyāmaṃ. Vipassanāniyāmo pana sādhāraṇattā idhāpi na paṭikkhittoti daṭṭhabbo. Aññe cācariyavādā vakkhamānā vibhajitabbāti yathāvuttameva tāva pādakajjhānaniyāmaṃ vibhajanto āha ‘‘pādakajjhānaniyāmena tāvā’’ti.

    အာရုပ္ပေ စတုက္ကပဉ္စက။ပေ.။ ဝုတ္တံ အဋ္ဌသာလိနိယန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နနု တတ္ထ ‘‘အာရုပ္ပေ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ, န ‘‘စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာန’’န္တိ? သစ္စံ, ယေသု ပန သံသယော အတ္ထိ, တေသံ ဥပ္ပတ္တိဒသ္သနေန, တေနတ္ထတော စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဧဝမာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမုဒာယဉ္စ အပေက္ခိတ္ဝာ ‘‘တဉ္စ လောကုတ္တရံ, န လောကိယ’’န္တိ အာဟ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ ဟိ လောကိယံ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န စတုက္ကံ ပဉ္စကဉ္စာတိ။ ဧတ္ထ ကထန္တိ ပာဒကဇ္ဈာနသ္သ အဘာဝာ ကထံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တံဈာနိကာဝ တသ္သ တတ္ထ တယော မဂ္ဂာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ တဇ္ဈာနိကံ ပဌမဖလာဒိံ ပာဒကံ ကတ္ဝာ ဥပရိမဂ္ဂဘာဝနာယာတိ အဓိပ္ပာယော, တိကစတုက္ကဇ္ဈာနိကံ ပန မဂ္ဂံ ဘာဝေတ္ဝာ တတ္ထုပ္ပန္နသ္သ အရူပဇ္ဈာနံ တဇ္ဈာနိကံ ဖလဉ္စ ပာဒကံ ကတ္ဝာ ဥပရိမဂ္ဂဘာဝနာယ အညဈာနိကာပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဈာနင္ဂာဒိနိယာမိကာ ပုဗ္ဗာဘိသင္ခာရသမာပတ္တိ ပာဒကံ, န သမ္မသိတဗ္ဗာတိ ဖလသ္သပိ ပာဒကတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    Āruppe catukkapañcaka…pe… vuttaṃ aṭṭhasāliniyanti adhippāyo. Nanu tattha ‘‘āruppe tikacatukkajjhānaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ, na ‘‘catukkapañcakajjhāna’’nti? Saccaṃ, yesu pana saṃsayo atthi, tesaṃ uppattidassanena, tenatthato catukkapañcakajjhānaṃ uppajjatīti vuttameva hotīti evamāhāti veditabbaṃ. Samudāyañca apekkhitvā ‘‘tañca lokuttaraṃ, na lokiya’’nti āha. Catutthajjhānameva hi lokiyaṃ tattha uppajjati, na catukkaṃ pañcakañcāti. Etthakathanti pādakajjhānassa abhāvā kathaṃ daṭṭhabbanti attho. Taṃjhānikāva tassa tattha tayo maggā uppajjanti tajjhānikaṃ paṭhamaphalādiṃ pādakaṃ katvā uparimaggabhāvanāyāti adhippāyo, tikacatukkajjhānikaṃ pana maggaṃ bhāvetvā tatthuppannassa arūpajjhānaṃ tajjhānikaṃ phalañca pādakaṃ katvā uparimaggabhāvanāya aññajhānikāpi uppajjantīti jhānaṅgādiniyāmikā pubbābhisaṅkhārasamāpatti pādakaṃ, na sammasitabbāti phalassapi pādakatā daṭṭhabbā.

    ဒုက္ခဉာဏာဒီနံ ရူပာဒိဆဠာရမ္မဏတ္တာ နေက္ခမ္မသင္ကပ္ပာဒီနံ ကသိဏာဒိတံတံကုသလာရမ္မဏာရမ္မဏတ္တာ သမ္မာဝာစာဒီနံ အင္ဂာနံ တံတံဝိရမိတဗ္ဗာဒိအာရမ္မဏတ္တာ ‘‘ယထာနုရူပ’’န္တိ အာဟ။ တဒနုရူပောတိ အဝိပ္ပဋိသာရကရသီလံ ဝာယာမသ္သ ဝိသေသပစ္စယောတိ သီလာနုရူပတာ ဝာယာမသ္သ ဝုတ္တာ သမ္ပယုတ္တသ္သပိ, သမ္ပယုတ္တသ္သေဝ စ ဝစနတော ‘‘သီလဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတသ္သာ’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘ပတိဋ္ဌမာနသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ။ စေတသော အသမ္မောသောတိ ‘‘ဧကာရက္ခော’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တေန သတာရက္ခေန စေတသော ရက္ခိတတာ။ တေနာဟ ‘‘ဣတိ။ပေ.။ သုဝိဟိတစိတ္တာရက္ခသ္သာ’’တိ။

    Dukkhañāṇādīnaṃ rūpādichaḷārammaṇattā nekkhammasaṅkappādīnaṃ kasiṇāditaṃtaṃkusalārammaṇārammaṇattā sammāvācādīnaṃ aṅgānaṃ taṃtaṃviramitabbādiārammaṇattā ‘‘yathānurūpa’’nti āha. Tadanurūpoti avippaṭisārakarasīlaṃ vāyāmassa visesapaccayoti sīlānurūpatā vāyāmassa vuttā sampayuttassapi, sampayuttasseva ca vacanato ‘‘sīlabhūmiyaṃ patiṭṭhitassā’’ti avatvā ‘‘patiṭṭhamānassā’’ti vuttaṃ. Cetaso asammosoti ‘‘ekārakkho’’ti ettha vuttena satārakkhena cetaso rakkhitatā. Tenāha ‘‘iti…pe… suvihitacittārakkhassā’’ti.

    အာသဝက္ခယဉာဏသ္သ ဝိဇ္ဇာဘာဝော ဝုတ္တောတိ အာသဝက္ခယသင္ခာတေ မဂ္ဂေ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင္ဂဟိတေ ပညာက္ခန္ဓော ဝိဇ္ဇာ, သီလသ္သ စတုန္နဉ္စ ဈာနာနံ စရဏဘာဝော ဝုတ္တောတိ ဣတရေ ဒ္ဝေ ခန္ဓာ စရဏံ။ ယန္တိ ဧတေန နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ယာနံ, ဝိပသ္သနာဝ ယာနံ ဝိပသ္သနာယာနံ။ သီလံ သမာဓိသ္သ ဝိသေသပစ္စယော, သမာဓိ ဝိပသ္သနာယာတိ သမထသ္သ ဥပကာရတ္တာ သီလက္ခန္ဓော စ သမထယာနေန သင္ဂဟိတော။ ဝိပသ္သနာယာနေန ကာမေသု အာဒီနဝံ ဝိဘာဝေန္တော သမထယာနေန နိရာမိသံ ဈာနသုခံ အပရိစ္စဇန္တော အန္တဒ္ဝယကုမ္မဂ္ဂံ ဝိဝဇ္ဇေတိ။ ပညာ ဝိယ မောဟသ္သ, သီလသမာဓယော စ ဒောသလောဘာနံ ဥဇုဝိပစ္စနီကာ အဒောသာလောဘေဟိ သာဓေတဗ္ဗတ္တာ။ သီလသမာဓိပညာယောဂတော အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလ္ယာဏံ။ သီလာဒီနိ ဟိ သာသနသ္သ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနန္တိ။ ယသ္မိံ ဌိတော မဂ္ဂဋ္ဌော ဖလဋ္ဌော စ အရိယော ဟောတိ, တံ မဂ္ဂဖလသင္ခာတံ ခန္ဓတ္တယသင္ဂဟိတံ သာသနံ အရိယဘူမိ။

    Āsavakkhayañāṇassa vijjābhāvo vuttoti āsavakkhayasaṅkhāte magge tīhi khandhehi saṅgahite paññākkhandho vijjā, sīlassa catunnañca jhānānaṃ caraṇabhāvo vuttoti itare dve khandhā caraṇaṃ. Yanti etena nibbānaṃ gacchantīti yānaṃ, vipassanāva yānaṃ vipassanāyānaṃ. Sīlaṃ samādhissa visesapaccayo, samādhi vipassanāyāti samathassa upakārattā sīlakkhandho ca samathayānena saṅgahito. Vipassanāyānena kāmesu ādīnavaṃ vibhāvento samathayānena nirāmisaṃ jhānasukhaṃ apariccajanto antadvayakummaggaṃ vivajjeti. Paññā viya mohassa, sīlasamādhayo ca dosalobhānaṃ ujuvipaccanīkā adosālobhehi sādhetabbattā. Sīlasamādhipaññāyogato ādimajjhapariyosānakalyāṇaṃ. Sīlādīni hi sāsanassa ādimajjhapariyosānanti. Yasmiṃ ṭhito maggaṭṭho phalaṭṭho ca ariyo hoti, taṃ maggaphalasaṅkhātaṃ khandhattayasaṅgahitaṃ sāsanaṃ ariyabhūmi.

    မဂ္ဂသစ္စနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Maggasaccaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.

    သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၂. အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ

    2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    ၂၀၆-၂၁၄. အရိယသစ္စ-သဒ္ဒော သမုဒယေ ဝတ္တမာနော ပရိညေယ္ယဘာဝရဟိတေ ဧကန္တပဟာတဗ္ဗေ တဏ္ဟာသင္ခာတေ သမုဒယေ ပဝတ္တတိ, န ပဟာတဗ္ဗပရိညေယ္ယေသု အဝသေသကိလေသာဝသေသာကုသလေသု အပ္ပဟာတဗ္ဗေသု စ သာသဝကုသလမူလာဝသေသသာသဝကုသလေသူတိ သပ္ပဒေသော တတ္ထ သမုဒယော ဟောတိ, ကေဝလံ သစ္စသဒ္ဒေ နိပ္ပဒေသောတိ အာဟ ‘‘နိပ္ပဒေသတော သမုဒယံ ဒသ္သေတု’’န္တိ။ ဒုက္ခနိရောဓာ ပန အရိယသစ္စဒေသနာယံ ဓမ္မတော နိပ္ပဒေသာ ဧဝ။ န ဟိ တတော အညော ဓမ္မော အတ္ထိ, ယော သစ္စဒေသနာယံ ဒုက္ခံ နိရောဓောတိ စ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ, မဂ္ဂောပိ အဋ္ဌင္ဂိကပဉ္စင္ဂိကဝာရေသု အပုဗ္ဗော နတ္ထိ, တသ္မာ သမုဒယမေဝ ‘‘နိပ္ပဒေသတော ဒသ္သေတု’’န္တိ ဝဒတိ တသ္သ သဗ္ဗတ္ထ တီသုပိ ဝာရေသု အပုဗ္ဗသ္သ ဒသ္သိတတ္တာ။ အပုဗ္ဗသမုဒယဒသ္သနတ္ထာယပိ ဟိ သစ္စဒေသနာယံ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဒုက္ခသမုဒယော? တဏ္ဟာ’’တိ ဝစနံ ကေဝလာယ တဏ္ဟာယ သစ္စ-သဒ္ဒသ္သ ပဝတ္တိဒသ္သနတ္ထန္တိ။ ဒေသနာဝသေန ပန တံ တံ သမုဒယံ ဌပေတ္ဝာ ဒုက္ခံ တသ္သ တသ္သ ပဟာနဝသေန နိရောဓော အဋ္ဌင္ဂိကပဉ္စင္ဂိကသဗ္ဗလောကုတ္တရကုသလဝသေန မဂ္ဂော စ အရိယသစ္စဒေသနာယံ န ဝုတ္တောတိ ဒုက္ခာဒီနိ စ တတ္ထ သပ္ပဒေသာနိ ဒသ္သိတာနိ ဟောန္တီတိ တာနိ စ နိပ္ပဒေသာနိ ဒသ္သေတုံ သစ္စဒေသနာ ဝုတ္တာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္စယသင္ခာတန္တိ ကမ္မကိလေသဝသေန ဇာတိအာဒိဒုက္ခသ္သ မူလဘူတန္တိ အတ္ထော။

    206-214. Ariyasacca-saddo samudaye vattamāno pariññeyyabhāvarahite ekantapahātabbe taṇhāsaṅkhāte samudaye pavattati, na pahātabbapariññeyyesu avasesakilesāvasesākusalesu appahātabbesu ca sāsavakusalamūlāvasesasāsavakusalesūti sappadeso tattha samudayo hoti, kevalaṃ saccasadde nippadesoti āha ‘‘nippadesato samudayaṃ dassetu’’nti. Dukkhanirodhā pana ariyasaccadesanāyaṃ dhammato nippadesā eva. Na hi tato añño dhammo atthi, yo saccadesanāyaṃ dukkhaṃ nirodhoti ca vattabbo siyā, maggopi aṭṭhaṅgikapañcaṅgikavāresu apubbo natthi, tasmā samudayameva ‘‘nippadesato dassetu’’nti vadati tassa sabbattha tīsupi vāresu apubbassa dassitattā. Apubbasamudayadassanatthāyapi hi saccadesanāyaṃ ‘‘tattha katamo dukkhasamudayo? Taṇhā’’ti vacanaṃ kevalāya taṇhāya sacca-saddassa pavattidassanatthanti. Desanāvasena pana taṃ taṃ samudayaṃ ṭhapetvā dukkhaṃ tassa tassa pahānavasena nirodho aṭṭhaṅgikapañcaṅgikasabbalokuttarakusalavasena maggo ca ariyasaccadesanāyaṃ na vuttoti dukkhādīni ca tattha sappadesāni dassitāni hontīti tāni ca nippadesāni dassetuṃ saccadesanā vuttāti vattuṃ vaṭṭati. Paccayasaṅkhātanti kammakilesavasena jātiādidukkhassa mūlabhūtanti attho.

    နိရောဓသစ္စံ။ပေ.။ ပဉ္စဟာကာရေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ အရိယသစ္စဒေသနတော သစ္စဒေသနာယ ဝိသေသံ ဒသ္သေတိ။ တတ္ထ ‘‘တိဏ္ဏန္နဉ္စ ကုသလမူလာနံ အဝသေသာနဉ္စ သာသဝကုသလာနံ ပဟာန’’န္တိ ဣဒံ တေသံ ပစ္စယာနံ အဝိဇ္ဇာတဏ္ဟာဥပာဒာနာနံ ပဟာနဝသေန, အဝိဇ္ဇာဒီသု ဝာ ပဟီနေသု တေသံ အပ္ပဝတ္တိဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ကုသလာ ပဟာတဗ္ဗာတိ။ ပဟာနန္တိ စ မဂ္ဂကိစ္စဝသေန တဒဓိဂမနီယံ နိရောဓံ ဒသ္သေတိ, နိရောဓသ္သေဝ ဝာ တဏ္ဟာဒီနံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝော ပဟာနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Nirodhasaccaṃ…pe… pañcahākārehi niddiṭṭhanti ariyasaccadesanato saccadesanāya visesaṃ dasseti. Tattha ‘‘tiṇṇannañca kusalamūlānaṃ avasesānañca sāsavakusalānaṃ pahāna’’nti idaṃ tesaṃ paccayānaṃ avijjātaṇhāupādānānaṃ pahānavasena, avijjādīsu vā pahīnesu tesaṃ appavattivasena vuttanti veditabbaṃ. Na hi kusalā pahātabbāti. Pahānanti ca maggakiccavasena tadadhigamanīyaṃ nirodhaṃ dasseti, nirodhasseva vā taṇhādīnaṃ appavattibhāvo pahānanti daṭṭhabbaṃ.

    ယဒိပိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခော ပနသ္သ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ အာဇီဝော သုပရိသုဒ္ဓော ဟောတိ, ဧဝမသ္သာယံ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဘာဝနာပာရိပူရိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (မ. နိ. ၃.၄၃၁) လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ အဋ္ဌင္ဂိကမဂ္ဂပာရိပူရိယာ ဥပနိသ္သယဒသ္သနတ္ထံ ဣဒံ ဝုတ္တံ, တထာပိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခော ပနာ’’တိ ဝစနံ ကာယကမ္မာဒိသုဒ္ဓိယာ ဒူရတရုပနိသ္သယတံ, စက္ခာဒီသု အသာရဇ္ဇန္တသ္သ အသံယုတ္တသ္သ အသမ္မူဠ္ဟသ္သ အာဒီနဝာနုပသ္သိနော ဝိဟရတော တာယေဝ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိယာ ဝိပသ္သနာယ အာယတိံ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓေသု အပစယံ ဂစ္ဆန္တေသု သဗ္ဗသင္ခာရေသု ဝိဝဋ္ဋနဝသေန, ပောနောဗ္ဘဝိကတဏ္ဟာယ ပဟီယမာနာယ ကိလေသဒူရီဘာဝေန, ကာယိကစေတသိကဒရထသန္တာပပရိဠာဟေသု ပဟီယမာနေသု ပသ္သဒ္ဓကာယစိတ္တဝသေန ကာယိကစေတသိကသုခေ ပဋိသံဝေဒိယမာနေ ‘‘ယာ တထာဘူတသ္သ ဒိဋ္ဌိ, သာသ္သ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိအာဒိနာ (မ. နိ. ၃.၄၃၁) ဝုတ္တာနံ ဝုဋ္ဌာနဂာမိနိဝိပသ္သနာက္ခဏေ ပဝတ္တာနံ ပဉ္စန္နံ သမ္မာဒိဋ္ဌာဒီနံ အင္ဂာနံ အာသန္နတရုပနိသ္သယတဉ္စ ဒသ္သေတီတိ အာသန္နတရုပနိသ္သယဝသေန ပဉ္စင္ဂိကံ မဂ္ဂံ သုခံ ဗုဇ္ဈန္တာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ပဉ္စင္ဂိကမဂ္ဂဒေသနာယ ပဝတ္တတံ ဒီပေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခော။ပေ.။ သုပရိသုဒ္ဓော ဟောတီတိ ဝစနတော’’တိအာဒိ။ ဧဝမိဒံ ဝစနတောတိ နိသ္သက္ကဝစနံ ဒေသနုပာယသ္သ ဉာပကနိဒသ္သနံ ဟောတိ, ဝစနတောတိ ဝာ အတ္တနော ဝစနာနုရူပံ ပဉ္စင္ဂိကောပိ မဂ္ဂော ပဋိပဒာ ဧဝာတိ ဘဂဝတာ ဒေသိတောတိ အတ္ထော။ ကတ္ထာတိ? ဒေဝပုရေ, တသ္မာ တံ ဒေသိတနယံ ဒသ္သေတုံ ပဉ္စင္ဂိကဝာရောပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဓမ္မသင္ဂာဟကေဟိ။ အထ ဝာ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခော ပနသ္သာ’’တိ ဝစနေနေဝ အဇ္ဈာသယဝိသေသကာရဏနိဒသ္သကေန ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဝသေန ပဉ္စင္ဂိကော မဂ္ဂောပိ ပဋိပဒာ ဧဝာတိ ဒေသိတော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခော ပန။ပေ.။ ဝစနတော ပန။ပေ.။ ဒေသိတော’’တိ, တသ္မာ တံ သုတ္တန္တေ ဒေသိတနယံ ဒသ္သေတုံ ပဉ္စင္ဂိကဝာရောပိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဘဂဝတာ ဒေဝပုရေတိ အတ္ထော။

    Yadipi ‘‘pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo suparisuddho hoti, evamassāyaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatī’’ti (ma. ni. 3.431) lokuttaramaggakkhaṇe aṭṭhaṅgikamaggapāripūriyā upanissayadassanatthaṃ idaṃ vuttaṃ, tathāpi ‘‘pubbeva kho panā’’ti vacanaṃ kāyakammādisuddhiyā dūratarupanissayataṃ, cakkhādīsu asārajjantassa asaṃyuttassa asammūḷhassa ādīnavānupassino viharato tāyeva vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya āyatiṃ pañcupādānakkhandhesu apacayaṃ gacchantesu sabbasaṅkhāresu vivaṭṭanavasena, ponobbhavikataṇhāya pahīyamānāya kilesadūrībhāvena, kāyikacetasikadarathasantāpapariḷāhesu pahīyamānesu passaddhakāyacittavasena kāyikacetasikasukhe paṭisaṃvediyamāne ‘‘yā tathābhūtassa diṭṭhi, sāssa hoti sammādiṭṭhī’’tiādinā (ma. ni. 3.431) vuttānaṃ vuṭṭhānagāminivipassanākkhaṇe pavattānaṃ pañcannaṃ sammādiṭṭhādīnaṃ aṅgānaṃ āsannatarupanissayatañca dassetīti āsannatarupanissayavasena pañcaṅgikaṃ maggaṃ sukhaṃ bujjhantānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayavasena pañcaṅgikamaggadesanāya pavattataṃ dīpeti. Tenāha ‘‘pubbeva kho…pe… suparisuddho hotīti vacanato’’tiādi. Evamidaṃ vacanatoti nissakkavacanaṃ desanupāyassa ñāpakanidassanaṃ hoti, vacanatoti vā attano vacanānurūpaṃ pañcaṅgikopi maggo paṭipadā evāti bhagavatā desitoti attho. Katthāti? Devapure, tasmā taṃ desitanayaṃ dassetuṃ pañcaṅgikavāropi niddiṭṭho dhammasaṅgāhakehi. Atha vā ‘‘pubbeva kho panassā’’ti vacaneneva ajjhāsayavisesakāraṇanidassakena puggalajjhāsayavasena pañcaṅgiko maggopi paṭipadā evāti desito hotīti āha ‘‘pubbeva kho pana…pe… vacanato pana…pe… desito’’ti, tasmā taṃ suttante desitanayaṃ dassetuṃ pañcaṅgikavāropi niddiṭṭho bhagavatā devapureti attho.

    ဈာနေဟိ ဒေသနာပဝေသော, ဘာဝနာပဝေသော ဝာ ဈာနာဘိနိဝေသော။ ဧကေကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ စတုန္နံ စတုန္နံ နယသဟသ္သာနံ ဒသ္သနံ ဂဏနာသုခတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ပာဠိ ဌိတာ, တထာ ဧကေကိသ္သာ ပဋိပဒာယ သုညတာဒီသု စ ပဉ္စ ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ယောဇေတ္ဝာ ပာဠိဂမနံ ကတန္တိ ဝိညာယတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌင္ဂိကဝာရေ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီသု တသ္မိံ သမယေ သတ္တင္ဂိကော မဂ္ဂော ဟောတီတိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ, သဗ္ဗသင္ဂာဟိကဝာရေ စ ယထာ ဝိဇ္ဇမာနဓမ္မဝသေနာတိ။

    Jhānehi desanāpaveso, bhāvanāpaveso vā jhānābhiniveso. Ekekasmiṃ koṭṭhāse catunnaṃ catunnaṃ nayasahassānaṃ dassanaṃ gaṇanāsukhatthanti veditabbaṃ. Yathā pana pāḷi ṭhitā, tathā ekekissā paṭipadāya suññatādīsu ca pañca pañca koṭṭhāse yojetvā pāḷigamanaṃ katanti viññāyati. Tattha aṭṭhaṅgikavāre dutiyajjhānādīsu tasmiṃ samaye sattaṅgiko maggo hotīti yojanā kātabbā, sabbasaṅgāhikavāre ca yathā vijjamānadhammavasenāti.

    အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ၃. ပဉ္ဟပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ

    3. Pañhapucchakavaṇṇanā

    ၂၁၅. ဧဝံ ပုရိမေသုပိ ဒ္ဝီသူတိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ, နနု သုတ္တန္တဘာဇနီယေ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနိပဋိပဒာနိဒ္ဒေသေ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကော မဂ္ဂော ဝုတ္တော။ တသ္သ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ. အဋ္ဌ. ၂၀၅) ‘‘စတူသု သစ္စေသု ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပုဗ္ဗဘာဂဉာဏုပ္ပတ္တိံ သန္ဓာယ ဣဒံ ‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ, ပဋိဝေဓက္ခဏေ ပန ဧကမေဝ ဉာဏံ ဟောတီ’’တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ, တထာ သမ္မာသင္ကပ္ပာဒီနဉ္စ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကတာ ဒသ္သိတာ ‘‘အပိစေသာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ နာမ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ ဟောတိ, မဂ္ဂက္ခဏေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ’’တိအာဒိနာ စာတိ? သစ္စမေတံ, ဧဝံ ပန အာဂမနဝသေန တတ္ထာပိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဒသ္သနာဒိမုခေန အရိယောဝ အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဒသ္သိတော။ ဧဝဉ္စ ကတ္ဝာ ‘‘ပဋိဝေဓက္ခဏေ ပန ဧကမေဝ ဉာဏံ ဟောတီ’’တိ မဂ္ဂဉာဏသ္သ ဧကသ္သေဝ ဒုက္ခဉာဏာဒိတာ, ‘‘မဂ္ဂက္ခဏေ ပန။ပေ.။ ဧကောဝ ကုသလသင္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အယံ သမ္မာသင္ကပ္ပော နာမာ’’တိအာဒိနာ မဂ္ဂသင္ကပ္ပာဒီနံ သမ္မာသင္ကပ္ပာဒိတာ စ နိဒ္ဓာရိတာ, ပာဠိယဉ္စ အဋ္ဌင္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဥဒ္ဒိသိတ္ဝာ တမေဝ နိဒ္ဒိသိတုံ ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေန သုတ္တန္တဘာဇနီယေပိ ဒ္ဝိန္နံ လောကိယတာ, ဒ္ဝိန္နံ လောကုတ္တရတာ ဝုတ္တာ ‘‘ဧဝံ ပုရိမေသုပိ ဒ္ဝီသူတိ ဧတေနာတိ။

    215. Evaṃpurimesupi dvīsūti kasmā vuttaṃ, nanu suttantabhājanīye dukkhanirodhagāminipaṭipadāniddese lokiyalokuttaramissako maggo vutto. Tassa hi aṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 205) ‘‘catūsu saccesu uggahādivasena pubbabhāgañāṇuppattiṃ sandhāya idaṃ ‘dukkhe ñāṇa’ntiādi vuttaṃ, paṭivedhakkhaṇe pana ekameva ñāṇaṃ hotī’’ti sammādiṭṭhiyā, tathā sammāsaṅkappādīnañca lokiyalokuttaramissakatā dassitā ‘‘apicesā sammādiṭṭhi nāma pubbabhāge nānākkhaṇā nānārammaṇā hoti, maggakkhaṇe ekakkhaṇā ekārammaṇā’’tiādinā cāti? Saccametaṃ, evaṃ pana āgamanavasena tatthāpi catusaccakammaṭṭhānadassanādimukhena ariyova aṭṭhaṅgiko maggo dassito. Evañca katvā ‘‘paṭivedhakkhaṇe pana ekameva ñāṇaṃ hotī’’ti maggañāṇassa ekasseva dukkhañāṇāditā, ‘‘maggakkhaṇe pana…pe… ekova kusalasaṅkappo uppajjati, ayaṃ sammāsaṅkappo nāmā’’tiādinā maggasaṅkappādīnaṃ sammāsaṅkappāditā ca niddhāritā, pāḷiyañca aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ uddisitvā tameva niddisituṃ ‘‘dukkhe ñāṇa’’ntiādi vuttaṃ. Tena suttantabhājanīyepi dvinnaṃ lokiyatā, dvinnaṃ lokuttaratā vuttā ‘‘evaṃ purimesupi dvīsūti etenāti.

    ပဉ္ဟပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    သစ္စဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Saccavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ၅. ဣန္ဒ္ရိယဝိဘင္ဂော • 5. Indriyavibhaṅgo




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဝိဘင္ဂပာဠိ • Vibhaṅgapāḷi / ၄. သစ္စဝိဘင္ဂော • 4. Saccavibhaṅgo

    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / အဘိဓမ္မပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / သမ္မောဟဝိနောဒနီ-အဋ္ဌကထာ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
    ၁. သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
    ၂. အဘိဓမ္မဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
    ၃. ပဉ္ဟာပုစ္ဆကဝဏ္ဏနာ • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ဝိဘင္ဂ-အနုဋီကာ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ၄. သစ္စဝိဘင္ဂော • 4. Saccavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact